1. ¿Jas tzujunik kubʼan ri Jehová chke ri ajmakibʼ che kkitaʼ sachbʼal mak che?

 PANEʼ qetaʼm che are ri Jehová xojbʼanowik, kojupixbʼej y kuqʼat tzij pa qawiʼ, are kʼu xuqujeʼ are jun utzalaj Tat che kojraj (Sal. 100:3; Is. 33:22). Rumal laʼ, are chiʼ kojmakun chuwach y rukʼ ronojel qanimaʼ kqataʼ sachbʼal mak che, ri areʼ qas kukuy ri qamak (Sal. 86:5). Ri Jehová xukoj ri qʼaxal tzij Isaías rech xubʼan wajun tzujunik riʼ chqe, xubʼij: «Puneʼ taneʼ sibʼalaj kaq roqroj ri imak, kinbʼan na che jachaʼ ri saq tew» (Is. 1:18).

2. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kʼo utzilal chqaxoʼl?

² Rumal che qonojel oj ajmakibʼ, kqabʼan kʼax chke nikʼaj chik o weneʼ kqabʼij jun tzij che kubʼan kʼax chke (Sant. 3:2). Are kʼu, wariʼ kraj ta kubʼij che kojkun taj kekʼojiʼ utz taq qachiʼl. Rech kekʼojiʼ utz taq qachiʼl rajawaxik kqasach kimak (Prov. 17:9; 19:11; Mat. 18:21, 22). Ri Jehová kraj che kqasach qamak chbʼil taq qibʼ (Col. 3:13). Y wariʼ kuya utzilal chqe, rumal che ri areʼ xuqujeʼ kusach qamak (Is. 55:7).

3. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

³ Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na che paneʼ oj ajmakibʼ kojkunik kqesaj uwach ri Jehová che kukuy makaj. ¿Jas mak rajawaxik kqabʼij chke ri kʼamal taq bʼe? ¿Jasche kraj ri Jehová che kqakuy qamak chbʼil taq qibʼ? ¿Y jas kqetaʼmaj  chkij ri kikʼutbʼal ri e qachalal che xkiriq kʼax rumal ri mak che xkibʼan nikʼaj chik?

4. a) ¿Jas rajawaxik kubʼan jun cristiano che xubʼan jun nimalaj makaj? b) ¿Jas rajawaxik kkibʼan ri kʼamal taq bʼe?

⁴ Are chiʼ jun qachalal kubʼan jun nimalaj makaj, rajawaxik kubʼij chke ri e kʼamal taq bʼe. Pa 1 Corintios 6:9, 10, kqariq jujun taq kʼutbʼal che kchʼaw chrij ri nimaʼq taq makaj che kubʼan jun winaq. We kʼo jun kubʼan jun makaj junam rukʼ wariʼ, kukʼutu che tajin ta kunimaj ri utaqanik ri Dios. Rajawaxik kutaʼ che ri Jehová che kusach umak xuqujeʼ rajawaxik kubʼij chke ri kʼamal taq bʼe (Sal. 32:5; Sant. 5:14). ¿Jas rajawaxik kkibʼan ri kʼamal taq bʼe? Xaq xiw ri Jehová kkunik kukuy umak ri ajmak y kubʼan wariʼ rumal ri ukamikal ri Jesús. b Are kʼu ri Jehová uyaʼom pa kiqʼabʼ ri kʼamal taq bʼe rech kkilo we rajawaxik kesax bʼi ri ajmak pa ri congregación o kkanaj kanoq (1 Cor. 5:12). Rumal laʼ, rech kketaʼmaj jas rajawaxik kkibʼano, rajawaxik kechoman chrij waʼ taq preguntas riʼ: ¿La xuchomaj ubʼanik ri makaj?, ¿la xukʼuʼ ri umak?, ¿la kʼi tiempo xubʼan wajun makaj riʼ? Y ri más nim ubʼanik: ¿la kukʼutu rukʼ ri kubʼano che qas kraj kuya kan ubʼanik ri makaj?, ¿la kʼo kkʼutuwik che xkuy umak rumal ri Jehová? (Hech. 3:19).

5. ¿Jas utzilal kkiriq ri qachalal re ri congregación rukʼ ri kkichaʼ ubʼanik ri kʼamal taq bʼe?

