1. Naai i oronga mai te ravenga kia rauka ia tatou i te tuatua?

 NA IEHOVA i oronga mai i te ravenga kia rauka ia tatou i te tuatua. Kua angaia te tangata mua ko Adamu kia rauka iaia i te karangaranga atu ki tona Metua i te rangi. Kua rauka katoa iaia i te akatupu i tetai au tuatua ou. Kua taangaanga a Adamu i teia apinga aroa i roto i tana angaanga no te tapaanga i te ingoa no te au manu. (Gene. 2:19) E penei kua mataora katoa aia i te tuatua ki tana vaine manea ko Eva!—Gene. 2:22, 23.

2. Akapeea te tuatua te taangaanga mako koreia anga i taito, e i teia tuatau?

² I muri mai, kua taangaanga mako koreia te apinga aroa o te tuatua. Kua pikikaa te Tiaporo ko Satani ia Eva, e kua taki atu te reira ki te ara e te tu apa ua o te tangata. (Gene. 3:1-4) Kua taangaanga mako kore a Adamu i tona arero na te akaapaanga ia Eva—e pera ia Iehova—no tona uaorai tarevake. (Gene. 3:12) Kua pikikaa a Kaina ia Iehova i muri ake i te tamateanga i tona teina ko Abela. (Gene. 4:9) I muri mai, kua ’atu a Lameka, te uanga a Kaina, i tetai peʼe tei akaata mai i te tu kino o tona tuatau. (Gene. 4:23, 24) Akapeea i teia tuatau? Te kite nei tatou i te au arataki porotiki e tuatua viivii nei i te ngai tangata. E maata te au teata kua kī i te tuatua akakino e te viivii. Te akarongo nei te tamariki i te au tu tuatua viivii i te apii, e pera te aronga mamaata i ta ratou ngai angaanga. Te akaari maira teia e te kino ua atura te turanga o teia ao.

3. Eaa ta tatou ka akamaara, e eaa ta tatou ka uriuri i teia atikara?

³ Me kare tatou e matakite, ka mātau tatou i te akarongo ki te au tuatua viivii e penei ka taangaanga i te reira. Ei Kerititiano,  ka inangaro tatou i te akamareka ia Iehova e te ō maira te kopae anga i te au tuatua akakino e te viivii. Ka inangaro tatou i te taangaanga i teia apinga aroa na roto i te tu meitaki—kia akapaapaa i te Atua. I teia atikara, ka uriuri tatou akapeea me rave i te reira (1) i roto i te angaanga tutu aere, (2) i ko i te au uipaanga, e te (3) i roto i ta tatou au pukapukaanga. Mea mua, ka uriuri tatou eaa i puapinga ai ta tatou tuatua kia Iehova.

4. Ia Malaki 3:16, eaa ta tatou au tuatua i puapinga ai kia Iehova?

⁴ E tatau ia Malaki 3:16. Eaa a Iehova i tata ei i te ingoa o te aronga te akaari ra ta ratou tuatua i te mataku iaia ki roto i tana “buka manakoanga”? Te akaari maira ta tatou tuatua eaa to roto i to tatou ngakau. Karanga a Iesu: “No te ki oki o te ngakau ra e tuatuaʼi te vaa.” (Mata. 12:34) Ta tatou ka tuatua, te akaari maira i te maata o to tatou inangaro no Iehova. Te inangaro maira a Iehova i te aronga tei akaperepere iaia kia rauka te oraanga mataora e tuatau ua atu i roto i te ao ou.

5. (a) Eaa ta tatou au tuatua i puapinga ai i roto i te akamorianga? (e) I roto i te tutu, eaa ta tatou ka akamaara no runga i ta tatou au tuatua?

⁵ Ka akaari mai ta tatou tuatua me ka āriki a Iehova i ta tatou akamorianga e me kare. (Iako. 1:26) Te aronga kare e aroa ana i te Atua, ka tuatua ratou ma te tu riri, aroa kore e te akatietie. (2 Timo. 3:1-5) Kare tatou e inangaro kia aite kia ratou. Ka inangaro tatou i te akamareka ia Iehova. Inara, ka mareka ainei a Iehova me tuatua maru tatou ma te aroa i ko i te au uipaanga Kerititiano e i roto i te angaanga tutu aere, inara ka tuatua ma te riri e te aroa kore ki to tatou ngutuare tangata i te au ngai ke?—1 Pete. 3:7.

