1. Kansi ni ŵani etipasa mphaso yolaŵila?

 KULAŴILA ni mphaso yamtengo wapatali yofumila kwa Mulungu. Adamu niye enze munthu woyamba kusangalala na mphaso iyi. Kufumila pecilengewa, enzokwanisha kulaŵizhyana na Ausuwake akululu. M’kuluta kwa nthawi, eyamba kuphunzila mau ayakine ndipo eyaseŵenzesha popasa mazina vinyama. (Gen. 2:19) Ndipo ganizilani mwecisangalalila peciseŵenzesha mphaso iyi polaŵizhyana na mkazi wake wokongola kwa nthawi yoyamba.​—Gen. 2:22, 23.

2. Kansi mphaso yolaŵila yankhala yuseŵenzeshewa tyani m’njila yolakwika kuyambila m’nthawi zakuvuli mpaka lomba?

² Koma mosapita nthawi, ŵanthu eyamba kuseŵenzesha mphaso yolaŵila m’njila yolakwika. Mwacisanzo, Satana Maleŵania etalizhya wenye Eva. Ndipo izi zecitisha kuti ŵanthu onse ankhale ocimwa koma soti aliye ungwilo. (Gen. 3:1-4) Adamu eimba mlandu Eva na Yehova, pa zinthu zecilakwisa yeka. (Gen. 3:12) Kaini aliyokambe cilungamo kwa Yehova pavuli pakuti wapaya mkwake Abele. (Gen. 4:9) M’kuluta kwa nthawi, Lameki wamene enze mbadwa ya Kaini, elemba ndakatulo yamene yuonesha kuti enzonyansiwa lini na ciwawa camene cenzocitika m’nthawi yake. (Gen. 4:23, 24) Olo masiku ŵano, ŵanthu anyinji oseŵenzesha mphaso yolaŵila m’njila yolakwika. Mwacisanzo, ŵanthu azandale opeleka malonjezo awenye ndipo ayakine olaŵila mau otukwana pagulu ya ŵanthu. Kuyangizhyila apo, m’mafilimu yanyinji, ŵanthu olaŵila monyoza koma soti mokhazula. Ndipo ŵanthu anyinji oseŵenzesha mau yaipa ngati ali ku sukulu olo ku nchito. Uyu ni umboni wosasushika wakuti minkhalidwe ya ŵanthu pacalo yukuya yuipilaipila.

3. N’cinji cingacitike ngati tingalekosamala, ndipo tilaŵizhyane cinji m’nkhani ino?

³ Ŵanthu anyinji m’calo ici oseŵenzesha mau osayenelela. Ngati tingasamale lini, nase tingayambe kucita cimozimozi. Niye cifukwa cake monga Akhristu, tufunika kunkhala osamala na zatukamba.  Nthawi zonse, tufunika kuseŵenzesha mphaso yolaŵila m’njila yamene ingapeleke ulemelelo kwa Yehova. M’nkhani ino, tione mwatingacitile izi ngati tili (1) mu utumiki, (2) pa misonkhano na (3) ngati tulaŵizhyana na ŵanthu ayakine. Koma coyamba, tiyeni tikambilane mwamene zokamba zasu zumukhuzila Yehova.

4. Molingana na Malaki 3:16, kansi zokamba zasu zumukhuza tyani Yehova?

⁴ Ŵelengani Malaki 3:16. Lemba iyi, yuonesha kuti Yehova olemba ‘m’buku yake yacikumbuso,’ mazina ya ŵanthu amene zokamba zao zuonesha kuti omuyopa koma soti osinkhasinkha pa zina yake. Izi zili teti cifukwa zinthu zatukamba zuvumbula zili mumtima mwasu. Yesu elaŵila kuti: “Pakamwa polaŵila zinthu zosefukila mumtima.” (Mat. 12:34) Zinthu zatukamba zuonesha kukula kwa cikondi casu pa Yehova. Ngati tumukonda ngako Yehova, tikolaŵila zinthu zoyenela nthawi zonse. Ndipo tikasangalale na moyo wosasila m’calo calomba.

