1. Khu mani a nga hi ninga makodzelo nya gu ganeye?

 JEHOVHA a hi ningide makodzelo nya gu ganeye. Hwane nya gu ba muthu nyo pheye, Adhamu, a vangidwe, uye a di hadzi gu thumisa giningwa gyaye nya gu ganeye gasi gu ganeya ni Papayi waye wa ndzadzini. Uye gambe a di hadzi gu luga malito nya maphya. Adhamu a giride isoso tepo a nga riya malina sirengo satshavbo. (Gen. 2:19) Nigu uye a di tsakide ngudzu tepo a nga ganeya khu tepo nyo pheye ni mumbe muthu, a gu mwangadzi waye nyo mbure, Evha! — Gen. 2:22, 23.

2. Giningwa nyo ganeye gi thumisidwe kharini khu ndziya nya mba yadi gale ni muhuno?

² Nya mba hweya giningwa nya gu ganeye gi thumisidwe khu ndziya nya gu vivbe. Sathane Dhiyabhulosi a di lipheya Evha, nigu malipha yoyo ma giride gu muthu a manega ni gighoho ni gu mba vbeleya. (Gen. 3:1-4) Adhamu thumiside giningwa gyaye nya gu ganeye khu ndziya nya mba yadi tepo a nga ninga nandru Evha ni Jehovha khu sighoho saye. (Gen. 3:12) Kayimi liphede Jehovha hwane nya gu ba a songide ndriyaye Abheli. (Gen. 4:9) Khu hwane, gitugulwana gya Kayimi, Lameki, gi lovide mahungo ma nga ba ma, ganeya khu wughevenga wu nga ba wu romo matshigoni gwaye. (Gen. 4:23, 24) Ahati muhuno vathu va khade kharini? Dzimbe dzitepo vathangeyi nya politika kha vapwi dzitshoni gu thumisa maganelelo nya gu vivbe. Muhuno, dzifilmi nya dzingi dzi ngu thumisa maganelelo nyo vivbe. Sihevbuli si ngupwa maganelelo nyo vivbe xikwatunu, nigu vathu vakhongolo va ngupwa silo sasimweso avbo va thumago. Egi gi si tsakisigo khu gu maganelelo  nyo vivbe ma olovegide muhuno, nigu si yeyedza edzi litigo leli li vivbedego khidzo.

3. Ginani hi yedego gu dzi woneya ga igyo, nigu ginani hi na bhulago khigyo avba nya ndrima yeyi?

³ Kha nga olu hi olovedego gupwa maganelelo nyo vivbe, ha gu mba dzi woneya hi na pheya nethu gu ma thumisa. Khu lisine, kha nga Makristo ha gu vbweta gu tsakisa Jehovha, nigu isoso kha si pate basi gu potsa maganelelo nyo vivbe. Ganiolu, hi yede gu thumisa giningwa nyo ganeye khu ndziya nya yadi gasi gu dhumisa Nungungulu. Avba nya ndrima yeyi, hi na bhula khedzi hi nga girago khidzo isoso, 1) thumoni nya gu tshumayele, 2) mitshanganoni libandlani 3) ni mabhuloni yathu nya litshigu ni litshigu. Ganiolu, gupheya hongole hi wone gu khethu khu ginani Jehovha a khathalago khesi hi ganeyago.

4. Guya khu Malakiya 3:16, Khu ginani Jehovha a khathalago khesi hi ganeyago?

⁴ Leri Malakiya 3:16. U ngu kodza gu dundrugeya khu gighelo gi giridego Jehovha a lova umo nya ‘libhuku laye nya sialakanyiso’ malina ya vale nya gu maganelelo yawe ma di gu yeyedza gu khayo ma di gu mu ninga githawo ni gu dundrugeya khu lina laye? Maganelelo yathu ma gu yeyedza esi si gu romo monyoni gwathu. Jesu a di khuye: “Kholu likana lo ganeya esi si tadego monyoni.” (Mat. 12:34) Esi hi hungago gu ganeya sa gu yeyedza edzi hi mu haladzago khidzo Jehovha. Nigu Jehovha a gu vbweta gu khuye vale va mu haladzago va dzi buza khu womi nya gupindruge mafuni nya maphya.

