1. Inki mambu ya ke pesa kikesa yina Yehowa ke tuba sambu na bansumuki yina me balula ntima?

 YEHOWA kele Ngangi na beto, yandi kele Muntu ya Ke Pesaka Beto Nsiku mpi yandi kele Zuzi. Kansi yandi kele mpi Tata ya zulu yina ke zolaka beto. (Nk. 100:3; Yez. 33:22) Kana beto me sala disumu mpi beto me balula ntima na masonga yonso, yandi ke vandaka ti kiyeka mpi mpusa ya kulolula beto. (Nk. 86:5) Na nzila ya profete Yezaya, Yehowa tubaka mambu yai ya ke pesa beto kikesa: “Ata masumu na beno kele mbwaki bonso menga, yo ta kuma mpembe bonso mvula ya mpembe.”—Yez. 1:18.

2. Kana beto ke zola kuvanda ti kinduku ya mbote ti bantu ya nkaka, nki beto fwete sala?

² Beto kele bantu ya kukonda kukuka yo yina beto yonso ke tubaka mpi ke salaka mambu yina ke pesaka bantu ya nkaka mpasi. (Yak. 3:2) Ata mpidina, beto lenda ta kinduku ya mbote ti bo. Beto ta vanda ti kinduku ya mbote ti bo kana beto ke lolula bo. (Bing. 17:9; 19:11; Mat. 18:21, 22) Kana muntu mosi me tuba to me sala kima mosi ya fioti yina me pesa beto mpasi, Yehowa ke zola nde beto lolula muntu yina. (Bakol. 3:13) Beto kele ti kikuma ya mbote ya kusala yo. Nkutu Yehowa ke lolulaka beto na ntima ya mvimba mpi “na luzolo yonso.”—Yez. 55:7.

3. Inki beto ta tubila na disolo yai?

³ Na disolo yai, beto ta mona mutindu bantu ya kukonda kukuka lenda landa mbandu ya Yehowa ya kulolula. Inki masumu beto fwete songa bankuluntu? Sambu na nki Yehowa ke zolaka nde beto lolula bantu ya nkaka? Mpi nki malongi beto lenda baka na bambandu ya bampangi na beto ya nkaka yina waka mpasi mingi sambu na mambu ya mbi kibeni yina bo sadilaka bo?

4. (a) Kana nsadi mosi ya Yehowa me sala disumu ya nene, nki yandi fwete sala? (b) Inki bankuluntu ke salaka ntangu bo ke solula ti muntu yina salaka disumu?

⁴ Beto fwete songa bankuluntu kana Mukristu me sala disumu ya nene. 1 Bakorinto 6:9, 10 ke pesa bambandu ya masumu yango. Masumu ya nene kele mbi kibeni mpi yo ke fwaka nsiku ya Nzambi. Kana Mukristu mosi me sala disumu ya mutindu yina, yandi fwete samba Yehowa Nzambi mpi yandi fwete songa yo bankuluntu. (Nk. 32:5; Yak. 5:14) Inki kele mukumba ya bankuluntu? Yehowa mpamba kele ti kiyeka ya kulolula masumu kimakulu mpi yandi ke lolulaka masumu na beto na nsadisa ya kimenga ya Yezu. * Yehowa me pesaka bankuluntu mukumba ya kutala na nzila ya Masonuku kana yo ke lomba nde muntu yina me sala disumu kubikala na dibundu to ve. (1 Bak. 5:12) Sambu na kusala yo, bo ke salaka mambu mingi. Mu mbandu, bo ke sosaka kuzwa bamvutu na bangiufula yai: Keti muntu yina salaka disumu yango na luzolo yonso? Keti yandi yidikaka mambu sambu na kusala disumu yango? Keti yandi salaka disumu yango mbala mingi? Bangiufula ya kuluta mfunu kele: Keti kele ti mambu yina ke monisa kibeni nde yandi me balula ntima na masonga yonso? Keti kele ti mambu ya ke monisa pwelele nde Yehowa me lolula yandi?—Bis. 3:19.

