1. Re di tšibela kaye tsa go kgona go bolabola?

 YE A makiyeng gore tsa go bolabola re di kgone ke Modimo wa rune wa gore o re nyaka ka matla. Motho wa mathomo ye ba mo makiyeng go leng Adamo, ne a di kgona go bolabola le Papage wa ku legedimong. Ne a ka yeketsa mantsu ya a ma tšibang ka go tikhandela ya mangwana ya nyuwane. Taba yonone yi yye ya mmerekela ka matla ga Adamo nakwela a reya diphoolwane ka mokana ga tsona mabitso. (Gen. 2:19) Fote a re kamake gore ne a sa jabola lona nakwela a thomisa go bolabola le motho—go leng mosadi wage wa go bafala ye ba reng ke Efa!—Gen. 2:22, 23.

2. Re bona ka ying gore mabolabolelo ya batho ya ku botala le ya gana byalo a yi wona?

² Ayya, taba yela ya rune ya go bafala ya gore re kgona go bolabola ba yye ba sa yi berekisi gabutši. Sathane Diyabolo o kwaletsannye Efa ka letsaka le lengwana la go tshosa, tsotsone dya napa di maka gore batho ba kwane le go sinya fote ho mmeleng ba sa sa yenela gabutši. (Gen. 3:1-4) Mo Adamo a sola Efa a boya a sola le mong yene Jehova ka tsa go kekema tso yene beng a di makiyeng, ke mo a sa sa berekisa lleme lage gabutši. (Gen. 3:12) Mo Kayine a fetsa go bolaya bhuti wage Abele, o yye a botsa Jehova matsaka. (Gen. 4:9) Ka nthagonyana, motlogolo wa Kayine ye ba reng ke Lameke o yye a ngwala sereto sa gore se bolabola ka bokgohlane bya gore ke mo bo f’lo re gememe ka nako yonone. (Gen. 4:23, 24) Lekgono gona go byang? Re kene re ya ba bona bo ba go yeta tsa dipolotiki mahlong mo ba fo bolabolanya dilo tsa go sa hlamatsega mahlong ga batho. Fote go ro ba mong letogo matšatši yawa gore motho a tikrayele muvi wa gore batho ba gona a ba bolabole dilo tsa go ranya. A re sa bolabola ka tso bananyana ba di kwang hala dikolong, fote tso batho ba bagolo ba di theetselang mo ba thewogele, le wene o ka ba tšebela sekala. Sa go kwisa go baba ka matla ke gore taba yonowa ya  gore batho ba tlwayele go ntsha tsa go tooka ka ho ganong yi napa yi šupetsa gabutši gore lefase lowa le bodiye go segela kaye.

3. Di nyaka re pasopa ying fote re nyoko petapeta ka ying ga hlogotaba yowa?

³ Mo re sa pasope, o ka kraya re tseya gore dilo tsa go bola tso re di kwang a di hlupi, wa kraya le rune re thomisa go bolabola ka mokgonone. Ke rune Makreste, re nyaka go jabodisa Jehova, byalo di nyaka re kganela kgole le taba ya go bolabola dilo tsa go kekema. Go kgona go bolabola ke selo sa go bafala ka matla, byalo re nyaka gore tso re di bolabolang go be tsa go thanakisa Modimo wa rune. Ga hlogotaba yowa, re nyoko bona gore tsotsone re ka di maka ka mokgo mang (1) mo re le tšhomong, (2) mo re le ga megahlano ya phutego (3) le mo re fo tipolabolela nje ka moka matšatši. Mara tla re thomiseneng ka go lebelela gore ke ntaba Jehova a hlupega ka matla ka tso re di bolabolang.