5. a) Wukhozeyi wathu wa gu pwanana kharini ni esi hi ganeyago? b) Kha nga si yeyedzwago avba nya fotu, ginani hi yedego gu giti maningano ni maganelelo yathu?

⁵ Ndziya hi ganeyago khiyo yi na yeyedza gu khiyo Jehovha a na dzumeya wukhozeyi wathu mwendro ne. (Jak. 1:26) Vathu nyo khaguri va gu mba haladza Nungungulu, va gu ganeya khu ndziya nya mba yadi nigu khu ndziya nya gu dzi khusedze. (2 Thim. 3:1-5) Ethu khu lisine kha hi vbweti gu fana navo. Ethu ha gu vbweta gu tsakisa Jehovha khu maganelelo yathu. Ganiolu, ina Jehovha a na hi tsakeya ha gu thumisa maganelelo nya yadi mitshanganoni yathu nya Wukristo mwendro thumoni nyo tshumayele, ganiolu na hi gu ganeya khu ndziya nya mba yadi ni sivbango nya ndranga yathu ha gu ba  hi si wonwi mwendro gu pwidwa khu vambe?— 1 Ped. 3:7.

6. Khu sevbini silo nya sadi si dugeledego khu kotani nya olu Kimberly a ganedego khu ndziya nya yadi?

⁶ Ha gu thumisa gwadi giningwa nya gu ganeye, hi na yeyedza vambe gu khethu ha gu thumeya Jehovha. Hi na phasa vathu va hi randredego gu wona gu hambana “ga vathu va khozelago Nungungulu ni avo va gumba mu khozela.” (Mal. 3:18) Wona esi si dugeledego ndriyathu moyo nya nyamayi nyo pwani khu Kimberly. * Uye ni gihevbuli-kwanu va di ningwa thumo wa xikwatunu gasi gu gira gumogo. Hwane nyo ba va thumide vatshavbo, gihevbuli-kwanu gi wonide gu khigyo Kimberly a di gu hambanide ni simbe sihevbuli. Uye a di si ganeye guvivba khu vambe, a di gu ganeya khu ndziya nya yadi nigu kha nga ba a thumisa maganelelo nyo vivbe. Gihevbuli-kwanu gi di hlamala ngudzu nigu khu gu gimbiya nya tepo igyo gi di pheya gu hevbula Bhibhiliya ni Kimberly. Jehovha a ngu tsaka ngudzu tepo hi ganeyago khu ndziya yi girago vathu va vbweta gu hevbula nya singi khuye.

7. Ginani u dzi emisedego gu gira khu giningwa nya gu ganeye u ningidwego khu Nungungulu?

⁷ Ethu ha gu vbweta gu ganeya khu ndziya yi resago wuzundzu ga Jehovha ni ndziya eyi yi na hi girago hi hidzimeya ga vandriyathu. Khu kharato, hongoleni hi wona dzindziya nyo khaguri nya edzi hi nga simamago khidzo gu khala ‘giyeyedzo nya gyadi . . . nya maganelelo.’

8. Giyeyedzo muni Jesu a hi vegedego nya edzi a thumisidego khidzo maganelelo yaye thumoni nyo tshumayele?

⁸ Ganeya khu ndziya nya yadi ni githawo tepo vambe va gu gorosago. Tepo Jesu a nga ba ari avba mafuni, vathu nya vangi va di gu ganeya gu khavo uye a diri gidhakwa, a diri ni limidzo, a di gu thumeya Dhiyabhulosi, a di si vegise Sabhadho nigu a di si ningi githawo Nungungulu. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Joh. 9:16) Ambari ulolo, uye kha hlamula khu ndziya nyo vivbe. Tepo vambe va ganeyago ni ethu khu ndziya nya mba yadi, ethu hi yede gu fana ni Jesu. Kha hi yeli gu ganeya navo khu ndziya yayimweyo nyo vivbe. (1 Ped. 2:21-23) Khu lisine, kha si vbevbugi gu yeyedza wuwadi tepo vambe va ganeyago ni ethu khu ndziya nya mba yadi. (Jak. 3:2) Ginani gi nga hi phasago?

