Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 25

Gyihova Yila Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛfa Ɛtane Bɛkyɛ La

Gyihova Yila Bɛdabɛ Mɔɔ Bɛfa Ɛtane Bɛkyɛ La

“Kɛ mɔɔ Gyihova ɛva bɛ ɛtane ɛhyɛ bɛ bɔkɔɔ la, bɛdabɛ noko bɛyɛ ye zɔhane ala.”​—KƆL. 3:13.

EDWƐNE 130 Fa Ɛtane Kyɛ

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Ɛwɔkɛ boni a Gyihova ɛbɔ ɛtanevolɛma mɔɔ nu bɛ nwo la ɛ?

 GYIHOVA le yɛ Bɔvolɛ, Mɛla Maavolɛ nee Ndɛnebuavolɛ ɛdeɛ, noko eza ɔle yɛ anwuma Selɛ mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ. (Edw. 100:3; Aye. 33:22) Saa yɛyɛ ɛtane yɛtia ye na yɛnu yɛ nwo nɔhalɛ nu a, tɛ kɛ ɔkola ɔfa yɛ ɛtane ɔkyɛ yɛ ala, emomu eza ɔlɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbava yeahyɛ yɛ. (Edw. 86:5) Gyihova luale ngapezonli Ayezaya anwo zo hanle arɛlekyekyelɛ edwɛkɛ ɛhye: “Bɛ ɛtane ne mɔ le kɔkɔlɛ weɔɔnwo bɔbɔ ɛdeɛ, noko bɛbayɛ fufule kɛ ezukɔtweaba.”​—Aye. 1:18.

2. Saa anzodwolɛ badɛnla yɛ nee awie mɔ avinli a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a?

2 Kɛmɔ yɛnli munli la ati, yɛ muala yɛka edwɛkɛ anzɛɛ yɛyɛ ninyɛne mɔɔ ka awie mɔ ɛya la. (Gye. 3:2) Noko ɛhye ɛngile kɛ yɛnrɛhola yɛnrɛva bɛ agɔnwolɛ kpalɛ. Saa yɛsukoa kɛ yɛbava ɛtane yɛahyɛ a, yɛbahola yɛava bɛ agɔnwolɛ. (Mrɛ. 17:9; 19:11; Mat. 18:21, 22) Saa awie mɔ yɛ ninyɛne ngyikyi maa ɔgyegye yɛ a, Gyihova kulo kɛ yɛfa yɛkyɛ bɛ. (Kɔl. 3:13) Debie kpalɛ bie ati a ɔwɔ kɛ yɛyɛ zɔ a. Yemɔ a le kɛ Gyihova fa yɛ ‘ɛtane kyɛ yɛ bɔkɔɔ.’​—Aye. 55:7.

3. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

3 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kɛzi alesama mɔɔ ɛnli munli la bahola azukoa Gyihova fakyɛ ne la. Ɛtane boni mɔ a ɔwɔ kɛ yɛka nwolɛ edwɛkɛ yɛkile asafo nu mgbanyima a? Duzu ati a Gyihova kulo kɛ yɛfa awie mɔ ɛtane yɛkyɛ bɛ a? Yɛɛ duzu a yɛbahola yɛazukoa yɛavi yɛ mediema bie mɔ mɔɔ awie mɔ ɛtane ti bɛnwunle amaneɛ kpole la ɛkɛ a?

SAA KILISIENENLI BIE YƐ ƐTANE KPOLE A

4. (a) Saa Gyihova sonvolɛ bie yɛ ɛtane kpole a, duzu a ɔwɔ kɛ ɔyɛ a? (b) Saa mgbanyima ne mɔ yia ɛtanevolɛ bie a, bɛ ɛzonlelilɛ a le boni?

