1. Ndi nnyi we a ri ṋea vhukoni ha u amba?

 NDI Yehova we a ri ṋea vhukoni ha u amba. Musi Adamu a tshi tou sikwa, o vha a tshi kona u amba na Khotsi awe wa ṱaḓulu. O kona na u ḓivhumbela maipfi maswa. Adamu o shumisa honoho vhukoni uri a kone u rina zwipuka zwoṱhe madzina. (Gen. 2:19) Nahone o vha o takala zwihulu musi a tshi amba lwa u tou thoma na Eva mufumakadzi wawe wavhuḓi-vhuḓi.—Gen. 2:22, 23.

2. Vhukoni ha u amba ho shumiswa hani luvhi tshifhingani tsho fhiraho na zwino?

² Vhukoni ha u amba ho mbo ḓi thoma u sa shumiswa zwavhuḓi. Saṱhane Diabolo o zwifhela Eva, zwenezwo zwa ita uri vhathu vha tshinye vha vhe na tshivhi. (Gen. 3:1-4) Adamu o shumisa vhukoni hawe ha u amba nga nḓila i si yavhuḓi musi a tshi ri Eva ndi ene we a ita uri a ite tshivhi. Nahone musi a tshi ralo, o vha a tshi khou pomoka na Yehova. (Gen. 3:12) Musi Kaini o no vhulaya murathu wawe Abele, o zwifhela Yehova. (Gen. 4:9) Nga murahu, Lamexe muḓuhulu wa Kaini o ṅwala tshirendo tshe tsha sumbedza vhuvemu he ha vha vhu hone tshifhingani tshawe. (Gen. 4:23, 24) Ṋamusi vhathu vha hani? Vharangaphanḓa vha politiki a vha niwi nga ṱhoni musi vha tshi semana. Nahone vhunzhi ha mimuvi ine ya vha hone ṋamusi i na maṱamba. Vhana vha tshikolo vha pfa maṱamba vhe tshikoloni, na vhathu vhahulwane vha a pfa vhe mishumoni. Nḓila ine vhathu vha semana ngayo ṋamusi i sumbedza uri shango ḽo no tou vhifha vhukuma.

3. Ri tea u iledza u ita mini nahone ri ḓo amba nga ha mini kha ino thero?

³ Arali ra sa ṱhogomela, ri nga fhedzisela ri tshi vho semana ngauri ro ḓowela u pfa vhathu vha tshi semana. Ndi ngoho uri  sa Vhakriste ri ṱoḓa u takadza Yehova, ndi ngazwo ri tshi iledza u semana. Ri ṱoḓa u shumisa vhukoni ha u amba nga nḓila ine ya ḓo rendisa Mudzimu washu. Kha ino thero, ri ḓo vhona uri ri nga zwi ita hani (1) musi ri vhuḓinḓani, (2) musi ri miṱanganoni na (3) musi ri tshi khou amba na vhaṅwe. Fhedzi kha ri thome nga u amba nga ha uri ndi ngani Yehova e na ndavha na nḓila ine ra amba ngayo.

4. U ya nga Maḽeaxi 3:16, ndi ngani Yehova e na ndavha na zwine ra zwi amba?

⁴ Vhalani Maḽeaxi 3:16. Ndi ngani Yehova a tshi nga ṅwala “buguni” madzina a vhane vha sumbedza nga zwine vha zwi amba uri vha a mu ofha na u elekanya nga ha dzina ḽawe? Zwine ra amba zwi sumbedza zwi re mbiluni yashu. Yesu o ri: “Zwine muthu a zwi amba zwi bva mbiluni.” (Mat. 12:34) Zwine ra amba nga hazwo zwi sumbedza nḓila ine ra funa ngayo Yehova. Nahone Yehova u ṱoḓa vhane vha mu funa vha tshi ḓiphiṋa nga u tshila tshoṱhe shangoni ḽiswa.

