Skip to content

Skip to table of contents

LONGA NEDHA DHI RI 15

Ni ká e bblo “loroji . . . ni lotidha kana”?

Ni ká e bblo “loroji . . . ni lotidha kana”?

“Adi bblo loroji chí tøni ná ndrŭ dho lotidha kana.”​—1 TI. 4:12.

DYI 90 Tutiane Moyo

RI NǍ LE SI CHU NÁ LO *

1. Lotidha dhi kado ká ie bbʉ ko dho?

 LOTIDHA kʉ Yova bbʉ ko dho ná kado. Ya kwanza le nongʉe ná ke Adamu, ma ka ndima die loti ndima kana ndidzá ra nǎ Baba na. Ke ka ndi thie nja kʉ ná lo maddi. Fø lo Adamu njingʉe ke lingʉe dho krʉ zǎ ro ná saa na. (Mwa. 2:19) Ndirigoti ke bangʉe hwè bbo ndi tingʉe lo ya kwanza ndibbá bbo d’ani ná le Eva na ná saa na!​—Mwa. 2:22, 23.

2. B’lo dangʉe ná saa na ndirigoti njʉ nzɨ ndrŭ njínji bblo lotidha na ri. Ká ngbaribbai?

2 Karnga goti lotidha dhi fø kado na nzá njí njingʉeni bblo ri. Shetani Ibilisi shangʉe Eva, ná føri lingʉeri ndrŭ njí chenga ndirigoti ndrŭ ngʉ nzá kaka ná ndrŭ. (Mwa. 3:1-4) Adamu nzá njingʉe njí bblo lotidha dhi kado nari, Eva djo ndi dyangʉe ndi nji ná kosa tso ndirigoti Yova djo ná saa na. (Mwa. 3:12) Kaini shangʉe Yova ndidhi djona Abeli ndi hwingʉe nari goti. (Mwa. 4:9) Føri goti Kaini nă gø kana Lameki le ngʉ nzi ná ke thɨngʉe ddikpa lo, nari nă ke tingʉe lo ndidhó saa na ndrŭ ngʉ nji ná chelo djo. (Mwa. 4:23, 24) Nde njʉ ká lo kʉ ngbaribbai? Njʉ maddi ko politiki nǎ bbobbokpa che kʉ ná bbadha ti pulʉpulʉ nari nja. Ndirigoti ri kʉ kpakpa le ba nzá nă le ti che kʉ ná lo ná video. Darasa nji ná nzø che kʉ ná bbadha rr darasa nǎ, ndirigoti bbobbo ndrŭ che kʉ ná bbadha rr ndima dhó njí dhi ngana. Njedha dhi lo kʉ, njʉ che kʉ ná bbadha ndrŭ ti nari ra anzi bbo, ná føri ridho ndrŭ maddi ngʉ che bbo.

3. Ri ká ngani ko b’o ko ronga ngba lo ró, ndirigoti i lo nă ká ko si loti ngba lo djo?

3 Njati ko e krr nga ró, ko maddi ka ko nga ko rr ná che kʉ ná bbadha tidha tso. Bbʉbbʉ dhé, ko kʉ Wakristo nari dho, ko adi riji ko bbʉ hwè Yova thí dho, føri dho ri nzá ngani ko ti che kʉ ná bbadha ri. Ro ringani ko njínji bblo lotidha dhi kado na, føri nǎ mana kʉ ko bbʉ madha kodhi Mungu dho. I lo nǎ ko si loti ngbaribbai ma ko ka ko njiri fø (1) lod’radha dhi njí kana ma, (2) njudha dhi ngana ma ndirigoti (3) krʉ ddo ró ko loti ndrŭ na nari kana ma nari djo. Ya kwanza, akonja lotidha dhi kado na ká ko njínji ngbaribbai ma nari djo Yova adi ndi thí li addudho ma nari.

