1. Nani watuvana o lukau lwa vova?

 YAVE watuvana o lukau lwa vova. Vava o muntu antete kasemwa, i sia vo, Adami, vana vau wayantika sadila e mvovo mu mokena yo Se diandi dia zulu. Yandi kibeni mpe wasoka e mvovo miampa. Adami wasadila lukau lwa vova muna toma lungisa e kiyekwa kavewa kia vana e nkumbu kwa bulu yawonso. (Tuku 2:19) Ekwe kiese kamona vava kamokena yo muntu ankaka mu nkumbu antete, i sia vo, vava kamokena yo Eva wa nkaz’andi wambote-mbote!—Tuku 2:22, 23.

2. Tuka kuna nz’ankulu yamu lumbu yeto, aweyi wantu besadilanga e mvovo?

² Ke vavioka kolo ko e mvovo miayantika sadilwa mu mpila yambi. Satana wa Nkadi ampemba wavuna Eva. O luvunu lwalu lwafila wantu mu sumu. (Tuku 3:1-4) Adami mpe wasadila e mvovo miandi mu mpila yambi vava katumba Eva kumosi yo Yave mu kuma kia vilwa wandi. (Tuku 3:12) Kaini wavuna Yave vava kavonda Abele wa mbunzi andi. (Tuku 4:9) Kuna kwalanda, mosi muna mbongo a Kaini ona wayikilwanga vo Lameke, wasoka o nkunga wasonga vo o wantu muna kolo kiakina akwa nsoki kikilu bakala. (Tuku 4:23, 24) Adieyi tuvova o unu? Ezak’e ntangwa, tumonanga ayadi ana besadilanga e mvovo miambi vana meso ma ndonga. Filme zayingi mvovo miansoni zitoma sadilanga. Alongoki bewanga e mvovo miansoni kuna sikola, vo i ambuta bewanga e mvovo miami kuna salu. Diankenda vo, e mpila yambi ina o wantu besadilanga e mvovo o unu, i ziku kisonganga vo e nza yayi yabeba kikilu.

3. Nkia vonza tufwete venga? Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

³ Avo ke tuyikebele ko tulenda yantika kulukilwa e mvovo miambi yo mona vo ke diambi ko mu sadila mio. Kieleka, wau  vo tu Akristu, tuzolele yangidika Yave. Muna kuma kiaki, ke tufwete sadilanga mvovo miambi ko. Tuzolele sadila lukau lwa vova mu mpila yambote, i sia vo, muna kembelela Nzambi eto. Mu longi diadi, tulongoka una tulenda sadila o lukau lwa vova (1) muna salu kia umbangi, (2) muna tukutakanu ye (3) muna moko yeto ya lumbu ke lumbu. Kansi, entete yambula twazaya e kuma Yave ketokanenanga e mvovo mieto.

4. Landila e sono kia Malaki 3:16, ekuma Yave ketokanenanga e mvovo mieto?

⁴ Tanga Malaki 3:16. Nga olenda yindula ekuma Yave kasonekena muna “nkand’a luyindulu” e nkumbu za awana basonga muna mvovo miau vo yandi bavuminanga yo badika e nkumbu andi? Kadi e mvovo mieto misonganga mana mena muna ntima mieto. Yesu wavova vo: “Mana mazele muna ntima i mevovang’o nua.” (Mat. 12:34) E moko yeto isonganga kana vo Yave tutoma zolanga yovo ve. Yave ozolele vo awana bekunzolanga, bayangalela e zingu yakwele mvu muna nz’ampa.

5. (a) E mvovo mieto aweyi minina e ngwizani ye nsambil’eto? (b) Nze una tumwene muna foto, nkia diambu tufwete venga avo tuzolele yangidika Yave?

⁵ E mvovo mieto milenda songa kana vo Yave otonda e nsambil’eto yovo ve. (Yak. 1:26) Akaka muna awana ke bezolanga Nzambi ko, bevovelanga kuna makasi ye kuna lulendo lwawonso. (2 Tim. 3:1-5) Dialudi vo ke tuzolele kala nze wantu awaya ko. Oyeto tuzolele yangidika Yave muna mvovo mieto. Nga Yave okutuyangalela avo tusadilanga mvovo miangemba ye miazola muna tukutakanu ye muna salu kia umbangi, kansi tuvovelanga kuna makasi yo kondwa zola kwa esi nzo eto wau vo ke vena muntu ko okutumonanga?—1 Pet. 3:7.