6. Eaa tei tupu mei ta Kimberly au tuatua meitaki?

⁶ Me tuatua tatou na roto i te tu meitaki, ka akaari te reira e te akamori ra tatou ia Iehova. Ka tauturu tatou i tetai ke kia kite i te tuke o te “tangata i akamori i te Atua, e i tei kore i akamori iaia.”  (Mala. 3:18) Akamanako ana i tei tupu ki te tuaine ko Kimberly. b Kua orongaia tetai tuanga apii kia rave kapiti aia ki tetai oa apii. I muri ake i te reira, kua kite mai te oa apii e e tuke te tu o Kimberly ki te au tamariki i te apii. Kare aia e akakino ana i te tangata e kare e tuatua viivii ana, mari ra ka tuatua meitaki aia no runga i te katoatoa. Kua reka teia oa apii i te tu o Kimberly, e aere ua rai kua apii aia i te Pipiria. Mea papu e te mareka ra a Iehova me tuatua tatou na roto i te tu te ka akakeu i te tangata kia apii no runga iaia!

7. Eaa taau ka rave ki te apinga aroa ta te Atua i oronga mai?

⁷ Ka inangaro pouroa tatou i te tuatua na roto i te tu te ka akangateitei ia Iehova e te akavaitata ia tatou ki te au taeake. Teianei, ka uriuri tatou i te au ravenga meitaki kia riro mai ei “akaraanga . . . i te tuatua.”

8. Eaa te akaraanga ta Iesu i akanoo te akakinoia anga aia?

⁸ Tuatua ma te tu maru e te akangateitei noatu me akakinoia mai. Ia Iesu i te enua nei, kua karanga tetai pae e e tangata kaikai maata aia e te inu maata i te kava, e angaanga ana aia na te Tiaporo, kare aia e akono ana i te Tapati, e kua akakino aia i te Atua. (Mata. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Ioa. 9:16) Noatu ra, kare a Iesu i tuatua riri ana kia ratou. Mei ia Iesu rai, kare rava tatou e tuatua riri atu ki tetai ke. (1 Pete. 2:21-23) Te tika, kare teia i te mea māmā i te rave. (Iako. 3:2) Eaa te ka tauturu ia tatou?

9. Eaa te ka tauturu ia tatou kia akatere i ta tatou tuatua i roto i te angaanga tutu aere?

⁹ Auraka e akamou ki runga i te tuatua akakino a te pu ngutuare. Karanga te taeake ko Sam, “Kua kite au e ka anoanoia te pu ngutuare kia akarongo ki te tuatua mou, e ka rauka katoa iaia i te taui.” Tetai taime, ka riri mai te pu ngutuare no te mea kua tarevake te ora i aere atu ei tatou. Me tuatua akakino mai tetai tangata, kia rave tatou i ta te tuaine ko Lucia i rave. Kua pure aia e kua pati tauturu kia Iehova no te tu maru kia kore e tuatua akakino atu i te pu ngutuare.

10. Ia 1 Timoteo 4:13, eaa ta tatou ka rauka i te rave?

¹⁰ Kia riro ei puapii tukatau. E Kerititiano tukatau a Timoteo, inara kua anoanoia rai aia kia akameitaki atu i tona turanga pae vaerua. (E tatau ia 1 Timoteo 4:13.) Akapeea tatou me riro mai ei puapii tukatau i roto i te angaanga tutu  aere? Ka anoanoia tatou kia akapapa meitaki. E maata te au apinga apii te ka tauturu ia tatou. Ei akaraanga, ka rauka te tauturu i roto i te poroutia Akamaata Atu i to Tatou Karape i te Tatau e te Apii e te tuanga “Rave Maroiroi i te Angaanga Orometua” i roto i te Oraanga Kerititiano e te Angaanga Orometua—Puka Angaanga no te Uipaanga. Te taangaanga ra ainei koe i teia au puka? Me akapapa meitaki tatou, ka tuatua tatou ma te papu tikai.

11. Akapeea tetai au Kerititiano te riroanga mai ei puapii meitaki?

¹¹ Ka riro katoa mai tatou ei puapii meitaki na te aru anga i te akaraanga o tetai ke i roto i te putuputuanga. Kua akamanako a Sam, tei taikuia i mua ana, akapeea tetai au Kerititiano te riroanga mai ei puapii meitaki. Kua apii meitaki aia i ta ratou e rave ra, e ka tauta i te aru i te reira. E akarongo meitaki ana te tuaine ko Talia i te tu e oronga mai ana te au vaa tuatua tukatau i ta ratou ako. Na teia tu, kua kite mai aia akapeea me uriuri e te akamārama i te au manako i roto i te angaanga tutu aere.

12. Eaa tetai apinga ka ngatā i tetai pae i te rave?

¹² Ka rauka ia tatou pouroa i te akameitaki i te turanga o te au uipaanga putuputuanga na te imene maata anga e te oronga i te au pauanga meitaki. (Sala. 22:22) Inara te ngatā ra i tetai pae i te rave i te reira. Akapeea koe? Penei ka inangaro koe i te kite eaa tei tauturu i tetai ke kia autu i to ratou tu mataku.

13. Eaa te ka tauturu ia koe kia imene ma te ngakau katoa i ko i te uipaanga?

¹³ Imene ma te ngakau katoa. Me imene tatou i te au imene Patireia, te akapaapaa ra tatou ia Iehova. Kua manako te tuaine ko Sara e kare aia i kite meitaki ana i te imene. Noatu ra, kua inangaro aia i te akapaapaa ia Iehova na roto i te reira. No reira, kua apiipii aia i te au imene i te kainga mei tana rai ka rave me akapapa no te uipaanga. Ka rave aia i te reira e ka kimi akapeea te au tuatua o te imene te turu anga i te apii. Karanga aia, “Kua tauturu teia iaku kia akamou ki runga i te tuatua o te imene, kare ki runga i toku kite kore i te imene.”

14. Me te rū ra koe, eaa te ka tauturu ia koe kia pau i ko i te uipaanga?

¹⁴ E pau putuputu. Te tika, e ngatā ana i tetai pae i te rave i teia. Akakite a Talia, tei taikuia i mua ana, “E rū ana au i te tuatua ki mua i te tangata, noatu e reo marū toku. Te tumu teia e ngatā ana iaku i te paupau i ko i te au uipaanga.” Inara, kare teia i tāpu ana ia Talia. Me akapapa  aia no te uipaanga, ka akamaara aia e ko te pauanga mua, kia poto ua te reira e ki runga i te uianga. Karanga aia: “Ko te aiteanga, ka rauka iaku i te oronga i tetai pauanga poto e te māmā ua no runga i te manako maata. Ko te tu pauanga tera ta te akaaere apii ka inangaro.”

15. Eaa ta tatou ka akamaara no runga i ta tatou au pauanga?

¹⁵ E emiemi ana rai tetai au Kerititiano i te paupau i ko i te uipaanga noatu kare ratou e akamā ana me kore e rū ana. Eaa te tumu? Karanga te tuaine ko Juliet, “E emiemi ana au i te pau no te mea ka manako au e māmā roa taku pauanga e kare i te mea meitaki.” E akamaara, ka inangaro a Iehova ia tatou kia oronga i ta tatou ka rauka i te paupau. c Te mareka ra aia me tauta tatou i te paupau i ko i te au uipaanga noatu me ka rū tatou e ka akamā i tetai au taime.

