1. ¿Máax tsʼáatoʼon u páajtalil k-tʼaan?

 JÉEOBAEʼ u yaabiltmoʼon, le oʼolal tu tsʼáajtoʼon u páajtalil k-tʼaan. Yoʼolal leloʼ Adáneʼ páajchaj u tʼaan yéetel u Taata yaan teʼ kaʼanoʼ. Letiʼ xaneʼ ku páajtal kaʼach u inventartik túumben tʼaanoʼob, leloʼ le áant utiaʼal u tsʼáaik u kʼaabaʼ le baʼalcheʼoboʼ (Gén. 2:19). Tsʼoʼoleʼ jach kiʼimakchaj wal u yóol le ka béeychaj u tsikbal yéetel Eva, u x-kiʼichpan ataneʼ (Gén. 2:22, 23).

2. ¿Bix tsʼoʼok u meyaj le regalo u tsʼaamaj Jéeoba tiʼ máakoʼ?

² Chéen baʼaleʼ le jatsʼuts regalo u tsʼaamaj Jéeobaoʼ joʼopʼ u usartaʼal maʼ maʼalobiʼ. Satanáseʼ meyajnajtiʼ utiaʼal u tusik Eva, yoʼolal leloʼ bejlaʼeʼ j-kʼebanoʼon yéetel k-beetik baʼaloʼob maʼ maʼalobtakiʼ (Gén. 3:1-4). Adán xaneʼ meyajnajtiʼ utiaʼal u culpartik Eva yéetel Jéeoba yoʼolal le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak u beetmaj letiʼoʼ (Gén. 3:12). Caín xaneʼ le ka tsʼoʼok u kíimsik Abel, u yíitsʼineʼ, maʼ tu yaʼalaj u jaajil tiʼ Jéeobaiʼ (Gén. 4:9). Tsʼoʼoleʼ ka máan kʼiineʼ Lamek, juntúul máax ku taal tiʼ u chʼiʼibal Caíneʼ, tu yaʼalaj junpʼéel poema tuʼux ku yeʼesik bukaʼaj tsʼoʼok u kʼastal le máakoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ (Gén. 4:23, 24). ¿Kux túun teʼ kʼiinoʼobaʼ? Bejlaʼeʼ le políticoʼoboʼ maʼ suʼlak u yaʼaloʼob kʼaakʼas tʼaanoʼob tu táan u maasiliʼ. Teʼ películaʼob xanoʼ bey le tʼaanoʼob ku meyajoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ bey xan u yúuchul tʼaan teʼ escuelaʼoboʼ bey xan teʼ tuʼux ku meyaj máakoʼ. Tuláakal lelaʼ ku yeʼesik bix tsʼoʼok u kʼastal le yóokʼol kaabaʼ.

3. ¿Baʼax jeʼel u yúuchultoʼon wa maʼ t-kanáantikbaeʼ, yéetel baʼax ken k-kan teʼ xookaʼ?

³ Wa maʼ t-kanáantikbaeʼ jeʼel u káajal k-tʼaan jeʼex u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ. Toʼoneʼ taak k-lúubul utsil tiʼ Jéeoba le oʼolal k-ilik maʼ k-tʼaan jeʼex letiʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ k-ilik k-alabartik  Jéeoba utiaʼal u meyajtoʼon maʼalob le jatsʼuts regalo u tsʼaamajtoʼonoʼ. Teʼ xookaʼ yaan k-ilik bix jeʼel u meyajtoʼon le regalo tsʼaʼantoʼon teʼ kʼaʼaytajoʼ, teʼ muchʼtáambaloʼ yéetel kéen tsikbalnakoʼon yéetel u maasil. Pero táanileʼ yaan k-ilik baʼaxten Jéeobaeʼ jach ku chʼaʼik en cuenta le baʼax k-aʼalikoʼ.

