1. Wari gu gaani tandu nga ga fugo aye ni?

 GU TANDU du ani na ni nga ga fugo nga gamahe be gaani Mbori nga boro nyemuse. Nibasa tingbafuo i kusi bambata boro nangia Adamu, ko aamangasunge na afugo tipa ka fura na gu Bako du ngbangbaturũ yo. Ko aakiisi gako bange afugo a ni kusa ko vovo afugo. Adamu amangisunge na gu tandu re tipa ka manga gu gako sunge nangia ga yamba rimo anya dunduko. (Bam. P. 2:19) Na ko adu na bakere ngbarago ho ko afura ni ti bambata regbo fu gu kura boro​—nga guni nangia bawene diako, nangia Eva!​—Bam. P. 2:22, 23.

2. Wai du i amangisunge na fugo ngba gbegberẽ gene bakuru kusayo na wai du i amangasunge na ni ti gi gaani regbo re?

² Fuo regbo ngbutuko, i amangisunge na gu gamahe nga ga fugo ngba gbegberẽ gene. Satana Bakitingbanga ape ziree fu Eva, na gu ziree re kini sa gupai nga aboro da ni aboro ingapai na ni kpakpa yo. (Bam. P. 3:1-4) Adamu amangisunge na gu gako tandu nga ga fugo ngba gbegberẽ gene ho ko abira Eva ni na zavura Yekova tipa gako aingahe nitiko. (Bam. P. 3:12) Kaina ape ziree fu Yekova tingbafuo ko imi wirinako nangia Ebere. (Bam. P. 4:9) Kusa, tita Kaina rimoko angia Remeke akusi siakasiaka wene afugo nga gu nayugu gupai nga aboro angia aboro zuu ni kerehe ti gu regbo ko araki ti ni. (Bam. P. 4:23, 24) Wai du du aboro areme? Ti kura aregbo, zee amanganga agu abarumbatayo nga ga mobirimo yo ka mangasunge na gbegberẽ afugo te. Na badungu agu avidio du areme du na gbegberẽ afugo rogoho. Agude sukuru nagia gbegberẽ afugo sukuru yo, na kuru aboro nagiaha agia a ho du yo ni basunge yo. Gu rengo nga gbegberẽ afugo ima kio areme nayugopa wai zegino nagberẽ.

3. Ginipai si aida ani du na rubangirise ka zanga mangaha, na gini apai ani nika sakapai tipaha rogo gi kekeapai re?

³ Ka ani adunga na rubangirise ya, ani ima rengba ka inido tirani na gia gbegberẽ afugo na si ki sa gupai nga ani tona mangasunge  na ni a nitirani. Rengo ngaha nga, wa du ani ni aKristano, ani naida ka fu ngbarago fu Yekova, sidu, si aidanga ani mangisunge na gbegberẽ afugo te. Ono si naida ani naamangasunge na gu gamahe nga ga fugo ngba wene gene tipa ka tambua gaani Mbori. Rogo gi kekeapai re, ani nika wisigopai tipa wai rengbe ani ka mangaha wo (1) rogo sunge tungusapai, (2) ti regbo agu adunguratise nga ga dungurati, na (3) rogo gaani afugoyo na aboro naaˈuru dũ. Ono ni bambataha, ani wisigongo pai tipa ndu gupai du gaani afugo ti ni na nyanyakipaha fu Yekova.

4. Ringbisihe kuti Maraki 3:16, tipagine du gaani afugo ti ni na nyanyakipaha fu Yekova?

⁴ Oni gedi Maraki 3:16. Ya mo mo rengbe ka berãpa ndupai nga gu nika sa Yekova ko ke rimo agu aboro rogo gako “kitabu tingidapai” gayo afugo ayugo gupai nga i nagunde agunde tiko na i naberãkuriipa rimoko? Gaani afugo nayugo gupai du kpotoraniyo. Yesu aya: “Ngba boro nagumba gu pai du kpotoni yo.” (Mt. 12:34) Gupai ani asia ka fura tipaha nayugo bakio wai ani nakpinyemu Yekova. Na Yekova naida gupai nga agu aboro kpinyemu ko, i raki na ngbarago nyeanye kindi rogo vovo zegino.

