1. Ovikwaye tjiva ovandu mbi ve tira?

 RIPURA nozongaro Ovahongonone va Jehova tjiva mu va ri. Nestor nomukazendu we María, aave vanga okukarera koṋa ku ku nouhepe wovazuvarise. * Nungwari kutja ve yenene okutjita nao, owo aave sokurihonga okurihupisa novimariva oviṱiṱi. Posi ya aave tira kutja kamaave kara nondjoroka indu tji va tjiti nao. Indu Biniam tja rira umwe wOvahongonone va Jehova mehi oviungura vyetu mu vya tjaererwe, eye wa muna kutja mape ya a tatumisiwa mena rokutja omukarere wa Mukuru. Iho tja tjita kutja ma tire. Posi ya, eye tjinene wina aa tira kutja eṱunḓu re mari raisa ongaro iṋe indu tji va tjiwa ohunga nongamburiro ye ombe. Valérie wa munikwa omutjise wokangera, nu ya ri ouzeu okumuna onganga ndji mai raisa ondengero koumune we mbwa zikamena kOmbeibela, ohunga nomaungurisiro wombinḓu. Eye aa tira kutja ma ṱu.

2. Ongwaye tji matu hepa okutjita kutja atu ha kara nemuma?

² Hapo ove wa rora okukara nemuma? Ovengi vetu va rora. Indu tji matu riyandjere okukara nemuma, eṱe mape ya atu tjiti ozondando nḓu mape ya aze ngundiparisa oupanga wetu ku na Jehova. Iho Satan otje vanga. Eye wina u kondja okuungurisa emuma, okutjita kutja atu ha kara nonḓuviro komatwako wa Jehova, nge kamburira mo okuzuvarisa ombuze ombwa. (Omavan. 12:17) Satan omurunde, ke nondjenda nu u nomasa. Posi ya mo yenene okuritjevera ku ye. Omomuano uṋe?

3. Ovikwaye mbi mavi tu vatere kutja atu ha tira?

 ³ Indu tji tu nongamburiro kutja Jehova we tu suvera nu me tu vatere, eṱe kamaatu urumisiwa i Satan. (Eps. 118:6) Otjotjihorera, omutjange wEpsalme 118 wa muna omauzeu omengi. Eye wa ri novanavita ovengi, nu tjiva vawo va ri ovandu ovatjiukwa (ezeva 9, 10). Povikando tjiva, eye wa ri kehi yoṋiṋikizire onḓeu (ezeva 13). Nu eye wa muna omavyuriro omazeu okuza ku Jehova (ezeva 18). Posi yokutja, omutjange wepsalme wa hingwa okuimbura na tja: “Hi nokutira.” Ovikwaye mbya tjita kutja, ma mune kutja u ri mondjeverero? Nandarire kutja Jehova we mu vyura, eye aa tjiwa kutja Ihe womeyuru we mu suvera tjinene. Omutjange wepsalme wa ri nongamburiro kutja Mukuru worusuvero aruhe me mu vatere, kainatja kutja u ri mongaro iṋe.—Eps. 118:29.

4. Matu yenene okutuurunga ye indu tji tu nongamburiro kutja Mukuru we tu suvera?

⁴ Matu sokukara nongamburiro kutja Jehova we tu suvera. Ihi tji tu vatera kutja atu ha tira oviṋa vitatu mbi, (1) okutira kutja kamaatu yenene okutumba eṱunḓu retu, (2) okutira ovandu, nu (3) okutira onḓiro. Ovakambure mba tamunwa moparagrafa ondenga, va yenena okutuurunga emuma mena rokutja va ri nongamburiro morusuvero rwa Mukuru.