4. Jeʼex u yaʼalik Malaquías 3:16, ¿baʼaxten Jéeobaeʼ ku chʼaʼik en cuenta le baʼaxoʼob k-aʼalikoʼ?

⁴ (Xok Malaquías 3:16). ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ le kéen tsʼoʼokok u yuʼubik le baʼax ku tsikbaltik le máaxoʼob meyajtikoʼ ku tsʼíibtik u kʼaabaʼob tiʼ junpʼéel libro? Tumen yéetel le baʼax ku yaʼalik máakoʼ ku yeʼesik wa ku respetartik Jéeoba yéetel wa ku tuukul tiʼ u kʼaabaʼ. Jesúseʼ tu yaʼalaj: «Le baʼax ku jóokʼol tu chiʼ máakoʼ ku yeʼesik baʼax yaan tu puksiʼikʼal» (Mat. 12:34). Bey túunoʼ yéetel le baʼaxoʼob k-tsikbaltikoʼ k-eʼesik bukaʼaj k-yaabiltmil Jéeoba. Tsʼoʼoleʼ jeʼex k-ojliloʼ Jéeobaeʼ u kʼáateʼ le máaxoʼob yaabiltmiloʼ ka kuxlakoʼob mantatsʼ teʼ túumben luʼumoʼ.

5. 1) ¿Baʼaxten unaj k-kanáantik baʼaxoʼob k-aʼalik? 2) Jeʼex u chíikpajal teʼ fotoʼoboʼ, ¿baʼax unaj k-evitartik utiaʼal u kiʼimaktal u yóol Jéeoba yéetel le bix u meyajtoʼon le regalo u tsʼaamajtoʼonoʼ?

⁵ Jéeobaeʼ utiaʼal u yilik wa yaan u kʼamik k-adoracióneʼ ku chʼaʼik en cuenta baʼaxoʼob k-aʼalik (Sant. 1:26). Yaʼab tiʼ le máaxoʼob maʼ u yaabiltmoʼob Jéeobaoʼ le kéen tʼaanakoʼobeʼ tsʼíikoʼob, maʼatech u yeʼesik u yutsiloʼob yéetel jach ku creerkubaʼob (2 Tim. 3:1-5). Toʼoneʼ jach junpuliʼ maʼ k-kʼáat k-beet jeʼex letiʼobeʼ. Baʼaxeʼ k-kʼáat k-kiʼimakkúunt u yóol Jéeoba yéetel le baʼaxoʼob k-aʼalikoʼ. ¿Jeʼel wa u kiʼimaktal u yóol Jéeoba yéetel juntúul máax jach uts u yilaʼal teʼ muchʼtáambal yéetel teʼ kʼaʼaytajoʼ, pero kʼaas u tʼanik u familia? (1 Ped. 3:7).

6. ¿Baʼax úuch tu yoʼolal bix u tʼaan Kimberly?

⁶ Wa ku meyajtoʼon maʼalob le u páajtalil k-tʼaanoʼ u maasiloʼobeʼ yaan u yilkoʼob «u jelaʼanil juntúul máak meyajtik Dios tiʼ juntúul máak maʼatech u beetik» (Mal. 3:18). Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Kimberly. b Le ka tu beetaj u tarea yéetel  juntúul u yéet xookeʼ, le x-chʼúupaloʼ tu tsʼáaj cuentaeʼ Kimberlyeʼ maʼ jeʼex u maasiloʼoboʼ. Letiʼeʼ maʼatech u criticartik u maasil, jach uts, tsʼoʼoleʼ maʼatech u yaʼalik kʼaakʼas tʼaanoʼob. Le u yéet xookoʼ taakchaj u yojéeltik baʼaxten bey u modosoʼ. Tsʼoʼoleʼ tu kʼamaj ka tsʼaʼabaktiʼ xook yéetel le Bibliaoʼ. ¡Jéeobaeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol kéen u yil u náatsʼal yaʼab máakoʼob ichil u kaajal tu yoʼolal bix u tʼaan le máaxoʼob meyajtikoʼ!

7. ¿Baʼax taak a beetik yéetel le u páajtalil a tʼaan tsʼaʼantechoʼ?