5. (a) Kansi zokamba zasu zukhuza tyani kulambila kwasu? (b) Monga ni mwataonela pa cithunzithunzi, ndaŵa yanji tufunika kusamala na zatulaŵila?

⁵ Zokamba zasu zingacitishe kuti Yehova akovomelezhya kulambila kwasu olo yai. (Yak. 1:26) Ŵanthu anyinji olaŵila monyoza, mwaukali koma soti mozitukumula. (2 Tim. 3:1-5) Koma seo tufuna lini kutolela cisanzo cao. Tufuna kuti nthawi zonse, zokamba zasu zikokondwelesha Yehova. Kansi muona kuti Yehova angamvwe tyani ngati tingolaŵila mau yabwino ngati tili mu ulaliki olo pa misonkhano, koma tuseŵenzesha mau osayenelela ngati tili ku ng’anda?​—1 Pet. 3:7.

6. Kansi penkhala zofumapo zotyani cifukwa cakuti Kimberly enzoseŵenzesha mau oyenelela?

⁶ Ngati tuseŵenzesha bwino mphaso yolaŵila, zutiziŵikisha kuti nise atumiki a Yehova. Cisanzo casu cabwino, cuyavya ŵanthu ayakine kuona kusiyana kulipo ‘pakati pa ŵanthu otumikila Mulungu na ŵala asamutumikila.’ (Mal. 3:18) Ganizilani cisanzo ca kalongosi Kimberly. * Pa nthawi iyakine, enze epasiwa nchito kuti aseŵenzele pamozi na muyake wa ku sukulu. Muyake uyu ezindikila kuti Kimberly enze wosiyana ngako na ŵana a sukulu ayakine. Eona kuti enzotonzhya lini olo kuseŵenzesha mau onyoza. Izi zemucitisha cidwi ngako cakuti evomela kuphunzila Baibo. Mosakaikila, Yehova osangalala ngako ngati  zokamba zasu zukopa ŵanthu ayakine kuti ayambe kuphunzila cendi.

7. Kansi mufuna kuiseŵenzesha tyani mphaso yanu yolaŵila?

⁷ Tonse tufuna kulaŵila m’njila yamene yupeleka ulemelelo kwa Yehova noticitisha kunkhala okatizhyana na Akhristu ayasu. Tetyo lomba, tiyeni tilaŵizhyane zatufunika kucita kuti tipitilizhye kunkhala ‘cisanzo cabwino . . . m’kalaŵilidwe.’

8. Kansi Yesu etisiila cisanzo cotyani pa nkhani yoseŵenzesha bwino mphaso yolaŵila ngati tili mu utumiki?

⁸ Mukolaŵila mwaubwenzi koma soti mwaulemu ngati ayakine okulaŵililani vinthu viipa. Yesu peenzocita utumiki wake pacalo, ŵanthu enzomunena kuti enze cakolwa, enze wosusuka, enzophwanya lamulo ya Sabata na kuti enzonyoza Mulungu. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yoh. 9:16) Koma enzoŵayankha lini mwaukali. Molingana na Yesu, nase tufunika lini kuyankha mwaukali ngati ŵanthu ayakine otilaŵilila vinthu viipa. (1 Pet. 2:21-23) Koma kucita izi n’cinthu lini cipepu. (Yak. 3:2) Nanga n’cinji cingatiyavye?

9. Kansi n’cinji cingatiyavye kuti tikopewa kulaŵila mosayenelela ngati tili mu utumiki?

⁹ Ngati mwineco wa ng’anda watiyankha mwaukali, tufunika lini kukalipa kamangu. M’malo mwake, tufunika kuyesayesa kuganizila zamucitisha kuti atiyankhe teti. Mkwasu Sam elaŵila kuti, “Ngati munthu wanikwiila mu utumiki, nuyesayesa kuganizila ngako pa kufunika kwakuti amvwe uthenga wanulalikila nokumbukila kuti naye angacinje.” Nthawi ziyakine, ŵanthu okondokalipa cifukwa tafwika pa nthawi yosayenelela. Ngati munthu wamukalipila mu utumiki, kalongosi Lucia opeleka pemphelo yacidule, nosenga Yehova kuti amuyavye kunkhala wodekha koma soti kuti asalaŵile mau osayenelela. Nase tufunika kucita cimozimozi.