5. Kisalu ya bankuluntu ke nataka nki mambote?

⁵ Ntangu bankuluntu ke solulaka ti muntu yina me sala disumu, bo ke salaka yonso sambu na kubaka lukanu yina me Yehowa me baka sambu na nsumuki yango. (Mat. 18:18) Inki mutindu yo ke sadisaka dibundu? Yo ke taninaka dibundu sambu muntu yina me sala disumu mpi me balula ve ntima kubikala ve na dibundu mpi yandi pesa ve mameme ya Yehowa yina kele mfunu mingi mpasi. (1 Bak. 5:6, 7, 11-13; Tito 3:10, 11) Yo lenda sadisa mpi muntu ya me sala disumu na kubalula ntima mpi yo lenda sala nde Yehowa kulolula yandi. (Luka 5:32) Bankuluntu ke sambaka sambu na muntu yina me balula ntima mpi bo ke lombaka Yehowa nde yandi sadisa yandi sambu yandi vutukila diaka kinduku na yandi ya mbote ti Yehowa.—Yak. 5:15.

6. Keti Yehowa lenda lolula muntu yina bo basisaka na dibundu? Tendula.

⁶ Kana bankuluntu me solula ti muntu yina me sala disumu mpi bo me mona nde yandi me balula ve ntima, nki bo ta sala? Bo ta basisa yandi na dibundu. Kana yandi fwaka nsiku ya Leta, bankuluntu ta bumba yandi ve sambu Leta kupesa yandi ve ndola. Yehowa me pesaka bamfumu ya Leta nswa ya kusambisa mpi ya kupesa konso muntu yina me fwa nsiku ya Leta ndola, yo vanda muntu yango me balula ntima to ve. (Bar. 13:4) Kana na nima, muntu yina me bakisa nde yandi salaka mbi, yandi me soba mabanza na yandi mpi yandi me yambula kusala mambu ya mbi, Yehowa ta lolula yandi na luzolo yonso. (Luka 15:17-24) Yehowa ta lolula yandi ata yandi salaka disumu ya nene kibeni.—2 Bans. 33:9, 12, 13; 1 Tim. 1:15.

7. Inki beto fwete sala sambu na kulolula muntu yina me sadila beto diambu ya mbi?

⁷ Beto kele na kiese ya kuzaba nde kana muntu me sala disumu, beto kele ve ti nswa ya kutuba nde Yehowa ta lolula yandi to ve. Yehowa muntu kele ti nswa yina. Kansi, kele ti kima yina beto fwete sala. Inki kele kima yango? Mu mbandu, muntu mosi lenda sadila beto diambu ya mbi kibeni mpi yandi lenda lomba beto pardo to ve. Ata mpidina, beto lenda lolula yandi disongidila beto lenda baka lukanu ya kukangila yandi ve makasi mpi ya kubumbila yandi ve kimbeni. Ya kieleka, kusala mutindu yina lenda baka ntangu mingi mpi yo lenda lomba nde beto sala bikesa, mingi-mingi kana muntu yango sadilaka beto diambu yina pesaka beto mpasi mingi kibeni. Nzozulu ya Nkengi ya Kifalansa ya Septembri 15, 1994 tubaka nde: “Kana nge me lolula muntu  yina me sadila nge diambu ya mbi, yo ke tendula ve nde nge ke mona mpamba mbi yina yandi sadilaka nge. Sambu na Mukristu, kulolula ke tendula kutudila Yehowa ntima mpi kubikisa mambu yonso na maboko na yandi. Yandi kele Zuzi ya mbote ya kuluta bazuzi yonso mpi yandi ta sadila beto mambu ya mbote na ntangu ya mbote.” Sambu na nki Yehowa ke siamisaka beto na kulolula, na kubika mambu na maboko na yandi mpi kundima nde yandi ta sambisa yo mbote?