9. Ginani gi nga hi phasago gu woneleya maganelelo yathu tepo hi girago thumo nyo tshumayele?

⁹ Tepo muthu nyo khaguri a ganeyago nago khu ndziya nya mba yadi tepo u tshumayelago, zama gu mba goroga. Ndriyathu moyo nyo pwani khu Sam wari khuye: “Eni nyo zama gu dundrugeya khu lisima nya gu muthu yoyo a hevbula lisine maningano ni Nungungulu, nyi bwe nyi dundruga gu kheni uye a nga vbindrugedza.” Dzimbe dzitepo, mune ndranga a nga goroga  basi khu kotani nya olu hi nga hongola khu tepo nya mba yadi. Tepo hi ganeyago ni muthu nyo khaguri a gorogidego, hi nga gira esi si giridwego khu ndriyathu moyo nya nyamayi nyo pwani khu Lucia. Hi nga gira nombelo nyo role, hi lomba Jehovha gu khethu a hi phasa gurula hi bwe hi si ganeyi gilo nya mba gyadi mwendro nya mba na githawo.

10. Guya khu 1 Thimoti 4:13, misuwo muni hi yedego gu manega nayo?

¹⁰ Khala muhevbudzi nya wadi. Thimoti a diri mutshumayeli a vidzidwego, ganiolu uye a di yede gu simama gu tshukwadzisa mahevbudzelo yaye. (Leri 1 Thimoti 4:13.) Hi nga khala kharini vahevbudzi nya vadi thumoni nyo tshumayele? Hi yede gu dzi dongiseya gwadi. Egi gi tsakisago khu gu, hi na ni dziferameta nya gu hambanehambane dzi nga hi phasago gu khala vahevbudzi nya vadi. U na mana mahungu ma phasago omu nya broxura, Tshukwadzisa malerelo ni mahevbudzelo yago ni omu nya Gibhukwana nya mitshangano nya Thumo ni mavbanyelo omu nya gipandre: “Dzi garadze thumoni nyo tshumayele.” Ina u ngu thumisa mabhuku yaya? Wa gu dzi dongiseya gwadi, kha wu na nga thava ngudzu nigu u na ganeya na wu tiyide.

11. Makristo nyo khaguri ma gu khala kharini vahevbudzi nya vadi?

¹¹ Hi nga khala gambe vahevbudzi nya vadi khu gu hevbula khu vambe libandlani. Sam, hi ganedego khuye gupheyani, a di gu dzi wudzisa gu khuye khu ginani vambe vandriyathu va gu vahevbudzi nya vadi. Uye engisede gwadi edzi va nga ba va hevbudza khidzo nigu uye zamide gu va pimedzeya. Ndriyathu moyo nya nyamayi nyo pwani khu Talia, hevbude khedzi a na bhulago khidzo ni vambe maningano ni mahungu ma talago gu khumbugwa thumoni nyo tshumayele khu gu vega gupima ga edzi vandriyathu va vidzidwego va vegago khidzo dziganelo dza vba guagani.

12. Khu sevbini sigaradzo vathu nyo khaguri va tshanganago naso?

¹² Hatshavbo hi nga patega mitshanganoni yathu nya libandla khu gu emba gumogo ni vandriyathu hi bwe hi ningeya mihlamulo yi dongisedwego gwadi. (Ndzi. 22:22) Vambe si ngu va garadzeya gu emba ni gu hlamula mitshanganoni. Uwe ke? Abari gu u na ni gigaradzo gyagimwegyo u na tsaka khu guti egi gi phasidego vambe gu pala hwanga.