4 Saa awie yɛ ɛtane kpole a, ɔwɔ kɛ yɛka nwolɛ edwɛkɛ yɛkile mgbanyima ne mɔ. Ɛtane mgbole ɛhye mɔ bie a bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ 1 Kɔlentema 6:9, 10 la. Awie yɛ ɛtane kpole a, ɔkile kɛ yeambu Gyihova mɛla fee. Saa Kilisienenli bie yɛ ɛtane ɛhye mɔ bie a, ɔwɔ kɛ ɔfa nwolɛ asɔneyɛlɛ ɔto Gyihova Nyamenle anyunlu na ɔkɔnwu asafo nu mgbanyima ne mɔ. (Edw. 32:5; Gye. 5:14) Mgbanyima ne mɔ ɛzonlelilɛ a le boni? Gyihova angomekye a lɛ tumi fa ɛtane kyɛ bɔkɔɔ a, na ɔdua ɛkpɔnenlɛ afɔlebɔlɛ ne azo a ɔyɛ ɛhye a. * Noko Gyihova ɛva ɛzonlelilɛ ɛdo mgbanyima ne mɔ anwo zo kɛ bɛgyinla Ngɛlɛlera ne azo bɛnlea saa ɛtanevolɛ ne bahola ahɔ zo adɛnla asafo ne anu a. (1 Kɔl. 5:12) Amaa bɛahola bɛayɛ ɛhye la, bɛkpondɛ kpuya ɛhye mɔ anwo mualɛ: Asoo ahenle anye fuu a ɔyɛle ɛtane ne ɔ? Ɔbɔle adwenle kɛ ɔyɛ debie mɔɔ ɛnle kpalɛ la ɔ? Ɔyɛle ɛtane ne fane dɔɔnwo wɔ mekɛ tendenle anu ɔ? Mɔɔ hyia kpalɛ la, bɛnwu daselɛ mɔɔ kile kɛ yɛnlu ɔ nwo nɔhalɛ nu ɔ? Bɛnwu daselɛ mɔɔ kile kɛ Gyihova ɛva ye ɛtane ɛhyɛ ye ɔ?​—Gyi. 3:19.

5. Kɛzi mgbanyima ne mɔ gyima ne boa yɛ ɛ?

5 Saa mgbanyima ne mɔ yia awie mɔɔ ɛyɛ ɛtane la a, bɛ bodane a le kɛ kpɔkɛ mɔɔ bɛbazi ye wɔ azɛlɛ ye azo la nee mɔɔ bɛzi ye wɔ anwuma nehane la bayɛ ko. (Mat. 18:18) Kɛzi kpɔkɛzilɛ ɛhye boa asafo ne ɛ? Ɔmaa bɛye ɛtanevolɛma mɔɔ bɛnnu bɛ nwo mɔɔ bɛbahola bɛagyegye Gyihova mboane mɔɔ sonle bolɛ la bɛfi asafo ne anu. (1 Kɔl. 5:6, 7, 11-13; Tae. 3:10, 11) Eza ɔbahola yeaboa awie mɔɔ ɛyɛ ɛtane la yeamaa yeanlu ɔ nwo na yeanyia Gyihova ɛtanefakyɛ ne azo nvasoɛ. (Luku 5:32) Mgbanyima ne mɔ yɛ asɔne maa ɛtanevolɛ ne mɔɔ ɛnlu ɔ nwo la na bɛsɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa ye ɔmaa ɔ nee ye ɛnyia agɔnwolɛvalɛ bieko.​—Gye. 5:15.

6. Saa bɛtu awie a, asoo Gyihova bahola ava ye ɛtane ahyɛ ye ɔ? Kilehile nu.

6 Fa ye kɛ mɔɔ mgbanyima ne mɔ yiale awie bie mɔɔ ɛyɛ ɛtane la, yeannu ɔ nwo. Saa ɔba ye zɛhae a, yemɔ bɛbadu ye bɛavi asafo ne anu. Saa ɔdonle arane mɛla a, mgbanyima ne mɔ ɛnrɛhedɛheda ɔ nwo zo wɔ ɛtane mɔɔ ɔyɛle la anwo. Gyihova ɛmaa arane mgbanyima tumi kɛ bɛbua awie biala mɔɔ yeanli bɛ mɛla zo la ndɛne na bɛhwe ɔ nzo​—saa ahenle ɛnlu ɔ nwo o, anzɛɛ ɔtɛnunle ɔ nwo o. (Wlo. 13:4) Noko nzinlii saa ahenle anye ba ɔ nwo zo, ɔnu ɔ nwo nɔhalɛ nu na ɔkakyi ye ɛbɛlabɔlɛ a, Gyihova lɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbava ye ɛtane yeahyɛ ye. (Luku 15:17-24) Saa ahenle yɛle ɛtane kpole kpalɛ bɔbɔ a, ɔbava yeahyɛ ye.​—2 Ek. 33:9, 12, 13; 1 Tim. 1:15.