⁷ Tuláakloʼon k-kʼáat k-alabart Jéeoba yéetel baʼaxoʼob k-aʼalikoʼ yéetel ka u yáantoʼon k-bisba yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ koʼoneʼex ilik jujunpʼéel baʼaloʼob jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal u seguer k-tsʼáaik junpʼéel maʼalob ejemplo yéetel le bix k-tʼaanoʼ.

8. ¿Bix jeʼel u páajtal k-seguertik u ejemplo Jesúseʼ?

⁸ Eʼes a wutsil kex ku yaʼalaʼaltech baʼal. Le tiaʼan Jesús way Luʼumeʼ aʼalaʼabeʼ letiʼeʼ juntúul máak «jach maʼatech u tsʼáaik u pʼiis u janal», «yaʼab u yukʼik vino», ku meyajtik u Kʼaasilbaʼal, maʼatech u respetartik le sábadooʼ yéetel ku tʼaan tu contra Dios (Mat. 11:19; 26:65; Luc. 11:15; Juan 9:16). Chéen baʼaleʼ Jesúseʼ mix juntéen baʼateltʼaanaj yéetel mix máak. Toʼon xaneʼ wa ku yaʼalaʼaltoʼon baʼaleʼ maʼ unaj k-sutik u jeeliʼ, baʼaxeʼ unaj k-beetik jeʼex Jesúseʼ (1 Ped. 2:21-23). Pero u jaajileʼ yaan kʼiineʼ maʼ chéen chʼaʼabil u controlarkuba máakiʼ (Sant. 3:2). ¿Baʼax túun jeʼel u yáantkoʼoneʼ?

9. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-controlart le bix k-tʼaan teʼ kʼaʼaytajoʼ?

⁹ Wa yaan máax ku yaʼaliktoʼon baʼal teʼ kʼaʼaytajoʼ maʼ unaj k-uʼuyikba jelaʼaniʼ. Baʼaxeʼ unaj k-beetik jeʼex sukuʼun Sameʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Teneʼ maas kin chʼíikil in tukleʼ le máakoʼ kʼaʼabéet u yojéeltik u jaajil yéetel jeʼel u kʼexik u modoseʼ». Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ yaan horaeʼ maʼ toʼon beetik u pʼuʼujul le máakoʼoboʼ, baʼaxeʼ chéen kʼuchoʼon tiʼ junpʼéel súutuk maʼ unajiʼ. Le kéen k-il juntúul máak pʼujaʼaneʼ jeʼel u páajtal k-beetik jeʼex kiik Lucíaeʼ, letiʼeʼ suuk u jáan orar tiʼ Jéeoba utiaʼal maʼ u kʼáatnúuktik le baʼax ku yaʼalaʼaltiʼoʼ wa utiaʼal maʼ u yaʼalik baʼax maʼ unajiʼ.

10. Jeʼex u yaʼalik 1 Timoteo 4:13, ¿baʼax unaj k-ilik k-beetik?

¹⁰ Ilawil a kaʼansaj maʼalob. Timoteoeʼ jach u yojel kaʼach kʼaʼaytaj, chéen baʼaleʼ kex beyoʼ kʼaʼabéet kaʼach u yilik u maas maʼalobkíintik bix u kaʼansaj (xok 1 Timoteo 4:13). Kux túun toʼon, ¿bix jeʼel u páajtal k-kaʼansaj maas maʼalobeʼ? Kʼaʼabéet k-líiʼsikba tubeel. Utiaʼal lelaʼ jeʼel u páajtal u meyajtoʼon le folleto Tsʼáa a wóol xook yéetel kaʼansaj bey xan le jaats «Kaʼansajnakoʼon maʼalob» ku taasik le U juʼunil xook utiaʼal u muchʼtáambalil Kuxtal yéetel Meyaj jeʼex Cristoeʼ.  ¿Táan wa a jóoʼsik u yutsil le publicaciónoʼobaʼ? Wa ka líiʼskaba maʼalobeʼ maʼ kan nerviosotal mix kan sajaktal kéen kaʼansajnakech.