4. Malaki 3:16 yi re ke ntaba Jehova a hlupega ka matla ka tso re di bolabolang?

⁴ Bala Malaki 3:16. Ayitsano wa di tšiba gore ke ntaba Jehova a re mabitso ya bo ba bolabolang ba kene ba šupetsa gore baa mo hlompa fote ba dula ba naganne ka lebitso lage o nyoko ma ngwala ka teng ga “puku ya segopotso”? Tso re di bolabolang di ya re hlanola ra thogo bonala gore ka ku dipelong re byang. Jeso o yitseri: “Molomo wo bolabola tso di tšwang ka pelong.” (Mat. 12:34) Tso re kgetang go bolabola ka tsona di šupetsa gabutši gore ga Jehova re mo nyaka go segela kaye. Fote Jehova o nabela gore bo ba mo nyakang ka matla ba tle ba tikwise ka lephelo go ya go yye ga lefase la nyuwane.

5. (a) Tso re di bolabolang di yelana le morapelo wa rune mo di tla kaye? (b) Sethombhe sowa se šupetsa gore di nyaka re pasopa ying ga tso re di bolabolang?

⁵ Mabolabolelo ya rune ma ko šupetseng gore ayitsano Jehova o yamogela morapelo wa rune kela dho. (Jak. 1:26) Ba bangwana ba gore ga Modimo a ba mo nyake mo ba bolabola ba fo kgwasolana, ba ka fo go tseyatseya, fote ba fo kwagala gore tsa go kakola magetla nkare ba ro belegiwa natso. (2 Thim. 3:1-5) A re di nabele le ka gonyana go tshwana nabo. Re tikemisele go jabodisa Jehova ka tso re di bolabolang. Nje Jehova o nyoko jabola mo re bolabola tsa gabutši ka mokgwa wa go šupetsa gore re kwelana go baba mo re le megahlanong ya Sekreste kela re le tšhomong mara mo re bolabola le bo re dulang nabo ka ho mutšing o  kraya re ba kgwasolanya re boya re sa ba šupetse gore re ba kwela go baba?—1 Pet. 3:7.

6. Mabolabolelo ya Kimberly ya gabutši ma makiye ying sa go jabodisa?

⁶ Mo re bolabola dilo tsa go yagisa, re šupetsa gore ke rune malata ya Jehova. Re nyoko gelepa bo ba re theetseleng gore ba thogo bona gabutši “ye a berekelang Modimo le wa gore aa mmerekele.” (Mal. 3:18) Lebelela gore taba yowa yi berekiye ka mokgo mang ga mogageru wa mosadi ye ba reng ke Kimberly. * Ke mo ba mo neyye mmereko wa sekolo wo a tshwaneleng a wo make le ye a kenang naye ka tlelaseng. Mo ba fetsiye mmereko wone, ye a kenang naye ka tlelaseng o di bonne tsa gore Kimberly ke mo a sa tshwane le batho ba bangwana bo ba kenang nabo. Ke mo a sa kwane le go bolabola dilo tsa go befa ka ba bangwana, a bolabola tsa gabutši fote a kganela kgole le go bolabola tsa go kekema. Tsotsone di yye dya mo tikisa ka matla ga ye a kenang le Kimberly ka tlelaseng ke mokane a dumela go tšhuta Bhayibele. Jehova o jabola ka matla mo mabolabolelo ya rune ma gelepa ba bangwana gore ba nabele go tšhuta nnete!

7. Modimo ke yene a makiyeng gore re kgone go bolabola, byalo tsotsone di go tšhofa gore o make ying?

⁷ Ka mokana ga rune re ya di nyaka tsa gore mabolabolelo ya rune ma thanakise Jehova ma boye ma re šutetse thina le magageru. Byalo tla re lebeleleneng tse dingwana tso re ka di makang gore re thogo ya mahlong re ‘ba beyisela ka tso re di bolabolang.’