13. Ginani gi na gu phasago gu embeleya khu monyo wago watshavbo mitshanganoni?

¹³ Embeleya khu monyo wago watshavbo. Gighelo nya lisima gi hi girago hi embeleya mitshanganoni, khu gu ha gu vbweta gu dhumisa Jehovha. Ndriyathu moyo nyo pwani khu Sara, kha dzi woni na ri muembeleyi nya wadi. Ambari ulolo, uye a gu vbweta gu dhumisa Jehovha khu dzindzimo. Khu kharato, tepo a dongiseyago mitshangano, uye gambe a gu dongiseya  dzindzimo. Tepo a dongiseyago dzindzimo, uye a gu zama gu wona gu pwanana gu gomogo avbo nya malito ni esi si na bhudwago mitshanganoni. Uye wari khuye: “Tepo nyi dundrugeyago khu malito kha nyi garadzegi ngudzu khu gu kheni nyi ngu embeleya gwadi mwendro ne.”

14. Wo ba ri muthu nyo degule ginani gi nga gu phasago gu hlamula mitshanganoni?

¹⁴ Hlamula tepo yatshavbo. Esi si ngu garadzeya ngudzu vambe. Talia a khumbugidwego gupheyani wari khuye: “Eni nyi ngu thava ngudzu tepo nyi ganeyago mbeli ga vambe vathu, khu kharato si ngu nyi garadzeya ngudzu gu hlamula.” Ganiolu, isoso kha si giri Talia a ema gu hlamula. Tepo a dongiseyago mitshangano, uye a gu vegisa mapimoni gu khuye hlamulo waye nyo pheye wu yede gu rola wu bwe wu khala hlamulo nyo kongome. Uye wari khuye: “Esi sa gu thula gu khiso kha sa vivba gu ningeya hlamulo nyo role, nya gu vbevbuge ni owu nyo kongome kholu khiyo mihlamulo yi vbwetago khu mugimbidzisi nya gipandre.”

15. Ginani hi yedego gu gi dundruga maningano ni mihlamulo yathu?

¹⁵ Ambari Makristo mwa gu mwalo dzitshoni, dzimbe dzitepo ma nga khala hwanga gu hlamula. Khu ginani? Ndriyathu moyo nya nyamayi nyo pwani khu Juliet, wari khuye: “Dzimbe dzitepo nyi ngu diga gu hlamula khu hwanga nya gu kheni hlamulo wangu wu vbevbugide ngudzu.” Dundruga gu khuwe Jehovha o vbweta gu khuye u ningeya mihlamulo nya yadi guya khu makodzelo yago. * Uye a ngu tsaka ngudzu tepo hi dzi garadzeyago gu hlamula mitshanganoni, ambari dzimbe dzitepo ha gu ba hipwa hwanga.

16. Maganelelo muni hi yedego gu ma potsa?

¹⁶ Potsa maganelelo nyo nyenyeze. (Efes. 4:31) Kha nga hi si wonidego gupheyani, Mukristo kha yeli gu thumisa maganelelo nyo vivbe. Ganiolu, gu na ni maganelelo nyo nyenyeze hi yedego gambe gu dzi woneya gwawo. Khu giyeyedzo, hi yede gu dzi woneya gasi hi si ganeyi guvivba khu vathu nya mambe mahundzu, mafumbo mwendro nya mambe mayigo. Nigu kha hi yeli gu khunguvanyisa vambe khu gu ganeya silo si va valago. Ndriyathu moyo nya mwama, wari khuye: “Dzimbe dzitepo nyi di gu ganeya silo nyi nga ba nyi pimisa gu kheni sithenga, ganiolu nari silo nya mba sadi nigu si nga khunguvanyisa mumbe muthu. Hwane nya myaga nyo khaguri, mwangadzi wangu a nyi phaside ngudzu khu gu nyi embeya gu khuye esi nyi nga ba nyi ganeya si di gu vivbide ngudzu nigu si di gu khunguvanyisa uye ni vambe vathu.”

