1. Сөзләш қабилийитимиз қандақ пәйда болған?

 СӨЗЛӘШ қабилийити көйүмчан Худайимиз бәргән соғаттур. Тунҗа инсан Адәм ата яритилип көп өтмәй, у әрштики Атиси билән сөзлишәлигән еди. Шуниңдәк, у йеңи сөзләрни барлиққа кәлтүргән. Адәм ата барчә һайванатларға исим қоюш үчүн бу қабилийәтни ишләткән (Ярит. 2:19). У чоқум башқа бир инсан, йәни чирайлиқ аяли Һава ана билән сөзләшкинигә хошал болған еди! (Ярит. 2:22, 23)

2. Кишиләр сөзләш қабилийитини өтмүштә қандақ ишләткән вә бүгүнки күндә қандақ ишлитиватиду?

² Вақит өтүп, инсанлар сөзләш қабилийитини қалаймиқан ишлитишкә башлиған. Шәйтан Иблис Һава анини аздурғанлиқтин, һәммә инсанлар гунакар вә намукәммәл болуп қалған (Ярит. 3:1—4). Адәм ата өзи өткүзгән хаталиқлири үчүн Һава анини вә һәтта Яратқучи Йәһвани әйипләп, сөзләш қабилийитини натоғра ишләткән (Ярит. 3:12). Қабил болса, өз иниси Һабилни өлтүргәндин кейин, Йәһва Худани алдиған (Ярит. 4:9). Кейинирәк, Қабилниң әвлади Ламәһ өзи яшиған замандики кишиләрниң бәк зораван болуп кәткәнлигини ашкарә қилидиған бир қошақ тоқиған (Ярит. 4:23, 24). Хош, бүгүнки күндики вәзийәт қандақ? Мәсилән, сәясий рәһбәрләрниң әркин-азадә һақарәтлик сөзләрни ишлитидиғанлиғини байқаватимиз. Фильмләрниң көпинчисидә кишиләрниң еғизидин яман сөзләр чиқиду. Мәктәптә яки иш-орнида болсун, шундақ сөзләрни қилиш кәң умумлашти. Бәк әпсус, бүгүнки күндә нурғун кишиләрниң яман гәп-сөзләрни ишлитиватқанлиғи бу дунияниң бәк рәзиллишип кәткәнлигиниң испатидур.

3. Биз немә үчүн пәхәс болушимиз керәк вә бу мақалидә немиләрни муһакимә қилимиз?

 ³ Еһтиятчан болмай, яман сөзләрни аңлашқа адәтлинип қалсақ, бизму уларни ишлитишкә башлаймиз. Әлвәттә, биз Худаниң хизмәтчилири сүпитидә Униң көңлини хурсән қилишни халаймиз. Шуңа биз әдәпсиз гәп-сөзләрни қилиштин пәхәс болупла қалмай, бәлки сөз қилиш қабилийитини тоғра пайдилинишниму, йәни Яратқучи Йәһвани мәдһийиләшниму халаймиз. Бу мақалидә 1) вәз хизмитидә, 2) жиғилишларда вә 3) күндилик турмушта Худа һәдийә қилған бу соғатни қандақ ишлитәләйдиғанлиғимизни көрүп чиқимиз. Бирақ авал биз немә үчүн Йәһва гәп-сөзләрни қандақ ишлитидиғанлиғимизға диққәт қилидиғанлиғини муһакимә қилайли.

4. Малаки 3:16-айәткә асасланғанда, немә үчүн Йәһва Худа сөзлиримизгә әһмийәт бериду?

⁴ Малаки 3:16ни оқуң. Сизниңчә, Тәңри Йәһва немә үчүн Өзидин әйминидиған вә Униң исми үстидин чоңқур ойлинидиған кишиләрниң исмини Өз хатирә китавиға йезип қойған? Сәвәви, кишиләрниң гәп-сөзлири уларниң қәлбидә немә барлиғини ашкарә қилиду. Әйса пәйғәмбәр мундақ дегән: «Жүрәкниң молчилиғидин, еғиз сөзләйдиғу» (Мәт. 12:34). Шуңа гәп-сөзлиримиз Тәңри Йәһвани қанчилик чоңқур сөйүдиғанлиғимизни көрситиду. Яратқучи Йәһва Уни сөйүдиғанларниң йеңи дунияда мәңгү хошал-хорам яшишини халайду.