10. Molingana na 1 Timoteyo 4:13, kansi tufunika kunkhala na colinga cotyani?

¹⁰ Yangizhyilani luso yanu yophunzisa mu utumiki. Timoteyo enze mlaliki waluso. Koma Paulo emulimbikisha kuti enzofunikila kuyangizhyila maluso ŵake. (Ŵelengani 1 Timoteyo 4:13.) Kuti tinkhale aphunzisi aluso monga ni mweenzele Timoteyo, tufunika kukonzekela mokwanila tikaliyoluta mu ulaliki. Ndipo tuyamikila ngako cifukwa kapolo wokhulupilika watipasa zida zinyinji zatingaseŵenzeshe kuti tiyangizhyile maluso ŵasu. Mwacisanzo, m’kabuku kakuti Citani Khama pa Kuŵelenga na Kuphuzisa na mbali yakuti “Kuyangizhyila Luso Yasu mu Utumiki” yamene yupezeka m’kabuku ka Umoyo Wacikhristu na Utumiki Wasu, muli malangizo yamene yangatiyavye kunkhala aphunzisi aluso. Tetyo zikonsheni kuti: “Kansi nuseŵenzesha malangizo yopezeka m’zofalisa izi?” Ngati tukonzekela mokwanila tikaliyoluta mu ulaliki, zutiyavya kuti tikolalikila mwacidalilo na kuti osati tikokumvwa wowa.

11. N’cinji cayavya Akhristu ayakine kuti ankhale aphunzisi aluso?

¹¹ Cinthu ciyakine camene cingatiyavye kuti tiyangizhyile luso yasu, ni kutolela maluso ya akwasu  na azilongosi amene ali na luso pa nchito yolalikila. Mwacisanzo, mkwasu Sam watatomola koyambilila, osenga Akhristu amene ali na luso pa mbali yophunzisa kuti amufotokozela zuŵayavya kucita bwino pa mbali iyi. Pavuli pake, oyesayesa kukonkha malangizo yaamuuzhya. Naye kalongosi Talia omvwishila mosamala mwamene akwasu ofotokozela mfundo zao polaŵila nkhani za onse. Izi zamuyavya kuziŵa mwaangayankhile mwaluso ngati wakonshewa konsho iyakine mu utumiki.

12. Kansi Akhristu ayakine ovutika kucita cinji?

¹² Tonse tingacitishe kuti misonkhano yasu inkhale yosangalasa koma soti yosisimula, mwa kutolako mbali poimba nyimbo zaufumu nopeleka ndemanga zokata mtima. (Sal. 22:22) Koma ayakine ovutika kucita izi. Ngati namwe muvutika, musangalale ngako kuziŵa zeyavya ayakine kuti asilizhye wowa weenze nao.

13. Kansi mungacitenji kuti mukoimba na mtima wonse pa misonkhano?

¹³ Mukoimba na mtima wonse. Kansi n’cinji cingakuyavyeni kucita izi? Mukokumbukila kuti colinga cikulu catuimbila nyimbo pa misonkhano ni kutamanda Yehova. Kalongosi Sara oona kuti ali na mau acileya. Koma oimba mokuwa koma soti mosangalala pa misonkhano. Kansi n’cinji cumuyavya kucita izi? Pokonzekela misonkhano, kalongosi uyu okonzekela soti na nyimbo zati zikaimbiwe. Ndipo oyesayesa kuona mwamene mau a m’nyimbo izo, yokatizhyilana na zati zikaphunziliwe. Kalongosi Sara elaŵila kuti: “Izi zuniyavya kuti poimba, nikoika maganizo ŵangu pa mau a m’nyimbo osati mwayomvwikila mau ŵangu.”