YOVA ADI NGADDI NGBARIBBAI MA KO LOTI NARI DJO

Ni ti ná lo ká adi ngba lo dho ni thí nǎ kʉ ná djo? (Anja paragrafu 4-5) *

4. Malaki 3:16 ridho nari bbai, kodhó lotidha djo ká Yova adi ndi thí lɨ addudho?

4 Azø Malaki 3:16. Yova ndingʉe ró dho ndidhó “longanodha dhi buku nǎ” nari ngʉe, ni ndi do nji ndirigoti ni ngaddi ndi ró dho djo ndima dhó lotidha chulu ná kpa. Nde ni ká ngaddi Yova njingʉeri fø dho ná ddikpa lo djo ddi? Ko tso nǎ lo adi ko thí nǎ kʉ ná lo dho. Yesu pongʉeri ɨ: “Le tso adi le thí nǎ lɨ ná lo d’ra.” (Mt. 12:34) Ko loti djo ná lo adi ko ká ji Yova ngba ngatsi ma nari dho. Ndirigoti Yova jiri ngba ji ndi ná ndrŭ ká si choro nŭnŭ di ná shinga ba ø dz’ djó.

5. (a) Yova dho ko adi bbʉ ná madha ma tso ká nju ngbaribbai ko adi loti nari na? (b) Kodhó ji ridho nari bbai, ri ká ngani ko pʉ ngba lo kodhó lotidha nǎ ro?

5 Ngbaribbai ma ko adi loti nari Yova ká adi kodhó madha tso u ni ma nari dho. (Yak. 1:26) Nzá ji Mungu ná nja ndrŭ adi loti thø na, nga nǎ zølo ro, ndirigoti nodha na. (2 Ti. 3:1-5) Bbʉbbʉ dhé, ko nzá jiri ro ko njini fø ndrŭ bbai ri. Ko jirie ri bbo ko bbʉ hwè Yova thí dho kodhó lotidha chulu. Nde Yova nyǒ ká kodhi lo ka ndi tho bbʉbbʉ, njati ko di loti hwè na kodhó njudha dhi ngana, inga lo ko d’ra ná ngana, ro ko di loti nga nǎ zø ro ndirigoti nga nǎ jidha ro kodhó familia nǎ nzɨ nja ndrŭ ko nja ná saa na ro?​—1 Pe. 3:7.

6. Kimberly dhó bblo loroji ká bbʉngʉe ngba bblo lo?

6 Njati ko di njínji bblo kodhó lotidha dhi kado na ró, føri ridho ko kʉ Yova dho njínji ná ndrŭ. Ko adi ko kuso lu kʉ ná ndrŭ tsotso kó, ndiro ndrŭ nja njonjonga pulʉpulʉ “nzɨ njínji Mungu dho ná ndrŭ ma kana ni njínji Mungu dho ná ndrŭ na d’e.” (Mal. 3:18) Akonja ngbaribbai ma Kimberly * ró dho kʉ ná kodhi vena dhongʉe følo dzá d’ʉnga nari. Fø le-ve ma, le vʉngʉe ndilai darasa nǎ ngba ma na darasa nǎ ddikpa njínjidha dho. B’lo ndima njinjí ddinga nari goti, fø ngba d’ingʉe ri utso nari kʉ, Kimberly kʉ njonjo nja kʉ ná wanafunzi ró ro. Ngba nzɨ ngʉ adi chelo ro ti nja ndrŭ djo ri, ngba ngʉ adi loti ndrŭ na bblo, ndirigoti ngba nzɨ ngʉ adi che kʉ ná bbadha ro ma ti ddi ri. Kimberly lai ngba thí ronga fø lo løngʉe bbo ndirigoti ngba ma ngangʉe Biblia nǎ longanedha tso Kimberly ma na. Yova nanga adi jini bbo njati ko ti ná lo di rili ndrŭ jiri ndima chu lo ndi djo ró.

7. Mungu bbʉ ni dho ná lotidha dhi kado ká adi ni ronga cho ni njí addu?

7 Ko krʉ adi riji ko ti ná lo bbʉ madha Yova dho ndirigoti ri liri ko kana nga ngʉ chøchø ko djoi ma na. Føri dho kpadjo akotilo ko ka ko njí ná lo djo, ndiro ko e bblo “loroji . . . lotidha kana” d’e.

