1. (a) De emwi ne Jehova wẹẹ irẹn gha ru ne ima vbe odaro? (b) Vba yae kha na “mu ẹtin yan e Jehova”? (Ghee “Ẹmwẹ Na Rhan Otọ Re.”)

 E JEHOVA yan rẹn wẹẹ, agbọn gha maan emwa hia ni hoẹmwẹ irẹn vbe odaro. Vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, ọ gha wabọ emianmwẹ, akhiẹ kevbe uwu. (Arhie 21:​3, 4) Ọ gha ru iyobọ ne “emwa ọmẹhẹ” ni mu ẹtin yan rẹn, ne iran mieke na ya uhunmwu otagbọn na khian e Paradais. (Psm 37:​9-11) Vbe ẹghẹ nii, ọ gha ru iyobọ ne ima, ne ima sẹtin gu obọ ẹre sẹ vbene ima ya gu obọ ẹre vbe ẹdẹnẹrẹ. Ẹghẹ nii gha rhiẹnrhiẹn gbe! Sokpan vbọ gele ya ima yayi wẹẹ, Osanobua gha mu eyan rẹn hia sẹ? E Jehova gha ta ẹmwẹ nẹ, te ọ muẹn sẹ. Rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin “mu ẹtin yan e Jehova.” b (Psm 27:14) Odẹ ọkpa ne ima khian ya ru ọna, ọre ne ima gha mwẹ ẹbo izinegbe, ma ghi vbe gha sọyẹnmwẹ, zẹvbe ne ima ya diakhẹ ẹghẹ ne Jehova khian ya mu eyan rẹn hia sẹ.​—Aiz 55:​10, 11.

2. De emwi ne Jehova he ru?

² Emwi ne Jehova he ru rhie ẹre ma wẹẹ, ọ gha gele sẹtin mu eyan rẹn hia sẹ. Gia guan kaẹn igiemwi ọkpa. Vbe ebe Arhie Maan, e Jehova yan rẹn wẹẹ, vbe ẹghẹ ọghe ima, irẹn gha ru ẹre ne emwa ni ke agbẹnvbo ughughan rre, kevbe ni zẹ urhuẹvbo ughughan gha ga irẹn vbe uwu akugbe. Emwa na guan kaẹn na, ẹre a tie ẹre “oghẹn ne gbii” vbe ẹdẹnẹrẹ. (Arhie 7:​9, 10) Ikpia, ikhuo kevbe ibiẹka ẹre oghẹn ne gbii na khin. Urhuẹvbo ughughan ẹre iran zẹ, odẹ ughughan ẹre iran ya ru  emwi, ọrheyerriọ te iran hia vbe uhunmwu otagbọn na wa gu obọ egbe zẹvbe etẹn. (Psm 133:1; Jọn 10:16) Te oghẹn ne gbii na wa vbe rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. Iran vbe mu egbe ne iran ya tama ọmwaikọmwa vbekpa agbọn ọghe ọgbọn nọ dee vbe odaro. (Mat 28:​19, 20; Arhie 14:​6, 7; 22:17) Adeghẹ ọkpa vbe oghẹn ne gbii ẹre u khin, ẹi mwẹ ẹko ma gha sẹ ruẹ ọyẹnmwẹ, ẹghẹ ke ẹghẹ ne u ya muẹn roro vbene emwi khian gha ye hẹ vbe odaro.

3. De emwi ne Esu hoo nọ ru?

³ Esu ma hoo ne ima gha mwẹ ọnrẹn vbe ekhọe wẹẹ, emwi hia gha dunna vbe odaro. Esu hoo ne ima gha roro ẹre wẹẹ, ẹmwẹ ima ma mu e Jehova, kevbe wẹẹ, ẹi khian mu eyan rẹn hia sẹ. Esu gha sẹtin ru ọna, egbe ghi do wọọ ima, ma sẹtin kue sẹ e Jehova rae. Vbe ako iruẹmwi na, ma gha bẹghe ẹre wẹẹ, ọna ọre emwi ne Esu te hia nọ ru e Job re.