8. Jeso o re šupetsiye gore re bolabole ka mokgo mang mo re le tšhomong?

⁸ Bolabola o kgibiye fote o šupetsa gore wa hlompa mo ba go šuhlašuhla. Nakwela Jeso a tshwaraganne le mmereko wa go tšhomayela, ba yye ba mo hlayela matsaka ba re o kwana le go tlayila, o na le dipawu, o berekela Diyabolo, aa hlompe Sabatha fote o rogelelanya Modimo. (Mat. 11:19; 26:65; Luk. 11:15; Joh. 9:16) Mara, Jeso aa ba fetola a kwatiye. Le rune di nyaka re tshwane naye ga Jeso, re sa busetsi le mo ba ka fo ba ba re lebela. (1 Pet. 2:21-23) Nnete ke gore di baba ka matla go fo kgomolela mara o kene o di tšiba tsa gore le wene wa di kgona tsa go patedisa. (Jak. 3:2) Re ka gelepa king mara?

9. Re ka gelepa king gore re pasope tso re di bolabolang mo re le ga mmereko wa go tšhomayela?

⁹ Mo mong wa mutši a thomisa go bolabola tsa go kekema, liketsa go di teyisa ka moya. Mogageru ye mongwana ye ba reng ke Sam o re, “Ke hlupega ka matla ka mong wa mutši gore a tšhute nnete ka Modimo le gore a ka tšhentšha.” Go gongwana mong wa mutši a ka fo kwatisa ke gore a re ya meta nako ya gabutši ya go mo vakašela. Mo re bolabola le motho wa gore o kwatiye ka matla, re ka maka tso mogageru wa mosadi ye ba reng ke Lucia a di makang. Re ka teya thapelo ye nyana, re kgopele Jehova gore a re gelepe re dule re kgibiye fote re titshware gore re sa bolabole ka mokgwa wa go šupetsa gore a re kwelane go baba kela a re hlompe.

10. Thimothi wa Mathomo 4:13 yi re di nyaka re tikemisela go segelela ying?

 ¹⁰ Lokotša matšhutiselo yago, o be segele. Thimothi ke mo go le lelata la Mokreste la gore le tšiba ditaba tsa lona mara ne di nyaka a potolla hala le hala gore a thogo butšwa ga tso tsa Modimo. (Bala 1 Thimothi 4:13.) Re ka maka byang gore re thogo ba digele ga mmereko wa go tšhomayela? Di nyaka re lukiselela gabutši. Sa go jabodisa ke gore re na le dithulusi tso di ka re gelepang gore re be mong wona mathitšere. Di nyoko go gelepa ka matla mo o ka berekisa sepukwane sa Karakara mo o Bala le mo o Tšhutisa fote o lebelele le “Karakara Tšhomong” ga sekopa sa Sepukwane sa Mogahlano wa Maphelelo le Matšhomayelelo ya Rune ya Sekreste. Ayitsano wa di berekisa dilo tsowa? Mo re ka fo lukiselela gabutši, re ka sa nape re hlagasela, mara re nyoko tšiba ditaba tsa rune.

11. Makreste ya mangwana ma makiye byang gore ma thogo lokotša matšhutiselo ya wona?

¹¹ Re ka ba digele ga mmereko wa go tšhutisa mo re ka lebelela ba bangwana ka phutegong gore dilo ba di maka byang ke mokane ra kota se sengwana ga bona. Sam, yela wa gore re bolabodiye ka yene, o tiputsisa gore gale king so se makang gore Makreste ya mangwana go be digele ga mmereko wa go tšhutisa. O ba lebelela gabutši a boya a liketsa go ba yekisela. Mogageru wa mosadi ye ba reng ke Talia o lebelela matšhutiselo ya magageru ya ma beyang dipolabolo tsa batho ka moka. Mo a maka tsotsone, o tšhutiye gore a ka di beya byang ditaba tso batho ba di butsisang ga tlele ku tšhomong.

12. Ba bangwana ba na le dintshitshire tsa mošaga mang?

¹² Ka mokana ga rune re ka maka gore megahlano ya rune ya phutego yi phomelele ka go tšhela letsogo mo re yepelela le go lukiselela gabutši gore re thogo fetola. (Pis. 22:22) Ga ba bangwana go ro ba mong ntshitshire go yepelela kela go fetola mo go tleleng batho. Ayitsano le gago go ka mokgonone? Mo nkare go ka mokgonone, o nyoko jabodisa ke go tšiba gore ba bangwana ba gelepiye king gore ba thogo hlula ntshitshire yone.

