1. Ka an nan ne se iyua i lamen laa?

 AÔNDO u se doo un ishima la gba se a iyua i lamen. Yange i gba Adam, orumace u hiihii la mba been je maa, fatyô u lamen a Ter na u sha la, yilan asemberatii. Shi lu u una fatyô u dughun asemberatii agen seer. Adam yange er kwagh ne shighe u lu iin annyamev mba sha tar cii ati la. (Gen. 2:19) Yange a saan Adam iyol kpishi shighe u hii lamen a orumace ugen, u lu kwase na shi dooashe yum la, ka Ifa je la!—Gen. 2:22, 23.

2. Sha ayange a tsuaa la, i undu gbenda u dedoo u Yehova soo ér i lamen la nena, man nyian ka nena?

² Ica i gbe ga yô, i undu gbenda u dedoo u Yehova soo ér i lamen la. Satan Diabolo tsugh Ifa. Icugh la na yô, uumace cii hingir mbaasorabo, shi ve yina. (Gen. 3:1-4) Adam yange lam sha inja ga shighe u na Ifa ibo kua Yehova sha akaa a un iyol na er shami ga la. (Gen. 3:12) Kain di va er Yehova aie shighe u wua anmgbian na Abel la. (Gen. 4:9) Shighe karen yô, orgen ken tsombor u Kain, u i yilan un ér Lameki la, dugh imo ôr kwagh u tesen ér yange i eren tswam man ipila sha ayange a na la. (Gen. 4:23, 24) Nyian ka nena? Ka se nenge mbahemenev mba tar ne ve lam dang ken igbar je. Shi ufiim kpishi nyian ka i lam ker dang. Mbayev ka ve ungwa iliam i dang sha makeranta. Mbaganden di ve tagher a iliam i dang hen ijiir i ve eren tom la. Iliam i dang i ior kpishi ve lamen la tese er tar u vihi kpishi yô.

3. Aluer se wa ikyo ga yô, se hingir u eren nyi, man ka nyi se lu timen sha mi ken ngeren nee?

³ Aluer se wa ikyo ga yô, se ungwa alam a dang gbem maa se ayol a ase kpa se va hingir u lamen dang. Ka mimi, er se lu Mbakristu yô, se soo u eren ishima i Yehova. Kpa ka sha u palegh iliam  i dang la tseegh se fatyô u eren ishima i Yehova ga. Gba u se eren kwagh a iyua yase i lamen la sha inja. Man gbenda u se er kwagh a iyua ne ve a lu sha inja yô, ka u wuese Aôndo wase. Ken ngeren ne, se lu timen nengen er se fatyô u wuese Aôndo (1) shighe u se due kwaghpasen man (2) shighe u se ze mkombo u tiônnongo, kua (3) shighe u se lu lamen vea or yô. Kpa de se hii timen nengen er i hii ve kwagh a gbe Yehova sha iliam yase yô.

4. Malaki 3:16 tese ér kwagh gba Yehova sha iliam yase sha ci u nyi?

⁴ Ôr Malaki 3:16. U fa ma ityôkyaa i Yehova a nger ati a mba yange iliam ve tese ér mba cie un shi mba civir iti la ken ‘ruamabera na u umbur akaa’ la kpa? Iliam yase ka i pase kwagh u se henen ken ishima yô. Yesu yange kaa ér: “Ka kwagh u or nan hembe henen ken ishima la zwa u nan ka u ôron ye.” (Mat. 12:34) Kwagh u se tsua u lamen sha mi la ka a tese er Yehova a doo se ishima kpishi yô. Yehova gema soo ér mba un doo ve ishima la ve va lu uma ken tar u he gbem sha won, shi i saan ve iyol.

5. (a) Gbenda u se lamen la ua na Yehova una nenge mcivir wase nena? (b) Foto u sha ikyumhiange ne ngu tesen ér ka nyi i gbe u se fa sha kwagh u iliam yase?

⁵ Ka gbenda u se lamen la ua na Yehova una lumun a mcivir wase shin una lumun a mi ga ye. (Yak. 1:26) Mbagenev mba Yehova a doo ve ishima ga yô, ka ve lamen sha ishimanyoon man sha tswam kua sha imanger. (2 Tim. 3:1-5) Mayange je se soo u lun er ve nahan ga. Kpa se soo ser se lamen sha gbenda u doon Yehova. Nahan aluer se mba lamen a mbagenev kundu kundu shighe u se ze mkombo u tiônnongo shin se due kwaghpasen, kpa se gema se mba lamen a mba hen tsombor wase sha tswam nahan, a doo Yehova a vesee?—1 Pet. 3:7.