4. De emwi ne ima khian guan kaẹn vbe ako iruẹmwi na? (Job 1:​9-12)

⁴ Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn emwi ughughan ne Esu ru e Job re, nọ mieke na sẹ e Jehova rae. (Tie Job 1:​9-12.) Ma gha vbe guan kaẹn emwi ne ima gha miẹn ruẹ vbe okha ọghe Job, kevbe evbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha yerre wẹẹ, e Jehova hoẹmwẹ ima kevbe wẹẹ, ọ gha mu eyan rẹn hia sẹ.

5-6. De emwi nọ sunu daa e Job vbe asẹ ọkpa?

⁵ Te agbọn te wa gha rhiẹnrhiẹn e Job. Te ọ wa gu obọ e Jehova ẹsẹsẹmwẹse. Ọmwa nọ wa gha mwẹ emọ nibun ẹre Job ghaa khin, irẹn vbe ẹgbẹe ọre wa gha mwẹ akugbe, erriọ vbe ya fe ya obọ mu iso. (Job 1:​1-5) Sokpan, vbe ẹdẹ ọkpa kẹkan, iyobọ emwi hia nọ mwẹ keghi wii ẹre. Emwi ewe nọ mwẹ ẹre ọ ka wii ẹre. (Job 1:​13-17) Vbe iyeke ọni, ivbi ẹre hia nọ hoẹmwẹ ọnrẹn na wulo ye ọre aro. Muẹn roro vbene emwi ghaa ye hẹ ne Job vbe ọvbokhan rẹn. Ọmọ ọkpa kẹkan gha wu, ọ da evbibiẹ ọre sẹrriọ wẹẹ, ọ kẹ kherhe ne iran wu lelẹe. U miẹn akhiẹ kevbe obalọ ne Job vbe ọvbokhan rẹn ghaa ye vbe iran họn wẹẹ, emọ igbe ne iran mwẹ wulo. Ẹi khabe ne Job na sọ ukpọn ye egbe ẹre ẹkun, ọ na vbe de mu aro rhu otọ!​—Job 1:​18-20.

⁶ Ọ ma fo ye evba, e Setan na ghi mu emianmwẹ ku e Job, ọ na ghi khian ne mitan mitan. (Job 2:​6-8; 7:5) Vbe nọ te sẹ ẹghẹ na, ọmwa na wa gha rhie ọghọ na ẹre Job ghaa khin. Te emwa kue gha bu ẹre rre nọ rhie ibude ne iran. (Job 31:18) Sokpan vbe na ghi ye na, te emwa ghi lẹẹ nẹẹn. Emwa rẹn vbe uwu ẹgbẹe, avbe ọse ni sikẹ ọre, uhiẹn ya sẹ egbe eguọmwadia ẹre na he Job yotọ!​—Job 19:​13, 14, 16.

7. (a) De emwi ne Job ghaa roro wẹẹ, ẹre ọ si ẹre ne irẹn na gha susẹ, sokpan de emwi ne Job ma ru? (b) De ọlọghọmwa ne ovbiotu e Kristi gha sẹtin werriẹ aro daa, na gha sẹtin ya gie emwi nọ sunu vbe efoto ọghe okhuẹn 7?