5. а) Йәһваға қиливатқан ибадәтниң бизниң гәп-сөзлиримиз билән қандақ бағлиниши бар? ә) Рәсимдә көрситилгәндәк, гәп-сөзлиримиз һәққидә чоқум немини әстин чиқармаслиғимиз керәк?

⁵ Йәһваниң ибадитимизни қобул қилиш-қилмаслиғи тилимизни қандақ ишлитишкә бағлиқ (Яқуп 1:26). Худани сөймәйдиған бәзи кишиләр тәкәббурлуқ билән аччиқлинип, көңүлгә азар беридиған қопал гәп-сөзләрни қилиду (Тим. 2-х. 3:1—5). Әлвәттә, биз уларға охшаш болушни халимаймиз. Әксинчә, гәп-сөзлиримиз арқилиқ Йәһваниң көңлини хурсән қилишқа тиришимиз. Бирақ жиғилишта яки вәз хизмитидә йеқимлиқ гәп-сөзләрни қилип, башқилар көрмигән чағларда яки аилидә башқиларниң көңлини ағритидиған сесиқ сөзләрни қилсақ, Йәһва хурсән боламду? (Пет. 1-х. 3:7).

6. Кимберли йеқимлиқ гәп-сөзләрни қилғанлиқтин немә иш болған?

 ⁶ Худа һәдийә қилған сөзләш қабилийитидин тоғра пайдилансақ, башқиларға өзүмизниң Йәһва гувачиси екәнлигимизни көрситимиз. Бу бизниң башқиларға Йәһва Худаға «хизмәт қилған адәм билән қилмиған адәмни» пәриқләндүрәлишигә ярдәм бериду (Мал. 3:18). Буни яхширақ чүшинишимиз үчүн Кимберли b исимлиқ яш қериндишимизниң мисалини көрүп чиқайли. У мәктәптә бир синипдиши билән бир тапшуруқни орунлиған еди. Кейин синипдиши Кимберлиниң башқилардин пәриқлинидиғанлиғини байқиған еди. Чүнки у һечкимниң арқисидин яман гәп-сөз қилмиди, әксинчә башқиларға һөрмәт көрситип, яхши муамилә қилишқа тиришатти. Кимберлиниң жүрүш-туруши синипдишиға қаттиқ тәсир қилғанки, һәтта у кейинирәк Муқәддәс китап үгинишини башлиған еди. Демәк, йеқимлиқ гәп-сөзлиримизниң башқиларни һәқиқәткә җәлип қилғанлиғини көргәндә, Йәһва Худа қанчилик хошал болиду-һә!

7. Худа бәргән сөзләш қабилийитини тоғра ишлитишкә сизни немә дәвәт қилиду?

⁷ Биз һәммимиз Йәһваға шан-шәрәп кәлтүридиған вә етиқатдашларни бир-биригә йеқинлаштуридиған гәп-сөзләрни ишлитишни халаймиз. Шуңа сөзлиримиздә башқиларға үлгә болушқа ярдәм беридиған әмәлий мәслиһәтләрни көрүп чиқайли.

8. Әйса Мәсиһ вәз хизмәттә сөз қилишта бизгә қандақ үлгә қалдурған?

⁸ Башқилар чишиңизға тәгсиму, меһрибанлиқ көрситип, һөрмәт билән гәп-сөз қилиң. Әйса Мәсиһ йәр йүзидә хизмәт қилғанда, у ялған әйиплинип таза бир ачкөз, һарақкәш, Шәйтанниң шериги, дәм елиш күнини бузғучи вә Худани күпүрлүк қилғучи дәп һақарәтләнгән (Мәт. 11:19; 26:65; Луқа 11:15; Йоһ. 9:16). Амма һәзрити Әйса бундақ вәзийәтләрдә аччиқланмай яки яман сөзләр билән җавап қайтурмиған еди. Башқилар бизгә яман гәп-сөзләрни қилғанда, Әйсани үлгә қилип, уларға яманлиқ билән җавап қайтурмаслиғимиз керәк (Пет. 1-х. 2:21—23). Әлвәттә, бундақ қилиш асан әмәс (Яқуп 3:2). Ундақта, бизгә немә ярдәм берәләйду?