6. Kimberly yange lam sha inja nahan, kwagh u dedoo due ker nena?

⁶ Ka sea lamen sha inja yô, ior ve nenge je ve fa er se lu mbacivir Yehova yô. Iliam yase ka i wase mba wan ndor a vese u fan mkposo u “or u civir Aôndo a or u civir Un ga la” wang. (Mal. 3:18) Anmgbian u kwase ugen yange nenge a mimi u kwagh ne, iti na ér Kimberly. * Yange i na  un tom sha makeranta na vea wankwase ugen u lu kelase môm vea na yô. Ve er tom la imôngo mba been yô, wankwase la nenge ér Kimberly ngu kposo a mbayevmakeranta mbagenev cii. Ma shighe môm kpa ungwa Kimberly ôr kwagh u dang sha or ga. Kwagh ne yange doo wankwase la kpishi, nahan lumun ér Kimberly a hen Bibilo a na. Iliam yase ka ia na mbagenev vea soo u henen kwagh u Yehova nahan, i doo Yehova a vese kpen kpen!

7. Ka nyi i sar u u eren a iyua i lamen i Aôndo a ne u laa?

⁷ Se cii se soo ser se lamen sha gbenda u Yehova una zua a icivir, shi se hemba lun kôôsôô vea anmgbianev asev yô. Sha nahan yô, de se time sha igbenda igen i se za hemen u veren mbagenev “ikyav sha iliam [yase]” yô.

8. Yesu yange ver se ikyav i dedoo shighe u lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la nena?

⁸ Aluer or za lam a we dang kpa, we lam a nan kundu kundu man sha icivir. Shighe u Yesu lu eren tom na u pasen kwagh shin tar la, ior ôr akaa a dang kpishi sha iyol na, ér me wain kpishi, shi ngu torkwaghyan, shi ngu ortom u Diabolo, shi kuran Iyange i Memen ga, shi lahan Aôndo je kpaa. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yoh. 9:16) Nahan kpa, mayange Yesu lam a mba ve lu lamen sha a na dang mbara sha ishimanyoon ga. Se kpa mayange se lam a or dang ser nan lam a vese dang yum ga, er Yesu nahan. (1 Pet. 2:21-23) Ka mimi, shighe u or nan lam a vese dang yô, ka i taver kpishi u wan ishima lamen a nan kundu kundu. (Yak. 3:2) Kpa ka nyi ia wase se?

9. Shighe u se due kwaghpasen yô, ka nyi ia wase se ve se lam a or sha ishimanyoon shin sha ilyahan ga?

⁹ Aluer u due kwaghpasen man or za lam a we dang kpa wa ishima, de nyoon ishima a nan ga. Anmgbian ugen iti na ér Sam, a kaa ér: “Ka m hemban henen sha akaa a mimi kpishi a i gbe u imba or la nana fa sha kwagh u Yehova yô. Shi m umbur er i lu u nana fatyô u geman yô.” Shighe ugen orya ka nan vihi ishima a vese sha ci u se za hen a nan hen shighe u dedoo ga. Shighe u se lu lamen a ma or u ishima i vihi nan yô, se fatyô u eren kwagh u anmgbian u kwase ugen u i yer un ér Lucia ka a er ne. Se fatyô u eren msen tiônôô, sônon Yehova ser a wase se sha er se za hemen u wan ishima, se kende se ôr kwagh a nan sha ishimanyoon shin sha ilyahan ga yô.

10. Er i ôr ken 1 Timoteu 4:13 nahan, ka nyi i gbe u u ere?

¹⁰ Nôngo seer fan u tesen ior. Timoteu yange lu Orkristu u fa u pasen kwagh tsembelee yô. Kpa yange gba u una seer fan u tesen ior. (Ôr 1 Timoteu 4:13.) Se er nan ve se hemba fan u tesen ior ken tom u pasen kwagh laa? A gba u se waan iyol tsembelee. Kwagh er doo yô, se mba a akaa kposo kposo a eren tom a mi ken tom u pasen kwagh la, a aa wase se se hemba fan u tesen ior yô. Aluer u ngu timen ken antakeda u Ver Ishima Seer Fan Takerada u Ôron man Ityesen la, kua Antakerada u Mkombo u Uma Wase man Tom Wase,  vegher u “Pasen Kwagh sha Gbashima” la yô, kwagh la una wase u kpishi. U ngu henen tom u pasen kwagh la ken antyakedav mban kpa? Ka sea wa iyol tsembelee yô, ishima i kera ta se kwe kpishi ga, shi se hemba lamen vangertiôr.