⁷ E Setan hoo ne Job gha roro ẹre wẹẹ, rhunmwuda ne Jehova na mu ohu ẹre, ẹre ọ si ẹre nọ na susẹ. Odẹ ọkpa nọ ya ru ọna, ọre nọ na ya ogbigbi ẹhoho guọghọ owa ne ivbi e Job igbe na gha rri evbare kugbe, evba nii ẹre ehia wa la. (Job 1:​18, 19) Ọ na vbe gie erhẹn ke ẹrinmwi rre ya gbele ohuan hia ne Job ghaa mwẹ, ya sẹ egbe eguọmwadia e Job ni ghaa gbaroghe avbe ohuan nii. (Job 1:16) Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ogbigbi ẹhoho kevbe erhẹn nii i re ọghe kẹkan, e Job na gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova ẹre ọ gie ẹre rre. Rhunmwuda ọni, ọ na gha roro ẹre wẹẹ, te irẹn ru emwi nọ sọnnọ e Jehova. Ọrheyerriọ, e Job ma tie ihẹn ne Osanobua. E Job rẹnrẹn wẹẹ, ẹi re avbiẹ emwi ẹre Jehova he ru ne irẹn ke ẹghẹ gha dee. Ọ kegha roro ẹre wẹẹ, deghẹ irẹn miẹn ọnrẹn yi, emwi nọ maan hia nọ ke obọ e Jehova rre, ọ vbe khẹke ne irẹn mu egbe, ne irẹn ya zin egbe emwi dan nọ ke obọ ẹre rre. Ọni  ẹre ọ si ẹre nọ na kha wẹẹ: “Urhomwẹ nọ ne eni e Jehova.” (Job 1:​20, 21; 2:10) Agharhemiẹn wẹẹ, e Job ghaa khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe, kevbe wẹẹ, emọ hia kevbe emwi ewe nọ mwẹ wii ẹre, e Job ma ye sẹ e Jehova rae. Sokpan, Esu ma ye zẹ ọre obọ vbe ẹkun.

8. De odẹ ọvbehe ne Setan ghi vbe la rre?

⁸ E Setan keghi vbe la odẹ ọvbehe rre. Ọ keghi loo ikpia eha ni tie egbe iran ọsie Job, ya ta ẹmwẹ nọ ya e Job gha roro ẹre wẹẹ, irẹn i ghi mwẹ esa ne irẹn ye. Iran keghi kha wẹẹ, orukhọ ne Job ru, ẹre ọ si ẹre nọ na susẹ. (Job 22:​5-9) Iran na vbe hia ne iran ya e Job gha roro ẹre wẹẹ, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọmwa esi nọ, emwi hia nọ ru nọ mieke na ya ẹko gha rhiẹnrhiẹn Osanobua, i mwẹ esa nọ ye. (Job 4:18; 22:​2, 3; 25:4) Nọnaghiyerriọ, ọ gha gia na kha wẹẹ, te iran ghaa hoo ne Job gha roro ẹre wẹẹ, e Jehova ma hoẹmwẹ irẹn, ẹi khian gbaroghe irẹn, kevbe wẹẹ esa i rrọọ ne irẹn ya gha gae. Ẹmwẹ ne iran tama Job gha te sẹtin ya iro han rẹn.

9. Vbọ ru iyobọ ne Job, ne egbe ma na wọọ ẹre?

⁹ Muẹn roro vbene emwi ghaa ye Job hẹ, ọ tota ye uwu emuẹn, obalọ nọ ye i fo, ẹi vbiẹ. (Job 2:8) Avbe ọsiọre na gha ya ukpẹ rri ọre, iran na vbe gha hoo ne iran mu ẹre eni rhia. Ẹi re ọlọghọmwa ne kherhe ẹre Job miẹn vbe agbọn, ẹi re ẹmwẹ ivbi ẹre nọ wu ẹre a ghi kha, te ọ wa da ẹre sẹ ugboloko. Vbe uwu ena hia, e Job ma ka ta ẹmwẹ rhọkpa. (Job 2:13–3:1) Deghẹ avbe ọsie Job te gha roro ẹre wẹẹ, rhunmwuda ne Job na hunwan rhie ma wẹẹ, te ọ khian ghi sẹ e Jehova rae, te iran ba ẹre ku. E Job keghi kha wẹẹ: “Vbene I te ya wu, I i khian sẹ Osanobua rae!” Ọ gha kẹ, te Job tọn uhunmwu mu gha ghee avbe ọsiọre vbe ọ ta ẹmwẹ na. (Job 27:5) Vbọ ru iyobọ ne Job, ne egbe ma na wọọ ẹre, nọ na vbe sẹtin mudia ẹse, agharhemiẹn wẹẹ, obọ wa da ẹre? Vbe uwu ẹghẹ ne iro te ya han rẹn, te ọ ye mu ẹtin  yan Osanobua wẹẹ, ọ gha kie irẹn oya. Ọ rẹnrẹn wẹẹ, irẹn gha dobọ wu, e Jehova gha huẹn irẹn kpaegbe.​—Job 14:​13-15.

