1. Mayela ya kuzonza katuká na nani?

 MAYELA ya kuzonza ke dikabu yina me katuka na Nzambi ya beto ya luzolo, Yehova. Adam muntu ya ntete yina Yehova yidiká, zabá kuzonza. Yandi vandá sololá na Tata ya yandi ya mazulu, Yehova. Yehova pesak’ yandi mayela ya kuzaba faso ya kubokila bima yina yandi vandá tala. Ni na yawu, ya vandá ve mpasi na yandi na kupesa bankumbu na bibulu nyonso, ntangu Nzambi zonzá na yandi na kusala yawu. (Kub. 2:19) Kanisa na kilengi yina vandá na Adam mbala ya ntete yina yandi sololá na muntu ya nkaka, kento ya yandi Eve.—Kub. 2:22, 23.

2. Wa’ faso bantu sadilá dikabu ya kuzonza na ntama, mpe wa’ faso ba ke na sadilak’ yawu bubu yayi?

² Ntangu mingi lutá ve samu ba banda kusadila na mutindu ya yimbi dibaku ya kuzonza. Satan vuná Eve, mpe luvunu yina natá bantu na disumu. (Kub. 3:1-4) Adam sadilá na faso ya yimbi dikabu ya kuzonza ntangu yandi zonzá ti disumu yina yandi salá vandá foti ya Eve mpe ya Yehova. (Kub. 3:12) Kayini vuná Yehova na manima ya kufwa leki ya yandi Abele. (Kub. 4:9) Lameki, mutekolo ya Kayini yimbá nzimbu mosi yina vandá lakisa ti kunwana mpe kufwa bampangi vandá ve yimbi. (Kub. 4:23, 24) Wa’ faso bantu ke na sadilá dikabu ya kuzonza bubu yayi? Beto ke talá bantangu ya nkaka bantu ya politike kuzonza bamambu ya nsoni. Na kati ya ba-film mingi, bantu ke zonzá bamambu yina ke ve ya kulunga. Bana ke wá yawu na lekole, mpe bakuluntu na kisalu. Bantu mingi ke dyaka ve na nsoni na kuzonza bamambu yina ke ve ya kulunga. Ya ke samu yinza yayi ke na bebá ya kulutila.

3. Na yinki beto zolá sala keba, mpe yinki beto ke zonzila na artikle yayi?

³ Mutindu beto me tala yawu, bisika mingi beto ke kuwá bamambu yina ke ve ya kulunga mpe ya nsoni. Si beto sala ve keba, beto  mpe lendá banda kuzonza na mutindu yina. Samu beto zola kusepelisa Yehova, beto bakristo, lenda sadila ata fioti ve nzonzolo ya yimbi. Beto zola sadila dikabu ya kuzonza samu na kupesa nkembo na Yehova. Na artikle yayi, beto ke tala faso ya mbote ya kusadila dikabu ya kuzonza 1) ntangu beto ke samuná 2) ntangu beto ke vandá na balukutakanu ya kimvuka, mpe 3) ntangu beto ke sololá na bampangi. Kasi, beto tala ntete samu na yinki bamambu yina beto ke zonzá ke mfunu na meso ya Yehova.

4. Wa’ faso Malaki 3:16 ke lakisá ti bamambu yina beto ke zonzá ke mfunu na meso ya Yehova?

⁴ Tanga Malaki 3:16. Na verse yayi, Yehova me zonza ti yandi ke sonika bankumbu na ‘mukanda ya kubambukila moyo.’ Ya ke bankumbu ya bantu yina ke zonzá na mutindu yina ke lakisá ti ba ke na boma ya Yehova, mpe ba ke kanisá na nkumbu ya yandi. Samu na yinki Yehova ke soniká bankumbu yango? Samu bamambu yina beto ke zonzá ke lakisá yinki ke na kati ya ntima ya beto. Yesu zonzaka: “Yinwa ya muntu ke basisaka mambu yina kele ya kufuluka na kati ya ntima ya yandi.” (Mat. 12:34) Luzolo ya beto samu na Yehova ke talaná na bamambu yina beto ke zonzaka. Mpe Yehova ke na nsatu ti ba yina ke zolak’ yandi sepela na luzingu ya ntangu nyonso na yinza ya malu-malu.

5. a) Wa’ faso nzonzolo ya beto lendá sala ti Yehova manga to ndima kisalu ya beto samu na yandi ? b) Mutindu kizizi ke na lakisak’ yawu, yinki beto zolá zimbana ve na yina me tadila nzonzolo ya beto?

⁵ Bamambu yina beto ke zonzá lendá sala ti Yehova ndima to manga nyonso yina beto ke salá samu na kusadila yandi. (Zaki 1:26) Bantu ya nkaka yina ke zolá ve Yehova ke sepelá kuzonza bamambu yina ke lwalisa bantima ya bampangi, to yina ke pesá nzutu ya bawu mosi nkembo. (2 Tim. 3:1-5) Beto zola ata fioti ve kuvanda mutindu bawu. Beto zola ti bamambu yina beto ke zonzá pesa ntima ya Yehova kilengi. Kasi, beto lenda sepelisa kwandi Yehova si beto ke sadilá na faso ya mbote dikabu ya kuzonza na balukutakanu to na kisalu ya kusamuna, kasi beto ke zonzá bamambu ya ngolo na bantu ya dikanda ya beto, ntangu ata muntu ke talá beto to ke kuwá beto?—1 Pi. 3:7.

6. Samu Kimberly sadilá na mutindu ya mbote dikabu ya kuzonza, yinki ya nataka?

⁶ Ntangu beto ke sadilá na mutindu ya mbote dikabu ya kuzonza, beto ke lakisá na bantu ya  nkaka ti beto ke bisadi ya Yehova. Beto ke sadisá ba yina ke pene-pene na beto na kutala luswaswanu “na kati ya muntu yina ke sadilaka Nzambi [na] muntu yina ke sadilaka yandi ve.” (Mal. 3:18) Disolo ya mpangi Kimberly * ke na lakisá ti mambu yayi ke tyseleka. Ba pesak’ yandi kisalu ya kusala na mwana mosi ya kento yina vandá kotá na yandi. Ntangu ba vandá sala kisalu yina, mwana ya kento yina kwizá tala ti Kimberly vandá ve faso mosi na bana ya nkaka ya kento ya lekole. Yandi talá ti Kimberly vandá tongá ve bampangi, mpe yandi vandá zonzá ve bamambu ya nsoni to yina ke ve ya kulunga. Ndyatulu ya Kimberly simbá ntima ya mwana ya kento yina, mpe na manima, yandi ndimá kulongoka Biblia. Yehova ke vandá na kilengi ya mingi ntangu nzonzolo ya beto ke bendá bantu na kisika ya yandi.

7. Na wapi mutindu beto zola kusadila dikabu ya kuzonza?

⁷ Beto nyonso zola ti faso ya beto ya kuzonza pesa nkembo na Yehova, mpe kulisa kindiku ya beto na bampangi. Ntangu yayi, beto zonzila na wapi bamambu beto lendá “lakisa kifwanusu ya mbote [. . .] na mambu yina [beto] ke zonza.”

8. Na yina me tadila dikabu ya kuzonza, wapi kifwani Yesu bikilá beto na kisalu ya kusamuna?

⁸ Zonza na luzolo nyonso mpe buzitu ntangu ba ke sombolá nge. Na kisalu ya yandi ya kusamuna, bantu vandá vunina Yesu bamambu ti yandi ke kolá malafu, yandi ke zolá kudya, yandi ke kisadi ya Satan, yandi ke pesá ve buzitu na kilumbu ya saba, mpe yandi ke fingá Nzambi. (Mat. 11:19; 26:65; Luke 11:15; Yoa. 9:16) Kasi Yesu zonzilá ve bamambu ya ngolo na ba yina vandá sombola yandi. Mutindu Yesu, beto zolá zonzila ve bamambu ya ngolo na ba yina ke sombolá beto. (1 Pi. 2:21-23) Ya tsyeleka, kusala yawu lendá vanda mwa mpasi. (Zaki 3:2) Yinki lenda sadisa beto?

9. Yinki lenda sadisa beto na kuzonza ve bamambu ya yimbi na ba yina ke sombolá beto na kisalu ya kusamuna?

⁹ Na kisalu ya kusamuna, bantangu ya nkaka beto ke kutaná na bantu yina ke zonzá na beto bamambu ya ngolo, to ke sombolá beto. Na ntangu yina, beto zolá sala bangolo na kudasuka ve. Sam, mpangi mosi ya bakala me zonza: “Samu na kudasuka ve, mu ke talá ti muntu yina ke na mantwala ya munu, ke na nsatu ya kuzaba matsyeleka, mpe yandi lenda soba.” Bantangu ya nkaka, muntu lenda dasukila beto samu beto me kwiza na yinzo ya yandi na ntangu yina ya ke na mambu yina ke na kwamisak’ yandi. Na mantwala ya muntu yina ke ya kusasuka, beto lenda sala mambu yina mpangi Lucia ke salaka. Beto lenda sambila na yinsi ya ntima, kulomba na Yehova yandi sadisa beto na kudasuka ve, na kuzonza ve bamambu ya yimbi, mpe na kulakisa buzitu.

10. Mutindu 1 Timote 4:13 me zonza, yinki beto zolá sosa kusala?

¹⁰ Bongisa faso ya nge ya kulonga. Timote vandá mukristo ya kukula na kimpeve. Ata mpili yina, yandi vandá na nsatu ya kubongisa ntangu nyonso mutindu ya yandi ya kulonga. (Tanga  1 Timote 4:13.) Wapi mutindu beto lendá bongisa faso ya beto ya kulonga bantu na kisalu ya kusamuna? Tekila nge kwenda samuna, yidika bamambu yina nge ke zonza. Beto ke na bima mingi yina lenda sadisa beto. Beto ke na mukanda Applique-toi à la lecture et à l’enseignement mpe kitini ya Mukanda ya lukutakanu Luzingu mpe kisalu ya beto ya bukristo, “Tula ntima na kisalu ya kusamuna.” Nge ke sadilá kwandi bima yayi? Ntangu beto ke bongisá mbote-mbote bamambu yina beto ke kwenda zonza na bantu, ya ke sadisá beto na kuvanda ve na boma.

11. Yinki me sadisa bampangi ya nkaka na kubongisa faso ya bawu ya kulonga?

¹¹ Samu na kubongisa faso ya beto ya kulonga, beto lenda tala mpe mutindu bampangi ya nkaka ya kimvuka ke longaka. Sam, mpangi yina beto me zonzila, ke sosá kuzaba yinki bampangi ya nkaka ya kento na ya bakala ke salá samu na kulonga na faso ya mbote. Yandi ke kuwá bawu ntangu ba ke longá, mpe na manima, yandi ke sosá kusala mutindu bawu. Talia, mpangi mosi ya kento ke landá mbote-mbote ba-discours yina bampangi ke salá na balukutakanu. Ya me sadisa yandi na kubongisa faso ya yandi ya kusolola na bantu na byuvu yina bantu ke yufulá mingi na kisalu ya kusamuna.

12. Yinki ke vandá mpasi na bampangi ya nkaka na kusala?

¹² Samu balukutakanu ya beto luta na mutindu ya mbote, beto nyonso me lunga kuyimba, mpe kupesa bamvutu yina beto me baka ntangu ya kubongisa. (Nku. 22:22) Ya ke vandá mpasi na bampangi ya nkaka na kuzonza to na kuyimba na balukutakanu. Ya ke mpe mpasi samu na nge? Si ni yawu, tala yinki sadisá bampangi ya nkaka na kukatula boma yina vandá na bawu.

13. Yinki lenda sadisa nge na kuyimba na ntima ya nge nyonso na balukutakanu?

¹³ Yimba na ntima ya nge nyonso. Beto ke yimbá na balukutakanu samu na kukembila Yehova. Sara, mpangi mosi ya kento ke talá ti yandi zaba ve kuyimba. Kasi, yandi zola kuyimba samu na kupesa nkembo na Yehova. Na yinzo, yandi ke tulá ntima ya yandi na kuyimba banzimbu yina ke luta na balukutakanu, mutindu yandi ke tulá ntima na kubongisa bitini ya nkaka ya lukutakanu. Yandi ke yimbá bambala mingi banzimbu yango, mpe yandi ke sosá kuzaba mutindu ya ke na kwelaná na bamambu yina ba ke zonzila na lukutakanu. Yandi me zonza: “Ya ke sadisá munu na kutula makanisi ya munu na bamambu yina ke na kati ya nzimbu, kasi ve na faso ya munu ya kuyimba.”