ADI BBLO LOROJI LOD’RADHA DHI NJÍ KANA

Hwè na le loti ndrŭ na lod’radha dhi njí kana nari adi hwè bbʉ Yova thí dho (Anja paragrafu 8-9)

8. Ngbaribbai ma Yesu ngʉ adi loti lod’radha dhi njí kana nari na ká ke bba ngba bblo loroji ko dho?

8 Adi loti hwè na ndirigoti heshima na nja ndrŭ njí thø ka ndi bbʉ ni dho ná lo ná saa na. Yesu ngʉ lod’ra ná saa na, ke ndrŭ bbøngʉe kali dhi lo na, loroji na ndrŭ ngʉ adi ripo ke kʉ wa rɨ ná ke, ʉna dhi ke, shetani dhó njí dhi ke, nzɨ sabato dho madha bbʉ ná ke ndirigoti nzɨ heshima bbʉ Mungu dho ná ke. (Mt. 11:19; 26:65; Lu. 11:15; Yoh. 9:16) Ro Yesu nzá ngʉngʉe fø ndrŭ dhó logoti ro thø na ri. Føri dho, Yesu bbai ndrŭ tilo kodhi ngana nga nǎ zølo ro ró, ri nzá ngani ko ngʉ ndrŭ dhó logoti thø na ri. (1 Pe. 2:21-23) Bbʉbbʉ dhé, ri ngae sʉsʉ ko tilo hwè na njati nja ndrŭ di loti ko na nzá ndima nanga jini ro ri ró. (Yak. 3:2) Nde ko tsotso ká addu ka ndi kó?

9. Ko tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ko b’o ko tso nǎ lo ronga kodhó lod’radha dhi njí kana d’e?

9 Njati ni lod’ra dho ná ke tilo ni na thø na ró, nzɨ bbari ni nanga kani. Sam ró dho kʉ ná le-djo pori ɨ: “Ma adi ngaddi djo nari kʉ ndrŭ dhó lo jiri ndima rr bbʉbbʉlo ndirigoti ma adi ngano nari kʉ ndrŭ ka ndima le ndima dhó lo thika ngba.” Nja saa na ndrŭ ka ndima e thø na, ko si kpa ronga be che kʉ ná saa na naridho. Njati rie thø na kʉ ná ke na ko loti ná saa na, ko ka ko njí Lucia ró dho kʉ ná le-ve njingʉe ná lo. Ko ka ko njí dʉ kʉ ná sala, Yova kó ko tsotso ndiro ko jotso ko ko ndirigoti nzɨ ko tilo nga na hwè ro inga nga dhi heshima ro d’e.

10. Ddiddi 1 Timoteo 4:13 ripo nari bbai, ri ká ngani ko li ngba muradi ko nji?

10 Adi bblo longaddi ná mwalimu. Ni mai Timoteo ngʉe bblo chu lod’radha ná Mukristo ro, ke dho ringangʉeni ndi njí maendeleo ndidhó longaddidha kana. (Azø 1 Timoteo 4:13.) Ko ká ka ko ngʉ bblo longaddi ná walimu ngbaribbai kodhó lod’radha dhi njí kana? Ringani ko tayarisha ko bblo. Ko ka ko po mbai dhonalo kʉ, nja ko e bblo kʉ ná walimu d’e ko tsotso ka ndi kó ná ritsi kʉ bí. Anja ni tsotso ka ndi kó ná lo broshua Fanya Bidii Katika Kusoma na Kufundisha ndirigoti Buku ya Mukutano​—Utumishi na Maisha ya Mukristo nǎ i djǒ ripo ná sehemu “Tujitoe Kabisa mu Kazi ya Kuhubiri.” Ni ká adi njínji fø vichapo na ni? Ko di ko tayarisha bblo ró, ko ka ko tilo nga nǎ do ro.

11. Nja Wakristo ká ngʉngʉe bblo kʉ ná walimu ngbaribbai?

11 Ko ka ko ngʉ bblo kʉ ná walimu kutaniko nǎ nja ndrŭ dhó loroji ko dyø nari chulu maddi. B’lo djo ko tielo anziro ná Sam pori, ndi ngʉ adi ridhu ndi tsó ri ká kʉ addu adi rili nja kʉ ná Wakristo ngʉ bblo kʉ ná walimu ri. Ke jifunzangʉe fø kpa dhó ufundi ndirigoti ke mbungʉeri ndi dyø kpa dhó loroji. Talia ró dho kʉ ná le-ve adi ndi thí li bbo bblo adi hotuba bbʉ ná le-djoi adi nji ná lo djo. Fø le rinji nari adi le tsotso kó ndiro ndi chu ngbaribbai ma, le ka le tilo ndrŭ na bí ina ndrŭ adi dhu lod’radha dhi njí kana ná ngadhudha djo d’e.