17. Guya khu Vaefeso 4:29, hi nga vbaha kharini vambe?

¹⁷ Ganeya khu ndziya yi vbahago vambe. Vbiredzeya gu zundza vambe wulangani nya gu va solasole. (Leri Vaefeso 4:29.) Vaisrayeli va diri  ni silo nya singi nya gu bonge, ambari ulolo avo va di gu khaleya gu solasola. Liphuvbo nya gu solasole, li ngu thapheyana. Dundruga gu khuwe mubiko nya mba wadi wa vama vale nya 10 wu giride gu “va na Israyeli vatshavbo . . . va ngurangura va wugela Mosi.” (Mite. 13:31–14:4) Ganiolu, ha gu zundza vambe, si nga phasa vatshavbo gu tsaka. Hi nga tiyisega gu khethu gyanana nya gyagadzyana gya Jefiti, gi si kodzide gu simama avbo nya thumo wagyo na gi tiyide khu kotani nya olu gi nga ba gi zundzwa khu dzipari dzagyo. (Val. 11:40) Sara hi ganeyago khuye wari khuye: “Tepo hi zundzago vambe ha gu va gira va wona gu khavo Jehovha a ngu va haladza ni gu va phasa gu dziti gu khavo va ngu haladzwa libndlani.” Khu kharato, vbwetedzeya dzindziya nya gu zundze vandriyago.

18. Guya khu Ndzimo 15:1, 2, khu ginani hi yedego gu ganeya lisine, nigu isoso sa gu pata ginani?

¹⁸ Ganeya lisine. Kha hi na nga si kodza gu tsakisa Jehovha ha gu ba hi lipha. Uye a ngu nyenya yatshavbo mafumbo nya malipha. (Mav. 6:16, 17) Ambari olu vathu nya vangi muhuno va wonago gu lipha nari gilo nya mba vivba, ethu ha gu potsa gu lipha kholu Jehovha a ganede gu khuye isoso si vivbide. (Leri Ndzimo 15:1, 2.) Khu lisine, ethu kha hi potsi basi gu ganeya malipha, ganiolu ha gu potsa gambe gu ganeya silo khagwenye si na girago vambe va manega ni mawonelo nyo hosege.

19. Hi yede gu dzi woneya gambe ga ginani?

¹⁹ Potsa gu lemba vambe. (Mav. 25:23; 2 Tes. 3:11) Juliet hi ganedego khuye vbatshani yeyi, a gu ganeya khedzi a kuhidwego khidzo khu milembo. Uye wari khuye: “Gu engiseya milembo si ngu vbedza tshivba, nigu isoso sa gu nyi gira nyi si tumbi muthu wule a lembago. Nigu nyi na dziti kharini gu kheni uye kha na nga nyi lemba ni vambe?” Wa gu wona gu khuwe mabhulo ma gu yisa avbo nya milembo, i tshukwana u vbindrugedza mabhulo u ganeya khu silo si vbahago. — Kol. 4:6.

20. Ginani wu dzi emisedego gu gira khu maganelelo yago?

²⁰ Kha nga olu hi vbanyago ga litigo li tadego khu vathu va thumisago maganelelo nyo vivbe, hi yede gu dzi garadza gasi hi tiyisega gu khethu maganelelo yathu ma ngu tsakisa Jehovha. Dundruga gu khuwe gu ganeya giningwa gitago khiyo ga Jehovha nigu Uye a ngu khathala khedzi hi gi thumisago khidzo. Uye a na hi kategisa ha gu zama gu ganeya khu ndziya yi mu ningago wuzundzu thumoni nyo tshumayele, mitshanganoni ni mabhuloni yathu nya litshigu ni litshigu. Tepo Jehovha a na fuvisago litigo leli nyo vivbe, si na hi vbevbugeya gu mu rungudza khu maganelelo yathu. (Judha 15) Na hi ngo vireya tepo yoyo, dzi emiseye gu tsakisa Jehovha khu “magana [yago].” — Ndzi. 19:14.