10. De emwi ne okha ọghe Job maa ima re?

¹⁰ Okha ọghe Job maa ima re wẹẹ, e Setan i khian sẹtin kpikpi ima, ne ima sẹ e Jehova rae kevbe wẹẹ, e Jehova bẹghe emwi hia ne ima la gberra. Emwi ọvbehe ye rrọọ ne okha ọghe Job maa ima re. Gi ima guan kaẹn eso vbọ.

11. De emwi nọ khian sunu deghẹ ima na mu ẹtin yan e Jehova? (Jems 4:7)

¹¹ Okha ọghe Job ya ima rẹn wẹẹ, adeghẹ ima na mu ẹtin yan e Jehova, ma gha sẹtin zin egbe ọlọghọmwa ne ima rhirhi gha ye, ma ghi vbe ya ekhue mu Esu. Ma gha ru ọna, e Baibol gi ima rẹn wẹẹ, Esu ghi lẹẹ hin ehe ne ima ye rre.​—Tie Jems 4:7.

12. Ne Job na rẹnrẹn wẹẹ, a gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe, vbọ ya ru iyobọ nẹẹn hẹ?

¹² Ọ khẹke ne ima gele yayi wẹẹ, ima gha wu, e Jehova gha huẹn ima kpaegbe. Zẹvbe ne ima ruẹ ọre vbe ako iruẹmwi nọ lae, e Setan keghi ya ẹmwẹ uwu kpe ohan ye ima egbe ne ima mieke na sẹ e Jehova rae. Esu khare wẹẹ, e Job gha sẹtin ru emwi ke emwi nọ mieke na gha rre agbọn, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, emwi nii gha yae khian rree ne Jehova. Sokpan ohoghe ẹre Esu tae. Uhiẹn vbọ khọ wẹẹ e Job i khian ghi miẹn uhunmwu vbe uwu ọlọghọmwa nọ ye, ọ na ye rhikhan mu e Jehova. E Job ma mianmian emwi esi ne Jehova he ru, ọ vbe rẹn wẹẹ, e Jehova gha kie irẹn oya, ọna ẹre ọ zẹe ne Job na sẹtin zin egbe ọlọghọmwa nọ ye. E Job rẹnrẹn wẹẹ, uhiẹn deghẹ e Jehova ma na sọfurre ye ọlọghọmwa ne irẹn ye, irẹn gha wu, ọ gha huẹn irẹn kpaegbe vbọ gha sẹ ẹghẹ. Te Job wa ya ekhọe hia yayi wẹẹ, a gha huẹn emwa ni wulo kpaegbe. Ma gha vbe ya ekhọe hia ya ọna yi, ma i khian sẹ e Jehova rae, uhiẹn deghẹ a na gha ya ẹmwẹ uwu kpe ohan ye ima egbe.

13. Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima rẹn odẹ ughughan ne Esu loo ro ya danmwẹ e Job ghee?

¹³ Ọ khẹke ne ima rẹn odẹ ughughan ne Esu loo ro ya danmwẹ e Job ghee, rhunmwuda, Esu vbe loo egbe edanmwẹ vberriọ vbe ẹdẹnẹrẹ. Esu khare wẹẹ: “Ọmwa [ẹi Job ọkpa] sẹtin viọ emwi hia nọ mwẹ ya de uhunmwu ẹnrẹn ye agbọn.” (Job 2:​4, 5) Te Esu ya ọna kha wẹẹ, ima ma gele hoẹmwẹ e Jehova, kevbe wẹẹ, ọ gha de ọghe uwu, ma gha sẹ e Jehova rae. Esu vbe kha wẹẹ, Osanobua ma gele hoẹmwẹ ima, kevbe wẹẹ, emwi ke emwi ne ima ru ne ima ya ya ẹko rhiẹnrhiẹn ọnrẹn i mwẹ esa nọ ye. Ma ghọghọ wẹẹ, ma ni mu ẹtin yan e Jehova, rẹn odẹ ughughan ne Esu ya mu emwa rẹrẹ.

14. De iyobọ ne edanmwẹ gha sẹtin ru ne ima? