1. ¿Machʼa la yakʼ te ya xkʼopojotike?

 TE Jehová kʼuxotik ta yoʼtan, jaʼ yuʼun la yakʼ te ya xkʼopojotike. Ta swenta te majtanil ini, jich juʼ kʼopoj te Adán sok te sTat te ay ta chʼulchan. Jich juʼ yuʼun schiknajtesel yachʼil kʼopetik. Te jaʼ koltayot ta slebeyel sbiil spisil te chambalametike (Gén. 2:19). Kʼax tseʼelniwan yoʼtan te kʼalal kʼopoj ta sbabial buelta sok te yinam: te Eva (Gén. 2:22, 23).

2. ¿Bin-utʼil ma stuuntesojik ta lek te bitʼil ya xkʼopojik te ants winiketik ta namey sok ta ora ini?

² Pero ma lek jajch ta tuuntesel te majtanil-abi. Te Satanás la sloʼlay te Eva sok ta skaj te lotil-abi jpisiltik jmulawilotik (Gén. 3:1-4). Te Adán ma lek kʼopoj te kʼalal jaʼ la yakʼbey smulin te Eva sok te Jehová te bin ma lek la spase (Gén. 3:12). Te Caín la sloʼlay te Jehová te kʼalal la smil te yijtsʼin Abel (Gén. 4:9). Ta patil bael, te Lamec te jaʼ stsʼumbal te Caín ay bin la yal te la yakʼ ta naʼel te bayal utsʼinwanej ta kʼajkʼal-abi (Gén. 4:23, 24). Ta kʼajkʼal ini, te politicoetik ma xkʼexawik ta yalel bolkʼop ta komonsitil. Jaʼnix jich wokolix ta tael jun película te ma yichʼoj bolkʼop. Ta escuelaetik sok ta banti ya x-aʼtej te ants winiketik jaʼnix jich ya yalik bolkʼop. Spisil ini ya yakʼ ta ilel te jinemix stalel te ants winiketik.

3. ¿Bin yuʼun ya skʼan ya jtsajtay jbatik, sok bin ya jnoptik ta artículo ini?

³ Teme ma ya jtsajtay jbatike, ya xjuʼ ya xkʼayotik ta yaʼiyel bolkʼop sok ya xjajch kaltik-euk. Te j-abatotik yuʼun Dios ya jkʼantik te lekuk ya yilotik te Jehová, jaʼ yuʼun maba ya kaltik bolkʼop, pero jaʼnix jich ya jpastik tulan yuʼun stojiluk ya xkʼopojotik swenta ya kalbeytik yutsil skʼoplal te Jehová. Ta artículo ini ya jnoptik bin-utʼil ya skʼan ya xkʼopojotik ta  scholel skʼop Dios, ta tsoblejetik sok te kʼalal ya xkʼopojotik sok te yantike. Pero ta nail kiltik bin yuʼun mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te Jehová te bin ya kaltike.

4. Jich bitʼil ya yal Malaquías 3:16, ¿bin yuʼun ay skʼoplal ta yoʼtan Jehová te bin ya kaltike?

⁴ (Kʼopona Malaquías 3:16). ¿Binwan yuʼun te Jehová la stsʼibaybey sbiilik ta libro te machʼatik la yakʼik ta ilel te ya yichʼik ta mukʼ te Jehová ta swenta te bitʼil ya xkʼopojike? Melel te bin ya kaltik ya yakʼ ta ilel te bin ay ta koʼtantik. Te Jesús jich la yal: «Como ya xlocʼ ta ehal te bintic nojel ta oʼtanil» (Mat. 12:34). Te bin ya kaltik ya yakʼ ta ilel jayebto kʼux ta koʼtantik te Jehová. Melel ya skʼan te yakuk xkuxinik ta sbajtelkʼinal te machʼatik kʼux ya x-aʼiyot yuʼune.

5. 1) ¿Bin yuʼun ya yichʼ ta wenta Jehová te bin ya kaltike? 2) Jich bitʼil ya kiltik ta fotoetik, ¿bintik-a te ya skʼan ya jpʼajtik yuʼun lek ya yil Jehová te bitʼil ya xkʼopojotik?

⁵ Te Jehová ya yichʼ ta wenta te bin ya kaltik yuʼun ya yil teme lek o maʼuk te bin-utʼil ya kichʼtik ta mukʼe (Sant. 1:26). Te machʼatik ma kʼux ta yoʼtanik te Jehová ya x-utawanik, ma sjakʼik ta lek kʼop sok ya stoy sbaik (2 Tim. 3:1-5). Ma jkʼantik te jich ya xkʼopojotik-euk, jaʼ ya jkʼantik te lekuk ya yaʼiy Jehová te bin ya kaltike. Pero, ¿lekbal ya yil Jehová te machʼa leknax yoʼtan ya xkʼopoj ta tsoblejetik sok ta scholel skʼop Dios, pero ma lek ya skʼopon te sfamiliae? (1 Ped. 3:7).

6. ¿Bin lek lokʼ-a ta swenta te leknax bitʼil ya xkʼopoj te Kimberly?

⁶ Teme lek te bitʼil ya xkʼopojotik, te yantik yame yilik te ma pajalik te «machʼa ya yacʼ sba ta aʼbatinel yuʼun Dios soc te machʼa ma ba ya yacʼ sba ta aʼbatinel yuʼune» (Mal. 3:18). Yame xchiknaj ta ilel te jaʼ j-abatotik yuʼun Jehová. Kiltik te ejemplo yuʼun te hermana Kimberly. b Te kʼalal la sjokin sba sok te sjoy ta clase ta spasel tarea, te sjoy ta clase la sta ta ilel te yan stalel stukel-a te Kimberly. Maba ya slaban  te yantik, spisil-ora ay yutsil yoʼtan sok maʼyuk bin-ora ya yal bolkʼop. Te sjoy ta clase la skʼan la snaʼ bin yuʼun te lek stalel, ta patil jajch yichʼ nojptesel yuʼun Biblia. ¡Kʼax tseʼel yoʼtan te Jehová te kʼalal ya yil te ay machʼatik ya xjajch smulanik snopel te Biblia ta skaj te lek bitʼil ya xkʼopojotike!

7. ¿Bin-utʼil ya akʼan ya xkʼopojat te jaʼate sok bin yuʼun?

⁷ Jpisiltik ya jkʼantik te lekuk ya xkʼopojotik yuʼun ya yichʼ albeyel yutsil skʼoplal te Jehová sok ya kamigointik te hermanoetike. Jaʼ yuʼun kiltik bin ya xjuʼ ya jpastik yuʼun spisil-ora lek te bitʼil ya xkʼopojotike.

8. ¿Bin-utʼil ya xjuʼ ya jtʼunbeytik stalel te Jesús te kʼalal ya jcholtik skʼop Diose?

⁸ Lekuknax awoʼtan te kʼalal ay machʼa ma lek ya skʼoponate. Kʼalal kuxin ta Balumilal te Jesús, la yalik te «bayel ya xweʼ soc ya yuchʼ vino», te jaʼ j-abat yuʼun te Satanás, te maba ya yichʼ ta mukʼ te sábado sok te la sbolkʼoptay te Diose (Mat. 11:19; 26:65; Luc. 11:15; Juan 9:16). Pero te Jesús maʼyuk bin-ora ma lek la sutbey te skʼopik. Teme ay machʼa ma lek ya skʼoponotik, jichukotik bitʼil te Jesús sok lekuknax te bitʼil ya jsutbeytike (1 Ped. 2:21-23). Melelnix-a te ay baeltik te ma xjuʼ ya jkom jbatik (Sant. 3:2). ¿Bin ya xjuʼ ya skoltayotik?

9. ¿Bin ya skoltayotik yuʼun lamalnax koʼtantik ya xkʼopojotik te kʼalal ya jcholtik skʼop Dios?