11. Mbakristu mbagenev er nena ve ve seer fan u tesen ioro?

¹¹ Shi aluer se mba nengen er mbagenev ken tiônnongo ve pasen kwagh la shi henen kwagh ken a ve yô, se seer fan u tesen ior. Sam u se vande ôron kwagh na la ka a pine iyol na er i hii ve Mbakristu mbagenev ve fe u tesen ior yum yô. Ka a kegh ato a ungwa er ve tesen la, shi a nôngon ér una kav ve. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Talia, ka una za mkombo u tiônnongo yô, a kegh ato zulee a ungwa er anmgbianev mba fan kwaghôron tsema tsema ka ve lam shighe u ve lu nan kwaghôron u ken igbar yô. Kwagh ne wase un a fa u lamen a ior sha akaa a ve hembe pinen mbampin sha mi ken kwaghpasen la.

12. Ka nyi ka i taver mbagenev u erene?

¹² Shighe u se ze mkombo u tiônnongo yô, se cii se fatyô u suen mkombo la sha u wan icam vea mbagenev imôngo man sha u nan ikyar sha gbenda u tesen ser se wa iyol tsembelee. (Ps. 22:22) Mbagenev ka i taver ve kpishi u wan icam shin nan ikyar ken mkombo. We kpa ka i taver wee? Aluer ka i taver we yô, a doo u kpishi u fan kwagh u ka a wase mbagenev ve i taver ve u nan ikyar ga yô.

13. Shighe u u ze mkombo yô, ka nyi ia wase u ve u wa icam a ishima you ciili?

¹³ Wa icam a ishima you cii. Shighe u se lu wan icam i Tartor yô, awashima wase i lu u wuese Yehova. Anmgbian u kwase ugen iti na ér Sara, a nenge ér un fa u wan icam tsembelee ga. Nahan kpa, ka a soo u wan icam wuese Yehova. Sha nahan yô, ka a vande wan iyol sha atsam a i lu u a za wa ken mkombo la ken ya, vough er ka a wa iyol sha avegher a mkombo agen nahan. Ka a kar iyol u wan atsam la ken ya, shi a nôngo u kaven er asember a ma icam a zua sha ma itinekwagh i i lu lamen sha mi yô. A kaa ér: “Er ka m hemba veren ishima sha asember a icam yô, ishima zem iyol sha kwagh u ikyenge yam ga.”

14. Aluer u cie u lamen sha ashe a ikpelaior yô, ka nyi ia wase u u nan ikyar ken mbamkombo?

¹⁴ Naan ikyar ken hanma mkombo. Mbagenev yô, kwagh ne una taver ve kpishi. Talia u se vande ôron kwagh na la kaa ér: “Ka i cier mo iyol u lamen sha ashe a ikpelaior, sha ci u m lamen ka taver ga, shin er mbagenev ka ve fa ga nahan kpaa. Nahan ka i taver mo kpishi u nan ikyar.” Nahan kpa, Talia de ér kwagh ne a yange un u nan ikyar ken mkombo ga. Ka una waan  iyol sha mkombo yô, a umbur ér ikyar i hiihii sha mpin ka i gba u u na i tiônôô shi u ôr kwagh u i pine la jighilii. Shi a kaa ér: “Inja na yô, aluer m na ikyar tiônôô shin m ôr kwagh u i pine la jighilii sha asember a taver ga kpa a doo, sha ci u ka imba ikyar i orhemen Iyoukura ka nan soo ér i hii nan sha hanma mpin je la.”

15. Ka nyi i gbe u se umbur sha kwagh u nan ikyar ken mbamkombo?

¹⁵ Shi kwagh ugen yô, Mbakristu mbagenev mba ve cian ashe ga shin ve cie u lamen hen ato u ior kpishi ga je kpa, ashighe agen ka ve soo u nan ikyar ken mkombo ga. Sha ci u nyi? Anmgbian u kwase ugen iti na ér Juliet, a kaa ér: “Ashighe agen ka m soo u nan ikyar ken mkombo ga sha ci u ka i lum er ikyar yam lihe ga shi i doo kuma ga nahan.” Kpa umbur wer Yehova soo ér se na ikyar er se fetyô u nan la cii. * Yehova ka una nenge sea nôngon sha afatyô wase cii sea wuese un ken mbamkombo mba tiônnongo, sea de ser mciem ma yange se ga nahan, kwagh la a doo un kpishi.