5. (a) Zwine ra zwi amba zwi kwama hani zwine ra zwi itela Yehova? (b) Samusi zwo sumbedzwa kha tshifanyiso, ri tea u iledza u ita mini?

⁵ Nḓila ine ra amba ngayo i nga ita uri Yehova a takalele zwine ra mu itela kana a si zwi takalele. (Yak. 1:26) Vhaṅwe vhane vha si fune Mudzimu vha amba vho sinyuwa, vha amba maipfi a ṱhavhaho nahone zwine vha zwi amba zwi sumbedza uri vha a ḓihudza. (2 Tim. 3:1-5) Riṋe a ri ṱoḓi u fana na vhenevho vhathu. Ri ṱoḓa uri zwine ra zwi amba zwi takadze Yehova. Fhedzi naa Yehova u ḓo takala musi ri tshi amba na vhaṅwe vhathu zwavhuḓi musi ri miṱanganoni na vhuḓinḓani, ngeno ri sa ambi zwavhuḓi na miṱa yashu musi ri hayani, hune vhathu vha si kone u ri vhona na u ri pfa?—1 Pet. 3:7.

6. Ho vha na mvelelo dzifhio nge Kimberly a shumisa tshifhiwa tsha u amba nga nḓila yavhuḓi?

⁶ Musi ri tshi shumisa tshifhiwa tsha u amba nga nḓila yavhuḓi, ri vha ri tshi khou sumbedza vhaṅwe uri ri shumela Yehova. Ri thusa vhane ra vha ri navho uri vha vhone phambano “vhukati ha ane a shumela Mudzimu na ane a si mu shumele.” (Maḽ. 3:18)  Zwenezwi zwo itea kha muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Kimberly. * O vha o ṋewa mushumo tshikoloni une a tea u u ita na muṅwe ane a dzhena nae kiḽasini. Musi vho no shuma vhoṱhe, we a vha a tshi khou shuma nae o zwi vhona uri Kimberly ha fani na vhaṅwe vhana. O vha a sa sasaladzi muthu, a sa semani nahone a tshi amba nga nḓila yavhuḓi. Zwenezwi zwo mu takadza, zwa ita uri a tende u gudiswa Bivhili nga Kimberly. Yehova u a takala musi ri tshi amba nga nḓila ine ya ita uri vhathu vha ṱoḓe u guda nga hae.

7. No ḓiimisela u ita mini nga tshifhiwa tsha u amba tshe na ṋewa nga Mudzimu?

⁷ Roṱhe ri ṱoḓa u amba nga nḓila ine ya hulisa Yehova na ine ya ita uri ri vhe na vhushaka ha tsini na vhahashu. Zwino kha ri vhone zwine muthu a nga zwi ita uri a bvele phanḓa a tshi vha ‘tsumbo yavhuḓi nga zwine a amba.’

8. Yesu o ri vhetshela tsumbo ifhio kha nḓila ye a vha a tshi amba ngayo e vhuḓinḓani?

⁸ Musi vhaṅwe vha tshi ni sinyusa, ni ambe navho nga ṱhonifho na nga vhuthu. Musi Yesu e kha ḽifhasi, vhathu vho amba uri ndi tshidakwa, u a ḽesa, u shumela Diabolo, ha tevhedzi Savhatha nahone ha ṱhonifhi Mudzimu. (Mat. 11:19; 26:65; Luka 11:15; Yoh. 9:16) Fhedzi Yesu ho ngo vha fhindula o sinyuwa. Musi vhaṅwe vha tshi amba na riṋe nga nḓila i si yavhuḓi, ri tea u edzisa Yesu nga u sa vha fhindula ro sinyuwa. (1 Pet. 2:21-23) Ndi ngoho uri a zwo ngo leluwa u ita zwenezwo musi vhathu vha tshi khou amba na riṋe nga nḓila i si yavhuḓi. (Yak. 3:2) Ri nga thuswa nga mini?

9. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u langa nḓila ine ra amba ngayo musi ri vhuḓinḓani?

⁹ Musi muṅwe muthu a tshi amba na inwi nga nḓila i si yavhuḓi vhuḓinḓani, lingedzani u sa sinyuwa. Muṅwe wahashu ane a pfi Sam u ri: “Ndi lingedza u humbula nga ha uri onoyo muthu u tea u guda ngoho nga ha Mudzimu na uri a nga shanduka.” Nga zwiṅwe zwifhinga, muṋe wa muḓi u vha o sinyuswa ngauri ro ḓa nga tshifhinga tshi si tshavhuḓi. Musi ri tshi khou amba na muthu o sinyuwaho, ri nga ita zwine wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Lucia a zwi ita. Ri nga rabela ra humbela Yehova uri a ri thuse uri ri dzike na uri ri si ambe nga nḓila i si yavhuḓi kana i sa sumbedzi ṱhonifho.

10. U ya nga 1 Timotheo 4:13, ri tea u ḓivhetshela tshipikwa tshifhio?

¹⁰ Ivhani mugudisi makone. Timotheo o vha e mugudisi makone fhedzi na ene o vha a tshi tea u khwinisa nḓila ine a funza ngayo. (Vhalani 1 Timotheo 4:13.) Ri nga khwinisa hani nḓila ine ra gudisa ngayo tsimuni? Ri tea u lugiselela zwavhuḓi. Zwi takadzaho ndi uri  ri na zwishumiswa zwinzhi zwine zwa nga ri thusa. Ni nga wana mafhungo ane a nga ni thusa kha bugwana Ḓiṋekedzeleni Kha U Vhala Na U Funza na kha tshipiḓa “Khwinisani Nḓila Ine Na Huwelela Ngayo” kha Tshibugwana Tsha Muṱangano Wa Vhutshilo Na Vhuḓinḓa Hashu Ha Vhukriste. Naa ni a shumisa dzenedzi khandiso? Arali ra lugiselela zwavhuḓi, zwi ḓo ri thusa uri ri sa tshuwese na uri ri ambe nga u fhisea.

11. Ndi mini zwo thusaho vhaṅwe Vhakriste uri vha vhe vhagudisi makone?

¹¹ Ri nga khwinisa nḓila ine ra gudisa ngayo nga u guda kha vhaṅwe tshivhidzoni. Sam we ra amba nga hae u a ḓivhudzisa uri ndi ngani vhaṅwe vhahashu vhe vhagudisi makone. U a thetshelesa nga vhuronwane musi vha tshi gudisa nahone a lingedza u vha edzisa. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Talia u thetshelesa musi vhahashu vha re na tshenzhelo vha tshi ṋekedza nyambo. Zwenezwo zwo ita uri a gude nḓila ine a nga amba ngayo na vhathu nga ha zwithu zwine zwa anzela u vhudziswa tsimuni.

12. Vhaṅwe vha konḓelwa u ita mini?

¹² Roṱhe ri nga shela mulenzhe miṱanganoni nga u imba na nga u fhindula. (Ps. 22:22) Vhaṅwe zwi a vha konḓela u imba kana u fhindula miṱanganoni. Naa na inwi ni ḓipfa nga nḓila i fanaho? Arali zwo ralo, ni nga thuswa nga u guda nga ha zwe zwa thusa vhaṅwe uri vha si tsha ofha u imba na u fhindula miṱanganoni.

