1. Uwezo wetu wa kusema umetoka wapi?

 UWEZO wetu wa kusema ni zawadi kutoka kwa Mungu wetu mwenye upendo. Mara tu mwanadamu wa kwanza Adamu alipoumbwa, aliweza kutumia maneno kuwasiliana na Baba yake wa mbinguni. Pia, angeweza kuongeza msamiati wake kwa kutunga maneno mapya. Adamu alitumia uwezo huo kutimiza mgawo wake wa kuwapa wanyama wote majina. (Mwa. 2:19) Ni lazima awe alisisimka sana alipozungumza kwa mara ya kwanza na mwanadamu mwingine, yaani, mke wake mrembo, Hawa!​—Mwa. 2:22, 23.

2. Usemi ulitumiwaje vibaya wakati uliopita na hata sasa?

² Baada ya muda mfupi, zawadi ya usemi ilitumiwa vibaya. Shetani Ibilisi alimdanganya Hawa, na uwongo huo uliongoza kwenye dhambi na kutokamilika kwa mwanadamu. (Mwa. 3:1-4) Adamu alitumia vibaya ulimi wake alipomlaumu Hawa, na hata Yehova, kwa sababu ya makosa yake mwenyewe. (Mwa. 3:12) Kaini alimdanganya Yehova baada ya kumuua Abeli ndugu yake. (Mwa. 4:9) Baadaye, mzao wa Kaini aliyeitwa Lameki, alitunga shairi lililoonyesha jinsi watu wa wakati wake walivyokuwa wakatili. (Mwa. 4:23, 24) Hali ikoje leo? Tunajionea viongozi wa kisiasa wanaotumia lugha ya matusi kwa uhuru wakiwa hadharani. Na si rahisi kupata sinema ambazo hazitumii lugha chafu. Wanafunzi wanasikia matusi shuleni, na watu wazima wanayasikia kwenye maeneo yao ya kazi. Inasikitisha kwamba matumizi ya lugha chafu yanaonyesha tu jinsi viwango vya maadili na matumizi ya usemi yalivyozorota katika ulimwengu unaotuzunguka.

3. Tunahitaji kuwa waangalifu kuhusu hatari gani, na tutachunguza nini katika makala hii?

³ Tusipokuwa waangalifu huenda tukazoea kusikia lugha chafu hivi kwamba hata sisi tukaanza kuitumia. Bila shaka, tukiwa Wakristo, tunataka kumfurahisha Yehova, na kufanya hivyo kunahusisha mengi zaidi ya kuepuka tu lugha chafu. Tunataka kutumia zawadi yetu ya pekee ya usemi kwa njia nzuri​—ili kumsifu Mungu wetu. Katika makala hii, tutachunguza jinsi tunavyoweza kufanya hivyo (1) katika huduma, (2) katika mikutano ya kutaniko, na (3) katika mazungumzo ya kila siku. Lakini kwanza, acheni tuchunguze kwa nini usemi wetu ni jambo muhimu kwa Yehova.

4. Kulingana na Malaki 3:16, kwa nini usemi wetu ni jambo muhimu kwa Yehova?

⁴ Soma Malaki 3:16. Je, unaweza kufikiria ni kwa nini Yehova anaandika kwenye ‘kitabu chake cha kumbukumbu’ majina ya wale ambao usemi wao unaonyesha kwamba wanamwogopa na kutafakari kuhusu jina lake? Usemi wetu unafunua mambo yaliyo moyoni mwetu. Yesu alisema: “Kinywa husema mambo yaliyojaa moyoni.” (Mt. 12:34) Mambo tunayochagua kuzungumzia yanafunua jinsi tunavyompenda Yehova. Na Yehova anataka wale wanaompenda wafurahie maisha milele katika ulimwengu mpya.

5. (a) Ibada yetu inahusianaje na mambo tunayosema? (b) Kama inavyoonyeshwa kwenye picha, tunapaswa kuwa waangalifu kuhusu nini inapohusu usemi wetu?