5. (a) Wai du du gaani irisombori na ngbanya dagbaha na gupai ani agumbaha? (b) A wa i nayuguhe rogo sura, ginipai si aida ani rugu tirani na paha nibipa gaani afugo?

⁵ Gu gene ani afura ngbaha rengbe ka yugoho singia Yekova nika ida na gaani iriso. (Yak. 1:26) Gu kura aboro akpingo nyemu Yekova ya nafura rogo zinga yo, ngba gbegberẽ gene na rogo rukö yo. (2 Tim. 3:1-5) Nirengo, si aidanga ani du wa yo te. Ani na nyemu ka fu ngbarago fu Yekova na gaani afugo. Ono ya mo Yekova rengbe kadu na ngbarago na ani ka si du nga ani namangasunge na wene afugo ti regbo gaani adunguratise nga ga aKristano watadu gene tungusapai yo ono kini fura ngba gbegberẽ gene fu gaani aborokporo ho kura aboro abingo rani ni ya watadu agianga gupai ni ani apehe ya?​—1 Pet. 3:7.

6. Gini weneapai namangi bambiko Kimberly amangisunge na gari afugo ngba wene gene?

⁶ Ho ani amangasunge ni na gu gamahe nga ga fugo ngba wene gene, ani nayugo tirani ni airisi Yekova. Ani naundo agu aboro du pati rani i bi gu kparakparapai duho ziazia “dagba  gu boro namanga pa Mbori na gu boro amanga nga pa ko ya.” (Mara. 3:18) Gure nga gupai naamangi fu kura wirina sa du rimori nga Kimberly. * I asia ri ri mangisunge nga ga sukuru na kurari i adu na ri rogo riko sa. Fuo mangayo gu sunge re sa, gu kurari i adu na ri rogo riko re abi gupai nga Kimberly adu kia ti kura agude sukuru. Ri aapekanga gbegberẽ afugo tipa aboro gii bangiriyo te, ri aafura ngba wene gene, na ri aamanganga sunge na gbegberẽ afugo te. Gipai re aima ngba ti gi degude Kimberly adu na ri rogo riko re na kusa, ri ki idi Kimberly tona wirika Baibiri na ri. Nairiwo wai du Yekova na ngbarago ho ani afura ni ngba gu gene nasa aboro i idi ka wirikapai tipa ko!

7. Ginipai du mo na nyemu ka mangaha na gu gamahe nga ga fugo Mbori nafuhe foro?

⁷ Ani dunduko naida ka fura ngba gu gene nika ye na taarimo fu Yekova na ki mbedisi rani gbe na awirinarani. Sidu, ani wisigingo pai awere tipa agene nga gu rengbe ani kaa ndu kindi kumbatayo kaa du ni “kpia pai . . . rogo fugo” yo rogoho.

8. Gini kpiapai Yesu amoihe furani rogo wai ko amangisunge na gako afugo gene tungusapai yo?

⁸ Mo fura na weneringise gbiati irisa ho kura aboro aida ka saro ni mo zingi. Ho Yesu adu ni auru kpotosende, aboro aape gupai nga, ko angia bambiri buda, kini ri bakere riahe, kini mangisunge fu Bakitingbanga, na ko anaairisanga Rago Sabiti te na ko aadunga na irisa tipa Mbori te. (Mt. 11:19; 26:65; Rk. 11:15; Yo. 9:16) Ono wa si avura du wo, Yesu aakaraganga pai na afugo nga ga zinga te. Wakina Yesu, si aidanga ani iribape te, ka si vura du vurũ nga i fura furani ngba gbegberẽ gene. (1 Pet. 2:21-23) Ono si taata ka fura na weneringise ho kura aboro afura ni furani ngba gbegberẽ gene te. (Yak. 3:2) Ginipai rengbe ka undo?