11. ¿Baʼax tsʼoʼok u beetik jujuntúul sukuʼunoʼob utiaʼal u maas maʼalobkíintik bix u kaʼansajoʼob?

¹¹ Uláakʼ baʼal jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-maas maʼalobkíintik bix k-kaʼansajeʼ letiʼe k-ilik bix u kaʼansaj uláakʼ sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ yéetel k-beetik xan beyoʼ. Sam, le sukuʼun t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 9, ku yilik u kaanbal tiʼ uláakʼ sukuʼunoʼob. Utiaʼal leloʼ ku jach chʼenxikintik le kéen kaʼansajnakoʼob yéetel ku yilik u beetik xan beyoʼ. Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Talíaeʼ ku yilik xan u kaanbal tiʼ le sukuʼunoʼob jach maʼalob u discursaroʼoboʼ. Leloʼ tsʼoʼok u yáantik utiaʼal u kanik u tsol jujunpʼéel baʼaloʼob suuk u kʼáataʼaltiʼ teʼ kʼaʼaytajoʼ.

12. ¿Baʼax maʼ chéen chʼaʼabil u beetik jujuntúul sukuʼunoʼobiʼ?

¹² Le kéen kʼaaynakoʼon yéetel le kéen comentarnakoʼoneʼ táan k-táakpajal teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ (Sal. 22:22). Chéen baʼaleʼ yaan sukuʼunoʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabil u yilik u kʼaayoʼob yéetel u comentaroʼobiʼ. ¿Bey wa u yúuchul xan techoʼ? Wa beyoʼ jach jeʼel u yáantkech le baʼax tsʼoʼok u beetik jujuntúul sukuʼunoʼob utiaʼal u béeytal u kʼaayoʼob yéetel u comentaroʼoboʼ.

13. ¿Baʼax jeʼel u yáantkech utiaʼal a kʼaay yéetel kiʼimak óolal teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ?

¹³ Kʼaaynen yéetel kiʼimak óolal. Maʼ u tuʼubultecheʼ toʼoneʼ k-ilik k-kʼaay teʼ muchʼtáambal utiaʼal k-alabartik Jéeobaoʼ. Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Saraeʼ ku yaʼalikeʼ kex maʼ jach jatsʼuts bix u kʼaayeʼ letiʼeʼ uts tu tʼaan u beetik utiaʼal u alabartik Jéeoba. Le oʼolaleʼ le kéen u líiʼsuba utiaʼal le muchʼtáambaloʼoboʼ ku yilik u ensayartik le kʼaayoʼoboʼ yéetel u naʼatik baʼax yaan u yil le kʼaay yéetel le baʼax kun ilbil teʼ muchʼtáambaloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Lelaʼ ku yáantken utiaʼal in concentrarkinba tiʼ baʼax ku yaʼalik le kʼaayoʼ maʼ tiʼ bix in kʼaayiʼ».

14. ¿Baʼax jeʼel u yáantkech comentar teʼ muchʼtáambaloʼ?

¹⁴ Suukak a comentar. U jaajileʼ yaʼab sukuʼunoʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabil u yilik u comentaroʼobiʼ. Talía, le kiik t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 11, ku yaʼalik: «Kex mix máak tsʼáaik cuentaeʼ u jaajileʼ jach kin nerviosatal kéen tʼaanaken tu táan yaʼab máak. Le oʼolal maʼ chéen chʼaʼabil in comentariʼ». Pero kex beyoʼ le kiikoʼ ku yilik u comentar teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ. Kéen u preparartubaeʼ ku chʼaʼik en cuentaeʼ le yáax kʼáatchiʼoʼ unaj u núukaʼal juntaatsʼ yéetel maʼ unaj u sen chowaktaliʼ. Le kiikoʼ ku yaʼalik: «Teneʼ in wojel maʼalob le comentarioʼob kin tsʼáaikoʼ tumen maʼ chowaktakoʼobiʼ yéetel directoʼob. Tsʼoʼoleʼ bey u yaʼalaʼal xan ka k-beetoʼ».

15. ¿Baʼax maʼ unaj u tuʼubultoʼoniʼ?

 ¹⁵ Yaan kʼiineʼ tak le sukuʼunoʼob maʼ suʼlakoʼoboʼ ku talamtal u comentaroʼob. ¿Baʼaxten maʼ tu beetkoʼob? Juntúul kiik ku kʼaabaʼtik Julieteʼ, ku yaʼalik: «Yaan horaeʼ maʼ tin comentar tumen kin tuklikeʼ jach kóom le baʼax ken in waʼaloʼ wa jach táaj sencillo». Wa bey u yúuchultechoʼ maʼ u tuʼubultecheʼ Jéeobaeʼ chéen baʼax u kʼáateʼ ka k-beet u maas maʼalobil ku páajtal toʼon. c Letiʼeʼ jach ku kiʼimaktal u yóol le kéen comentarnakoʼon kex yaan hora maʼ chéen chʼaʼabil k-beetkiʼ.

16. ¿Bix le tʼaanoʼob maʼ unaj u meyajtoʼonoʼ?

¹⁶ Maʼ unaj u meyajtoʼon tʼaanoʼob «jeʼel u beetik loobeʼ» (Efe. 4:31). Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ juntúul máax meyajtik Dioseʼ junpuliʼ maʼ unaj u meyajtiʼ kʼaakʼas tʼaanoʼobiʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ xaaneʼ sin ke k-tsʼáaik cuentaeʼ jeʼel k-beetik u yaatal u yóol u maasil yéetel le baʼaxoʼob k-aʼalikoʼ. Le oʼolaleʼ jach unaj k-kanáantik baʼax k-aʼalik. Por ejemploeʼ junpuliʼ maʼ unaj k-tʼaan kʼaas tiʼ le máaxoʼob yaanal u razaʼob wa ku taaloʼob tiʼ uláakʼ luʼumiloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ unaj k-aʼalik mix baʼal ka u ofendert u maasiliʼ mix ka k-beet u lúubul u yóoloʼobiʼ. Juntúul sukuʼuneʼ ku yaʼalik: «Yaan kʼiin in beetmaj u yaatal u yóol u maasil yéetel le baʼax kin waʼalikoʼ, kex kin tuklik kaʼacheʼ maʼ kʼaas baʼax kin waʼalikiʼ yéetel chéen táan in báaxal tʼaan. In wataneʼ jach tsʼoʼok u yáantken, tumen wa yaan kʼiin kin waʼalik wa baʼax ku beetik u yaatal u yóol wa máaxeʼ letiʼeʼ ku yaʼalikten kéen yanakoʼon t-juunal».

17. Jeʼex u yaʼalik Efesios 4:29, ¿bix jeʼel u páajtal k-líiʼsik u yóol u maasileʼ?

¹⁷ Aʼal baʼaloʼob ku líiʼsik u yóol u maasil. Tu lugar a quejarkaba yéetel a criticartik u maasileʼ, ilawil a felicitarkoʼob (xok Efesios 4:29). Toʼoneʼ maʼ k-kʼáat k-beet jeʼex le israelitaʼoboʼ. Letiʼobeʼ kex yaan yaʼab baʼax oʼolal utiaʼal u tsʼáaikoʼob graciaseʼ mantatsʼ táan kaʼach u quejarkubaʼob, leloʼ tu beetaj u tuukul u maasiloʼob beyoʼ. Juntéenjeakeʼ tu yoʼolal le baʼax tu yaʼalaj le 10 máakoʼob binoʼob u chʼúuktoʼob le luʼumoʼ «tuláakal le israelitaʼoboʼ joʼopʼ u x-mukul tʼaanoʼob tu contra Moisés» (Núm. 13:31-14:4). U felicitartik máak u maasileʼ yaʼab utsiloʼob ku taasik. Tuukulnakoʼon tiʼ u hija Jefté. Maʼ xaaneʼ úuchik u felicitartaʼal yéetel u líiʼsaʼal u yóol tumen u amigaʼobeʼ le áant utiaʼal u seguer u meyajtik Dios (Jue. 11:40). Sara, le kiik t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 13, ku yaʼalik: «Kéen k-líiʼs u yóol u maasileʼ k-áantik u yuʼuboʼob yaabiltaʼanoʼob tumen Jéeoba yéetel jach apreciartaʼanoʼob ichil u kaajal». Bey túunoʼ aprovechart tuláakal súutukil utiaʼal a felicitartik u maasil.