5. Ozongaro zeṋe tjinene nḓu mape ya aze kendisa otjiuru tjeṱunḓu? (Tara kotjiperendero tjokombanda yokambo nga.)

⁵ Omukriste ngu ri otjiuru tjeṱunḓu, u vara omerizirira we wokutumba eṱunḓu re otjotjiṋa otjinanḓengu. (1 Tim. 5:8) Tji u ri otjiuru tjeṱunḓu, ngahino oo rikende kutja mo pandjara oviungura vyoye indu omutjise wokorona tji wa handjauka mouye auhe. Ove mape ya oo rikende kutja komoo yenene okutumba eṱunḓu roye, poo okupaha oruveze eṱunḓu roye pu mari kara. Ove wina mape ya oo tira kutja tji wa pandjara oviungura vyoye, komoo yenene okumuna vyarwe. Poo tjimuna Nestor na María, mba tamunwa rukuru, ove mape ya oo munu kutja komoo yenene okurihupisa novimariva oviṱiṱi. Satan wa yenena okutjita kutja ovandu ovengi ve ise okukarera Jehova mena rokutja va ri noumune mbwo.

6. Satan u kondja okutjita kutja tu kambure mu ye?

⁶ Satan u kondja okutjita kutja tu kambure kutja Jehova ke rikendere ku eṱe kourike wetu, nokutja kemee tu vatere okutumba eṱunḓu retu. Iho tji tjita kutja tu mune kutja matu sokutjita otjiṋa ngamwa atjihe kutja atu ha pandjara oviungura mbi tu na vyo, nandarire kutja mape ya atji teya oupanga wetu ku na Mukuru.

7. Jesus we tu kwizikira ye?

⁷ Jesus ma tjiwa Ihe kombanda yaauhe wetu, nu eye wa tja: “Iho ma tjiwa rukuru imbi mbi mwa hepa ngunda amu hiye Mu ningira.” (Mat. 6:8) Nu Jesus ma tjiwa kutja Jehova we rirongera okutupa imbi mbi matu hepa. OtjOvakriste, eṱe oweṱe ouṋepo weṱunḓu ra Mukuru. Jehova Otjiuru tjeṱunḓu retu, nu matu yenene okukara nongamburiro kutja eye ma tjiti imbi mbya raera oviuru vyomaṱunḓu mu 1 Timoteus 5:8.

8. (a) Ovikwaye mbi mavi tu vatere kutja atu ha tira kutja kamaatu yenene okutumba eṱunḓu retu? (Mateus 6:31-33) (b) Matu horere vi kovakupasane mbe ri motjiperendero mba eta ovikurya komukazendu omukambure?

⁸ Indu tji tu nongamburiro kutja Jehova we tu suvera nu wa suvera eṱunḓu retu, eṱe matu kara nongamburiro kutja eye me tu pe oviṋa avihe mbi matu hepa. (Lesa Mateus 6:31-33.) Jehova u vanga okututumba, nu eye tjiri u norusuvero nu omuharupu. Indu tja mema  ehi, eye we tu pa oviṋa ovingi okukapita imbi mbi matu hepa. Eye we urisa ehi noviṋa ovingi mbi mavi tu pe ondjoroka. (Gen. 2:9) Nandarire kutja povikando tjiva tu kara na imbi mbi matu hepa uriri, tu sokuzemburuka kutja Jehova ongu tu pa. (Mat. 6:11) Tu sokuzemburuka kutja oviṋa Jehova mbi me tu pe ovinanḓengu okukapita imbi mbi twe vyesa kongotwe. Nu moruyaveze me ketupa omuinyo waaruhe. Nestor na María va kakara noumune mbwo.—Jes. 65:21, 22.

9. Mo rihongo tjike okuza kotjihorera tja Nestor na María?

⁹ Nestor na María va ri nondjuwo ombwa noviungura oviwa moColombia. Owo va tja: “Eṱe twe ripura okuhendurura omauini wetu nokuungura ovingi motjiungura tja Jehova, posi ya aatu tira kutja kamaatu kara nehupo rondjoroka indu tji tu novimariva oviṱiṱi.” Ovikwaye mbye ve vatera kutja ave ha tira? Owo ve ripura nomiano omingi Jehova me ve raisira orusuvero. Owa va isa oviungura vyawo mbyaavi sutu nawa mena rongamburiro yokutja eye me ve tumbu. Owo va randisa ondjuwo yawo nave tjindire kehi ku kwa ri nouhepe wovazuvarise. Owo va ri noumune uṋe ohunga nomukambo mbu va toora? Nestor wa tja: “Eṱe twa muna ouatjiri womambo nge ri mu Mateus 6:33. Eṱe katu notjiṋa tji twa hepere. Nu nai ehupo retu ri nondjoroka.”