⁹ Te kʼalal ay machʼa ma lek ya skʼoponat te kʼalal yakat ta scholel skʼop Dios, mame jaʼuk ya xbajt ta awoʼtan. Jtul hermano te Sam sbiil jich ya yal: «Ya jpas tulan ta snopel te ya skʼan ya yaʼiy te smelelil kʼop sok te ya xjuʼ ya sjeltay te stalele». Jaʼniwan ya x-ilin yuʼun te ay bin yak ta spasel-a te kʼalal kʼootike. Te kʼalal ay machʼa ilinem ya skʼoponotike, ya xjuʼ ya jpastik te bin ya spas te hermana Lucía: jaʼ te ya jkʼopontik te Jehová yuʼun ya jkʼanbeytik te yakuk yakʼ slamalil koʼtantik yuʼun maba ilinem ya xkʼopojotik sok te lekuk te bin ya kaltike.

10. Jich bitʼil ya yal 1 Timoteo 4:13, ¿bin-a te ya skʼan ya jlekubtestikxane?

¹⁰ Pasa tulan yuʼun ya anaʼ pʼijubteswanej. Te Timoteo ya snaʼ ta lek scholel skʼop Dios-a, pero ya skʼan ya slekubtesxan-a te bitʼil ya xpʼijubteswan (kʼopona 1 Timoteo 4:13). ¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun ya jnaʼtik ta lek pʼijubteswanwej? Ya skʼan ya jchajpan jbatik ta lek. Ay bayal te bin ya xjuʼ ya skoltayotik, jich bitʼil te folleto Jnoptik ta lek skʼoponel jun sok pʼijubteswanej, sok te Sjunal kaʼteltik ta swenta tsoblej: Jkuxlejaltik sok Kaʼteltik ta swenta Dios te banti ya yal «Jnoptik ta lek pʼijubteswanej». ¿Yakatbal ta stuuntesel te koltayel-abi?  Teme ya achajpan aba ta lek maba ya xiwat ta kʼop.

11. ¿Bin spasojik chaʼoxtul hermanoetik yuʼun ya snopikxan ta lek pʼijubteswanej?

¹¹ Yanxan te bin ya skoltayotik yuʼun ya xpʼijubteswanotikxan ta lek jaʼ te ya kiltik sok ya jkʼayintik te bitʼil ya xnojpteswanik te hermanoetik ta congregación. Te Sam te la kalbeytik skʼoplal ta párrafo 9, ya yil bin ya spasik te hermanoetik yuʼun ya xnojpteswanik ta lek. Jaʼ yuʼun ya schʼam yaʼiy ta lek te bin ya yalik sok ya spas tulan yuʼun jich ya xnojpteswan-euk. Jtul hermana te Talía sbiil ya yaʼiy ta lek te bitʼil ya skʼases sdiscursoik te hermanoetik. Jaʼ koltaybil ta scholbeyel skʼoplal ta lek te bin ya sjojkʼoyik te ants winiketik te kʼalal ya schol skʼop Diose.

12. ¿Bin-a te ay wokol ya yaʼiyik spasel chaʼoxtul hermanoetik ta tsoblejetik?

¹² Jpisiltik ya xjuʼ te ay bin ya jpastik ta tsoblejetik jich bitʼil te kʼalal ya xkʼayojinotik sok ya kakʼ jcomentariotik te chajpanbil ta lek (Sal. 22:22). Ay machʼatik wokol ya yaʼiyik te ya xkʼayojinik sok ya yakʼ scomentarioik ta tsoblej. ¿Jichbal ya awaʼiy aba te jaʼate? Teme jiche, yame amulan snaʼel bin koltayotik te yantik yuʼun ya xchʼay te xiwelike.

13. ¿Bin ya skoltayat yuʼun ya xkʼayojinat sok yip awoʼtan ta tsoblejetik?

¹³ Kʼayojinan sok yip awoʼtan. Mame xchʼay ta awoʼtan te jaʼ ya kalbeytik yutsil skʼoplal te Jehová te kʼalal ya xkʼayojinotike. Kiltik te bin ya spas jtul hermana te Sara sbiil. Manchukme ya yal te maba kʼax tʼujbil ya xkʼayojin, ya skʼan ya yichʼ ta mukʼ te Jehová sok te kʼayojiletike. Jaʼ yuʼun te kʼalal ya schajpan sba ta swenta te tsoblejetik, ya skʼayojtay-euk te kʼayojiletike. Ya spas tulan ta yilel bin-utʼil stsakoj sba te bin ya yal te kʼayojil sok te tema te ya yalbey skʼoplal te tsobleje. Jich ya yal te Sara: «Jaʼ ya skoltayon yuʼun jaʼ ya xbajt ta koʼtan te bin ya jkʼayojtay ma jaʼuk te bitʼil ya xkʼayojinon».