9. Ginipai rengbe ka undo rani ani du na zatise rogo gaani afugo yo ho du ani ni gene tungusapai yo?

⁹ Ho boro afura ni foro gbegberẽ gene tungusapai yo, mo asadi ka zanga du na gberãrago. Wirina du rimoko nga Sam aya, “Mi naasada ka berãpa bakio wai si aida boro wiriki rengo tipa Mbori na ki tingidi gupai nga ni ima rengba ka manga ariapai.” Ti kura aregbo, irakporo rengbe kadu na zinga mbiko gupai gbua nga ani ye ti gbegberẽ regbo. Ho ani afura ni fu gu boro du na zinga, ani rengbe ka manga gupai gu wirina du rimori nga Lucia ninaamanga ha. Ani rengbe ka pe guru kparakpee, ki sana Yekova ko undo rani ani nye zezeredi na ki zanga pe ai gbegberẽ fugo watadu ki zanga fura rogo zinga yo.

10. Ringbisihe kuti 1 Timoteo 4:13, gini sasa si aida ani du na ni?

¹⁰ Mo da ni bawene bayugupai. Timoteo adu ni wene bayugupai, ono si aaida ko namanga sonakumbatayo amanga kindi rogo gako yugopai yo. (Oni gedi 1 Timoteo 4:13.) Waigu rengbe ani kada ni bawene abayugupai gene tungusapai  yo? Si naida ani naambakada tirani wenengai. Si nipa ngbarago nga ani na badungu aũsunge berani ni bakiakia nga gu rengbe ka undo rani ani da ni bawene abayugupai. Mo nika bi weneapai nga gu rengbe ka undo ro rogo gu burosua nga Mo Fu Tiro Sa Gedapai Na Yugopai na rogo gu kekeapai nga “Mo Fu Tiro sa Sunge Tungusapai” rogo Gaani Raka Nga ga AKristano na Gaani Sunge​—Waraga Dunguratise. Ya mo mo namangasunge na agi awaraga re? Ho ani ambakada tirani ni wenengai, ani adunga na bakere gunde te, na ani nikaa fura na bakere kido.

11. Waigu kura aKristano nada ni bawene abayugupai?

¹¹ Ani ima rengba kada a ni bawene abayugupai niwirika ani pai be kura aboro rogo dungurati. Sam, i nifura tipa ko kusayo aberẽpa ginipai nasa kura aKristano i du ni wene abayugupai. Ko naadega tuko wenengai kuti gu gene i ayugopai ngbaha na fuo gure, ko kini asadi ka wirika yo. Wirina du rimori nga Talia ninamaaberã ri wenengai kuti wai wene abagumbapai ninaamanga gayo agumbapai. Ni manga ri he wo, ri ima wirika wai ka sakapai tipa agu apai aboro naasanahe tipaha dedede gene tungusapai yo.

12. Gini akpakarapai kura aboro agbiatiyo na ni?

¹² Ani dunduko rengbe ka fubee kuti gu du wenengai nga ga gaani adunguratise nga ga dungurati nibi ani bia sa na nifu ani agu akaragapai ani naima mbakadaha wenengai. (Tam. 22:22) Si ni mbumbuhe fu kura aboro ka bibia watadu ka fu karagapai ti regbo adunguratise. Ya mo si ni mbumbuhe foro? Kangia wo duhe, mo nika du na nyemu ka ino gupai undo kura aboro i dibe gayo agunde.