13. O ka gelepa king gore o yepelele ka pelo ka mokana ga yona mo o le mogahlanong?

¹³ Yepelela ka pelo ka moka. Mo re šinya re yepelela dikoša tsa Mmušo, re tšhofa ka matla ke gore re nyaka go thanaka Jehova. Mogageru ye mongwana wa mosadi ye ba reng ke Sara o re yene tsa go yepelela a yi layine yage. Mara tsa go thanaka Jehova ka koša o kwana natso ka matla. Byalo o di bonne tsa gore di ya mo gelepa go lukiselela koša a sa le gaye go fo tshwana le mo a lukiselela dipolabolo tse dingwana tsa mogahlano. O yepelela dikoša gatleletlele ke mokane a liketsa go bona gore di yelana byang le tso ba nyoko di tšhutang. O re, “Tsotsone di n’gelepa gore ke sa hlupege ka matla ka go tšoroka mara ke theetsele molayetsa wa koša.”

14. O ka gelepa king gore o fetole mo o le megahlanong le mo nkare o tšhaba batho?

¹⁴ Dula o fetola. Yowa ke ntshitshire ye kgolo ga  ba bangwana. Talia, yela re bolabodiyeng ka yene, o re: “Ke tšhaba maahlo ya batho, mara ba bangwana a ba di bone ka taba la gore a ke kwagale gore ke tšhugiye. Byalo, tsa go fetola ke mong letogo.” Mara Talia a sanka a lisetsa go fetola. Mo a kene a lukiselela megahlano, o dula a gopola gore phetolo ya mathomo di nyaka go sa be ya go lefa fote yi korole tso ba di butsisang. O re: “Phela tsotsone di ra gore a go sinyegi selo mo ke sa lefisi ditaba, ke sa hlaye dilo tsa go tlala, ka taba la gore ye a gapang mogahlano o nyaka ka mokgonone.”

15. A di nyake re lebala ying ga taba ya go fetola mo re le mogahlanong?

¹⁵ Le mong ga Makreste ya gore a ma tšhabe go bolabola gare ga batho, di ka makega gore di thathafe go fetola. Ke ntaba? Mogageru wa mosadi ye ba reng ke Juliet o re: “Ke fela ke jikajika mo ke re ke ya fetola ka taba la gore ke kwa nkare phetolo yaka ya fefoga fote a yi kgotsofatse.” Mara o sa lebale gore Jehova wa jabola mo a bona re karakara ka matla gore re thogo fetola. * O yi tseyela gedimo ka matla taba ya gore re tikemisele go mo thanaka mo re le megahlanong ya phutego re boya re sa yikele dilo tsa go re tshosanya di re phika.

16. Di nyaka re kganela kgole le mabolabolelo ya mošaga mang?

¹⁶ Kganela kgole le mehlobo ka mokana ga yona ya go “kgwasolana.” (Maef. 4:31) Re šele re di bonne tsa gore taba ya go bolabola tsa go bola a yi gahlane felo le Mokreste. Mara di nyaka re pasope mokgwa wo mongwana wa go bolabola dilo tsa gore a di nape di šupa di kwaletsana. Mo re beyisa, di nyaka re pasope, o sa kraye re lebelele setšo, setšhaba kela naga ya bonnenyane re re yi phala ke ya bomakelele. Fote a re nyake go kwaletsa ba bangwana ka go fo lla go bolabola. Mogageru ye mongwana o yema nayo taba yowa, o re: “Ke mo ke fela ke bolabola dilo tsa go thonoga ba bangwana, tsa go ba tewola, ke tseya gore di ya jabodisa fote ke nnete, mara ke di bonne gore gabutšibutši di kwisana go baba. Mo mengwaga yi kene yi takamela, mosadi waka ke mo a kene a n’gelepa, a nsebela mo re le ka babedi gore tso ke di bolabodiyeng di ya tooka fote di ya mo kwaletsa di boya di kwaletsa le ba bangwana.”