7. Duzu a yɛyɛ a ɔkile kɛ yɛva awie mɔɔ ɛvo yɛ la ɛtane yɛhyɛ ye a?

7 Saa yɛnwu kɛ ɔnle yɛ ɛzonlelilɛ kɛ yɛbahile kɛ saa Gyihova bava awie ɛtane ahyɛ ye a, nea kɛzi ɔmaa yɛ nye die a! Noko debie bie wɔ ɛkɛ mɔɔ ɔhyia kɛ yɛsi nwolɛ kpɔkɛ a. Duzu debie ɔ? Wɔ tɛnlabelɛ bie mɔ anu, awie bayɛ ɛtane atia yɛ, bie a ɛtane kpole bɔbɔ, noko ɔbakpa kyɛlɛ na yeazɛlɛ yɛ kɛ yɛva yɛhyɛ ye. Wɔ tɛnlabelɛ bie mɔ anu noko, ahenle ne ɛnrɛyɛ ye zɔ. Yemɔ bɔbɔ yɛbahola yɛakpa kɛ yɛbava ahenle ɛtane yɛahyɛ ye, mɔɔ kile kɛ yɛbahola yɛazi kpɔkɛ kɛ yɛnrɛva ɔ nwo edwɛkɛ anzɛɛ ɔ nwo ɛya yɛnrɛzie yɛ nu. Nɔhalɛ nu, bie a ɛhye balie mekɛ nee mɔdenlebɔlɛ, titili saa edwɛkɛ ne ɛgyegye yɛ kpalɛ a. September 15, 1994, The Watchtower ne hanle kɛ: “Saa ɛfa awie mɔɔ ɛvo wɔ la ɛtane ɛkyɛ ye a, ɛhye ɛngile kɛ ɛdie ye ɛtane ne ɛto nu. Kilisienenli mɔɔ ɔfa ɛtane ɔkyɛ la gyakyi edwɛkɛ ne anu maa Gyihova na ɔlɛ anwodozo kɛ ɔbali nwolɛ gyima kpalɛ. Ɔle aleɛabo amuala Ndɛnebuavolɛ mɔɔ di pɛlepɛle na ɔbali pɛlepɛle wɔ ye mekɛ kpalɛ nu.” Duzu ati a Gyihova maa yɛ anwosesebɛ kɛ yɛva ɛtane yɛhyɛ na yɛgyakyi edwɛkɛ ne yɛmaa ye yɛmaa ɔli nwolɛ gyima kpalɛ ɛ?

DEƐMƆTI GYIHOVA MAA YƐ ANWOSESEBƐ KƐ YƐVA ƐTANE YƐHYƐ LA

8. Saa yɛfa ɛtane yɛkyɛ a, kɛzi ɔkile kɛ yɛ nye sɔ Gyihova anwunvɔnezelɛ ne ɛ?

8 Saa yɛfa ɛtane yɛkyɛ a, ɔkile kɛ yɛ nye sɔ Gyihova anwunvɔnezelɛ ne. Wɔ Gyisɛse ndonwo ko anu, ɔvale Gyihova ɔtotole menlenlɛ bie mɔɔ pɛle kakɛ kpole bie mɔɔ ye ngɛkɛlɛ ne mɔ ko angola ye tua anu la anwo. Noko akɛlɛ ne mɔɔ bɛpɛle ye kakɛ ne anu la anze ɔ gɔnwo akɛlɛ mɔɔ tua ye ezukoa ekyi bie la anwunvɔne. (Mat. 18:23-35) Duzu a ɛnee Gyisɛse kulo kɛ yɛnwu ye a? Saa amgba yɛ nye sɔ kɛzi Gyihova ɛze yɛ anwunvɔne kpole la a, ɔbaha yɛ yeamaa yɛava awie mɔ ɛtane yɛahyɛ bɛ. (Edw. 103:9) The Watchtower ne hanle ye wɔ ɛvolɛ dɔɔnwo mɔɔ ɛze ɛhɔ la anu kɛ: “Ɔnva nwo fane dodo biala mɔɔ yɛbava awie ɛtane yɛahyɛ ye la, ɔ nee kɛzi Nyamenle dua Kelaese anwo zo fa yɛ ɛtane kyɛ yɛ na ɔse yɛ anwunvɔne la ɛnrɛzɛ ɛlɛ.”