13. Ginipai rengbe ka undo ro mo naabi bia ba adunguratise yo na kpotoroyo dunduko?

¹³ Mo naabibia na kpotoroyo dunduko. Gu nyanyakipa ndupai kisusi ani abibia ti ni ti regbo gaani adunguratise nga ka tambua Yekova. Wirina du rimori nga Sara nabi tiri nga ri ainongo ka bibia wenengai te. Ono tie, wa vura duhe wo, ri naida aida ka tambua Yekova rogo bia yo. Sidu, ho ri naambakada apapara dunguratise ni, ri naambakada tiri a tipa abia. Ri naawirika bi agu abia re na kini asadi ka bi gu ngbanya du dagba afugo agu abia re na agu apai i nika sakapai tipaha ti regbo dunguratise. Ri aya: “Ho mi aberãpa afugo bia ni, mi abakanga bangire ni bakerehe singia mi abibia wenengai watadu mi abinga ha wenengai te te.”

14. Ka si du nga mo nagunde agunde, ginipai rengbe ka undo ro mo fu karagapai ti regbo adunguratise?

¹⁴ Mo naafu akaragapai dedede. Rengo ngaha nga, gipai re ima rengba kadu ni kpakarakpakaraha fu kura aboro. Talia i nifura tipa ri kusayo aya: “Mi naadu na bakere gunde ho duhe ni nga mi fura barabangiri kura aboro, ka si vura du vurũ nga kura aboro abingoho te bambiko fugore nidu dedede ni zezeredihe. Sidu,  fu karagapai ima du ni ba mbumbuhe fere.” Ono tie, gipai re arugusanga Talia ti fu akaragapai te. Ho ri naambakada apapara dunguratise ni, ri namaa gupai ku berãri yo nga si naida bambata karagapai kuti sanahe du ni guruhe na ki fu kina boro gu karagapai du kuti gu sanahe re. Ri aya: “Gere nayugo gupai nga si wenengai ka gimi karagapai du ni guruhe, ni taataha na ki kusi kina boro memepai, bambiko si nga gu ngbatunga karagapai banungusipai aidaha.”

15. Ginipai si aida ani tingidihe nibipa gaani akaragapai?

¹⁵ Zavura agu aKristano adunga na gunde ya ima rengba ti kura aregbo ka zanga fu karagapai. Tipagine? Wirina du rimori nga Juliet aya, “Ti kura aregbo, mi nidu adu na ndundu ka fu karagapai bambiko mi naagunde agunde nga gimi karagapai ima du ni taataha gbe na si angbanga gbe te.” Ono tie, mo tingidi gupai nga Yekova naida gupai nga ani fu gu karagapai ngba kisusi ringbisihe kuti ome rani. * Ko na bakere ngbarago ho ani amangapai ni na omerani dũ tipa ka fu karagapai ti regbo adunguratise si ki vura du vurũ nga ani ninaagunde agunde ti gu kura aregbo.

16. Gini ngbatunga afugo si aida ani nehe?

¹⁶ Mo ne ngbatunga “gbegberẽ fugo” dunduko. (Ef. 4:31) A wa i nigumbaha kusayo, si aidanga Kristano naamangasunge na gbegberẽ afugo kandara tooni te. Ono kura ngbatunga gbegberẽ afugo kinaho nga gu arengbanga boro ka bihe niipo ya nga gu si aida ani du na rubangirise ka zanga mangasunge na ni. Ni kpiapai, si naida ani du na rubangirise ka zanga gumba gbegberẽ apai tipa agu aboro du gayo sino mangaapai kia, kura angbatunga, watadu kura aringara. Berewe a, si aidanga ani naaimisa gu kura aboro ni peka ani agu apai tipa yo nabisirapa yo te. Kura wirina sa aya: “Ti kura aregbo, mi anaagumba agu apai agumba nga gu mi aberẽhe nga wia du na kpakarapai ti ni te, ono si adu nzunzu ni agu afugo angbanga ya na naimisa kura boro aimisa. Vuru agu agarã yo ninaasusa, diare ninaaundo re ni bakerehe nipe ri gupai fere ni gbugbuhe nga kura agu apai mi agumbaha angbanga te, na si naimisa ri aimisa gbiati gu kura aboro.”