⁵ Are chiʼ ri kʼamal taq bʼe kkimulij kibʼ rukʼ ri ajmak, rajawaxik kechoman chrij ri kuchomaj ri Jehová chrij ri winaq che xmakunik (Mat. 18:18). ¿Jas utzilal kuya wariʼ chke ri e qachalal re ri congregación? We ri ajmak kuya ta kan ubʼanik ri makaj, rajawaxik kesax bʼi pa ri congregación rech kechajix ri e nikʼaj chi qachalal (1 Cor. 5:6, 7, 11-13; Tito 3:10, 11). Xuqujeʼ wariʼ kutoʼ ri ajmak rech ktzalij chi jumul rukʼ ri Jehová y kux chi rachiʼl (Luc. 5:32). Ri e kʼamal taq bʼe kkibʼan kichʼawem pa uwiʼ ri ajmak rech kkowir chi jumul ri ukojonik (Sant. 5:15).

6. Chayaʼ ubʼixik we kkuy umak jun winaq rumal ri Jehová we esam chi bʼi pa ri congregación.

⁶ Chojchoman chrij jun ajmak che kraj taj kuya kan ri umak are chiʼ ketzijon ri kʼamal taq bʼe rukʼ. We jeriʼ, rajawaxik che kesax bʼi pa ri congregación. Y we rajawaxik kutoj ri umak chuwach ri qʼatbʼal tzij re ri tinamit, ri e kʼamal taq bʼe kkitoʼ ta uwiʼ. Ri Jehová uyaʼom pa kiqʼabʼ ri qʼatal taq tzij che kkikʼajisaj uwach apachike winaq che kniman ta chke, paneʼ kukʼutu che kuya kan ubʼanik ri makaj (Rom. 13:4). Are kʼu, we ri ajmak qas kukʼut rukʼ ri kubʼano y kubʼij che kuya kan ubʼanik ri umak, qas kkuy umak rumal ri Jehová (Luc. 15:17-24). Paneʼ sibʼalaj nim ri makaj che ubʼanom, kkuyutajik (2 Crón. 33:9, 12, 13; 1 Tim. 1:15).

7. ¿Jas kraj kubʼij ukuyik umak jun winaq che xubʼan kʼax chqe?

⁷ Sibʼalaj kuya kikotemal retaʼmaxik che oj ta kojchowik we ri Jehová kukuy umak jun winaq. Are kʼu, kʼo jun jastaq che oj kojchowik. ¿Jas riʼ? Are we kqakuy umak jun winaq che xubʼan jun nimalaj kʼax chqe, paneʼ kutaʼ o kutaʼ ta  sachbʼal umak. Are kʼu rajawaxik kqakuy umak rech kqesaj ri oyowal pa qanimaʼ y kʼax ta chi kqanaʼ chrij wajun winaq riʼ. Are kʼu, ubʼanik wariʼ kukʼam bʼi tiempo y weneʼ kʼax ubʼanik, más na we sibʼalaj kʼax ri xubʼan chqe. Ri wuj La Atalaya 15 re septiembre 1994 kubʼij: «Ukuyik umak jun winaq, kraj ta kubʼij che utz kqil ri xubʼano. Chuwach jun cristiano, ukuyik ri mak kraj kubʼij che kqaya kan ronojel ri jastaq pa uqʼabʼ ri Jehová. Rumal che are ri Qʼatal tzij cho ronojel ri uwach Ulew y kuqʼat na tzij pa ri tiempo che kajwatajik». ¿Jasche kraj ri Jehová che kqakuy makaj y kqakubʼsaj qakʼuʼx che utz kubʼan che uqʼatik tzij?

8. ¿Jas kqabʼano rech kqakʼutu che nim kqil wi ri kubʼan Jehová che utoqʼobʼisaxik qawach?

⁸ Are chiʼ kqakuy kimak ri e nikʼaj chik, kqakʼutu che nim kqil wi che ri Jehová kutoqʼobʼisaj qawach. Pa jun kʼambʼal noʼj, ri Jesús xujunamisaj ri Jehová rukʼ jun patrón che xusach umak jun rajchak che uqajom jun nimalaj pwaq che y kkun ta chik kutojo. Are kʼu ri ajchak che xkuy umak xutoqʼobʼisaj ta uwach jun rachiʼl pa ri uchak che kʼo jubʼiqʼ ukʼas rukʼ (Mat. 18:23-35). ¿Jas xraj xukʼut ri Jesús chqawach? Che we nim kqil ri kubʼan Jehová che utoqʼobʼisaxik wachaj, kqakuy kimak riʼ ri e nikʼaj chik (Sal. 103:9). Pa kʼi junabʼ kanoq, ri wuj La Atalaya xubʼij che paneʼ kʼi mul kqasach ri kimak ri e nikʼaj chik are kʼu kjunamataj ta rukʼ «ri kubʼan Jehová che utoqʼobʼisaxik qawach are chiʼ kukuy ri qamak rumal ri Cristo, ri uKʼojol».

9. Junam rukʼ ri kubʼij Mateo 6:14, 15, ¿jachin kutoqʼobʼisaj kiwach ri Jehová?

⁹ We kqasach kimak ri e nikʼaj chik, ri Jehová kusach qamak oj. Ri areʼ kutoqʼobʼisaj kiwach ri ketoqʼobʼisan wachaj (Mat. 5:7; Sant. 2:13). Ri Jesús xuqʼalajisaj wariʼ are chiʼ xukʼut chkiwach ri utijoxelabʼ jas kkibʼan che ubʼanik kichʼawem (chasikʼij uwach Mateo 6:14, 15). Ri Jehová uqʼalajisam chi wariʼ pa ri uqʼij ri Job. Wajun sukʼalaj upataninel ri Dios xuriq kʼi taq kʼax, rumal ri kʼaxalaj taq tzij che xkibʼij ri oxibʼ achijabʼ che: Elifaz, Bildad y Zofar. Ri Jehová xubʼij che ri Job che kubʼan uchʼawem pa kiwiʼ. Y are chiʼ xubʼano, ri Jehová xutewchij (Job 42:8-10).

10. Junam rukʼ ri kubʼij Efesios 4:31, 32, ¿jasche kubʼan kʼax chqe we kqakʼol oyowal pa qanimaʼ?

¹⁰ Kqariq kʼax we kqakʼol oyowal pa qanimaʼ. Ukʼolik oyowal chrij jun winaq kjunamataj rukʼ jun eqaʼn y ri Jehová kraj taj che kqariq kʼax (chasikʼij uwach Efesios 4:31, 32). Rumal laʼ kubʼij wariʼ: «Chayaʼ kan ri oyowal» (Sal. 37:8). Kqariq utzilal we kqabʼan wajun pixabʼ riʼ, rumal che ri oyowal kuya yabʼil (Prov. 14:30). We kqakʼol oyowal chrij jun winaq jetaneʼ tajin kqatij veneno, oj kqariq kʼax. Rumal laʼ, we kqasach kimak ri e nikʼaj chik kqariq utzilal (Prov. 11:17). Kqanaʼ jamaril y kojkunik kqaya uqʼij ri Jehová.

11. Junam rukʼ ri kubʼij Romanos 12:19-21, ¿jas rajawaxik kqabʼano are chiʼ kbʼan jun kʼax chqe?

¹¹ Chqayaʼ che are ri Jehová ktojow ukʼaxel ri kʼax. Ri Jehová uyaʼom ta bʼe che kqatzalij uwach ri kʼax che kbʼan chqe (chasikʼij uwach Romanos 12:19-21). Rumal che oj ajmakibʼ qetaʼm ta  ronojel ri jastaq che kkʼulmatajik, kojkun taj kqaqʼat tzij pa kiwiʼ e nikʼaj chik (Heb. 4:13). Xuqujeʼ ri kqanaʼo jujun taq mul kojusubʼu rech qas ta utz kqabʼan che rilik jun jastaq. Santiago xutzʼibʼaj wariʼ: «Are kʼu ri winaq ri koyowarik man are ta kubʼan ri kqaj chuwach ri Dios» (Sant. 1:20). Qas qetaʼm che ri Jehová utz kubʼan na che uqʼatik tzij pa kiwiʼ ri winaq.

12. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che kqakubʼsaj qakʼuʼx che ri Dios utz kubʼan che uqʼatik tzij?

¹² Are chiʼ kqakuy kimak ri xkibʼan kʼax chqe, kqakʼutu che kqakubʼsaj qakʼuʼx che utz kubʼan ri Jehová che uqʼatik tzij. We kqaya pa uqʼabʼ ri Jehová ronojel ri kʼax che kqariqo, kqakʼutu che qas kqakojo che ri areʼ kresaj na ronojel ri kʼax che ubʼanom ri makaj chqe. Pa ri kʼakʼ uwach Ulew ri Dios kresaj na ronojel uwach kʼax y «man knaʼtax ta chi na» (Is. 65:17). Are kʼu, ¿la qas kojkunik kqesaj ri oyowal pa qanimaʼ chrij jun winaq rumal che xubʼan jun nimalaj kʼax chqe? Chqilaʼ jas kibʼanom e nikʼaj.

13, 14. ¿Jas kukʼut chqawach ri ukʼutbʼal ri a Tony y ri a José?

¹³ E kʼi qachalal kisachom kimak ri kibʼanom jun nimalaj kʼax chke, ¿jas utzilal kiriqom rumal che xkibʼan wariʼ?

¹⁴ Chqilaʼ ri ukʼutbʼal ri a Tony, c che pa Filipinas kel wi. Are chiʼ majaʼ kux testigo rech Jehová, xkam jun rachalal. Y chiʼ xqʼax ri tiempo xretaʼmaj che xa xkamisax rumal jun achi José ubʼiʼ. Rumal che ri a Tony sibʼalaj kʼaʼn, xraj xukamisaj ri achi che xkamisan ri rachalal. Ri a José xbʼe pa cárcel rumal ri kamisanik xubʼano. Are chiʼ ri a Tony xuto che xel lo ri a José pa cárcel xubʼij che kukamisaj are chiʼ kuriqo, rumal laʼ xuloqʼ jun upistola. Are kʼu ri a Tony xumajij jun etaʼmanik chrij ri Biblia kukʼ ri testigos rech Jehová. Ri areʼ kubʼij: «Are chiʼ tajin kwetaʼmaj chrij ri Biblia, xwetaʼmaj che rajawaxik kinkʼex ri nuchomanik y ri nubʼantajik». Ri a Tony  xubʼan uqasanjaʼ tekʼuriʼ xux kʼamal bʼe re ri congregación. ¡Sibʼalaj xumayo are chiʼ xretaʼmaj che ri a José xuqujeʼ testigo rech Jehová chik! Are chiʼ xkiriq kibʼ, ri a Tony xumatzej ri a José xubʼij che che kusach umak. Ri a Tony kubʼij che xunaʼ jun nimalaj kikotemal rumal che xusach umak ri a José. Wajun qachalal riʼ qas xukuy umak ri xbʼanow kʼax che y ri Jehová xutewchij.

15, 16. ¿Jas kukʼut chawach ri kikʼutbʼal ri a Peter y Sue?

¹⁵ Pa ri junabʼ 1985, jun achi xuya kan jun bomba pa ri Ja rech Ajawbʼal y ri qachalal Peter y Sue ri rixoqil e kʼo pa ri riqbʼal ibʼ are chiʼ xaq kʼateʼ xpoqʼ o xpopobʼ jun bomba. Rumal che sibʼalaj kʼax xuriq ri qachalal Sue, kkun ta chik kunaʼ ri ruxlabʼ ri jastaq, kkaʼy ta chi más y kuta ta chik. d Ri qachalal Peter y Sue amaqʼel kkichomaj: «¿Jachin xbʼanow wajun kʼax riʼ chqe?». Are chiʼ xqʼax ri tiempo, ri achi che xyaʼow kan ri bomba pa ri Ja rech Ajawbʼal, xchapik y xqʼat tzij pa uwiʼ rech ronojel ri ukʼaslemal kkʼojiʼ pa ri cárcel. Xtaʼ chke ri qachalal Peter y Sue we xkisach umak wajun achi riʼ. Ri e areʼ xkibʼij: «Ri Jehová ukʼutum chqawach che utz taj kqakʼol oyowal pa qanimaʼ chrij jun winaq, rumal che we kqanaʼ wariʼ kubʼan kʼax chqe. Rumal laʼ, are chiʼ xbʼantaj wariʼ xqataʼ che ri Jehová che kojutoʼ rech kqesaj ri oyowal pa qanimaʼ chrij ri winaq che xbʼanow kʼax chqe».

¹⁶ ¿La kʼax xkiriq ri jun kʼulaj che usachik umak ri achi? Kʼax. Chqilaʼ ri kkibʼij ri a Peter y Sue. «Kʼo jujun taq qʼij are chiʼ ri al Sue kuriq kʼax, kpe qoyowal chrij wajun achi riʼ. Are kʼu kqakoj qachuqʼabʼ che kojchoman ta chrij ri xkʼulmatajik y kqanaʼ jamaril. Y we jun qʼij kqata che wajun achi riʼ kux testigo rech Jehová, qastzij riʼ che kqaya jun utzalaj upetik. Ri xqakʼulmaj kukʼut chqawach  che ukojik pa qakʼaslemal ri kubʼij ri Biblia kuya nimalaj kikotemal chqe. Xuqujeʼ kuya kubʼsal kʼuʼx chqe che pa kebʼ oxibʼ qʼij ri Jehová kresaj na ronojel ri kʼax».

17. ¿Jas kawetaʼmaj chrij ri ukʼutbʼal ri al Myra?

¹⁷ Myra xumajij retaʼmaxik chrij ri Jehová are chiʼ kʼulan chik y e kebʼ chi ri alaj taq ral, are kʼu ri rachajil xraj taj xretaʼmaj chrij ri Jehová. Are chiʼ xqʼax ri tiempo, ri rachajil xmakun rukʼ jun ixoq y xuya kan ri ufamilia. Myra kubʼij: «Are chiʼ ri wachajil xojuya kanoq, xinriq taj jas xinbʼano. Rumal che xinnaʼ nimalaj bʼis, oyowal y xinnaʼ che numak in ri xkʼulmatajik». Xkʼis uwach ri ukʼulanem, are kʼu ri bʼis che kunaʼo kkʼis taj. Myra xuqujeʼ kubʼij: «Pa kʼi taq ikʼ xinnaʼ nimalaj oyowal y bʼis, are kʼu xwilo che tajin kubʼan kʼax che ri wachilanik rukʼ ri Jehová y tajin kinbʼan kʼax chke nikʼaj chik». Kimik, ri al Myra kubʼij che royowal ta chi chrij ri xux kan rachajil y kurayij ta kʼax chrij. Are kʼu kraj che kopan na ri qʼij che ri xux kan rachajil kukʼex ri uchomanik y kuchʼobʼ uwach ri Jehová. Paneʼ utukel xeʼukʼiyisaj ri e kebʼ ral, kimik kunaʼ nimalaj kikotemal rumal che kupatanij ri Jehová rukʼ ri ufamilia.

18. ¿Jas qetaʼm rumal che ri Jehová are ri Nimalaj Qʼatal tzij pa kiwiʼ ri winaq?

¹⁸ Rumal che ri Jehová are ri Nimalaj Qʼatal tzij, kqabʼisoj taj jas kbʼan che uqʼatik tzij pa kiwiʼ ri e nikʼaj chik. Ri areʼ utz kubʼan che uqʼatik tzij. ¡Wariʼ sibʼalaj kuya kikotemal chqe! (Rom. 14:10-12). Qas qetaʼm che ri Jehová kuqʼat tzij pa kiwiʼ ri winaq junam rukʼ ri kubʼij ri uTzij chrij ri utz y ri utz taj (Gén. 18:25; 1 Rey. 8:32). Ri areʼ kubʼan ta jun jastaq che kubʼan kʼax chke ri e nikʼaj chik.

19. ¿Jas kubʼan na ri Jehová ri sukʼalaj Qʼatal tzij?

¹⁹ Pa uqʼabʼ ri Jehová kʼo wi resaxik ronojel ri kʼax che uyaʼom ri makaj chqe. ¡Sibʼalaj kqaj che ya kopan ri qʼij riʼ! Ri areʼ kresaj na ronojel ri bʼis y ri yabʼil pa ri qabʼaqil (Sal. 72:12-14; Apoc. 21:3, 4). Ronojel waʼ jastaq riʼ knaʼtaj ta chi chqe. Rumal laʼ, chqakojoʼ qachuqʼabʼ che resaxik uwach ri Jehová, are chiʼ kqakuy kimak ri e nikʼaj chik.