18. Jeʼex u yaʼalik Salmo 15:1, 2, ¿baʼaxten unaj k-aʼalik u jaajil mantatsʼ yéetel baʼax uláakʼ maʼ maʼalob ka k-beetiʼ?

 ¹⁸ Aʼal u jaajil mantatsʼ. Wa k-beetkeʼ Jéeobaeʼ jach yaan u kiʼimaktal u yóol tumen letiʼeʼ maʼ uts tu tʼaan ka tuusnakoʼoniʼ (Pro. 6:16, 17). Utiaʼal u máakiloʼob le yóokʼol kaabaʼ normal u tuus máak, pero toʼoneʼ k-kʼáat tuukul jeʼex Jéeobaeʼ (xok Salmo 15:1, 2). U jaajileʼ toʼoneʼ k-ilik maʼ k-tuus, chéen baʼaleʼ maʼ maʼalob xan ka k-aʼal wa baʼax utiaʼal k-tsʼáaik naʼatbil yaanal baʼaliʼ.

19. ¿Baʼax uláakʼ maʼ unaj k-beetkiʼ?

¹⁹ Maʼ a chismear (Pro. 25:23; 2 Tes. 3:11). Juliet, le kiik t-chʼaʼchiʼitaj teʼ párrafo 15, ku yaʼalik bix u yuʼubikuba le kéen u yil táan u chismear wa máax. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach ku lúubul in wóol kéen in wil juntúul máax táan u chismear. Teneʼ ku xuʼulul in confiar tiʼ letiʼ. Tumen wa ku tsikbaltik baʼaloʼob yoʼolal u maasileʼ bey xan ken u beetil tin wéeteloʼ». Wa ka wilik táan u suut chismeil le baʼax ka tsikbaltik yéetel wa máaxoʼ maas maʼalob ka tʼaanakech tiʼ uláakʼ baʼal (Col. 4:6).

20. ¿Baʼax tsʼoʼok a chʼaʼtuklik a beetik?

²⁰ Teʼ yóokʼol kaabaʼ maʼatech u meyaj maʼalob tiʼ le máakoʼob u páajtalil u tʼaanoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ toʼoneʼ unaj k-ilik u meyajtoʼon jeʼex u kʼáat Jéeobaoʼ. Le u páajtalil u tʼaan máakoʼ junpʼéel regalo ku taal tiʼ Jéeoba. Le oʼolal letiʼeʼ jach ku chʼaʼik en cuenta baʼaxoʼob k-aʼalik. Wa k-ilik k-alabartik Jéeoba yéetel baʼaxoʼob k-aʼalik teʼ kʼaʼaytaj, teʼ muchʼtáambal yéetel kéen tsikbalnakoʼon yéetel u maasileʼ, letiʼeʼ yaan u bendecirkoʼon. Kéen xuʼulsaʼak le baʼaloʼob kʼaastak yaan way yóokʼol kaabaʼ maas chéen chʼaʼabil ken k-alabart Jéeoba yéetel baʼaxoʼob k-aʼalik (Jud. 15). Mientras u kʼuchul le kʼiinaʼ unaj k-chʼaʼtuklik k-beetik le baʼax tu yaʼalaj le salmistaaʼ: «Jéeoba Dios, bukaʼaj maʼalobil ka utschajak ta tʼaan le baʼax ku jóokʼol tin chiʼ[oʼ]» (Sal. 19:14).