16. Shighe u se lu lamen vea mbageneve yô, ka iliam i nyi i gbe u se palegha?

¹⁶ Palegh hanma “ityuhwanev” cii. (Ef. 4:31) Er se vande ôron nahan, gba u Orkristu nana lamen dang cuku tsô kpaa ga. Kpa alam a dang agen nga, a aluer se ver ishima ga yô, se lu lamen a je kpa se fa ga yô. Ikyav i tesen yô, gba u se wa ikyo sha er shighe u se lu ôron kwagh u ior mba ken akuraior agen, shin uipyaven mbagen shin ityar igen yô, se ôr ma kwagh u dang sha a ve ga yô. Heela tseegh ga, mayange je se soo ser se lam a or i nyoon nan ga. Anmgbian ugen kaa ér: “Ashighe agen yange m ôr kwagh a or, m hen mer ka asenge shin ka kwaghbo ga, kpa nan yô, i doo nan ga shin i nyoon nan. Kwase wam yange wasem sha kwagh ne kpoghuloo anyom imôngo. Yange mea ôr kwagh u doon ga shin kwagh u nyoon un, shin a lu mbagenev kpaa, a hide a va pasem shighe m er kwagh nahan la, zum u m lu vea na se uhar yô.”

17. Er i ôr ken Mbaefese 4:29 nahan, se taver mbagenev asema nena?

¹⁷ Lamen sha gbenda u taver ior asema. Hemba veren ishima u wuese ior a u puun ve shin gban ahon sha kwagh ve la. (Ôr Mbaefese 4:29.) Mbaiserael yange ve lu a akaa kpishi a wuese Aôndo sha mi, kpa hanma shighe ve gbaan ahon sha akaa shon. Aluer se mba gban ahon hanma shighe yô, kwagh la una na mbagenev kpa vea hii u gban ahon. Umbur er iorov pue ken Mbaiserael mba yange i tindi ve ér ve za nenge tar u Kanaan la za hide va ôr akaa a doon ga ve, kwagh la na ‘Mbaiserael cii za Mose man Aron iyol’ kpishi yô. (Num. 13:31–14:4)  Kpa ka sea wuese mbagenev yô, kwagh la a na hanma or cii i hemba saan nan iyol. Wan u Yefeta u kwase la kpa se na jighjigh ser, ka er azende a na yange wuese un ve taver ishima za hemen u eren Yehova tom ye. (Mbaj. 11:40) Sara u se vande ôron kwagh na la kaa ér: “Ka sea wuese mbagenev yô, ve nenge je ér ve doo Yehova ishima, shi ve gba kwagh ken nongo na. Sha nahan yô, keren igbenda i wuese anmgbianev ou mba nomso man mba kasev sha mimi.

18. Pasalmi 15:1, 2 tese ér gba u se ôron kwagh sha mimi sha ci u nyi, man u ôron kwagh sha mimi la wa nyi kere?

¹⁸ Ôron kwagh sha mimi. Aluer se mba ôron kwagh sha mimi ga yô, mayange je a doo Yehova a vese ga. A kôr hanma gbenda u eren aie cii ihyom. (Anz. 6:16, 17) Shin er ior kpishi nyian ve nenge aie u eren ér ka kwaghbo ga nahan kpa, se yô, se mba palegh u eren aie, sha ci u Yehova kaa ér ka kwaghbo. (Ôr Pasalmi 15:1, 2.) Ka mimi, ka se palegh u eren aie, kpa shi ka se palegh u ôron kwagh sha gbenda u mimi una due wang ga la kpaa.

19. Ka nyi igen kpa i gbe u se wa ikyo sha er se palegha?

¹⁹ Palegh u eren angereke sha mbagenev. (Anz. 25:23; 2 Tes. 3:11) Juliet u se vande ôron kwagh na la pase mnenge na sha kwagh u angereke. A kaa ér: “Ka mea ungwa or a eren angereke yô, kwagh u nan a duem ishima, m kera na nan jighjigh ga. Sha ci u alaghga mo je kpa nana lu eren angereke sha a mo kpa me fa ga. Shighe u u lu lamen vea or man nan va hii u eren angereke sha orgen yô, va a kwagh ugen u dedoo, maa hii u lamen sha mi.—Kol. 4:6.

20. Ka nyi u kange ishima wer u er sha iliam you we?

²⁰ Er se lu ken tar u ior kpishi ve lamen dang ne yô, a gba u se nôngo kwagh kpoghuloo sha er se lamen sha gbenda u doon Yehova yô. Umbur wer ka Yehova a ne se iyua i lamen la ye. Shi kwagh gba un sha gbenda u se lamen la. Una na se iveren kpishi, aluer se mba lamen sha gbenda u van un a icivir shighe u se due kwaghpasen, man shighe u se ze mkombo u tiônnongo, kua shighe u se lu lamen vea mbagenev yô. Shighe u Yehova una tim tar u ifer ne kera la, a lu ican ga u civir Yehova sha iliam yase. (Yuda 15) Yô, er shighe la a lu a va ga ne, kange ishima wer u er ishima i Yehova sha “akaaôron a ken zwa [wou].”—Ps. 19:14.