⁵ Njia yetu ya kuzungumza inaweza kuamua ikiwa Yehova atakubali ibada yetu au la? (Yak. 1:26) Baadhi ya watu wasiompenda Yehova wanazungumza kwa hasira, ukali, na kwa kiburi. (2 Tim. 3:1-5) Bila shaka, hatutaki kuwa kama wao. Tunatamani kumfurahisha Yehova kwa usemi wetu. Lakini, je, Yehova anaweza kufurahishwa nasi ikiwa tunatumia maneno ya fadhili katika mikutano yetu ya Kikristo au katika huduma, lakini tukiwa faraghani tunazungumza kwa ukali na bila upendo kwa watu wa familia?​—1 Pet. 3:7

6. Usemi mzuri wa Kimberly ulileta matokeo gani mazuri?

⁶ Tunapotumia zawadi ya usemi vizuri, tunajitambulisha kuwa waabudu wa Yehova. Tunawasaidia wale wanaotuzunguka waone waziwazi tofauti “kati ya mtu anayemtumikia Mungu na yule asiyemtumikia.” (Mal. 3:18) Ona jinsi hilo lilivyothibitika kuwa kweli kwa dada anayeitwa Kimberly. b Alipangiwa kushirikiana na mwanafunzi mwenzake kufanya kazi fulani shuleni. Baada ya kufanya kazi pamoja, mwanafunzi mwenzake alitambua kwamba Kimberly alikuwa tofauti na wanafunzi wengine. Hakuwachambua au kuwasengenya watu, alizungumza kwa njia nzuri kuwahusu, na hakutumia matusi. Mwanafunzi mwenzake alivutiwa na mwenendo wake na mwishowe alikubali kujifunza Biblia. Yehova anafurahi sana tunapozungumza kwa njia inayowavutia watu kwenye kweli!

7. Umechochewa kuitumiaje zawadi ya usemi uliyopewa na Mungu?

⁷ Sote tungependa kuzungumza kwa njia ambayo inamletea heshima Yehova na kutufanya tuwe karibu zaidi na ndugu zetu. Hivyo, acheni sasa tuzungumzie baadhi ya njia hususa ambazo tunaweza kuendelea kuwa “mfano mzuri . . . katika kusema.”

8. Yesu alituwekea mfano gani mzuri kupitia jinsi alivyozungumza katika huduma?

⁸ Zungumza kwa fadhili na heshima unapochokozeka. Wakati wa huduma yake, Yesu alishtakiwa kwa uwongo kwamba alikuwa mwanamume mlevi, mlafi, aliyeshirikiana na Ibilisi, mvunja Sabato, na kwamba alimkufuru Mungu. (Mt. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yoh. 9:16) Hata hivyo, Yesu hakujibu kwa maneno makali. Kama Yesu, siku zote tunapaswa kujibu kwa fadhili hata watu wanapozungumza kwa ukali. (1 Pet. 2:21-23) Bila shaka, si rahisi kujizuia kama Yesu tunapotendewa kwa njia isiyo ya fadhili. (Yak. 3:2) Nini kinachoweza kutusaidia?

9. Ni nini kinachoweza kutusaidia kudhibiti usemi wetu tunapohubiri?

⁹ Unapohubiri jitahidi kutokasirika mtu anapozungumza bila fadhili. Ndugu anayeitwa Sam, anasema hivi: “Ninajitahidi kukazia fikira uhitaji wa mwenye nyumba wa kusikia kweli na kwamba huenda akabadilika.” Nyakati nyingine, mwenye nyumba anakuwa na hasira kwa sababu tulienda wakati usiomfaa. Tunapozungumza na mtu ambaye ana hasira, tunaweza kufanya kama dada anayeitwa Lucia anavyofanya. Tunaweza kutoa sala fupi, tukimwomba Yehova atusaidie tuendelee kuwa watulivu na kujizuia kusema jambo lolote lisilo la fadhili au heshima.

10. Kulingana na 1 Timotheo 4:13, tunapaswa kuwa na lengo gani?

¹⁰ Uwe mwalimu mwenye ustadi mwingi zaidi. Timotheo alikuwa mhudumu Mkristo mwenye uzoefu, lakini alihitaji kuendelea kufanya maendeleo ya kiroho. (Soma 1 Timotheo 4:13.) Ni nini kitakachotusaidia kuwa walimu wenye ustadi mwingi zaidi katika huduma? Ni lazima tujitayarishe vizuri. Tunashukuru kwamba tuna vifaa vingi vinavyoweza kutusaidia kuwa walimu wazuri zaidi. Utanufaika kwa kuchunguza broshua Boresha Uwezo Wako wa Kusoma na Kufundisha na sehemu “Boresha Huduma Yako” katika Daftari la Mkutano wa Huduma na Maisha Yetu ya Kikristo. Je, unatumia kikamili vifaa hivyo? Tunapojitayarisha vizuri, tunapunguza wasiwasi na tunazungumza kwa uhakika zaidi.