6. Nkia nluta mpangi ankento Kimberly kabaka wau kasadila lukau lwa vova mu mpila yambote?

⁶ Vava tusadilanga lukau lwa vova mu mpila yambote, tusonganga kwa akaka vo tu asambidi a Yave. Tusadisanga mpe awana batuzungidi mu mona e nswaswani vana vena “ndiona osadilanga Nzambi yo ndiona olembi kunsadilanga.” (Mal. 3:18) Ediadi i diau diavangama kwa mpangi ankento una ye nkumbu  Kimberly. b Wasolwa mu sala e salu kia sikola kumosi yo nkwandi mwan’andumba. Kuna mfoko a salu kiau, o nkwandi a sikola wamona vo mpangi Kimberly waswaswana kikilu kakala ye wan’a sikola akaka. Kavovelanga akaka mbi ko, wavovelanga kuna ngemba ye kasadilanga mvovo mia malevo ko. O nkwandi a sikola watoma sivika kikilu, kuna kwalanda watambulwila longoka e Bibila yo mpangi Kimberly.

7. Nki kikusadisa mu toma sadila lukau lwa vova luna Nzambi kavana?

⁷ Yeto awonso, tuzolele vovela mu mpila yambote yo twasa nkembo kwa Yave yo kala ye ngwizani yambote ye mpangi zeto. Muna kuma kiaki, yambula twafimpa maka mambu malenda kutusadisa mu kwamanana kala se “mbandu . . . muna mvovo.”

8. Nkia mbandu Yesu katusisila mu mpila kasadila o lukau lwa vova muna salu kia umbangi?

⁸ Vovelanga kuna ngemba yo luzitu avo muntu ufungisi makasi. Ekolo kasalanga e salu kia umbangi, Yesu wavuninua mambu vo nkwa loko ye nduvu a malavu kakala, nsadi a Nkadi ampempa, ke lundanga Lumbu kia Vundu ko ye ntiangwini a Nzambi. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yoa. 9:16) Kansi, Yesu kavanina mvutu ku makasi ko. Nze Yesu, oyeto mpe ke tufwete vutulwilanga ku makasi ko avo akaka batufungisi makasi. (1 Pet. 2:21-23) Dialudi vo ke diasazu ko mu vanga wo. (Yak. 3:2) Ozevo, nki kilenda kutusadisa?

9. Nki kilenda kutusadisa mu sadila e mvovo mu mpila yambote vava tukalanga muna salu kia umbangi?

⁹ Vava tukalanga muna salu kia umbangi, avo muntu utuvovesele mu mpila yambi, diambote mu vava bakula e kuma. Mpangi ayakala una ye nkumbu Sam wavova vo: “Isianga e sungididi muna nsatu bena zau o wantu zawá e ludi mu kuma kia Nzambi yo sungamena vo balenda yambula mavangu mau mambi.” Ezak’e ntangwa, o muntu ofunganga makasi kadi ku makasi kakedi vitila twalwaka kuna nzo andi. Avo muntu ku makasi kena, tulenda vanga nze dina mpangi ankento Lucia kavanga. Tulenda vanga e sambu kiankufi mu lomba kwa Yave kimana katusadisa mu kala twavuvama yo vovela kuna ngemba ye luzitu.

10. Landila e sono kia 1 Timoteo 4:13, nkia kani tufwete kala diau?

¹⁰ Kala nlongi ambote. Timoteo nlongi ambote kakala, kana una vo i wau, diavavanga vo kakwamanana tomesa e ndekwa zandi za longela. (Tanga 1 Timoteo 4:13.) Aweyi tulenda kitukila alongi ambote muna salu kia umbangi? I toma kubamanga. Diakiese mu zaya vo tuvuidi salanganu yayingi ilenda kutusadisa mu kituka alongi ambote. Mayingi tulenda  longoka muna finkanda Tomesa e Mpil’aku ya Tangila yo Longa ye muna kunku, “Sila Umbangi una Ufwene” kina muna finkanda, Zingu ye Salu Kieto kia Kikristu. Nga osadilanga e salanganu yayi? Avo tutomene kubama, o ntelamw’a moyo ukuluka ye tuvova ye ziku kiawonso.

11. Aweyi Akristu ankaka bakitukila alongi ambote?

¹¹ Yeto mpe tulenda kituka alongi ambote muna sianga e sungididi muna mpila ampangi muna nkutakani belongelanga yo tanginina e mbandu au. Mpangi ayakala Sam ona tuyikidi kala, wakiyuvulanga una mpangi zankaka bekitukilanga se alongi ambote. Muna kuma kiaki, wasianga e sungididi muna mpila balongelanga yo tanginina e mbandu au. Mpangi ankento una ye nkumbu Talia, watoma sianga e sungididi kwa ateleki azikuka ekolo bafilanga malongi mau. Muna mpila yayi, walongoka una kalenda vanina e mvutu za yuvu itoma yuvulwanga muna salu kia umbangi.

12. Nkia mambu mampasi akaka benuananga mau?

¹² Tulenda yikama nkubika za tukutakanu kimana twavangamenanga mu mpila yambote muna yimbilanga kumosi yo toma kubamanga mu vana nkomena. (Nku. 22:22) Kuna kwa akaka, diampasi dikalanga mu yimbila yo vana nkomena muna tukutakanu. Nga diampasi mpe dikalanga kwa ngeye? Avo i wau, nanga oyangalala zaya dina diasadisa akaka mu katula wonga wa yimbila yo vana nkomena muna tukutakanu.

13. Nki kilenda kusadisa mu yimbila ye nsi a ntima yawonso muna tukutakanu?

¹³ Yimbila ye nsi a ntima yawonso. Ekuma kisundidi o mfunu tuyimbidilanga muna tukutakanu, i kembelela Yave. Mpangi ankento una ye nkumbu Sara, okuyibadikilanga vo ke nyimbidi ambote ko. Kana una vo i wau, ozolanga kembelela Yave muna nkunga. Muna kuma kiaki, vava kekubikanga malongi ma lukutakanu, okubikanga mpe e nkunga. Ovavanga mpe zaya una e nkunga minina e ngwizani ye malongi ma lukutakanu. Wavova vo: “Vava isianga e sungididi muna mvovo mia nkunga, ediadi dikusadisanga mu lembi sia e sungididi kana vo ntomene yimbila yovo ve.”

14. Avo u nkwa nsoni, nki kilenda kusadisa mu vana e nkomena mu tukutakanu?

¹⁴ Vananga kana nkomena imosi kaka muna konso lukutakanu. Ediadi diampasi kikilu kwa mpangi zankaka. Mpangi Talia ona tuyikidi kala wavova vo: “Zakama izakamanga vava ikalanga yo vova vana fulu kia ndonga. Muna kuma kiaki, ovana e nkomena muna lukutakanu diampasi kikilu dikalanga kwa mono.” Kana una vo i wau, mpangi Talia ovanganga mawonso muna vana nkomena. Vava kekubikanga malongi ma lukutakanu,  osungamenanga vo e mvutu zantete muna konso tini, zifwete kalanga zankufi ye zasikididi. Wavova vo: “Ediadi disongele vo e nkomena zame zifwete kala zankufi yo vana e mvutu za kiuvu kivangilu, kadi i diau o mfidi kevingilanga.”

15. Nkia diambu tufwete sungamenanga mu kuma kia nkomena zeto?

¹⁵ Kana nkutu ampangi ana bena vo ke akwa nsoni ko ezak’e ntangwa wonga bemonanga muna vana e nkomena muna tukutakanu. Ekuma? Mpangi ankento Juliet wavova vo: “Ezak’e ntangwa ikatikisanga mu vana e nkomena kadi iyindulanga vo e nkomen’ame ke yasikila ko yovo ke yambote ko.” Kana una vo i wau, tufwete sungamenanga vo Yave ozolele vo twavananga e nkomena mun’owu wa tezo kieto. c Otoma yangalalanga vava tukalanga ye kani diavana nkomena muna lukutakanu kana una vo ezak’e ntangwa wonga tumonanga.