14. Si nge ke muntu ya nsoni, yinki lendá sadisa nge na kupesa bamvutu na balukutakanu?

¹⁴ Vanda na kifu ya kupesá bamvutu. Ya lenda vanda mpasi mingi na bampangi ya nkaka na kusala yawu. Talia, yina beto me zonzila me zonza: “Mu ke na maladie yina ke salá ti mu vanda na boma ya mingi ya kuzonza na mantwala ya bantu. Bantu mingi zaba ve ti mu ke na maladie yina samu ntangu mu ke zonzá, ata ti mu ke na boma, ndinga ya munu ke tekitá ve. Na yawu, kupesa  bamvutu na balukutakanu ke mpasi mingi samu na munu.” Ata faso yina, Talia me bika ve kupesa bamvutu na balukutakanu. Ntangu yandi ke bongisá bamambu yina yandi ke zonza na lukutakanu, yandi ke zimbaná ve ti na disolo, muntu ya ntete ya kuzonza me bonga kupesa na bunkufi mvutu ya kyuvu yina ba me yufula. Yandi me zonza: “Ya zola zonza ti, si na bunkufi mu zonza mambu yina ke pesá mvutu na kyuvu yina ba me yufula, mvutu ya munu ke ya mbote, samu ni yawu muntu yina ke na twadisá masolo ke na sosaka.”

15. Yinki beto zolá zimbana ve samu na bamvutu yina beto ke pesá na balukutakanu?

¹⁵ Kupesa bamvutu na balukutakanu lendá vanda mpasi ata na ba yina ke ve bantu ya nsoni. Samu na yinki? Juliet, mpangi mosi ya kento me zonza: “Ntangu ya nkaka mu ke pesá ve bamvutu na balukutakanu samu mu ke vandá na boma ti bamambu yina mu ke zonza vanda ve malonga to kitoko.” Beto zimbana ve ti Yehova zola beto pesa bamvutu yina beto lenda pesa. * Yandi ke na kilengi na kutala bangolo yina beto ke salá na kupesa bamvutu na balukutakanu, ata na ntangu beto ke na boma ya kusala yawu.

16. Wapi bazonzolo beto me bonga kubika?

¹⁶ Losa ‘bifingu’ ya mitindu nyonso. (Ef. 4:31) Faso beto me zonza yawu, mukristo me lunga ve kufinga. Kasi, ya ke na bifingu yina ke talaná ti ya ke ve bifingu. Beto zolá sala mpe keba na bifingu ya mutindu yina. Na kifwani, beto zolá sala keba na kuzonzilá ve bamambu ya yimbi samu na bantu ya ndinga to ya bwala ya nkaka. Mpe beto me bonga kuzonzila ve bampangi bamambu yina ke fwisa bawu nsoni. Mpangi mosi ya bakala me zonza: “Ya vandá kuminá munu na kuzonza bamambu samu na kusekisa bampangi. Mu vandá zonzá ve yawu na makanisi ya kutalisa muntu mpasi. Kasi bamambu yango vandá lwalisá bampangi ya nkaka. Na kati ya bamvula, kento ya munu sadisá munu mingi. Ntangu mu vandá zonzá bamambu yina vandá lwalisak’ yandi to bampangi ya nkaka, yandi vandá zabizá munu yawu.”