9. Nwane mɔ a Gyihova se bɛ anwunvɔne a? (Mateyu 6:14, 15)

9 Saa yɛfa ɛtane yɛkyɛ a, bɛbava yɛ ɛdeɛ bɛahyɛ yɛ. Gyihova se bɛdabɛ mɔɔ bɛse anwunvɔne la anwunvɔne. (Mat. 5:7; Gye. 2:13) Gyisɛse maanle ɛhye lale ali wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔlɛkile ye ɛdoavolɛma ne kɛzi bɛyɛ asɔne la. (Kenga Mateyu 6:14, 15.) Ɛnee Gyihova ɛlimoa ɛha edwɛkɛ ko ne ala bie ɛhile ye sonvolɛ Dwobu. Ɛnee edwɛkɛ mɔɔ yɛ nyane mɔɔ Ɛlaefaze, Beledade nee Zofaa hanle hilele nrenyia nɔhavo ɛhye la ɛlɛmaa yeali nyane kpole. Gyihova hanle hilele Dwobu kɛ ɔyɛ asɔne ɔmaa bɛ. Mɔɔ Dwobu yɛle ɛhye wiele la, Gyihova yilale ye.​—Dwobu 42:8-10.

10. Duzu ati a yɛfa edwɛkɛ yɛsie yɛ nu a ɔbaboda yɛ a? (Ɛfɛsɛsema 4:31, 32)

10 Yɛfa edwɛkɛ yɛsie yɛ nu a ɔbaboda yɛ. Saa yɛfa edwɛkɛ yɛsie yɛ nu a ɔle adesoa na Gyihova kulo kɛ yɛye adesoa ɛhye yɛfi yɛ kɔme zo. (Kenga Ɛfɛsɛsema 4:31, 32.) Ɔka ɔkile yɛ kɛ: “Mmafa ɛya, yɛɛ mmamaa wɔ ahonle futu.” (Edw. 37:8) Nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ yɛbadie folɛdulɛ ɛhye. Saa yɛfa edwɛkɛ yɛsie yɛ nu a, ɔbahola yeaboda yɛ wɔ nwonane nu nee adwenle nu. (Mrɛ. 14:30) Saa yɛfa awie mɔɔ ɛvo yɛ la anwo edwɛkɛ yɛsie yɛ nu a, ɔmboda ahenle, emomu ɔboda yɛ, kɛ mɔɔ yɛno pɔezen a ɔnrɛboda awie na ɔbaboda yɛdayɛ mumua ne la. Ɔti saa yɛfa awie mɔ ɛtane yɛkyɛ bɛ a, ɔboa yɛdayɛ mumua ne. (Mrɛ. 11:17) Ɔmaa yɛ nzo nu dwo yɛ na yɛkola yɛtoa ɛzonlenlɛ mɔɔ yɛlɛfa yɛamaa Gyihova la azo.

11. Duzu a Baebolo ne ka ye wɔ nzenralɛlilɛ nwo a? (Wulomuma 12:19-21)

11 Nzenralɛlilɛ le Gyihova ɛdeɛ. Gyihova ɛtɛmaanle yɛ adenle kɛ saa awie yɛ yɛ ɛtane a yɛli ye nzenralɛ. (Kenga Wulomuma 12:19-21.) Kɛmɔ yɛnli munli na yɛngola yɛnnwu edwɛkɛ bie akunlu nee ɔ nzi la ati, yɛnrɛhola yɛnrɛbua ndɛne fɔɔnwo kɛ Nyamenle la. (Hib. 4:13) Yɛɛ ɔdwu mekɛ ne bie noko a, kɛzi yɛte nganeɛ la ɛmmaa yɛnnwu debie kpalɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ la. Gyihova maanle Gyemise hɛlɛle kɛ: “Sonla ɛyavalɛ ɛmmaa Nyamenle tenleneyɛlɛ ɛnla ali.” (Gye. 1:20) Yɛbahola yɛalie yɛali kɛ Gyihova bayɛ mɔɔ tenrɛ la na yeamaa pɛlepɛlelilɛ ayɛ gyima.