9. Вәз қилғанда, тилимизни тизгинләшкә немә ярдәм берәләйду?

⁹ Өй егиси сизгә яман гәп-сөзни қилғанда, көңлүңизни йерим қилмаслиққа тиришиң. Сэм исимлиқ бурадәр мундақ дәйду: «Мән диққитимни өй егисиниң Худа һәққидики һәқиқәтни аңлашқа қанчилик муһтаҗ екәнлигигә вә өзини өзгәртәләйдиғанлиғиға мәркәзләштүримән». Бәзидә өй егиси бизниң қолайсиз вақитта кәлгинимиздин аччиқлиниду. Аччиғи кәлгән кишини учратқанда, Люсия исимлиқ қериндишимизға охшаш йол тутсақ болиду. Бундақ вәзийәтләрдә у қисқичә дуа қилип, Худадин тинч-хатирҗәмликни сақлашқа,  һөрмәт көрситишкә вә достанә муамилә қилишқа ярдәм беришини сорайду.

10. Тимотийға 1-хәт 4:13-айәткә асасланғанда, қандақ мәхсәтни қоюшимиз керәк?

¹⁰ Тәлим бериш маһаритиңизни ашуруң. Тимотий тәҗрибилик вәз ейтқучи болған. Лекин уму тәлим бериштә маһаритини ашуруши керәк еди (Тимотийға 1-хәт 4:13ни оқуң). Биз техиму маһирлиқ билән тәлим бериш үчүн немә қилсақ болиду? Буниң үчүн пухта тәйярлиқ қилишимиз керәк. Әң яхшиси, қолумизда тәлим бериш маһаритимизни ашурушқа ярдәм беридиған түрлүк қураллиримиз бар. Биз буниң үчүн һәқиқәтән миннәтдармиз! «Оқуш вә тәлим бериш маһаритимизни өстүрәйли» китапчисидин вә «Мәсиһий һаятимиз вә хизмитимиз. Иш дәптири» варақчисидики «Хизмәттә техиму үнүмлүк болуң» дегән сәһипидин пайдилиқ мәслиһәтләрни таписиз. Бу нәшир материаллардин пайдилиниватамсиз? Вәз хизмәткә пухта тәйярлиқ қилсақ, һодуқмаймиз вә ишәнч билән гәп қилимиз.

11. Бәзи вәз ейтқучилар қандақ қилип тәлим бериш маһаритини ашурған?

¹¹ Йәнә биз җамаәттикиләрдин көп нәрсиләрни үгиниш арқилиқму тәлим бериш маһаритимизни ашуралаймиз. Жуқурида тилға алған Сэм өз-өзидин: «Қериндашлар қандақларчә шундақ үнүмлүк тәлим беришкә маһир болғанду?»— дәп сориған. У башқиларни көңүл қоюп тиңшайду вә уларни үлгә қилишқа тиришиду. Талия исимлиқ қериндаш маһарәтлик натиқларниң аммивий нутуқларни қандақ сөзләйдиғанлиғиға диққәт ағдуриду. Шу арқилиқ у вәз хизмитидә кишиләрни қизиқтуридиған мавзуларни ишлитип, сөз башлаш вә сөһбәтни давамлаштурушни үгәнгән еди.

12. Бәзиләр үчүн немиләрни қилиш қийинға чүшиши мүмкин?

¹² Һәммимиз жиғилишларда биргә нахша ейтсақ вә яхши тәйярлап кәлгән җавапларни бәрсәк, җамаәт жиғилишлиримизниң мувәппәқийәт өткүзүлүшигә өз һәссимизни қошалаймиз (Зәб. 22:22). Жиғилишларда нахша ейтиш вә җавап бериш бәзиләр үчүн қийин келиши мүмкин. Бу сизгиму қийинму? Әгәр шундақ болса, башқиларниң бундақ қорқунучни қандақ йәңгәнлигини билиш сизгиму ярдәм бериду.

13. Жиғилишларда чин жүрәктин нахша ейтишқа немә ярдәм бериду?

¹³ Чин жүрәктин нахша ейтиң. Мәдһийә нахшилирини ейтқанда, диққитимизни Йәһвани улуқлашқа қаритишимиз керәк. Сара исимлиқ қериндаш өзини яхши нахшичи дәп қаримиған. Буниңға қаримай, у Йәһвани мәдһийиләп, нахша ейтишни халайду. У жиғилиштики башқа қисимларға тәйярлиқ қилғанда, нахша ейтишқиму тәйярлиқ қилиду. Сара өзи нахшиларни ейтишни мәшиқ қилип, нахшилардики асасий ой-пикир билән муһакимә қилинидиған мавзу оттурисида қандақ бағлиниш бар екәнлигини ениқлашқа тиришиду. Сара мундақ дәйду: «Бу мениң диққитимни қандақ нахша ейтишқа  әмәс, нахша текстниң мәзмуниға көпирәк мәркәзләштүрүшүмгә ярдәм бериду».

14. Тартинчақ болсиңиз, жиғилишларда җавап беришиңизгә немә ярдәм берәләйду?

¹⁴ Дайим җавап бериң. Бәзиләргә жиғилишларда җавап бериш қийинға тохтайду. Жуқурида тилға елинған Талия шундақ дәйду: «Мән көпчиликниң алдида сөзләштин қорқимән. Адәттә тәбиитимдин төвән авазда сөзлигәчкә, адәмләр мениң бу қийинчилиғимни байқимайду. Шуңа мән үчүн җавап бериш қийин». Амма Талия җавап бериштин ваз кәчмәйду. Жиғилишқа тәйярлиқ қилғанда, у соалға берилидиған биринчи җавапниң қисқа вә ениқ болуши керәклигини әстә тутиду. У мундақ дәйду: «Җававим қисқа, аддий вә ениқ болса яхши. Сәвәви муһакимини өткүзидиған бурадәр нәқ шундақ җавапларни күтиду».

15. Җавап бәргәндә чоқум немини әстин чиқармаслиғимиз керәк?

¹⁵ Һәтта тартинчақ әмәс етиқатдашларму бәзидә җавап бәрмәйду. Немә үчүн? Джульет исимлиқ қериндаш чүшәндүрүп мундақ дәйду: «Гайида мән җавап бериштин иккилинип қалимән. Сәвәви, мән җававимни бәк аддий вә анчә яхши әмәс дәп ойлаймән». Лекин шуни әстин чиқармаңки, Йәһва бизниң әң яхши җавап бериш үчүн тиришчанлиқ көрситишимизни халайду c. Қорқунучқа қаримай, жиғилишларда Йәһвани мәдһийиләш үчүн пүтүн күчимиз билән тиришсақ, Уни хурсән қилимиз.

16. Биз қандақ гәп-сөзләрни қилиштин пәхәс болушимиз лазим?

¹⁶ Һақарәтлик сөзләрни ишләтмәң (Әфәс. 4:31). Жуқурида көрүп өткәндәк, Худа хизмәтчиси һақарәтлик сөзләрни ишләтмәйду. Бирақ йәнә бәзи гәп-сөзләрни қилиштин пәхәс болушимиз керәк. Мәсилән башқа мәдәнийәт, ирқ вә милләткә мәнсүп кишиләр һәққидә гәп қилғанда, уларниң абройиға дағ тәккүзидиған сөзләрдин нери турушимиз лазим. Униңдин башқа, башқиларниң көңлигә азар беридиған гәп-сөзләрни қилишни һәргиз халимаймиз. Бир бурадәр шундақ дәйду: «Мән гәп-сөзлиримни күлкилик вә зиянсиз дәп ойлаттим. Бирақ әслидә улар башқиларниң көңлини ағритқан. Жиллар өтүп, аялим маңа сөзлиримниң уни вә башқиларни рәнҗитидиғанлиғини ейтип, маңа ярдәм бәрди».

17. Әфәсликләргә 4:29-айәткә асасланғанда, биз башқиларни қандақ илһамландуралаймиз?