14. Ngati muvutika kuyankhapo pa misonkhano, kansi mufunika kukumbukila mfundo yotyani?

¹⁴ Mukoyankhapo pa misonkhano. Ayakine ociona kunkhala covuta kucita izi. Kalongosi Talia watatomola lombapano elaŵila kuti: “Mwacibadwa, n’ne wansoni ndipo nuvutika kulaŵila pagulu ya ŵanthu. Izi zucitisha kuti nikovutika kupelekapo ndemanga pa misonkhano.” Nangu n’tetyo, kalongosi uyu oyesayesa kuyankhapo pa misonkhano. Kansi n’cinji cumuyavya? Pokonzekela, yove okumbukila mfundo yakuti ngati konsho yakonshewa, yankho yoyamba yufunika kunkhala yacidule. Ndipo elaŵila kuti: “Izi zutanthauza kuti, olo kuti yankho yangu ingankhale ifupi koma soti yacidule, paliye vuto iliyonse malinga ngati ni yolondola.”

15. Kansi tufunika kukumbukila cinji ponena za mayankho yatutwala pa misonkhano?

¹⁵ Koma nthawi ziyakine, olo Akhristu amene aliye nsoni okondokangiwa kuyankhapo pa misonkhano. Ndaŵa yanji? Kalongosi Juliet elaŵila kuti: “Nthawi ziyakine, nukangiwa kunyamula kwanja kuti niyankhepo cifukwa coganiza kuti yankho yangu ni ifupi ngako ndipo ni yosakata mtima.” Koma mukokumbukila kuti Yehova oyamikila yankho iliyonse yatingapeleke malinga  ngati ni yofumila pansi pamtima. * Ndipo osangalala ngako akaona kuti takwanisha kuyankhapo pa misonkhano mosasamala kanthu kuti tucita wowa.

16. Kansi tufunika kupewa kulaŵila zinthu zotyani?

¹⁶ Mukopewa kulaŵila “mau acipongwe.” (Aef. 4:31) Monga ni mwataonela koyambilila kwa nkhani ino, Akhristu ofunika kupewelatu kulaŵila mau aipa. N’cendi kuti tupewa kulaŵila mau onyoza olo mau okhazula, ndipo tucita bwino. Koma ngati tingasamale lini, tingayambe kukamba mau osayenelela koma mosazindikila. Mwacisanzo, nthawi ziyakine tingayambe kukamba zinthu ziipa zokhuza mtundu uyakine wa ŵanthu, cilaŵilo olo calo ciyakine. Olo tingayambe kukamba mau yamene yangacitishe kuti ayakine amvwe nsoni. Tetyo, nthawi zonse tufunika kuzifufuza kuti tione ngati tuseŵenzesha mphaso yolaŵila m’njila yoyenela. Mkwasu muyakine elaŵila kuti: “Nthawi ziyakine, nenzokonda kulaŵila zinthu zamene nenzoona kuti ni zosekesha, cosaziŵa kuti zenzokhumudwisha ŵanthu ayakine. Ngati zoteti zacitika, mkazi wangu enzoniuzhya tikankhala aŵili kuti zanakamba zenze zosayenela ndipo ŵanthu ayakine akhumudwa nazo. Izi zeniyavya kuti niongolele kakambidwe kangu.”

