1. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ taˬ˗euˬ nga? (b) ‘Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu’ lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? (“Dzawˇ lahˬ”˗ahˇ jiˇ haw.)

 Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ gʼawˬ myahˇ maˬ gʼeh˗ehˇ naˇ˗eu gawˇ˗eu jeˬ, noeˬ shaˬ noeˬ zahˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ byoˆ nehˬ jiˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 21:3, 4) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu “nui nahˬ nui yu” ahˇ˗eu deuˬ˗ahˇ, miˇ tsaˬ heu siˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ pyeuꞈ laˇ ni mˇ ngeh caw ba nehˬ˗eu meh. (Ja ceuˬ 37:9-11) Kʼoeˇ naˇ teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ dui yaw kaˬ jaˆ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ nymˬ˗mˇ naˆ maˬ tseˇ gʼoeˇ dzehˬ laˇ˗awˇ, lmˇ boˬ ni gʼeh laˇ˗eu meh. Heu naˇ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ. Yeˬhawˇbaˬ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ dawˬ maˇ diˇ byah laˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh jah nya˗eu nga? Yeˬhawˇbaˬ naˇ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui ‘Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ noeˬ tmˬ’ nya˗eu meh. b (Ja ceuˬ 27:14) Aˬ dui Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah˗eu aˇ yamˬ˗ahˇ nui ma gʼawˬ mahˇ ni taˬ˗awˇ, laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ dawˬ˗eu heu neh, aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu ma.—Iˇsaˬyaˇ 55:10, 11.

2. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ mˇ˗euˬ nga?

² Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Pah mehˬ˗eu sahˬ boꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui˗euˬ saˇ ka˗ahˇ, miˇ tsaˬ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ mehˬ bawˬ gm˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ teu deuˬ˗ahˇ ‘tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma’ lehˇ kuˇ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 7:9, 10) Aˇ maꞈ teu maꞈ laꞈ kʼoeˇ tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca hawˇ˗eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ maˬ duˇ leˇ˗eu zaˬ yo aˬ li maˬ ehˇ, zaˬ miˬ aˬ buˇ maˬ ehˇ, zaˬ guˬ tsawˇ mawˬ maˬ ehˇ, jawˇ kʼawꞈ miˇ kʼahˬ  doe ni nui saˇ oꞈ˗awˇ, mehˬ bawˬ gm˗eu meh. (Ja ceuˬ 133:1; Yoˇhaˬ 10:16) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ tsaꞈ gaˬ˗eu gaˇ˗ahˇ leh jeh dui dui˗eu meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ gaˬ mawꞈ˗eu deuˬ˗ahˇ dzawˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ dah taˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20; Pah mehˬ˗eu 14:6, 7; 22:17) Nawˇ tsawˇ haˬ aˇ maꞈ maꞈ ma laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, muiˬ dui dui˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw˗eu yaw duˬ baw meh.

3. Saˬdaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

³ Nehꞈ Saˬdaˬ aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ mawꞈ˗eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ ngehˬ gʼeh nehˬ˗a, saˇ jaˇ maˬ ziꞈ˗a lehˇ bi jah mawꞈ˗eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ cawˆ˗iˇ naˇ, nui kʼaˬ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ˗ehˇ teˬ le˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ paˇ mˇ gaˇ keuˆ ni pyeuꞈ˗iˇ nya˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ laˆ cawˆ gaˇ maˬ ehˇ, Yawˇbaˆ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ˗ahˇ maˬ paˇ mˇ ni maˬ ehˇ, leh jeh gaˇ ya mawˇ˗eu meh.

4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga? (Yawˇbaˆ 1:9-12)

⁴ Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ Saˬdaˬ, Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ puiˬ ni aˬ jeˬ˗euˬ lahˇ ju˗ahˇ zmˬ˗euˬ nga lehˇ ja sawˇ ma. (Yawˇbaˆ 1:9-12-ahˇ gui.) Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yawˇbaˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ˗ahˇ mˇ byah meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya noeˬ taˬ˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.

5-6. Aˇ yamˬ tiˬ kʼehˇ laˇ kʼehˬ laꞈ kʼoeˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le˗euˬ nga?

⁵ Yawˇbaˆ˗euˬ dehꞈ ziˇ naˇ muiˬ dui dui˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ˗eu cawˬ cawˬ˗eu jeˬ jaˆ˗awˇ, mehˬ bawˬ gm˗eu huiˬ˗eu nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, smˇ muiˬ jiˇ muiˬ dui dui˗eu meh. (Yawˇbaˆ 1:1-5) Ehˇ kʼawꞈ tiˬ nah laꞈ kʼoeˇ tehꞈ˗ehˇ Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ ehˇ gʼaˬ ni ya smˇ jiˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ jeˬ zaˬ hawˇ˗eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ ya smˇ˗iˇ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 1:13-17) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ gaˬ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ jiˇ shiˇ jiˇ˗euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ da aˬ ma deuˬ yawˬ ha˗euˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ shiˇ˗euˬ tehꞈ kʼawꞈ, nui ma tsawˬ paˆ tsawˬ shaˆ gaˇ keuˆ ni nui ma cawˆ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ naˇ, zaˬ 10 gʼaˬ luꞈ bi shiˇ˗euˬ Yawˇbaˆ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ aˇ naˆ ni tsawˬ guˆ˗iˇ˗awˇ, aˇ naˆ ni nui ma tsawˬ paˆ tsawˬ shaˆ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Teu miˇ neh Yawˇbaˆ noeˬ shaˬ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mehˬ tsoeˬ cehˬ pyaˬ˗awˇ, miˇ tsa ga pahˬ gʼeh˗euˬ heu naˇ zahˬ leˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu jeˬ maˬ ngeuˇ˗a.—Yawˇbaˆ 1:18-20.

⁶ Aˇ nah naˇ Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ maˇ naˇ bi naˇ leˇ˗awˇ, daˬ ga ni jahˇ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 2:6-8; 7:5) Yaw beh tsawˇ haˬ deuˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ yaw zeu baw˗eu uˬ taꞈ, nui noeˬ nui duˇ jiˇ shaˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 31:18) Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ maˬ ngehˬ cawˬ nahˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ Yawˇbaˆ˗euˬ mehˇ nmˇ tsi tsi deuˬ maˬ ehˇ, yuiꞈ nyiˇ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ kʼaˆ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ haw cawˬ nahˇ˗a.—Yawˇbaˆ 19:13, 14, 16.

7. (a) Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ ya puˬ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh nga lehˇ noeˬ˗eu nga? Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ maˬ jahˇ˗euˬ nga? (b) Aˇ baˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Ka li zaˬ deuˬ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ shaˬ zahˬ keuˆ le nya˗eu nga?

⁷ Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya shaˬ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ maˬ paˇ shiˇ˗euˬ miˇ neh meh lehˇ bi noeˬ mawꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yawˇbaˆ˗euˬ zaˬ 10 gʼaˬ luꞈ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ hawˬ dzaˬ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ hawˬ dzaˬ luꞈ˗eu iˇ kahˇ˗ahˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma neh bi baw pyaˆ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 1:18, 19) Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ mˬ˗ahˇ neh miˬ dzaˬ bi ga le˗awˇ, Yawˇbaˆ˗euˬ yawˇ deuˬ hawˇ˗eu yawˇ bo˗eu zaˬ kʼaˆ deuˬ˗ahˇ miˬ dzaˬ neh bi puiˆ dzaˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 1:16) Jaˬ lehˇ lehˇ ma hawˇ˗eu miˬ dzaˬ heu naˇ mˬ˗ahˇ neh oe˗euˬ miˇ neh, Yawˇbaˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh jahˇ ngaˬ lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu jeˬ nga lehˇ noeˬ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ Yawˇbaˆ mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ maˬ mˇ lehˬ˗a. Yawˇbaˆ dzeuˇ laꞈ˗euˬ aˇ nah aˇ yamˬ heu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu gʼawˬ mya jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. Yawˇbaˆ  Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˬ˗eu jeˬ biꞈ ngeh ha geuꞈ˗euˬ loꞈ˗ehˇ, pyeuꞈ laˇ˗euˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ jiˇ ya ha geuꞈ ngaˇ lehˇ noeˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Yawˇbaˆ ‘Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ ja ceuˬ˗eu jeˬ oꞈ luꞈ˗uˇ’ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 1:20, 21; 2:10) Yawˇbaˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ deuˬ ya smˇ jiˇ˗awˇ, nui ma hawˇ˗eu mawˇ doˇ˗ahˇ deuˬ dui dui luꞈ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ lawˬ haw˗eu maˬ naˬ leˇ˗aˬ siˬ.

8. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ lawˬ haw˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ paˇ zmˬ˗euˬ nga?

⁸ Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ bi noeˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Yawˇbaˆ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu cawˬ 3 gʼaˬ˗ahˇ zmˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ nawˇ yaw lehˬ yaw myaˬ jeˬ mˇ˗euˬ miˇ neh, heu loꞈ˗ehˇ ya puˬ nga lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 22:5-9) Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ aˇ naˆ ni mˇ muiˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ maˬ haw cawˬ˗a lehˇ noeˬ leˇ ni jiˇ jahˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 4:18; 22:2, 3; 25:4) Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ˗ahˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gaˬ˗eu maˬ siˬ, ngehˬ gʼeh˗eu maˬ siˬ, aˇ poeˬ taˬ baw˗eu maˬ siˬ, lehˇ noeˬ leˇ ni jiˇ jahˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dawˬ heu naˇ, Yawˇbaˆ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ nya lehˇ bi noeˬ leˇ nya˗eu meh.

9. Yawˇbaˆ˗ahˇ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ, gʼaˬ ahˇ daˆ leꞈ ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁹ Yawˇbaˆ, naˇ naˇ˗ehˇ kʼaˬ lehˇ lehˇ deh˗ahˇ nuiˇ luꞈ˗eu aˇ baˇ˗ahˇ noeˬ mawˇ haw sheˇ. (Yawˇbaˆ 2:8) Yawˇbaˆ˗euˬ cawˬ deuˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ nga lehˇ ehˇ ehˇ˗ehˇ daˬ ga ni jahˇ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ shiˇ jiˇ˗euˬ miˇ neh nui ma cawˆ luꞈ gaˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ jiˇ toˆ˗ehˇ paˇ ehˇ˗eu miˇ neh Yawˇbaˆ˗ahˇ nui ma paˇ cawˆ dzehˬ leˇ˗euˬ meh. Dahˬ beh ngeh Yawˇbaˆ dawˬ maˬ tmˇ ni jawˇ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 2:13–3:1) Yawˇbaˆ˗euˬ maˬ muiˬ˗eu cawˬ deuˬ, Yawˇbaˆ Miˬyehˇ˗ahˇ byehˇ dzeh˗eu lehˇ gʼeh˗eu miˇ neh dawˬ maˬ tmˇ ni jawˇ nga lehˇ noeˬ˗euˬ naˇ, lehˬ˗iˇ˗euˬ yaw duˬ baw meh. Tiˬ poˆ Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ˗euˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ haw˗awˇ, ‘Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni ngaˇ Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ma’ lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 27:5) Yawˇbaˆ heu naˆ naˆ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ kʼawꞈ, aˬ jeˬ miˇ neh kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗awˇ, gʼaˬ ahˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ nga?  Yawˇbaˆ˗euˬ dehꞈ ziˇ doeˇ dui dui luꞈ kʼawꞈ, aˬ yawꞈ nui gaˬ pyeuꞈ˗eu Miˬyehˇ tiˬ nah shaˬ zahˬ˗ahˇ aˇ saˬ bi saˬ meh lehˇ jah ziꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ ya shiˇ naˇ kʼawꞈ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 14:13-15.

10. Aˬ dui Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹⁰ Aˬ dui Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ neh Saˬdaˬ aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ byehˇ dzeh ni maˬ ka tiˇ nya nga lehˇ ya siˬ˗awˇ, aˬ dui ya puˬ luꞈ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ aˬ myah luꞈ siˬ nya ngaˇ lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma. Yawˇbaˆ neh ya puˬ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ aˇ yeˇ huiˬ˗eu gaˇ kawˆ gʼawˬ mya jeˬ˗ahˇ jiˇ bi siꞈ laꞈ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui Yawˇbaˆ˗ahˇ neh dzaw geuꞈ nya˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ.

11. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe daˆ leꞈ naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ nya˗eu nga? (Yaˬkoˆ 4:7)

¹¹ Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gʼoe daˆ leꞈ naˇ, aˬ geu jeˬ lehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ maˬ kaˬ kamˬ daˬ coeˇ˗awˇ, Saˬdaˬ˗ahˇ jiˇ deuˆ gʼaˬ nya meh lehˇ Yawˇbaˆ mˇ mawˇ yaꞈ˗euˬ meh. Aˬ dui toˆ˗ehˇ jahˇ naˇ, Saˬdaˬ aˬ dui jawˇ gaˇ neh cehˆ doˆ tehꞈ˗a lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ kamˬ taˬ˗euˬ meh.—Yaˬkoˆ 4:7-ahˇ gui.

12. Gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ, Yawˇbaˆ˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ leˇ˗euˬ nga?

¹² Aˬ dui gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya jah ziꞈ˗eu meh. Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ Saˬdaˬ ya shiˇ gaˇ guˆ˗eu nui ma˗ahˇ zmˬ˗awˇ, aˬ dui˗ahˇ saˇ jaˇ peuˬ ni jahˇ˗eu meh. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ yawˬ ha˗euˬ uˬ kʼawˇ ya buˬ˗iˇ ni yawˬ jeˬ na luꞈ jahˇ˗awˇ, saˇ jaˇ kʼawꞈ peuˬ˗eu meh lehˇ ehˇ˗eu meh. Saˬdaˬ neh ehˇ˗euˬ lehˬ˗iˇ dui dui ngaˬ˗aˇ. Yawˇbaˆ shiˇ kʼawˇ ya puˬ kʼawꞈ, Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ nui ma taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ ya puˬ˗eu gaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ Miˬyehˇ laˆ piˇ nehˬ meh lehˇ noeˬ tmˬ˗eu miˇ neh meh. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ yaw dehꞈ dehꞈ luꞈ ngeh yamˬ˗ahˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ ya puˬ luꞈ˗eu gaˇ kawˆ heu˗ahˇ maˬ laˆ piˇ nehˬ kʼawꞈ, mehˬ hu paw aˬ yawꞈ˗ahˇ bi gʼoꞈ dehꞈ laˇ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. Yawˇbaˆ˗euˬ gʼaˇ duˬ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ heu naˇ bya cehˆ ni jaˆ ngaˇ. Aˬ dui jiˇ gʼoꞈ dehꞈ laˇ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ naˇ, ya shiˇ gaˇ guˆ˗eu nui ma baˬ da neh saˇ jaˇ maˬ peuˬ˗eu yaw duˬ baw meh.

13. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ lawˬ haw ngeh zmˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh nui ma ya ahˇ˗eu nga?

¹³ Aˬ dui Saˬdaˬ neh Yawˇbaˆ˗ahˇ lawˬ haw ngeh zmˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya haw tsoˆ taˬ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ Saˬdaˬ teu˗ahˇ zmˬ luꞈ˗eu miˇ neh meh. Saˬdaˬ “Tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ yawˬ ha˗euˬ uˬ kʼawˇ ya buˬ˗iˇ ni yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ byehˇ dzeh coeˇ tehꞈ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 2:4, 5) Heu naˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu tsawˇ haˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ ja bu˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Saˬdaˬ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗ahˇ maˇ diˇ maˬ gaˬ˗a, yawˬ ha˗euˬ uˬ kʼawˇ ya buˬ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Miˬyehˇ˗ahˇ jiˇ byehˇ dzeh coeˇ meh lehˇ ja bu luꞈ˗eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. Kʼoeˇ naˇ Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ aˬ dui˗ahˇ maˇ diˇ maˬ gaˬ˗a. Aˬ dui neh leh jeh˗euˬ jeˬ˗ahˇ Miˬyehˇ myaˆ haw maˬ cawˬ˗a lehˇ jiˇ ehˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu deuˬ naˇ Saˬdaˬ˗euˬ bawˬ toˆ˗ahˇ siˬ nya taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ˗ahˇ maˬ tawˆ leˇ˗a.

14. Lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ bi siˬ laˇ˗eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.

¹⁴ Aˬ dui lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, heu naˇ nymˬ˗mˇ yawˬ ha aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ haw paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ neh ya puˬ˗euˬ lawˬ haw˗eu jeˬ baˬ da neh aˬ yawꞈ˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ, laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ heu naˆ maˬ tseˇ ya taˬ aw nga lehˇ ya siˬ˗euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:3) Aˬ dui jiˇ lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, nymˬ˗mˇ yawˬ ha aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya dzehˬ laˇ˗eu meh. Yaw kʼaˆ˗ehˇ naˇ luꞈ kʼawꞈ tawˬ˗ahˇ ya uˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ Niˇkoˬlaiˬ c heu loꞈ˗ehˇ ehˇ˗eu meh. “Tawˬ heu naˇ Ehˇsaꞈ˗le deh gaˇ duˇ˗awˇ, Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ bi mawˇ laˇ˗eu meh.” Aˬ dui yawˬ  ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ neh hawˇ˗eu laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ nya˗eu meh.

15. Aˬ dui aˬ suˇ gʼaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁵ Aˬ dui aˬ dui˗ahˇ muiˇ˗eu gʼaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ ehˇ dawˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ naˇ haˬ˗euˬ meh. Miˬyehˇ Yawˇbaˆ˗ahˇ ‘Nawˇ ngaˬ˗euˬ baoˬ˗ahˇ maˬ mawˇ laˇ nya loˇ? Nawˇ ya puˬ luꞈ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ ngaˇ siˬ nya ma. Ngaˇ nawˬ˗ahˇ maˬ haw piˇ nehˬ nya nga lehˇ nawˇ noeˬ de loˇ?’ lehˇ ja mawˇ nehˬ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ taˬ aw˗eu laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ˗euˬ meh. Yawˇbaˆ “Dzeuˇ laˇ ngeh nawˬ˗euˬ gaˇ kawˆ aˬ cawˬ ja gaˇ tehꞈ˗ehˇ ngaˇ ya gaˬ haw˗euˬ kʼawꞈ, nymˬ˗mˇ ngaˬ˗euˬ myaˆ nuiˆ neh nawˬ˗ahˇ ya mawˇ duˬ˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. (Yawˇbaˆ 42:5) Yawˇbaˆ dawˬ heu˗ahˇ ngehˬ ngeh, aˬ yawꞈ kʼaˬ lehˇ lehˇ deh˗ahˇ nuiˇ luꞈ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ˗euˬ mawˇ do˗ahˇ maˇ naˇ naˇ byah taˬ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ zaˬ deuˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ jiˇ nui ma cawˆ luꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, nui kʼahˇ shiˇ˗eu lehˇ bi jah ziꞈ˗eu meh.—Yawˇbaˆ 42:7, 8.

16. Iˇsaˬyaˇ 49:15, 16-ahˇ haw ngeh, aˬ dui shaˬ zahˬ ya puˬ ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ya ngehˇ˗eu nga?