14. ¿Bin ya skoltayat teme ya xiwat ta yakʼel acomentario ta tsoblejetik?

¹⁴ Spisiluk-ora ya awakʼ acomentario. Ay bayal hermanoetik te wokol ya yaʼiyik yakʼel scomentarioik. Te Talía te la kalbeytik skʼoplal ta párrafo 11, jich ya yal: «Bayal ya xiwon te kʼalal ya xkʼopojon ta komonsitil manchukme ma xchiknaj ta aʼiyel ta jkʼop. Jaʼ yuʼun wokol ya kaʼiy te kʼalal ya kakʼ jcomentarioe». Pero ma jaʼuk ya xmakot yuʼun-abi. Te kʼalal ya schajpan sba ta swenta te tsoblejetik, ya xjul ta yoʼtan te ya skʼan te komnax sok tojnax te sbabial sujtib ya yichʼ akʼbeyel te jojkʼoyele. Jich ya yal: «Jaʼ lek te tojnax, te komnax sok te  ma kʼax chujkuluk te jcomentarioe, melel jaʼ jich ya smulan te machʼa ya spas te jojkʼoyele».

15. ¿Bin ya skʼan ya xjul ta koʼtantik te kʼalal ya kakʼ jcomentariotike?

¹⁵ Ay baeltik te hermanoetik te maba ya xiwik ta kʼop wokol ya yaʼiyik yakʼel scomentarioik. ¿Bin yuʼun? Jtul hermana te Juliet sbiil jich ya yal: «Ay baeltik te wokol ya kaʼiy yakʼel jcomentario ta skaj te maniwan tʼujbiluk sok te maniwan jichuk te bin ya kale». ¿Jichbal ya awaʼiy aba-euk te jaʼate? Teme jiche, juluk ta awoʼtan te jaʼ ya skʼan te Jehová te ya jpastik te ban kʼalal ya xjuʼ kuʼuntike. c Te Jehová kʼax mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te ya jpastik tulan ta yakʼel jcomentariotik manchukme ay ya xiwotik.

16. ¿Bintik kʼopetik te ma skʼan ya kaltike?

¹⁶ Mame xa atuuntes kʼopetik te kʼux ta aʼiyel (Efes. 4:31). Jich bitʼil la kiltikixe, te j-abat yuʼun Dios maʼyuk bin-ora ya skʼan ya yal bolkʼop. Pero ayniwan ma jtatik ta ilel te ay bin ya kaltik te kʼux ta aʼiyel, jich yuʼun ya skʼan ya jtsajtay jbatik. Jun ejemplo, jaʼ te ma skʼan te ay bintik ma lek ya kaltik ta stojol te machʼatik yan stsʼumbalik o slumalik. Jaʼnix jich ma skʼan te ay bintik ya kaltik te ma lek ya yaʼiy sbaik yuʼun te yantik o te kʼux ya yaʼiyik. Jtul hermano jich ya yal: «Ay baeltik te ay bintik la kal te la jkuy te ma xlajinwan sok te jaʼnax ya yakʼ tseʼeje, pero ma jichuk, ay machʼatik te kʼux la yaʼiyike. Yakon ta slekubtesel te jtalele, jaʼ wokolayal te kinam te ya yalbon te kʼalal ay bin ya kal ta stojol o ta stojol yantik te kʼux ta aʼiyele».