17. Molingana na Aefeso 4:29, kansi tingalimbikishe tyani ayakine?

¹⁷ Mukolaŵila mau olimbikisha. Mukoona zinthu zakucita bwino ŵanthu ayakine, noŵayamikila m’malo moŵaweluza olo kungonkhalila kudandaula. (Ŵelengani Aefeso 4:29.) Aisiraeli enze na zinthu zinyinji ndipo enzofunika kuyamikila Yehova. Koma enzongonkhalila kudandaula. Kudandaula kuli monga ni matenda oyambukila. Ngati tili na mzimu wokonda kudandaula, ŵanthu ayakine angayambe kucita cimozimozi. Kumbukilani kuti lipoti yawenye yecileta azondi 10, yecitisha kuti ‘Aisiraeli onse ayambe . . . kudandaula mosushana na Mose.’ (Num. 13:31–14:4) Koma mosiyana na izi, ngati tukonda kuyamikila ŵanthu ayakine, zingacitishe kuti ayangizhyile cimwemwe cao potumikila Yehova. Umboni wa mfundo iyi, tuupeza tikaganizila cisanzo ca mwana wa Yefita. Baibo yulaŵila kuti caka na caka, ayake enzoluta kuyomuyamikila cifukwa ca kuzipeleka kwecicita. Izi zemulimbikisha kuti apitilizhye kutumikila Yehova mwacimwemwe. (Ower. 11:40) Kalongosi Sara watatomola koyambilila elaŵila kuti: “Ngati tuyamikila ŵanthu ayakine, tuŵacitisha kuzimvwa kuti okondewa na Yehova kuyangizhyilapo Akhristu ayao.” Tetyo, tikoyesayesa kusakila mipata yatingayamikililemo ayakine.

18. Molingana na Salimo 15:1, 2, ndaŵa yanji tufunika kulaŵila cendi, ndipo izi zuyangizhyilapo cinji?

¹⁸ Mukolaŵila cendi. N’zosakwanishika kunkhala pa ushamwali na Yehova ngati tulaŵila lini cendi. Yove ozonda mtundu ulionse wawenye.  (Miy. 6:16, 17) Olo kuti ŵanthu anyinji oona kuti kutala wenye kuliye vuto iliyonse, seo tupewelatu kucita izi cifukwa tuziŵa kuti ni nkhani ikulu m’menso mwa Yehova. (Ŵelengani Salimo 15:1, 2.) Tetyo ngati tulaŵila na ŵanthu ayakine, tupewa kuikamo wenye olo kucosamo mfundo ziyakine pofuna kuti asamvwishishe bwino-bwino zecitika.

19. Kansi tufunika soti kupewa cinji?

¹⁹ Mukopewa kutonzhya. (Miy. 25:23; 2 Ates. 3:11) Pofotokoza mwakukhuziwila na tonzhyo, kalongosi Juliet watatomola koyambilila elaŵila kuti: “Nikamvwa kuti munthu muyakine wayamba kutonzhya, nukumvwa lini bwino. Ndipo nuleka kumukhulupilila cifukwa nuganiza kuti nane akanitonzhye kuli ŵanthu ayakine.” Tetyo, mukaona kuti munthu wayamba kutonzhya, mwamsangamsanga, mukocinja nkhani noyamba kulaŵila zinthu zolimbikisha.​—Akol. 4:6.

20. Kansi mufuna kuiseŵenzesha tyani mphaso yanu yolaŵila?

²⁰ Pofwana kuti tunkhala m’calo mwamene ŵanthu anyinji okamba zinthu zosayenela, tufunika kucita khama kuti zokamba zasu zikokondwelesha Yehova. Nthawi zonse, tikokumbukila kuti kulaŵila ni mphaso yofumila kwa Yehova ndipo yove okhuzika na mwatuiseŵenzeshela. Ngati tuyesayesa kulaŵila mau yabwino ngati tili mu utumiki, pa misonkhano olo pokamba na ŵanthu ayakine, Yehova walonjeza kuti atipase madaliso osaneneka pali lomba koma soti msogolo. M’calo calomba, cikankhale cosavuta kuseŵenzesha mphaso yolaŵila m’njila yoyenela, cifukwa ŵanthu onse aipa akaonongewe. (Yuda 15) Patuyembekezela nthawi iyi, tiyeni tipitilizhye kuseŵenzesha “mau a mkamwa [mwasu]” potamanda Yehova.​—Sal. 19:14.