11. Baadhi ya Wakristo wameboreshaje ufundishaji wao?

¹¹ Tunaweza pia kuwa walimu wazuri zaidi kwa kuwatazama wengine kutanikoni na kujifunza kutoka kwao. Sam, aliyenukuliwa awali, alitaka kujua sababu inayofanya Wakristo fulani wawe walimu wazuri. Yeye huchunguza mbinu zao na kisha kujitahidi kuwaiga. Dada anayeitwa Talia, hukazia fikira kwa makini jinsi wasemaji wenye uzoefu wanavyotoa hotuba za watu wote. Kwa kufanya hivyo, amejifunza jinsi ya kuzungumzia na kujadili mambo ambayo mara kwa mara yanajitokeza katika huduma.

12. Baadhi ya watu wanakabili changamoto gani?

¹² Sote tunaweza kufanya mikutano yetu iwe yenye kujenga kwa kuimba kwa sauti na kutoa maelezo yaliyotayarishwa vizuri. (Zab. 22:22) Ni vigumu kwa baadhi ya watu kuimba au kutoa maelezo kwenye mikutano. Je, unahisi hivyo? Ikiwa ndivyo, utafurahi kujua mambo yaliyowasaidia wengine kushinda woga wao.

13. Ni nini kinachoweza kukusaidia kuimba kwa moyo wote kwenye mikutano?

¹³ Imba kwa moyo wote. Tunapoimba nyimbo zetu za Ufalme tunapaswa kuchochewa hasa na tamaa yetu ya kumsifu Yehova. Dada anayeitwa Sara, anahisi yeye si mwimbaji mzuri sana. Hata hivyo, anataka kumsifu Yehova kupitia nyimbo. Ili afaulu, ameona kwamba inasaidia anapojitayarisha nyumbani kwa kufanya mazoezi ya kuimba, kama tu ambavyo angejitayarisha kwa ajili ya sehemu nyingine za mkutano. Anaimba nyimbo hizo na kujaribu kutambua jinsi maneno ya wimbo yanavyohusiana na habari zitakazozungumziwa. Anasema hivi: “Jambo hilo linanisaidia kukazia fikira zaidi maneno na si uwezo wangu wa kuimba.”

14. Ikiwa una haya, ni nini kinachoweza kukusaidia kutoa maelezo kwenye mikutano?

¹⁴ Toa maelezo kwa ukawaida. Ukweli ni kwamba ni vigumu sana kwa wengine kufanya hivyo. Talia, aliyenukuliwa awali, anasema hivi: “Nina tatizo la kuwa na wasiwasi kupita kiasi ninapokuwa na watu wengine, hata ingawa hawatambui jambo hilo kwa sababu kwa kawaida sauti yangu ni tulivu. Hivyo, si rahisi kwangu kutoa maelezo.” Hata hivyo, Talia hajaacha kutoa maelezo. Anapojitayarisha kwa ajili ya mkutano, anakumbuka kwamba maelezo ya kwanza kuhusu habari inayozungumziwa yanapaswa kuwa mafupi na yanayojibu moja kwa moja swali. Anasema hivi: “Hilo linamaanisha kwamba ni sawa ikiwa jibu langu ni fupi, rahisi, na la moja kwa moja kwa sababu hilo ndilo jibu ambalo yule anayeongoza anatafuta.”

15. Tunapaswa kukumbuka nini kuhusu maelezo yetu?

¹⁵ Hata Wakristo ambao hawana haya huenda nyakati nyingine wakasita kutoa maelezo. Kwa nini? Dada anayeitwa Juliet, anaeleza hivi: “Nyakati nyingine ninasita kutoa maelezo kwa sababu ninaogopa kwamba maelezo yangu ni rahisi sana na si mazuri.” Hata hivyo, kumbuka kwamba Yehova anataka tutoe maelezo bora kadiri ya uwezo wetu. c Anathamini sana azimio letu la kumsifu kwenye mikutano ya kutaniko na tunapojitahidi kutoruhusu woga wetu utuzuie kutoa maelezo.