17. Maefeso 4:29 yi re re ka tiyisa ba bangwana ka mokgo mang?

¹⁷ Bolabola tsa gore di yagisa ba bangwana. Yakgoswela go thanaka, o sa yakgoswele go solasola kela go kokola. (Bala Maefeso 4:29.) Maisrayele ke mo ma na le dilo tsa go tlala tso ne ma ka di leboga, mara ke mo ma fo kokola mo bo na bo sile. Phela mokgwa wa go solasola wa tshilelana. O sa lebale gore tsa go kekema tso di hlayyeng ke lesome la banna bala ne ba ba romme gore ba ye sikela naga ye nngwana di makiye gore “Maisrayele ka mokana ga wona . . . ma thomise go kokolela Moše.” (Dip. 13:31–14:4) Mara mo re titlwayetsa go thanaka ba bangwana, tsotsone di ka ba tšhofa gore ba ye mahlong ba maka tsa go loka. A re kamake gore tso di hlayyeng ke banghana ba morwediya wa Jafeta di mo gelepiye gore a nape a  ngangarele ga mmereko wage. (Bay. 11:40) Sara, yela re bolabodiyeng ka yene, o re: “Mo re thanaka ba bangwana, re maka gore le bona ba tikwe gore Jehova o ba nyaka ka matla fote o nyaka gore ba dudisege ka ho mokgahlong wage.” Byalo dula o ramele mo go thulega lešuba la gore o thanake ba bangwana.

18. Pisalema 15:1, 2 yi re ke ntaba di nyaka re bolabola nnete, fote go kena le ying ga taba yonone?

¹⁸ Bolabola nnete. Motho wa go kwana le letsaka a ka sa mo jabodisi ga Jehova. O hloyye mehlobo ka mokana ga yona ya matsaka. (Diy. 6:16, 17) Batho ba go tlala lekgono ba tseya gore go bolabola matsaka ke mokgwa wa go phela, mara rune re tseya dilo ka mokgo Jehova a di tseyang. (Bala Pisalema 15:1, 2.) Matsaka wona re kganela kgole nawo mara fote a re nyake go kraya re wutega taba ke mokane re lahla ba bangwana.

19. Di nyaka re dula re ntshiye maahlo dikwakweng ga taba yifeng?

¹⁹ Lisetsa go seba. (Diy. 25:23; 2 Mathes. 3:11) Juliet, yela re bolabodiyeng ka yene ka ho kgakala, o re go seba batho go kwaletsa le wene. O re: “Go theetsela motho mo a seba ye mongwana di ya kgongwetsana fote di maka gore yenewa wa gore o seba ba bangwana ho gaka ke sa sa mo tshepa. Fote, nko di tšibela kaye tsa gore le nna a ka sa tle a njikela a nkwetla ga ba bangwana?” Mo o bona nkare tso le bolabolang ka tsona di šele di tšhuba hlaga, napa o fo yi phendula gana hone ke mokane le bolabole ka tsa go yagisa.—Makol. 4:6.

20. O tikemisele go maka ying ka tso o di bolabolang?

²⁰ Re phela ga lefase la gore mabolabolelo ya dithila go ro ba motlele, byalo di nyaka re ro karakara ka matla gore tso re di ntshang ka ho ganong di jabodise Jehova. O sa lebale gore taba ya go kgona go bolabola re yi neyye ke Jehova fote di ya mo hlupa gore re bolabola byang. O nyoko re rufa mo re karakara ka matla gore re bolabole tsa go yagisa mo re le tšhomong, mo re le megahlanong le mo re bolabola ka moka matšatši. Mo taba ya go kutšetsela ke lefase lowa la gore a le tšibi Modimo yi segela mafelelong, di nyoko ba lula go thanaka Jehova ka tso re di bolabolang. (Juda 15) Tsa gana byalo lowa, tipotse gore o nyaka go jabodisa Jehova ka “mantsu ya ma tšwang molomong [wago].”—Pis. 19:14.