16. Eaa te au tu tuatua ta tatou ka kopae?

¹⁶ Kopae i te au “tuatua akakino.” (Ephe. 4:31) Mei tei taikuia ana, kare te au Kerititiano e tuatua i te au tuatua akakino e te viivii. Inara e tukeke te au tu tuatua akakino ka anoanoia tatou kia kopae. Ei akaraanga, kare tatou e akaaite tau kore i te peu a tetai ke, tona iti tangata me kore tona enua anau. Pera katoa, kare tatou e tuatua i tetai apinga te ka tamamae i tetai ke. Akakite tetai taeake: “Tetai au taime, ka tuatua au i tetai tuatua akakino e te aviri kua manako au e mea tākatakata ua, inara ko te tika, kua riro ei mamae ngakau ki tetai ke. I te au mataiti i aereia mai, kua tauturu taku vaine iaku na te akakiteanga mai e e au tuatua tau kore te reira.”

17. Ia Ephesia 4:29, akapeea tatou me akamaroiroi i tetai ke?

¹⁷ Tuatua ma te akamaroiroi i tetai ke. Kia viviki tatou i te akameitaki i tetai ke, auraka kia akaapa ia ratou. (E tatau ia Ephesia 4:29.) E maata te tumu ka tau te ngati Iseraela kia rekareka ua, inara kua putuputu ratou i te akaapa. Kua piri atu teia vaerua akaapa ki tetai ke. E akamaara, “kua urutoe iora te tamariki ravarai a Iseraela ia Mose” no te ripoti kino a te aronga tutaka e tai ngauru. (Nume. 13:31–14:4) I tetai tua, ka riro te au tuatua akameitaki i te akamaroiroi i tetai ke. E mea papu kua akamaroiroi maataia te tamaine a Iepheta kia rave ua rai i tana apainga no te au tuatua akameitaki a tona au oa. (Aka. 11:40) Karanga a Sara, tei  taikuia i mua ana, “Me akameitaki tatou i tetai ke, te akakite ra tatou kia ratou e te aroa ra a Iehova e te putuputuanga ia ratou.” No reira, e kimi i te au atianga tau no te oronga i te au tuatua akameitaki.

18. Ia Salamo 15:1, 2, eaa tatou ka tuatua ei i te mea tika, e eaa te ō maira?

¹⁸ E tuatua i te mea tika. Kare a Iehova e mareka me kare tatou e akakite i te tika. E rikarika ana aia i te au tu pikikaa ravarai. (Mase. 6:16, 17) I teia tuatau, e mea mātau ua na te tangata kia pikikaa, inara ka aru tatou i to Iehova manako no te reira. (E tatau ia Salamo 15:1, 2.) Kare rava tatou e pikikaa, e te oronga i te au manako tarevake no te akavare i tetai ke.

19. Eaa atu tetai apinga ta tatou ka matakite?

¹⁹ Auraka e urutoe i tetai ke. (Mase. 25:23; 2 Tesa. 3:11) Akakite a Juliet, tei taikuia i mua ana i te kino ta te urutoe ka akatupu. Karanga aia: “Kua riro tetai tuatua urutoe i te akaparuparu iaku, e kare au e irinaki akaou ana i te tangata tei tuatua i te reira. Akapeea au e kite ei e kare teia tangata e urutoe iaku ki tetai ke?” Me riro mai tetai pukapukaanga ei tuatua urutoe, e taui i te reira ki te pukapukaanga akamaroiroi.—Kolo. 4:6.

20. Akapeea koe me taangaanga meitaki i taau tuatua?

²⁰ No te maata o te tangata takapini i te ao e tuatua viivii ra, kia tauta tatou i te akamareka ia Iehova na roto i ta tatou au tuatua. E akamaara, e apinga aroa te tuatua no ko ia Iehova, e ka inangaro aia kia taangaanga meitaki tatou i te reira. Ka akameitaki aia ia tatou me akapaapaa tatou iaia i roto i te angaanga tutu aere, i te au uipaanga, e i roto i ta tatou au pukapukaanga. Me takoreia teia akatereanga kino, ka māmā ia tatou i te akangateitei ia Iehova na roto i ta tatou tuatua. (Iuda 15) I teia atianga, e tauta i te akamareka ia Iehova na roto i “te tuatua a [to tatou] vaa.”—Sala. 19:14.