ADI BBLO LOROJI NJUDHA DHI NGANA

Njudha dhi ngana le dyi ngo le thí nǎ ro krʉ nari adi madha bbʉ Yova dho (Anja paragrafu 12-13)

12. Nja ndrŭ ká hwini ngba kpakpalo tso ro?

12 Ko ka ko gba ko tso njudha dhi ngana ko bbʉ ná madha na ddinga ko dyi ngo nari chulu ndirigoti bblo ko tayarisha ná komatere ko bbʉ nari chulu. (Zb. 22:22) Nja ndrŭ dho dyi le ngo inga komatere le bbʉ njudha dhi ngana nari e kpakpa. Nde nidho ma ká føri e kpakpa ddi? Ri e fø ró, nja ndrŭ tsotso ká addu kongʉe ndima si do ndima nji dyi ngodha dho inga komatere bbʉdha dho njudha dhi ngana nari djó nari ni chu nari ka ndi kó ni tsotso maddi.

13. Ni tsotso ká addu ka ndi kó ndiro ni ngo dyi ni thí nǎ ro krʉ njudha dhi ngana d’e?

13 Ango dyi ni thí nǎ ro krʉ. Pidhinga dzá dyi ko ngo ná saa na, bbo nǎ mana kʉ ná lo kʉ ko ngo dyi njudha dhi ngana nja ko bbʉ na madha Yova dho d’e. Sara ró dho kʉ ná le-ve ngʉ adi riddi ndi nga kʉ bblo adi dyi ngo ná le ri. Ro le adi riji ndi bbʉ madha Yova dho dyi chulu ngodhé. Luti le rangʉe ri ba nari kʉ ringani njudha dhi matayarisho ndi nji ná saa na, ndi tayarisha ndi dyi ngodha dho maddi. Le ngʉ adi dyi ngodha ngaddi ndi dho ndirigoti le ngʉ adi dyi nǎ kʉ ná lo ronga ká nju ngbaribbai ma njudha dhi ngana le si loti djo ná lo na nari ne ndi chu. Le pori: “Dyi nǎ le po ná lo djo má ma thí li nari adi rili nzɨ ma li ma thí ma ká ngoni ngbaribbai ma nari djo.”

14. Njati rie do adi ni nji ri ró ká addu ka ndi kó ni tsotso ndiro ni di komatere ro bbʉbbʉ njudha dhi ngana d’e?

14 Adi komatere bbʉ bí ina. Bbʉbbʉ dhé, fø le rinji nari e kpakpa nja ndrŭ dho. B’lo djo ko tielo ná Talia pori: “Ma do adi nji bí ndrŭ kana ma loti naridho, nzɨ mai ndrŭ adi fø lo utso d’i ma chu adi o nini nari dzalodho ro. Føri dho, komatere ma bbʉ nari e kpakpa bbo ma dho.” Ni mai ri kʉ føro, fø lo ma nzá ddi cho Talia tso ro komatere ndi bbʉ nari ró ri. Matayarisho le nji ná saa na le adi li ndi djǒ na nari kʉ, ya kwanza le bbʉ ná komatere dho ringani ndi e dʉ ndirigoti rie dhu le dhu ná lo dhi jibu nganga. Le pori: “Føri nǎ mana kʉ ma bbʉ ná jibu e dʉ, sʉsʉ, ndirigoti ri gbani gba bbo wazo na ró, føri kʉ bblo kʉ ná jibu, dhonalo føri kʉ Munara ongoza ná krʉ kʉ ná le-djoi jirie ná lo.”

15. Ri ká ngani ko no ngba longa kodhó komatere djo?

15 Nja saa na nzɨ adi do nji ná ndrŭ dho ma rie kpakpa ddi ndima bbʉ komater njudha dhi ngana. Ká addudho? Juliet ró dho kʉ ná le-ve pori ɨ: “Nja saa na, ma nanga adi rɨni rɨ komatere ma bbʉ naridho, dhonalo ma adi riddi madhó komatere kʉ sʉsʉ bbo ndirigoti ri nga kʉ bblo pli ri.” Ni mai ri kʉ fø ro, anonga nari kʉ Yova jiri ni bbʉ bblo kʉ ná komatere ngba ri ka ndi ka ni dho ná ngatsi. * Ke nanga adi jini bbo ko kpakpanga nji ndiro ko bbʉ komatere njudha dhi ngana naridho, ni mai do adi ko nji nja saa na ro.