17. Jich bitʼil ya yal Efesios 4:29, ¿bin-utʼil ya xjuʼ ya kakʼbeytik smukʼul yoʼtan te yantike?

¹⁷ Jaʼme xa awal te bin ya yakʼ mukʼul oʼtanil. Ma jaʼuknax ya awalulan te bin ma lek ya awile, pasa tulan ta yutsilkʼoptayel te yantik (kʼopona Efesios 4:29). Mame jichukotik te bitʼil te israeletike. Manchukme bayal bin ya xjuʼ ya yalik wokol yuʼun, spisil-ora yakik ta wulwulkʼop-a, jaʼ-abi ya xjuʼ ya snopik-euk te yantike. Ta skaj te ma lek bin jul yalik te lajuntul jtsajtaywanejetik, «spisil te snichʼnab Israel la scontracʼoptayic te Moisés» (Núm. 13:31-14:4). Yan stukel te yutsilkʼoptayel te yantik ya xtijbot yoʼtanik yuʼun. Akʼa jnoptik ta swenta te yantsil nichʼan te Jefté. Ta swenta te utsilkʼoptayot sok akʼbot smukʼul yoʼtan yuʼun te yamigatak jaʼ koltayot yuʼun ya spas te yaʼtel ta stojol Jehová (Juec. 11:40). Te Sara te la kalbeytik skʼoplal  ta párrafo 13, jich ya yal: «Kʼalal ya kutsilkʼoptaytik te yantik, jich ya yaʼiyik te kʼux ya x-aʼiyotik yuʼun te Jehová sok te mukʼ skʼoplalik ta organización». Jpastik tulan ta yutsilkʼoptayel spisil-ora te yantike.

18. Ta swenta te bin ya yal Salmo 15:1, 2, ¿bin yuʼun ma skʼan ya jpastik lot, sok bin smakojbey skʼoplal?

¹⁸ Mame xa apas lot. Te Jehová mame lek ya yilotik teme ya jpastik lot, melel ya yilay spisil ta chajp te lotil (Prov. 6:16, 17). Manchukme te ants winiketik maʼyuk bin yaʼiyel ya yaʼiyik te kʼalal ya spasik lote, te joʼotik jaʼ ya jkʼan ya kichʼbeytik snopojibal yuʼun te Jehová (kʼopona Salmo 15:1, 2). Melelnix-a te maʼyuk bin-ora ya jpastik lot, pero ma skʼan te ay bin ya jmuk ta koʼtantik yuʼun-nax ay bin ya snopik te ma smeleliluke.

19. ¿Bin-a te ma skʼan ya jpastike?

¹⁹ Mame xa apukbey skʼoplal yantik (Prov. 25:23; 2 Tes. 3:11). Te Juliet te la kalbeytik skʼoplal ta párrafo 15, ya yal te ya x-utsʼinbot yoʼtan te kʼalal ya yaʼiy te ay machʼa ya spukbey skʼoplal yantik, jich ya yal: «Te kʼalal ya kaʼiy te ay machʼa jich ya spase, ya xchʼay smukʼul koʼtan ta stojol. ¿Bin-utʼil ya jnaʼ teme maba ya spukbon jkʼoplal-euke?». Teme ya awaʼiy te ay machʼa ma lek bin ya xjajch yal ta stojol yantik, jaʼuk xa awalbey skʼoplal te bin lek ta aʼiyel (Col. 4:6).

20. ¿Bin ya akʼan ya apas tulan ta spasel?

²⁰ Ta Balumilal ini bayal ants winiketik ma lek te bitʼil ya xkʼopojike. Jaʼ yuʼun ya skʼan ya jpastik tulan yuʼun lekuk ya xkʼopojotik jich bitʼil ya skʼan te Jehová. Julukme ta koʼtantik te jaʼ jun majtanil te yakʼojbotik te Jehová sok mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te bin ya kaltike. Teme ya jpastik tulan yuʼun ya kakʼtik ta ichʼel ta mukʼ te Jehová ta swenta te bitʼil ya xkʼopojotik ta scholel skʼop Dios, ta tsoblejetik sok te kʼalal ya xkʼopojotik sok te yantike, yame yakʼbotik bendición. Te kʼalal la yichʼikix lajinel-a te machʼatik ya yalik bolkʼope, maba wokol ya kaʼiytikix ta yichʼel ta mukʼ-a te Jehová ta swenta te bitʼil ya xkʼopojotike (Jud. 15). Te bitʼil mato sta yorail-abi, jpastik tulan ta spasel te bin la yal te salmista: «Lecuc me yac awaʼiy te cʼopetic ya xlocʼ ta que» (Sal. 19:14).