13. Ni nga thuswa nga mini uri ni imbe nga mbilu yaṋu yoṱhe miṱanganoni?

¹³ Imbani nga mbilu yaṋu yoṱhe. Tshiitisi tshihulu tsha uri ri imbe miṱanganoni ndi uri ri ṱoḓa u renda Yehova. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Sara ha ḓivhoni e ṋambi. Naho zwo ralo, u a ṱoḓa u imbela Yehova uri a mu rende. Nga zwenezwo, musi a tshi lugiselela miṱangano, u lugiselela na nyimbo. U ḓigudisa dzenedzo nyimbo, a lingedza u vhona uri maipfi adzo a tshimbidzana hani na zwine zwa ḓo haseledzwa miṱanganoni. U ri: “U humbula nga ha maipfi a luimbo, zwi ita uri ndi si vhilaele nga ha uri a thi ṋambi.”

14. Ni nga thuswa nga mini uri ni fhindule miṱanganoni naho ni tshi tshuwa?

¹⁴ Dzulani ni tshi fhindula miṱanganoni. Ndi ngoho uri vhaṅwe zwi nga vha konḓela. Talia we ra amba nga hae u ri: “Ndi a tshuwa zwihulu musi ndi tshi tea u amba phanḓa ha vhathu naho zwi sa pfali ngauri ipfi ḽanga ḽi vha ḽo dzika. Zwenezwo zwi ita uri ndi pfe zwi tshi nkonḓela u fhindula miṱanganoni.” Naho zwo ralo, Talia ha litshi u fhindula miṱanganoni. Musi a tshi khou lugiselela, u a humbula nga ha uri phindulo ya u thoma i tea u vha pfufhi na uri i tea u fhindula mbudziso nga ho  livhaho. U ri: “Zwenezwi zwi amba uri a zwo ngo khakhea uri phindulo yanga i vhe pfufhi, i leluwe na uri i fhindule mbudziso nga ho livhaho ngauri ndi yone phindulo ine mufari wa tshenetsho tshipiḓa a vha a tshi khou ṱoḓa yone.”

15. Ri tea u humbula mini nga ha phindulo dzashu?

¹⁵ Vhakriste vhane vha si shone kana u ofha na vhone vha nga litsha u fhindula miṱanganoni. Ndi ngani? Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Juliet u ri: “Nga zwiṅwe zwifhinga ndi a pfa ndi sa ṱoḓi u fhindula ngauri ndi ofha uri phindulo yanga yo leluwesa nahone a si yavhuḓi.” Ni songo hangwa uri Yehova u ṱoḓa ri tshi ita zwoṱhe zwine ra nga kona kha u fhindula miṱanganoni. * U a takala musi ri tshi ita zwoṱhe zwine ra nga kona uri ri fhindule miṱanganoni naho ri tshi tshuwa nga zwiṅwe zwifhinga.

16. Ri tea u iledza u amba zwithu zwifhio?

¹⁶ Ni songo amba “maṱamba.” (Vhaef. 4:31) Samusi zwo no ḓi ambiwa, Mukriste ho ngo fanela u semana, fhedzi ri tea u ṱhogomela uri ri si ambe nga nḓila i vhaisaho vhaṅwe. Sa tsumbo, ri tea u ṱhogomela uri ri si ambe zwithu zwi si zwavhuḓi nga ha vhathu vha iṅwe mvelele, vha luṅwe lushaka kana vha ḽiṅwe shango. Zwiṅwe hafhu, a ri ṱoḓi u amba zwithu zwine zwa ḓo vhaisa vhaṅwe. Muṅwe wahashu o ri: “Nga zwiṅwe zwifhinga, ndo no vhuya nda amba zwiṅwe zwithu zwe nda vhona u nga zwi a seisa na uri a zwi vhaisi, fhedzi zwa vhaisa muṅwe muthu. Musi miṅwaha i tshi khou ḓi ya, mufumakadzi wanga o nthusa nga u mmbudza ri vhavhili arali ndo amba zwiṅwe zwithu zwe zwa vhaisa ene kana vhaṅwe.”