¹⁷ Башқиларға илһам беридиған гәп-сөзләрни қилиң. Башқиларни тәнқит қилишниң яки наразилиқ билдүрүшниң орниға, уларни махташқа һәрикәт қилиң (Әфәсликләргә 4:29ни оқуң). Исраилларниң миннәтдар болуши үчүн көплигән сәвәплири болған болсиму, улар дайим наразилиқ билдүргән еди. Дайим ағринип жүрсәк башқиларму шундақ қилиши мүмкин.  Мәсилән, есиңиздә болса, он пайлақчи елип кәлгән яман хәвәр сәвәплик, барлиқ исраиллар Муса пәйғәмбәрдин ағринған еди (Сан. 13:31—14:4). Башқа тәрәптин, махташ кишиниң көңлини көтирәләйду. Биз ишинәләймизки, Йиптаһниң қизи достлириниң махташ сөзлирини аңлиғанда, у өз вәзиписини орунлашқа техиму бәл бағлиған еди (Һак. 11:40). Жуқурида тилға елинған Сара мундақ дәйду: «Биз башқиларни махтиғанда, Йәһва Худаниң уларни яхши көридиғанлиғини вә Униң тәшкилатида уларниң өз орни барлиғини һис қилишиға ярдәм беримиз». Шуңа етиқатдашларни чин жүрәктин махташ пурситини қолдин чиқармаң.

18. Зәбур 15:1, 2-айәтләргә асасланғанда, немә үчүн раст гәп қилишимиз лазим вә бу немини өз ичигә алиду?

¹⁸ Раст гәп қилиң. Растчил болмисақ, Йәһва Худани хурсән қилалмаймиз. У һәрқандақ ялғанчилиқтин нәпрәтлиниду (Пәнд н. 6:16, 17). Гәрчә бүгүнки күндә нурғун кишиләр ялған сөзләшниң һеч ямини йоқ дәп ойлисиму, биз Йәһваға охшаш ялғанчилиқтин нәпрәтлинимиз (Зәбур 15:1, 2] ни оқуң). Әлвәттә, биз ялған сөзләштин жирақ турупла қалмай, йәнә башқиларға қәстән хата тәсират беридиған гәп-сөзләрдинму қачимиз.

19. Йәнә немә қилиштин еһтият қилишимиз лазим?

¹⁹ Ғевәт-шикайәт қилиштин қечиң. (Пәнд н. 25:23; Сал. 2-х. 3:11). Жуқурида тилға елинған Джульет ғевәтниң униңға қандақ тәсир қилидиғанлиғи һәққидә мундақ дәйду: «Ғевәт-шикайәтни аңлиғинимда, үмүтсизлинип кетимән. Ғевәтни тарқитидиған кишигә болған ишәнчимму йоқап кетиду. Чүнки у бир күни мән тоғрилиқму ғевәт қилиши мүмкин». Сөһбәтниң мәзмунини ғевәткә айлинидиғанлиғини һис қилсиңиз, сөһбәтниң мәзмунини иҗабий сөзләргә бурашқа һәрикәт қилиң (Кол. 4:6).

20. Немә қилишқа бәл бағлидиңиз?

²⁰ Биз яман гәп-сөзләр толған дунияда яшаватимиз. Шуңа гәп-сөзлиримиз Йәһва Худани хурсән қилиши үчүн көп күч чиқиришимизға тоғра келиду. Шуни әстин чиқармаңки, сөз қилиш қабилийити Худа һәдийә қилған соғаттур. У бу соғатни қандақ ишлитидиғанлиғимизға диққәт қилиду. Йәһва Худа вәз хизмитидә, жиғилишларда вә күндилик турмушта пайдилиқ гәп-сөзләрни пайдилинишқа көрсәткән тиришчанлиғимиз үчүн бизни бәрикәтләйду. Пәрвәрдигар бу рәзил дунияни йоқ қилғандин кейин гәп-сөзлиримиздә Уни мәдһийиләш йенигирәк болиду (Йәһ. 15). Лекин һазир болса, худди Зәбур язғучиси «хуш қилғай Сени сөзлирим» дәп ейтқандәк, бизму ағзимиздин чиққан сөзләр билән Яратқучи Йәһвани хурсән қилишқа бәл бағлайли (Зәб. 19:14]).