17. Ringbisihe kuti AEfeso 4:29, waigu rengbe ani ka nyakasa kura aboro?

¹⁷ Mo naafura ngba gu gene nika nyakasa gu kura aboro. Mo ipi ka tambua aboro kuba gupai nga ka bisirapa yo watadu ka kpakanahe. (Oni gedi AEfeso 4:29.) AYisaraere aima du na badungu ahe beyo kadu na tambuahe tipaha, ono tie, i anaakpakanahe dedede. Ho ani akpakanahe ni dedede, si ima rengba ka sa kura aboro i naakpakanahe a. Oni tingidi gupai nga, gu gbegberẽ tingidapai abamoirago bawene aye na ni asa ‘awiri aYisaraere dunduko i gumba rimo Mose.’ (Geda 13:31–14:4) Ono ho  ani atambua kura aboro ni, si rengbe ka undo aboro dunduko i du na ngbarago gbe. Ani rengbe kadu na gu kido nga mbiko gu tambuahe wiri Yepeta gbia be anakureari, si aima ngarasa ri ni bakerehe tipa ri kakuti gari sunge. (Abasa. 11:40) Sara, nga guri i nifura tipa ri kusayo aya: “Ho ani atambua aboro ni, ani nasa yo i bihe nga Yekova ima kpinyemu yo na ani naundo yo a i ini gupai nga kura aboro rogo dungurati ima kpinyemu yo.” Sidu, mo gbata agene kaa tambua awirinamo.

18. Ringbisihe kuti Atambuahe 15:1, 2, tipagine si aida ani naagumba rengo ti ni, na ginipai gipai re akodaha?

¹⁸ Mo naagumba rengo. Ani arengbanga ka fu ngbarago fu Yekova ka si du nga ani ni agu aboro agumbanga rengo ya te. Ko ima soga ngbatunga aziree dunduko. (Snz. 6:16, 17) Wa vura duhe nga badungu aboro areme naberã gupai nga gbegberẽpai ti ziree te, ani nanehe bambiko Yekova nape gupai nga si nga gbegberẽpai. (Oni gedi Atambuahe 15:1, 2.) Na ani amanganga gupai nga ka zanga pe gupai du nga ziree naabaha ono kini ká na kura apai tipa gupai nga ka sa kura aboro i da ti iraira digisopai te.

19. Gini kurapai berewe si aida ani du na rubangirise nibipa ha?

¹⁹ Mo ne gupai nga ga gumba rimo. (Snz. 25:23; 2 Tesa. 3:11) Juliet, nga guri i nisakipai tipa ri kusayo asakipai tipa wai gumba rimo amangapai na ri. Ri aya: “Degatue kuti pe rimo ni gupai adunga ni pa ngarasaro ya, na si nasa re mi zanga du na kido kuti gu boro nagumba rimo re. Gu kurapai berewe nga, wai du mi nika ino gupai nga ni apenga rimo re fu kura boro te?” Ka mo bi gupai nga fugodagbase naˈariatihe ku rogo pe rimo yo, mo fura tipa gupai nika du nipa nyakasaro.​—Koro. 4:6.

20. Ginipai mo nadiberã ka mangaha na gamo afugo?

²⁰ Wa duhe nga ani naraka rogo gu zegino badungu aboro amangasunge na gbegberẽ afugo rogoho, si naida ani mangi nyanyaki asadatise tipa gupai nga gaani afugo naafu ngbarago fu Yekova. Oni tingidi gupai nga, fugo nga gamahe be Yekova, na ko naberãpa wai aberã ani amangasunge na ni. Ko nika fu maku afu kurii gu ome ani amangaha tipa kaa mangasunge na gaani afugo ngba wene gene rogo sunge tungusapai, ti regbo adunguratise, na rogo gaani fugodagbase yo na aboro na aˈuru dũ. Ho Yekova nika gbarasa gi gbegberẽ zegino ni re, si nika du ni taataha gbe ka fu taarimo fuko na gaani afugo. (Yuda 15) Ono wa du rago re, mo diberã ka fu ngbarago fu Yekova na ‘agu apai du ngbaro’ watadu na gamo afugo.​—Tam. 19:14.