8. Sambu na nki kulolula bantu ya nkaka ke monisaka nde beto ke pesa Yehowa mersi mutindu yandi ke wilaka beto mawa?

⁸ Ntangu beto ke lolulaka, beto ke monisaka nde beto ke pesa Yehowa mersi mutindu yandi ke wilaka beto mawa. Na kingana mosi, Yezu fwanisaka Yehowa ti mfumu mosi yina katulaka mfuka ya mingi yina mpika na yandi vandaka ti yo mpi yandi vandaka kukuka ve kufuta yo. Kansi mpika yina wilaka ve mpika ya nkaka yina vandaka ti mfuka na yandi ya mbongo fioti mawa. (Mat. 18:23-35) Inki Yezu zolaka kulonga beto? Kana beto ke pesa kibeni Yehowa mersi sambu na mawa na yandi ya nene, yo ta pusa beto na kulolula bantu ya nkaka. (Nk. 103:9) Bamvula me luta, Nzozulu ya Nkengi mosi tubaka nde: “Ata beto ke lolulaka bantu mbala mingi, beto ke lolulaka bo ve ata fioti mutindu Nzambi ke lolulaka beto mpi ke wilaka beto mawa na nzila ya Kristu.”

9. Banani Yehowa ke wilaka mawa? (Matayo 6:14, 15)

⁹ Kana beto ke lolula bantu ya nkaka, Yehowa ta lolula beto mpi. Bantu yina ke wilaka bantu ya nkaka mawa, Yehowa ke wilaka bo mpi mawa. (Mat. 5:7; Yak. 2:13) Yezu monisaka yo pwelele ntangu yandi longaka balongoki na yandi mutindu ya kusamba. (Tanga Matayo 6:14, 15.) Yo ke wakana mpi ti mambu yina Yehowa songaka nsadi na yandi Yobi yina vandaka kusambila yandi na mutindu ya mbote. Mambu yina Elifazi, Bildadi mpi Sofare tubaka, salaka Yobi mpasi mingi kibeni kansi Yehowa songaka Yobi na kusamba sambu na bo. Yobi salaka mutindu yina mpi Yehowa sakumunaka yandi.—Yobi 42:8-10.

10. Sambu na nki kukangila muntu makasi kele mbi? (Baefezo 4:31, 32)

¹⁰ Beto mosi ke kudipesaka mpasi ntangu beto ke kangilaka bantu makasi. Makasi kele bonso kizitu ya nene mpi Yehowa ke zolaka nde beto kangila ve bantu makasi sambu beto vanda na ngemba. (Tanga Baefezo 4:31, 32.) Yandi ke siamisa beto na ‘kuyambula makasi mpi na kubikisa nganzi.’ (Nk. 37:8) Kana beto sadila ndongisila yina, yo ta sadisa beto. Kana beto ke kangila bantu makasi, yo lenda bebisa nitu na beto mpi mabanza na beto. (Bing. 14:30) Kana beto me kangila muntu makasi, beto ke kudiniokula beto mosi sambu yo ta sala yandi ve mbi. Yo kele bonso nde beto me nwa ndikila (poison). Ndikila yina ta sala yandi ve mbi kansi yo ta sala beto mosi mbi. Kansi kana beto ke lolula bantu ya nkaka, yo ta natila beto mambote. (Bing. 11:17) Beto ta kuma ti ngemba ya mabanza mpi ya ntima mpi beto ta landa kusadila Yehowa kukonda mpasi.

11. Inki Biblia ke tuba na yina me tala kuvutula mbi? (Baroma 12:19-21)

¹¹ Yehowa muntu ke vutulaka mbi. Yehowa me pesaka beto ve nswa ya kuvutula mbi na muntu yina me sala beto mbi. (Tanga Baroma 12:19-21.) Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, beto ta kuka ve kusambisa mambu mbote-mbote bonso Nzambi. (Baeb. 4:13) Bantangu ya nkaka, mutindu beto ke wa lenda sala nde beto kuka ve kuzaba kima ya mbote ya kusala. Na nzila ya mpeve santu, Yehowa sadisaka Yakobo na kusonika nde: “Muntu yina ke waka makasi ke salaka ve mambu na kuwakana ti lunungu ya Nzambi.” (Yak. 1:20) Beto fwete ndima nde nsuka-nsuka Yehowa ta yidika mambu mbote.