¹⁶ Nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ dui˗ahˇ yehˬ baw sehˇ lu˗ehˇ ngehˬ laˇ mˇ laˇ˗awˇ, haw teˬ laˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ˗euˬ tsawˇ myahˇ˗ahˇ maˬ ehˇ, laˆ cawˆ˗awˇ “maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni gʼawˬ mya jeˬ ja bu ja doeˇ˗eu” meh. (Maꞈtehˬ 5:11) Yawˇbaˆ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw ngeh aˬ dui shaˬ˗eu zahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya puˬ ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu yaw duˬ baw meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ jah˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗eu deuˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ gaˬ˗awˇ, tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ byehˇ dzeh˗a. (Iˇsaˬyaˇ 49:15, 16-ahˇ gui.) Aˬ dui Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗euˬ ja bu ja doeˇ˗eu dawˬ˗ahˇ maˬ ya naˇ haˬ˗a. Tuˆlaˇkiꞈ miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ˗eu mehˇ nmˇ Je˗suiˬ pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ shaˬ zahˬ yaw myaˬ jeˬ ya  puˬ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Nga pehˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja bu gaˇ naˇ haˬ naˇ, nui ma cawˆ laˇ nya˗awˇ gʼaˬ baˬ laˇ nya meh lehˇ siˬ nya˗eu ma. Teu miˇ neh Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tehꞈ˗ehˇ haw tsoˆ taˬ˗awˇ, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ myaˬ luꞈ˗eu ma. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu miˇ neh, nga pehˬ laˬ kʼaˬ cehˇ daˆ leꞈ nya˗euˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Yawˇbaˆ loꞈ˗ehˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ dawˬ˗ahˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. Miˬyehˇ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ heu naˇ, aˬ dui˗euˬ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ laˆ cawˆ laˇ nya˗a.

17. Aˬ dui Heˬbyehˇ yaw huiˬ 11-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗eu nga?

¹⁷ Yawˇbaˆ naˇ kʼaˆ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ kʼaˬ duˬ ni gʼeh˗eu saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ laꞈ kʼoeˇ neh tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ meh. Pawˇluˆ Heˬbyehˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ nehˬ ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ˗eu gaˇ mˇ zaˬ yaw myaˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ngehˬ keuˆ˗euˬ meh. Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ ‘jah˗eu jeˬ gaˇ kawˆ saˇ kiˇ kamˬ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ’ lehˇ kuˇ taˬ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 12:1) Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ gʼaˬ na luꞈ kʼaˆ dui dui˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ˗euˬ meh. (Heˬbyehˇ 11:36-40) Aˬ yawꞈ maꞈ neh oˇ kamˬ˗euˬ jeˬ hawˇ˗eu leh jeh˗euˬ jeˬ heu naˇ, yawˬ ngehꞈ nga laˬ? Maˬ, maˬ ngeuˇ˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ yaw dehꞈ dehꞈ luꞈ ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ saˇ jaˇ dawˬ dawˬ tawˆ luꞈ byah laˇ gaˇ maˬ ya mawˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ daˆ leꞈ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu miˇ neh, saˇ jaˇ dawˬ deuˬ maˇ diˇ byah laˇ gaˇ ya mawˇ meh lehˇ jah ziꞈ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 11:4, 5) Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ noeˬ tmˬ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu meh.

18. Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ de? (Heˬbyehˇ 11:6)

¹⁸ Nymˬ˗mˇ iˬ nah aˬ dui yaw dehꞈ dehꞈ luꞈ˗eu miˇ tsaˬ heu siˬ tiˬ nah saˇ˗iˬ tiˬ nah doeˇ dzehˬ laˇ luꞈ˗eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:13) Saˬdaˬ Miˬyehˇ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ lawˬ haw luꞈ˗eu maˬ naˬ leˇ˗aˬ siˬ. Mehˬ hu paw aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗eu maˬ kaˬ, ‘dehꞈ luꞈ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ noeˬ tmˬ˗awˇ’ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ˗ahˇ leh jeh˗awˇ mˇ daˆ leꞈ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ luꞈ˗uˇ. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:10) Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ neh Yawˇbaˆ˗ahˇ biꞈ˗euˬ guiˬ lahˬ deuˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ˗aˬ, “gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ tiˬ byah ni ahˇ˗eu” lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 5:11) Aˬ dui jiˇ Miˬyehˇ “aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼaˇ poˆ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ” guiˬ lahˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ˗awˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ kaˇ˗euˇ.—Heˬbyehˇ 11:6-ahˇ gui.