ADI BBLO LOROJI KRɄ DDO RÓ NI LOTI NJA NDRŬ NA NARI KANA

16. Ri ká ngani ko pʉ ngbadi ná lotidha ko ró ro?

16 Abba “che ka ndi njiri ndrŭ ró ná lotidha tso.” (Efe. 4:31) B’lo ko njaeri anziro nari bbai, Mukristo dho nzá ringani ndi ti che kʉ ná bbadha ri. Nzá utso le ka le d’i dhʉdhʉ ná che ka ndi njiri ndrŭ ró ná bbadha ro kʉ thé, nari ró maddi ringani ko b’o ko ronga b’o. Loroji na, ri nzá ngani ko di che kʉ ná loti d’i desturi nǎ ndrŭ ma, d’i bbu nǎ ndrŭ ma, inga d’i ngø nǎ ndrŭ ma na djo ri. Føri goti ri nzá ngani ko bʉ nja ndrŭ thí dhu ko kpa dhu nari chulu ri. Ddikpa le-djo pori: “Ma ngʉ adi ti ná lo ma ngʉ adi dyá gbo ka ndi ta ná lo ndirigoti nzá ka ndi bʉ nja ndrŭ thí ná lo, ro ri ngʉe nga nǎ zølo kʉ ná lo ndirigoti ri ngʉ adi nja ndrŭ thí bʉ bʉ. Cho bí kana ma bbá le ngʉ adi ma tsotso kó nga nja ndrŭ kʉ ná ngana, rie ma tielo nga dhi heshima ro, inga ma tie ná lo bbʉe njedha le dho inga nja ndrŭ dho ri ró.”

17. Waefeso 4:29 ripo nari bbai, ko ká ka ko li nja ndrŭ kpakpa ngbaribbai?

17 Adi loti kpakpa ka ndi li nja ndrŭ nari bbai. Adi nja ndrŭ má ma, chelo ni ti kpa djo nari djolu. (Azø Waefeso 4:29.) Waizraeli ka ndima poe mbai dho ná lo ngʉe bí, ro ni mai ringʉe føro kpa nanga ngʉ adi nŭnŭ bí ina. Ko nanga di nŭnŭ ró, føri ka ndi liri nja ndrŭ maddi nanga di nŭnŭ. Anonga nari kʉ kumi kʉ ná wapelelezi bbʉngʉe ná che kʉ ná rapor lingʉeri “Waizraeli krʉ . . . nanga nunu Musa djo.” (Hes. 13:31–14:4) Ro ko di nja ndrŭ má ma ró, føri ka ndi liri krʉ ndrŭ e hwè na. Ko uri u nari kʉ, Yefta dzá singbangba dhó bbakau mangʉe ngba ma nari dzá lodho ngba bangʉe kpakpanga bbo ndidhó le bbʉngʉe ná njínjidha dho. (Amu. 11:40) B’lo djo ko tielo anziro ná Sara pori ɨ: “Ko di nja ndrŭ má ma ná saa na, føri adi rili ndrŭ mbu ndima ji Yova ji ndirigoti ji kutaniko nǎ ndrŭ ji nari bbai.” Føri dho, ane ngba ni ka ni má ni djoi ma, ni vei ma na ro ná chu.

18. Zaburi 15:1, 2 ripo nari bbai, ri ká ngani ko di bbʉbbʉlo po addudho ndirigoti føri ká tsu ngba lo ndi nǎ?

18 Adi bbʉbbʉ kʉ ná loti. Kodhi lo nzá ka ndi tho Yova nyǒ ro ri njati ko di kali sha ró. Yova ndro krʉ kʉ ná kali. (Mez. 6:16, 17) Ni mai bí kʉ ná ndrŭ rinja i ddo ró kali le sha nari kʉ kawaida kʉ ná lo ro, ko nzɨ adi rinji føri dhonalo, Yova pori kali le sha nari kʉ che. (Azø Zaburi 15:1, 2.) Bbʉbbʉ dhé, ko nzɨ adi kali le sha nari dhé pʉ ko ró ro ri, ro ko adi che kʉ ná ngaddidha ka ndi tsu ndrŭ djo na dho ná lo ma pʉ ddi ko ró ro.