17. U tendelana na Vhaefesa 4:29, ri nga fhaṱa hani vhaṅwe?

¹⁷ Ambani nga nḓila ine ya ḓo fhaṱa vhaṅwe. Khoḓani vhaṅwe nṱhani ha u vha sasaladza kana u gungula. (Vhalani Vhaefesa 4:29.) Vhaisiraele vho vha vhe na zwinzhi zwine vha nga zwi livhuwa, fhedzi vho vha vha tshi anzela u gungula. Arali ri tshi dzulela u gungula, ri nga ita uri na vhaṅwe vha gungule. Humbulani uri musi ṱholi dza fumi dzi tshi vhudza Vhaisiraele zwithu zwi si zwavhuḓi, ‘Vhaisiraele vhoṱhe vho gungulela Mushe.’ (Num. 13:31–14:4) Fhedzi musi ri tshi khoḓa vhaṅwe zwi ita uri muṅwe na muṅwe a takale. Ri nga vha na vhungoho ha uri ṅwananyana wa Yefeta o ṱuṱuwedzea uri a ise phanḓa na mushumo wawe ngauri khonani dzawe dzo mu khoḓa. (Vhahaṱ. 11:40) Sara we ra amba  nga hae u ri: “Musi ri tshi khoḓa vhaṅwe, ri ita uri vha pfe vha tshi funiwa nga Yehova na nga vhaṅwe tshivhidzoni.” Nga zwenezwo, dzulani ni tshi ṱoḓa zwibuli zwa u khoḓa vhahaṋu.

18. U ya nga Phisalema 15:1, 2, ndi ngani ri tshi tea u amba ngoho nahone zwenezwi zwi katela mini?

¹⁸ Ambani ngoho. Ri nga si kone u takadza Yehova arali ri sa ambi ngoho. Yehova u vhenga mazwifhi oṱhe. (Mir. 6:16, 17) Naho vhathu vhanzhi vha tshi vhona u nga zwo ḓowelea u zwifha, riṋe a ri zwi iti ngauri Yehova u ri zwo khakhea. (Vhalani Phisalema 15:1, 2.) Naho ri sa ḓo tou zwifha, ri iledza u amba zwithu zwine zwa ḓo ita uri vhaṅwe vha vhe na mavhonele o khakheaho nga ha vhaṅwe.

19. Ndi zwifhio zwiṅwe zwine ra tea u zwi iledza?

¹⁹ Iledzani u sola vhaṅwe. (Mir. 25:23; 2 Vhathes. 3:11) Juliet we ra amba nga hae u ṱalusa nḓila ine a ḓipfa ngayo nga ha zwitshele. U ri: “U thetshelesa zwitshele zwi a kula nungo nahone zwi ita uri ndi si tsha fhulufhela muthu ane a khou sola vhaṅwe. Ndi zwi ḓivha hani uri ḽiṅwe ḓuvha ha nga ḓo sola nṋe?” Arali na ṱhogomela uri mafhungo ane a khou ambiwa ndi zwitshele, itani uri hu ambiwe nga ha zwiṅwe zwi fhaṱaho.—Vhakol. 4:6.

20. No ḓiimisela u ita mini nga vhukoni haṋu ha u amba?

²⁰ Samusi ri tshi tshila kha shango ḽine vhathu vhanzhi vha amba zwithu zwi si zwavhuḓi, ri tea u ita vhuḓidini uri ri ambe nga nḓila ine ya takadza Yehova. Ni songo hangwa uri vhukoni ha u amba ndi tshifhiwa tshi bvaho kha Yehova nahone u na ndavha na uri ri tshi shumisa hani. U ḓo ri fhaṱutshedza arali ra amba nga nḓila ine ya mu rendisa musi ri vhuḓinḓani, ri miṱanganoni na musi ri tshi amba na vhaṅwe. Musi Yehova o no fhelisa ḽino shango ḽivhi, zwi ḓo leluwa u mu hulisa nga zwine ra zwi amba. (Yuda 15) Zwa zwino ḓiimiseleni u takadza Yehova nga “maipfi a bvaho mulomoni” waṋu.—Ps. 19:14.