12. Inki mutindu beto lenda monisa nde beto ke tula ntima na lunungu ya Yehowa?

 ¹² Ntangu beto ke lolulaka beto ke monisaka nde beto ke tula ntima na lunungu ya Yehowa. Ntangu beto ke bikaka mambu na maboko ya Yehowa, beto ke monisaka nde beto ke ndima nde yandi ta katula bampasi yonso yina beto waka sambu na mambu ya mbi yina bo sadilaka beto. Na nsi-ntoto ya mpa, beto ta yibukaka diaka ve mambu ya mpasi sambu yo “ta kwisa ve na mabanza, yo ta kwisa mpi ve na ntima.” (Yez. 65:17) Kana muntu mosi me sadila beto diambu yina me sala beto mpasi mingi, keti beto lenda kuka kibeni kukangila yandi ve makasi mpi kukangila yandi ve kimbeni na ntima? Beto tadila bambandu ya bampangi yina me salaka yo.

13-14. Mutindu mpangi Tony lolulaka mpangi José me longa nge nki?

¹³ Bampangi na beto mingi ya Bakristu me bakaka lukanu ya kulolula bantu yina sadilaka bo mambu ya mbi ata mambu yango salaka bo mpasi mingi kibeni. Inki mambote bo bakaka sambu bo salaka mutindu yina?

¹⁴ Mpangi Tony * ke zingaka na Philippines. Bamvula mingi na ntwala nde yandi kuma mbangi ya Yehowa, yandi zabaka nde José muntu fwaka yaya na yandi ya bakala. Na ntangu yina, Tony vandaka muntu mosi ya makasi kibeni mpi ya mubulu. Yandi zolaka kuvutula mbi. Bo kangaka José mpi bo tulaka yandi na boloko sambu na diambu ya mbi yina yandi salaka. Na nima, ntangu José basikaka na boloko, Tony bakaka lukanu ya kusosa yandi mpi ya kufwa yandi. Yandi sumbaka munduki sambu na kufwa José. Tony yantikaka kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa. Yandi ke tuba nde: “Ntangu mono vandaka kulonguka, mono bakisaka nde mono fwete soba bikalulu na mono, mono fwete yambula kusala mambu ya mbi mpi mono fwete yambula makasi.” Na nima, Tony bakaka mbotika mpi yandi kumaka nkuluntu. Mpangi Tony yitukaka mingi kibeni ntangu yandi zabaka nde José bakaka mbotika mpi yandi kumaka Mbangi ya Yehowa. Ntangu bo kutanaka, bo yambanaka na kiese yonso mpi mpangi Tony songaka mpangi José nde yandi me lolulaka yandi. Mpangi Tony ke tuba nde mutindu yandi lolulaka mpangi José, yo natilaka yandi kiese ya mingi kibeni. Nkutu, yo vandaka mpasi sambu  yandi tendula mutindu yandi vandaka kuwa. Ya kieleka, Yehowa sakumunaka mpangi Tony sambu yandi lolulaka na luzolo yonso.

15-16. Mutindu mpangi Peter ti mpangi Sue lolulaka muntu yina tulaka bombe na Nzo ya Kimfumu me longa nge nki?

¹⁵ Na 1985, ntangu mpangi Peter ti mpangi Sue vandaka kukota na Nzo ya Kimfumu sambu na kulanda lukutakanu, na mbala mosi, bombe mosi panzanaka ngolo kibeni. Muntu mosi tulaka bombe na kati ya Nzo ya Kimfumu. Mpangi Sue lwalaka ngolo kibeni. Yandi kumaka kumona diaka ve mbote mpi kuwa diaka ve mbote. Yandi kumaka mpi kuwa diaka ve nsudi. * Mbala na mbala, mpangi Peter ti mpangi Sue vandaka kudiyula nde: ‘Inki muntu yango yina fwete sala diambu ya mbi mpidina?’ Bamvula mingi na nima, bo kangaka muntu yina tulaka bombe yango. Yandi vandaka ve nsadi ya Yehowa. Bo tulaka yandi na boloko mpi bo tubaka nde yandi fwete sala luzingu ya mvimba na boloko. Ntangu bo yulaka mpangi Peter mpi mpangi Sue kana bo lolulaka muntu yango, bo tubaka nde: “Yehowa ke longaka beto nde kana beto ke kangila muntu makasi mpi beto ke landa kuyindula mpasi yina beto ke wa sambu na diambu yina yandi sadilaka beto, yo ta bebisa sante na beto mpi mabanza na beto. Yo yina, kukonda kusukinina beto lombaka Yehowa na kusadisa beto sambu na kulolula muntu yina mpi sambu yo sadisa beto na kuzinga na ngemba.”