Ye awie mɔ anwo ɛya nee edwɛkɛ fi wɔ nu. Gyakyi debie biala anu maa Nyamenle. Ɔbaye ngyegyelɛ mɔɔ ɛtaneyɛlɛ ɛva ɛra la kɔsɔɔti yeavi ɛkɛ (Nea ɛdendɛkpunli 12)

12. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛlɛ anwodozo wɔ Gyihova pɛlepɛlelilɛ ne anu ɛ?

12 Yɛfa ɛtane yɛkyɛ a ɔkile kɛ yɛlɛ anwodozo wɔ Gyihova pɛlepɛlelilɛ ne anu. Saa yɛgyakyi debie biala anu yɛmaa Gyihova a, ɔkile kɛ yɛlɛ anwodozo wɔ Gyihova anu kɛ ɔbaye ngyegyelɛ biala mɔɔ ɛtaneyɛlɛ ɛva ɛra la yeavi ɛkɛ. Yɛnrɛhakye ninyɛne mɔɔ maa yɛdi nyane la wɔ ye ewiade fofolɛ ne anu, yɛɛ “bɛnrɛra ahonle nu bieko” ɛlɛ. (Aye. 65:17) Noko saa awie ɛyɛ debie ɛmaa yegyegye yɛ kpole a, asoo yɛbahola yɛaye ɔ nwo ɛya nee ɔ nwo edwɛkɛ yɛavi yɛ ahonle nu ɔ? Nea kɛzi menli bie mɔ ɛhola ɛyɛ zɔ la.

YƐFA ƐTANE YƐKYƐ A YƐNYIA NYILALƐ

13-14. Duzu a Tony nee José anwubielɛ ne maa ɛnwu ye wɔ ɛtanefakyɛ nwo a?

13 Yɛ mediema Kilisienema dɔɔnwo ɛzi kpɔkɛ kɛ bɛbava awie mɔ ɛtane bɛahyɛ bɛ saa bɔbɔ bɛ nyɛleɛ ne ɛmaa bɛli nyane kpole a. Kɛzi ɛhye mɔɔ bɛyɛ la ɛboa bɛ ɛ?

14 Mekɛ tendenle kolaa na Tony * mɔɔ de Philippines la anwu nɔhalɛ ne la, ɔnwunle kɛ nrenyia bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye José la ɛhu ɔ diema nrenyia kpanyinli. Zɔhane mekɛ ne, ɛnee Tony anye ɛnga aze yɛɛ ɔyɛ basabasa na ɛnee ɔkulo kɛ ɔdi José nzenralɛ. Bɛhyele José bɛdole efiade wɔ ɛtane mɔɔ ɔlile la anwo. Nzinlii mɔɔ bɛyele José bɛvile efiade la, Tony bɔle kpɔkɛ kɛ ɛleka biala mɔɔ ɔvea la ɔbakpondɛ ye yeahu ye. Ɛhye ati ɔhɔdɔle etu. Noko Tony bɔle ɔ bo kɛ ɔ nee Gyihova Alasevolɛ sukoa Baebolo ne. Ɔhanle kɛ: “Mɔɔ melɛsukoa Baebolo ne la, menwunle kɛ ɔwɔ kɛ mekakyi me subane na meye ɛya mefi me nu.” Nzinlii bɛzɔnenle Tony, na akee bɛkpale ye kɛ asafo nu kpanyinli. Nea kɛzi ɔzinle ɔ nwo wɔ mekɛ mɔɔ ɔnwunle kɛ bɛzɔne José noko kɛ Gyihova sonvolɛ la! Mɔɔ bɛ mu nwiɔ bɛyiale la, bɛyɛle bɛ nwo atuu na Tony hanle hilele José kɛ yeva ye ɛtane yehyɛ ye. Tony hanle kɛ José ɛtane ne mɔɔ ɔvale ɔhyɛle ye la maanle ɔ nye liele bole zo mɔɔ ɔnnwu kɛzi ɔka ye bɔbɔ a. Amgba, Gyihova yilale ɛhulolɛ mɔɔ ɛnee Tony lɛ kɛ ɔbava ɛtane yeahyɛ la azo.