16. Nkia mpil’a mvovo tufwete venga?

¹⁶ Venga e ‘mvovo miawonso mialutiangu.’ (Efe. 4:31) Nze una tulongokele kala, e mvovo mialutiangu, ke mina ye fulu ko kuna kwa Akristu. Kuna diak’e sambu, vena mpe ye mvovo miankaka mimonekenanga vo ke miambi kwandi ko, kansi mialutiangu. E mvovo miami Akristu ke bafwete mio sadila ko. Kasikil’owu, tufwete toma kebanga mu lembi tezanesa akaka mu mpila yambi vava tuvovelanga wantu a makanda, fu ya kisi nsi ye ndinga zaswaswana. Vana ntandu, ke tuzolele kendeleka akaka ko muna yika mambu malutiangu mu kuma kiau. Mpangi mosi ayakala wavova vo: “Ezak’e ntangwa yasadilanga e mvovo mialutiangu emi yabadikilanga vo miasevesela kwandi, kansi lembi wo zaya, wantu yakendelekanga. Mu mvu miayingi, o nkaz’ame watoma kunsadisa muna kumpovesa vana fulu kiayeto kaka vo e mvovo miame lweka mianlwekanga yo lweka mpe wantu ankaka.”

17. Landila e sono kia Efeso 4:29, aweyi tulenda kumikina akaka?

¹⁷ Kumikanga akaka muna mvovo miaku. Sanisinanga akaka, vana fulu kia kubatumbanga ngatu yidima. (Tanga Efeso 4:29.) Aneyisaele kuma yayingi bakala yau mu vutula matondo kwa Yave, kansi nkumbu miayingi bayidiminanga Yave. E fu kia yidima sambukila kisambukilanga. Sungamena vo vava alangi kumi batwasa e nsangu zaluvunu, ediadi diafila ‘Aneyisaele awonso mu yidimina Mose.’ (Nta. 13:31–14:4) Kuna diak’e sambu, vava tusanisinanga akaka tulenda kubasadisa  mu kala ye kiese. Kasikil’owu, o mwan’ankento a Yefeta wakasakeswanga mu kwamanana muna kiyekwa kiandi kadi akundi andi bayendanga kunsanisina. (Afu. 11:40) Mpangi Sara ona tuyikidi kala wavova vo: “Vava tusanisinanga akaka tukubafilanga mu mona vo Yave kumosi ye ampangi muna nkutakani zola kekubazolanga.” Muna kuma kiaki, vavanga e lau muna sanisinanga ampangi ye nsi a ntima yawonso.

18. Landila e sono kia Nkunga 15:1, 2, ekuma tufwete vovelanga e ludi? Aweyi disongele?

¹⁸ Vovanga e ludi. Ke tulendi yangidika Yave ko avo ke tuvovanga ludi ko. Kadi Nzambi omenganga e mpila zawonso zaluvunu. (Nga. 6:16, 17) Kana una vo wantu ayingi o unu bebadikilanga luvunu se diambu diambote kwandi, oyeto tumenganga lo kadi kuna kwa Yave diambu diambi kikilu. (Tanga Nkunga 15:1, 2.) Dialudi vo tuvenganga vova luvunu, ediadi disongele mpe vo tufwete venganga vovela muna mpila ifila akaka mu yindula mambu mankaka.

19. Nkia diambu diankaka tufwete sungamenanga?

¹⁹ Kuvovelanga akaka mbi ko. (Nga. 25:23; 2 Tes. 3:11) Mpangi Juliet ona tuyikidi kala, wasasila una kemonanga vava kewanga muntu ovovelanga akaka e mbi. Wavova vo: “Vava iwanga mpangi ovovelanga akaka e mbi, mpasi kikilu dikumpanganga. Ediadi dikumfilanga mu lembi kumbunda diaka e vuvu, kadi kizeye ko kana vo ke kumpovela mpe mbi ko kwa akaka.” Avo obakwidi vo e moko kieno mu kituka kina se makumbu, soba e moko vana vau yo vovela diambu diankaka diambote.—Kol. 4:6.

20. Adieyi i kani diaku muna mpila osadila e mvovo miaku?

²⁰ Wau vo tuzingilanga mu nza ina vo wantu ayingi besadilanga e mvovo mu mpila yambi, tufwete vanga e ngolo kimana e mvovo mieto miayangidika Yave. Sungamena wo vo, o lukau lwa vova kwa Yave lwatuka ye tufwete kebanga muna mpila tusadilanga lo. Yave osambula e ngolo tuvanganga wau tusadilanga lukau lwa vova mu mpila yambote muna salu kia umbangi, muna tukutakanu ye muna moko yeto ya lumbu ke lumbu. Vava e nza yayi ya Satana ifwaswa, diasazu dikala muna kembelela Yave muna mvovo mieto. (Yuda 15) Kansi, ekolo ovingilanga e lumbu kiaki, kala ye kani dia yangidika Yave muna ‘mvovo mia nu’aku.’—Nku. 19:14.