Chelo le ti ndrŭ djo nari thika lé le bblo lo le ti ndrŭ djo ri nari adi hwè bbʉ Yova thí dho (Anja paragrafu 19)

19. Ri ká ngani ko pʉ nja ngba lo ko ró ro?

19 Apʉ chelo ni ti nja ndrŭ djo nari ni ró ro. (Mez. 25:23; 2 Te. 3:11) B’lo djo ko tielo arø ro ná Juliet tu ngbaribbai ma ndrŭ djo le chelo ti nari løngʉe ndi ronga nari nanga. Le pori ɨ: “Ndrŭ lo le ti nari ma di rr nari adi ma thí bʉ bʉ ndirigoti ri adi rili nzɨ ma li ma thí ndrŭ lo ti ná le djo. Nde ngbaribbai ká ma churi nari kʉ fø le inga fø ke nzá ka ndi rá ma loti nja ndrŭ dho ri?” Njati ni njari nari kʉ nie ti ná lo si ndi thika le porojo ri ró, aneri ni tilo ngba ka ndi li ndrŭ kpakpa ná lo djo.​—Kol. 4:6.

20. Ni ká vʉri ni njiri ngba nidhó lotidha na?

20 Ddiddi ko di djó ná dz’ djó bí kʉ ná ndrŭ che bbadha ti nari bbai, ringani ko njí kpakpanga bbo, ndiro ko ti ná lo bbʉ hwè Yova dho d’e. Anonga nari kʉ, lotidha kʉ Yova dhó ro si ná kado ndirigoti ke adi ndi thí li li ngbaribbai ma ko adi njínji fø kado na nari djo. Ke si ko ronga le le njati ko di rimbu ko tilo ngba ka ndi bbʉ madha ke dho ná chu nǎ ró. Føri kʉ lo ko d’ra ná saa na, kodhó njudha dhi saa na, ndirigoti krʉ ddo ró ko loti ndrŭ na nari kana. Shetani dhó i dz’ tso ká ve si d’ø ndi nǎ kʉ ná lo ma na krʉ ná saa na, ri ka sie sʉsʉ ko dho ko bbʉ madha Yova dho kodhó lotidha chulu. (Yud. 15) Ro nzá fø lo d’e njini ná saa na, avʉri ni bbʉ madha Yova dho “ni tso nǎ lo chulu.”​—Zb. 19:14.

DYI 121 Tukomalishe Sifa ya Kujizuia

^ par. 5 Yova bbʉ bblo pli kʉ ná kado ko dho, føri kʉ lotidha dhi kado. Njedha dhi lo kʉ, bí kʉ ná ndrŭ nzɨ njínji fø kado na Yova jiri nari bbai ri. Nde ko tsotso ká addu ka ndi kó che kʉ ná i dz’ djó ndiro kodhó lotidha li ndrŭ kpakpa ndirigoti ri bbʉ hwè Yova thí dho d’e? Ko ti ná lo ká ka ndi bbʉ hwè Yova thí dho ngbaribbai, lo ko d’ra ná saa na, njudha dhi ngana ko kʉ ná saa na, ndirigoti nja ndrŭ na ko loti ná saa na? I lo nă ko si fø logoti ba.

^ par. 6 Nja dho thika øni ø.

^ par. 15 Ndiro ni chu lo bbo komatere le bbʉ nari djo d’e, anja “Umusifu Yehova Katika Kutaniko” le ndi ná ngana kʉ ná lo 2019 nǎ Bi 1, nǎ Dzamu dhi Munara nǎ.

^ par. 61 JI DJÓ LO NANGA LE TU NARI: Ddikpa le-djo nzá djø ndi ro thø na kʉ ná ddikpa dza ba dho ri, ddikpa le-djo do nji dyi ndi ngo njudha dhi ngana naridho, ddikpa le-ve chelo ti nja ndrŭ djo.