Peter nee Sue neazo ne maa yɛnwu kɛ yɛbahola yɛaye ɛya nee edwɛkɛ mɔɔ yɛfa yɛsie yɛ nu la yɛavi yɛ nu (Nea ɛdendɛkpunli 15-16)

15-16. Duzu a Peter nee Sue anwubielɛ ne maa ɛnwu ye wɔ ɛtanefakyɛ nwo a?

15 Wɔ 1985, Peter nee Sue hɔle debiezukoalɛ wɔ Belemgbunlililɛ Asalo na bɔmbo bie dele arɛlevilɛ nu. Nrenyia bie a vale bɔmbo ne hɔveale Belemgbunlililɛ Asalo ɛkɛ a! Sue bodale kpole kpalɛ na ɔ nye zinle bɔkɔɔ yɛɛ ɛnee ɔnde edwɛkɛ. Ɛnee eza ɔnde nvoanle. * Peter nee Sue ta biza bɛ nwo kɛ, ‘Ɛnee nwane a bɔle maamɔvo ɛbɛla ɛhye a?’ Ɛvolɛ dɔɔnwo anzi, bɛhyele ahenle zɔhane mɔɔ ɛnee ɔnle Gyihova sonvolɛ la na bɛdole ye efiade mɔɔ ɔnvinde bieko a. Mɔɔ bɛbizale Peter nee Sue saa bɛva nrenyia ɛhye ɛtane bɛhyɛ ye la, bɛhanle kɛ: “Gyihova kilehile yɛ kɛ saa yɛfa awie mɔ anwo ɛya nee bɛ nwo edwɛkɛ yɛsie yɛ nu a, ɔkola ɔboda yɛ wɔ nwonane nu, nganeɛdelɛ nu yɛɛ adwenle nu. Mɔlebɛbo ne ala a yɛzɛlɛle Gyihova kɛ ɔboa yɛ ɔmaa yɛye ahenle anwo ɛya nee ɔ nwo edwɛkɛ yɛvi yɛ nu na yɛ nzo nu ɛdwo yɛ a.”

16 Asoo ɛnee ɔla aze kɛ bɛbava nrenyia ne ɛtane bɛahyɛ ye ɔ? Ɔyɛ a ɔnla aze. Bɛdoale zo kɛ: “Saa ɔyɛ na Sue ɛbodalɛ ne maa yɛyia ngyegyelɛ a, ɔmaa yɛfa ɛya. Noko yɛngɔ zo yɛndwenledwenle edwɛkɛ ne anwo, ɔti ɔngyɛ ɛnee nyane ne ɛvi ɛkɛ. Nɔhalɛ nu, yɛkola yɛfi yɛ ahonle muala anu yɛka kɛ saa ahenle mɔɔ vale bɔmbo ne hɔveale ɛkɛ la bayɛ yɛ diema kenle bie a, yɛbalie ye yɛ sa amunwiɔ. Edwɛkɛ ɛhye ɛmaa yɛnwu kɛ saa yɛfa Baebolo ngyinlazo yɛbɔ yɛ ɛbɛla a, ɔmaa yɛ nwo tɔ yɛ bɔkɔɔ! Eza saa yɛkakye kɛ ɔnrɛhyɛ Gyihova bayɛ Sue ayile a, ɔkyekye yɛ rɛle.”

17. Duzu a Myra anwubielɛ ne maa ɛnwu ye wɔ ɛtanefakyɛ nwo a?

17 Mɔɔ Myra zukoale nɔhalɛ ne la, ɛnee yegya na ɔlɛ ngakula nwiɔ. Ɔ hu anlie nɔhalɛ ne. Nzinlii ɔzɛkyele agyalɛ na ɔgyakyile ye abusua ne ɛkɛ ɔhɔle. Myra hanle kɛ: “Mɔɔ me hu gyakyile me nee yɛ mra nwiɔ ne ɛkɛ ne hɔle la, mendele nganeɛ kɛ mɔɔ menli dɔɔnwo mɔɔ bɛ kulovolɛma ɛgyakyi bɛ ɛkɛ la te ala la​—ɔzinle me nwo, meanlie meanli, menlile nyane, membɔle me nwo somolɛ yɛɛ menvale ɛya.” Yɛbɔle ewole ɛdeɛ, noko kɛmɔ yeanli nɔhalɛ yeammaa me la ati, ɛnee ɔtɛyɛ me nyane. Myra doale zo kɛ: “Ɔmaanle adwenleadwenle dɔle me nwo yɛɛ mengɔle zo menvale ɔ nwo ɛya wɔ siane dɔɔnwo anu, na menwunle kɛ ɔlɛsɛkye me nee Gyihova yɛɛ awie mɔ agɔnwolɛvalɛ ne.” Kɛkala Myra se, ɔnva ɔ hu dɛba ne anwo ɛya bieko yɛɛ ɔnlɛ anwo adwenle ɛtane. Ɔlɛ anyelazo kɛ kenle ko dedee, ɔ hu dɛba ne barazonle Gyihova. Kɛkala Myra kola fa ye adwenle sie mɔɔ la ɔ nyunlu la azo. Ɔ ngomekye yetete ɔ mra nwiɔ ne yemaa bɛlɛsonle Gyihova. Ɛnɛ, Myra nee ɔ mra ne mɔ nee bɛ mbusua ɛlɛbɔ nu azonle Gyihova na ɔmaa ɔ nye die kpole.