17. Mutindu ke zonzilak’ yawu Baefeze 4:29, wa’ faso beto lendá kindisa bampangi?

¹⁷ Zonza na mutindu yina ke kindisá bampangi. Vanda na kifu ya kuzonzilá bampangi bamambu ya mbote yina ba ke salaka. Kuzonzila ve yimbi na bamambu yina bampangi ke salá, mpe kuvanda ve na kifu ya kunyongaka. (Tanga Baefeze 4:29.) Bana ya Izraele vandá na bamambu mingi ya kuvutula matondo. Kasi bantangu mingi, ba vandá nyongaka. Si beto ke na kifu ya kunyongá, beto lendá nata bampangi ya nkaka na kusala faso beto. Na kifwani, nsangu ya yimbi yina pesá babakala 10 yina Moyize filisá na kwenda tala bwala ya Kaana, natá ‘bantu nyonso ya Izraele na kudasukila Moyize.’ (Kut. 13:31–14:4) Kasi, ntangu beto ke zonzilá na bampangi bamambu ya  mbote yina ba ke salá, ya ke kindisá bawu. Na kifwani, bandiku ya mwana ya kento ya Yefte vandá zonzilá yandi bamambu ya mbote yina yandi vandá salaka. Ya salá ti yandi vanda na ngolo ya kukangama na kisalu ya yandi na yinzo ya Nzambi. (Baz. 11:40) Sara yina beto me zonzila, me zonza: “Ntangu beto ke zonzilá na bampangi ti beto ke sepelá na bamambu yina ba ke salá, beto ke sadisá bawu na kutala ti Yehova ke zolá bawu, mpe ti ba ke ntalu na kati ya kimvuka ya Yehova.” Na yawu, sosa kutala bamambu ya mbote yina bampangi ke salá, mpe zonzila bawu yawu.

18. Mutindu Nkunga 15:1, 2 ke zonzak’ yawu, samu na yinki beto me bonga kuzonza matsyeleka, mpe yinki ya zola zonza?

¹⁸ Zonza matsyeleka. Beto lendá sepelisa ve Yehova si beto ke zonzá ve matsyeleka. Yandi ke yiiná luvunu. (Bin. 6:16, 17) Bubu yayi, bantu mingi ke talá ti kuvuna ke ya yawu ve mambu ya yimbi. Kasi, na beto bisadi ya Yehova, luvunu ke yimbi samu Yehova ke yiinak’ yawu. (Tanga Nkunga 15:1, 2.) Ya tsyeleka, beto ke salá bangolo samu na kuvuna ve. Kasi, beto zolá sala mpe bangolo na kuzonzila ve bamambu yina ke na luvunu ya kubumbama.

19. Na wapi mambu ya nkaka beto zolá sala keba?

¹⁹ Kutonga ve bampangi. (Bin. 25:23; 2 Tes. 3:11) Juliet yina beto me zonzila, me zonza yinki ya ke salak’ yandi ntangu yandi ke wá bantu yina ke tongá bampangi. Yandi me zonza: “Kuwa muntu yina ke tongá bampangi ke lembisá munu. Ya ke salá ti mu ke tulá dyaka ve ntima na yandi. Mu ke talá ti si yandi me kwiza tonga muntu na sika ya munu, mbasi yandi lenda kwenda tonga munu na sika ya muntu ya nkaka.” Si nge ke na sololá na mpangi, mpe nge me tala ti masolo ya beno mase nata na kutonga bantu ya nkaka, sala bangolo na kuzonzila mambu yina ke kindisa beno.—Kol. 4:6.

20. Yinki nge ke na nsatu ya kusala na nzonzolo ya nge?

²⁰ Samu beto ke zingá na yinza yina bantu ke sadilá na faso ya yimbi dikabu ya kuzonza, beto me lunga kusala bangolo samu nzonzolo ya beto sepelisa Yehova. Kuzimbana ve: ni Yehova pesá beto mayela ya kuzonza, mpe yandi ke talá mutindu beto ke sadilak’ yawu. Yandi ke sakumuna bangolo yina beto ke salá samu na kusadila na mutindu ya mbote dikabu ya kuzonza ntangu beto samuná, ntangu beto ke vandá na balukutakanu, mpe ntangu beto ke sololá na bampangi. Ntangu yinza yayi ke zimbana, ya ke vanda dyaka ve mpasi na beto na kupesa nkembo na Yehova na bamambu yina beto ke zonza. (Yude 15) Tekila ntangu yina kuma, sala bangolo samu na kusepelisa Yehova na ‘bamambu ya yinwa ya nge.’—Nku. 19:14.