10. Ongwaye tje he ri otjikumise kutja ovandu ve tirasana?

¹⁰ Okuza koruveze Adam na Eva tji va pirukira Jehova, ovandu ve hihamisasana. (Omuzuv. 8:9) Otjotjihorera, ovandu ve ungurisa ouvara wawo momuano omuvi. Ovateye woveta ve tjita outwe, ovanatje ve tatumisa ovakwao koskole, nu nandarire ovandu tjiva ve tjinda omaṱunḓu wawo navi. Ku nao, tjiri katjikumise kutja ovandu ve tirasana. Omomuano uṋe Satan me ungurisa otjiṋa ho?

11-12. Satan u ungurisa vi okutira ovandu otjomuano wokuturora?

¹¹ Satan u kondja okutjita kutja tu tire ovandu nu tu ise okuzuvarisa, poo kutja atu ha tjiti oviṋa Jehova mbi me tu raere okutjita. Satan u hinga ozohoromende kutja ze tjaere oviungura vyetu nokututatumisa. (Luk. 21:12; Omavan. 2:10) Mouye wa Satan, ovandu ovengi ve handjaura ondjivisiro yoposyo novizeze ovivi ohunga nOvahongonone va Jehova. Ovandu mbe kambura movizeze mbi, mape ya ave tu nyekerere poo ave tu hihamisa  kotutu. (Mat. 10:36) Hapo tu temisiwa i yomiano Satan mbye ungurisa? Kako. Eye aa ungurisa omiano mbyo meserewondo etenga.—Oviung. 5:27, 28, 40.

¹² Okutira okupirukirwa i yozohoromende, kaatjirwise atjiyerike Satan tje ungurisa. Tjiva tjinene kave tira okutatumisiwa kotutu, nungwari ve tira kutja eṱunḓu rawo mari kara noumune uṋe indu tji va rire Ovahongonone va Jehova. Owo va suvera ovazamumwe vawo tjinene nu ve vanga kutja ovazamumwe vawo ve tjiwe nokusuvera Jehova. Owo ve fula navi indu ovazamumwe vawo tji mave hungire oviṋa ovivi ohunga na Mukuru watjiri novakarere ve. Posi yokutja, povikando tjiva ovazamumwe vawo mbaave ve pirukire, kombunda va karira ovakarere va Jehova. Nu hapo matu tjiti vi, indu ouṋepo weṱunḓu retu tji u hi nokuvanga okukara pu na eṱe mena rongamburiro yetu?

13. Okukara nongamburiro morusuvero rwa Mukuru, maku tu vatere vi indu ouṋepo weṱunḓu retu tji we tu nakaura? (Epsalme 27:10)

¹³ Matu yenene okuhuhumiṋwa i omambo omawa nge ri mEpsalme 27:10. (Lesa.) Indu tji twa zemburuka kutja Jehova we tu suvera tjinene, eṱe kamaatu tira omapirukiro. Nu tu nongamburiro kutja eye me tu sere ondaya tji twa raisa onḓaro orure. Jehova me tu pe oviṋa avihe mbi matu hepa kutja tu hupe, me tu vatere okuporimana nokukara nondjoroka, nu me tu vatere okukara popezu na ye. Biniam, ngwa tamunwa rukuru, wa muna otjiṋa ho wina.

14. Mo yenene okurihongera ko ye kotjihorera tja Biniam?

¹⁴ Biniam wa rira umwe wOvahongonone va Jehova, nandarire kutja aa tjiwa kutja ovahongonone mehi re aave tatumisiwa. Tara kutja okutjiwa kutja Jehova we mu suvera, kwa vatera vi Biniam kutja aha tira ovandu. Eye wa tja: “Ondatumisire ya ri onyingi tjinene kombanda ya indji ndjee undjire ko. Posi ya tjinene ee tira omapirukiro okuza keṱunḓu randje okukapita ondatumisire okuza kohoromende. Ami ee tira kutja ondando yandje yokurira Omuhongonone wa Jehova, mai pindikisa tate ngu ha ri Omuhongonone nokutja eṱunḓu randje kamaari kara nondengero na ami.” Posi ya, Biniam wa ri nongamburiro kutja Jehova aruhe u rikendera imba Eye mba suvera. Biniam wa kahurura na tja: “Ami ee ripurire komuano Jehova ma vatera varwe okutuurunga omauzeu wotjimariva, ombangu, novimbumba vyovandu mbe tjita  outwe. Ami ee tjiwa kutja tji mba rire omuṱakame ku Jehova, eye me ndji sere ondaya. Indu tji mba kamburwa povikando pekepeke nokutatumisiwa, ami mbe rimunina omuini kutja Jehova aruhe u tu vatera indu tji tu ri ovaṱakame ku ye.” Biniam tjiri aa vara Jehova otja Ihe, nu ovakarere va Jehova va raisa kutja owo eṱunḓu ratjiri ku ye.

15. Ongwaye tje he ri otjiṋa otjivi okutira onḓiro?

¹⁵ Ombeibela i tja onḓiro omunavita. (1 Kor. 15:25, 26) Eṱe mape ya atu utu okurikenda ohunga nonḓiro tjinene indu eṱe poo ovasuverwa vetu tji va vere tjinene. Ongwaye tji tu tira onḓiro? Omena rokutja Jehova we tu mema nonḓero yokuyorokera ehupo nga aruhe. (Omuzuv. 3:11) Posi ya okutira onḓiro maku yenene okutuvatera kutja tu tjevere omiinyo vyetu. Otjotjihorera, ku tu hinga kutja tu rye ovikurya oviveruke nokurikuturisa orutu, okupaha omapangero indu tje ri ohepero, nokutjita kutja atu ha twa mo omiinyo vyetu moumba.

16. Satan u ungurisa vi onḓiro okuturora?

¹⁶ Satan u tjiwa kutja eṱe tu vanga okuhupa. Nu eye u tja eṱe nandarire matu isa oupanga wetu ku na Jehova kutja tu yame omiinyo vyetu. (Job 2:4, 5) Posi ya Satan u ri posyo. Nungwari, mena rokutja eye u “nomasa okuzepa ovandu,” Satan u ungurisa emuma ndo okutjita kutja tu ise Jehova. (Hebr. 2:14, 15) Povikando tjiva, ovandu mbe tjita ombango ya Satan ve tja, mave tu zepa indu tji tu hi nokuisa ongamburiro yetu. Povikando vyarwe, Satan mape ya a munu kutja matu hepa omapangero watjimanga, nu a ungurisa ongaro ndjo okuturora. Ozonganga poo ouṋepo weṱunḓu retu mbe he ri Ovahongonone va Jehova, mape ya ave tu ṋiṋikiza kutja tu yakure okupakerwa ombinḓu, tji matji tjiti kutja tu teye etwako ra Mukuru. Poo omundu mape ya a kondjo okutjita kutja tu yakure omapangero ngu maye pirukire omirari vyOmbeibela.

17. Otja kOvaroma 8:37-39, ongwaye tji tu ha sokutira onḓiro?

¹⁷ Nandarire kutja katu vanga okukoka, eṱe tu tjiwa kutja Jehova kamaa isa okutusuvera tji pa tjitwa nao. (Lesa Ovaroma 8:37-39.) Indu omapanga wa Jehova tji ya ṱu, ve kara mourizemburuka we, nu ku ye ve ri tjimuna ve nomuinyo. (Luk. 20:37, 38) Eye u zera okuvekotora komuinyo. (Job 14:15) Jehova wa suta otjisuta tjonḓengu yokombanda ‘kokutja tu kare nomuinyo waaruhe.’ (Joh. 3:16) Matu tjiwa kutja Jehova we tu suvera tjinene nu u rikendera eṱe. Ku nao, pendje nokuisa Jehova indu tji twa vere poo tji tu ri mongaro ndji mai tjiti kutja tu pandjare omuinyo wetu, eṱe matu sokuriyameka ku ye kutja me tu huhumiṋe, me tu pe ounongo, nomasa. Valérie nomurumendu we va tjita nao.—Eps. 41:3.

18. Ovikwaye mbi matu rihongo okuza kotjihorera tja Valérie?

¹⁸ Indu Valérie tja ri nozombura 35, wa munikwa omutjise wokangera omuvi. Tara omuano orusuvero mu rwe mu vatera kutja aha tira onḓiro. Eye wa tja: “Indu tji twa tjiwa kutja mbi nomutjise wokangera, eṱe twa urumine tjinene. Ami ee hepa okutaurwa, kutja mbi hupe. Ami mba hungira ku nozonganga ozengi, posi ya avehe kaave vanga okundjitaura nokuhina okuungurisa ombinḓu. Ami ee tira, posi ya mena retwako ra Mukuru, ami mba panḓa okuyakura omaungurisiro wombinḓu. Jehova we ndji raisira orusuvero tjinene mehupo randje. Nai mba ri noruveze okumuraisira kutja mbe mu suvera wina. Otjikando atjihe tji mba zuu ombuze ombi, ami mbe rimanena kutja me yorokisa  omutima wa Jehova nu hi nokuyandjera Satan okutaara. Korusenina mba yenena okutaurwa nokuhina omaungurisiro wombinḓu. Nandarire kutja hi ya kara nawa, Jehova aruhe u tu pa mbi matu hepa. Otjotjihorera, pombongarero yombongo ndja tjitwa ngunda e hi ya zuva ohunga nomutjise wandje, eṱe twa tara korupa ndwi ‘Meeting Today’s Adversities With Courage.’ * Orupa ndwo rwe tu huhumiṋa tjinene. Ami nomurumendu wandje twa lesa orupa ndwo povikando ovingi. Otupa tjimuna two, nokukayenda komurungu okuzuvarisa nokuyenda kozombongarero zombongo, kwe tu vatera kutja tu kare nohange momuinyo nokutjita ozondando ozombwa.”

19. Ovikwaye mbi mavi tjitwa moruyaveze rwopopezu?

¹⁹ Ovakriste mouye auhe va yenena okutuurunga ozongaro ozonḓeu nokupirukira Omudiaboli, nombatero ya Jehova. (1 Petr. 5:8, 9) Ove wina mo yenene. Moruyaveze rwopopezu, Jehova ma ungurisa Jesus na imba mbu mave kahonapara pu na ye “okuyekuyandeka imbi oviungura vyaSatan.” (1 Joh. 3:8) Okuzambo ovakarere va Mukuru kombanda yehi mave “yamwa koṋiṋikizire na kooma na kondiriro.” (Jes. 54:14; Mika 4:4) Ngunda oviṋa mbyo avi hi ya tjitwa, eṱe matu sokuungura oukukutu kutja atu ha kara nemuma.

20. Ovikwaye mbi mavi tu vatere kutja atu ha kara nemuma?

²⁰ Eṱe matu sokukayenda komurungu okupamisa ongamburiro yokutja Jehova we tu suvera nu u tjevera ovakarere ve. Okuripurira ko oukoto nokuhungira ohunga nomuano Jehova ma tjevera ovakarere ve morukapitaveze, maku tu vatere. Nu wina maku tu vatere tjinene tji twe ripurire komuano eye mee tu vatere okutuurunga ozongaro ozonḓeu. Nombatero ya Jehova, eṱe matu yenene okutuurunga emuma.—Eps. 34:4.