¹⁶ Keti yo vandaka kibeni pete sambu bo lolula muntu yina mpi bo wila yandi diaka ve makasi? Ve. Bo ke tuba nde: “Kana mpangi Sue ke wa mpasi sambu na mambu yina kuminaka yandi, beto ke waka diaka makasi. Kansi beto ke landaka ve kuyindula yo. Yo yina, makasi yango ke manaka nswalu. Na kutuba masonga, beto ke tubaka nde kana muntu yina tulaka bombe yina me kuma Mbangi ya Yehowa, beto ta yamba yandi. Diambu yina kuminaka beto me longaka beto nde minsiku ya Biblia ke katulaka kibeni na kimpika. Yo me katulaka beto na kimpika na mambu mingi. Mutindu beto me zaba nde kubika fioti Yehowa ta katula bampasi yonso, yo ke pesaka beto kikesa.”

17. Mutindu mpangi Myra lolulaka bakala na yandi ke longa nge nki?

 ¹⁷ Mpangi Myra vandaka dezia na makwela mpi yandi vandaka ti bana zole ntangu yandi zabaka kieleka. Bakala na yandi ndimaka ve kieleka. Yandi salaka bizumba mpi yandi yambulaka dibuta na yandi. Mpangi Myra ke tuba nde: “Ntangu bakala na mono yambulaka mono ti bana zole, mono waka mutindu bantu mingi ke waka kana muntu yina bo ke zolaka me sadila bo diambu yina me pesa bo mpasi mingi. Mono waka mpasi mingi na ntima, yo lutilaka mono, mono kudipesaka foti mpi mono waka makasi.” Ata makwela na bo fwaka, mpangi Myra landaka kaka kuwa mpasi sambu na diambu ya mbi yina bakala na yandi sadilaka yandi. Yandi ke tuba nde: “Mono landaka kudiyangisa mingi mpi mono vandaka ti makasi bangonda mingi mpi mono bakisaka nde yo vandaka kubebisa kinduku na mono ti Yehowa mpi ti bantu ya nkaka.” Ntangu yai mpangi Myra ke tuba nde yandi ke vandaka diaka ve na makasi mpi yandi ke zolaka ve nde ata kima mosi ya mbi kukumina bakala na yandi yina. Yandi ke ndimaka nde kilumbu kele, bakala yina ta sambila Yehowa. Mpangi Myra ke tulaka dikebi na mambu yina Yehowa me silaka ya ta salama na bilumbu ke kwisa. Yandi sansaka bana na yandi yina zole yandi mosi mpi bo kumaka bansadi ya Yehowa. Bubu yai, mpangi Myra kele na kiese ya kusadila Yehowa ti bana na yandi mpi mabuta na bo.

18. Beto ke ndima nde Yehowa, Zuzi ya Kuluta Nene ta sala nki?

¹⁸ Beto kele na kiese mingi ya kuzaba nde beto kele ve ti nswa ya kutuba mutindu bo fwete sambisa bantu. Yehowa kele Zuzi ya kuluta nene yo yina kisalu yina ya mfunu, kele ya yandi. (Bar. 14:10-12) Beto fwete ndima kibeni nde ntangu yonso Yehowa ta sambisa mambu na kuwakana ti bansiku na yandi ya kukuka na yina me tala mambu ya mbote mpi ya mbi. (Kuy. 18:25; 1 Bant. 8:32) Yandi ke salaka ve ata fioti mambu ya mbi.

19. Inki Yehowa ta sala sambu yandi kele Zuzi ya kukuka?

¹⁹ Beto ke vingila ntangu yina Yehowa ta katula mambu yonso ya mbi yina kukonda kukuka mpi disumu me natilaka bantu. Na ntangu yina, bampasi yonso yina beto ke waka yo vanda na nitu to na mabanza, ta mana kimakulu. (Nk. 72:12-14; Kus. 21:3, 4) Beto ta yindulaka yo diaka ve. Ntangu yai ya beto ke vingila nde mambu yango kusalama, beto ke pesa Yehowa mersi mingi sambu yandi me pesaka beto makuki ya kulanda mbandu na yandi ya kulolula.