16. Tunapaswa kuepuka usemi wa aina gani?

¹⁶ Epuka aina zote za “matusi.” (Efe. 4:31) Kama ilivyotajwa awali, matusi hayapaswi kutoka katika mdomo wa Mkristo. Lakini kuna aina za semi zenye matusi yasiyo wazi ambazo pia tunahitaji kuepuka. Kwa mfano, tunahitaji kuwa waangalifu tusiseme mambo mabaya tunapowazungumzia watu wa utamaduni, kabila, au taifa lingine. Zaidi ya hayo, hatutaki kamwe kuwaumiza wengine kwa maneno makali yenye kuwadhalilisha. Ndugu mmoja anakiri hivi: “Nyakati nyingine nilisema mambo ambayo nilifikiri yalikuwa utani na yasiyo na madhara, lakini kwa kweli hayakuwa ya fadhili na yaliwaumiza wengine. Kwa miaka mingi, mke wangu amenisaidia sana kwa kunieleza tukiwa faraghani, pindi ambazo maneno yangu hayakuwa ya fadhili na yalimuumiza yeye na wengine.”

17. Kulingana na Waefeso 4:29, tunaweza kuwajengaje wengine?

¹⁷ Zungumza kwa njia inayowajenga wengine. Uwe mwepesi wa kupongeza badala ya kuchambua au kulalamika. (Soma Waefeso 4:29.) Waisraeli walikuwa na mambo mengi ya kushukuru, lakini walilalamika mara kwa mara. Tunapolalamika mara kwa mara, tunaweza kuwafanya wengine walalamike pia. Kumbuka kwamba ripoti mbaya ya wapelelezi kumi iliwafanya ‘Waisraeli wote wamnung’unikie Musa.’ (Hes. 13:31–14:4) Kwa upande mwingine, pongezi zinaweza kuwachochea wengine kwa njia nzuri. Tunaweza kuwa na uhakika kwamba pongezi ambazo binti ya Yeftha alipata kutoka kwa rafiki zake, zilimchochea sana kushikamana na mgawo wake. (Amu. 11:40) Sara, aliyenukuliwa awali, anasema hivi: “Tunapowapongeza wengine tunawafanya wahisi kwamba wanapendwa na Yehova na kwamba wana sehemu katika tengenezo lake.” Hivyo, tafuta fursa za kuwapongeza wengine kutoka moyoni.

18. Kulingana na Zaburi 15:1, 2, kwa nini ni lazima tuseme ukweli, na kufanya hivyo kunahusisha nini?

¹⁸ Sema ukweli. Hatuwezi kumfurahisha Yehova ikiwa hatusemi ukweli. Anachukia aina zote za uwongo. (Met. 6:16, 17) Ingawa watu wengi leo wanaona kusema uwongo kuwa jambo la kawaida kwenye mazungumzo, sisi tunashikamana na maoni ya Yehova kuhusu jambo hilo. (Soma Zaburi 15:1, 2.) Bila shaka, tunaepuka uwongo wa moja kwa moja, lakini pia tunaepuka kuwafanya watu wafikie mkataa usio sahihi kwa kutowaeleza habari fulani.

19. Ni tahadhari gani nyingine tunayopaswa kuzingatia?

¹⁹ Epuka kueneza porojo zenye madhara. (Met. 25:23; 2 The. 3:11) Juliet, aliyenukuliwa awali, anaeleza jinsi porojo zenye madhara zinavyomwathiri. Anasema hivi: “Kusikiliza porojo zenye madhara kunavunja moyo, na kunanifanya niache kumtumaini mtu anayesema porojo hizo. Isitoshe, ninajuaje kwamba hatamwambia mtu mwingine porojo kunihusu?” Ikiwa unaona kwamba mazungumzo yanabadilika na kuwa porojo zenye madhara, badili mazungumzo kwa kuzungumzia jambo lenye kujenga.​—Kol. 4:6.

20. Umeazimia kutumiaje usemi wako?

²⁰ Kwa kuwa tunaishi kwenye ulimwengu ambao watu wengi wanatumia lugha chafu, ni lazima tujitahidi kuhakikisha kwamba usemi wetu unamfurahisha Yehova. Kumbuka kwamba usemi ni zawadi kutoka kwa Yehova, naye anajali jinsi tunavyoutumia. Anabariki jitihada zetu za kutoka moyoni za kutumia usemi wetu kwa njia nzuri katika huduma, katika mikutano, na katika mazungumzo yetu ya kila siku. Yehova atakapoharibu ulimwengu huu mbaya, itakuwa rahisi zaidi kumheshimu kwa usemi wetu. (Yuda 15) Kwa sasa, azimia kumfurahisha Yehova kwa “maneno ya kinywa chako.”​—Zab. 19:14.