GYIHOVA LE NDƐNEBUAVOLƐ MƆƆ DI MUNLI

18. Anwodozo boni a yɛbahola yɛanyia wɔ Gyihova mɔɔ le yɛ Ndɛnebuavolɛ Kpole ne la anu a?

18 Saa yɛnwu kɛ ɔnle yɛ ɛzonlelilɛ kɛ yɛbahile kɛzi ɔwɔ kɛ bɛbua awie ko biala ndɛne la a, nea kɛzi ɔmaa yɛ nye die a! Gyihova mɔɔ le yɛ Ndɛnebuavolɛ Kpole la a banlea ali gyima ɛhye mɔɔ anwo hyia la a. (Wlo. 14:10-12) Yɛbahola yɛanyia anwodozo bɔkɔɔ kɛ dahuu ɔbabua ndɛne yeamaa ɔ nee ye kpalɛ nee ɛtane nwo ngyinlazo mɔɔ di munli la ayia. (Gyn. 18:25; 1 Arl. 8:32) Ɔbayɛ mɔɔ tenrɛ la dahuu!

19. Duzu a Gyihova pɛlepɛlelilɛ ne mɔɔ di munli la bamaa yeayɛ a?

19 Yɛ nye la mekɛ mɔɔ Gyihova baye ninyɛndane mɔɔ alesama sinlidɔlɛ nee ɛtaneyɛlɛ ɛva ɛra la kɔsɔɔti avi ɛkɛ la. Wɔ zɔhane mekɛ ne, ɔbayɛ yɛ ayile bɔkɔɔ wɔ nwonane nu nee nganeɛdelɛ nu. (Edw. 72:12-14; Yek. 21:3, 4) Yɛnrɛhakye bɛ bieko ɛlɛ. Mekɛ mɔɔ yɛlɛkendɛ kɛ zɔhane mekɛ kɛnlɛma ne bara la, yɛ nye die kɛ Gyihova ɛmaa yɛ adenle kɛ yɛzukoa ye na yɛva ɛtane yɛhyɛ la.

EDWƐNE 18 Yɛ Nye Sɔ Ɛkpɔnedeɛ Ne

^ Gyihova lɛ ɛhulolɛ kɛ ɔbava ɛtanevolɛma mɔɔ nu bɛ nwo la ɛtane yeahyɛ bɛ. Kɛ Kilisienema la, yɛkulo kɛ yɛsukoa ye neazo ne wɔ mekɛ mɔɔ awie bavo yɛ la. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu ɛtane mɔɔ yɛdayɛ mumua ne yɛbahola yɛava yɛahyɛ nee ɛtane mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛbɔ mgbanyima ne mɔ amaneɛ wɔ nwolɛ la anwo. Eza yɛbazuzu deɛmɔti Gyihova kulo kɛ yɛfa awie mɔ ɛtane yɛkyɛ bɛ nee nyilalɛ mɔɔ yɛyɛ zɔ a yɛbanyia la anwo.

^ Nea The Watchtower, April 15, 1996, “Questions From Readers.”

^ Bɛhakyi aluma bie mɔ.

^ Nea Awake! January 8, 1992, m. 9-13. Eza nea vidio mɔɔ wɔ JW Broadcasting® azo mɔɔ ɔ ti ne se, Peter and Sue Schulz: A Trauma Can Be Overcome la.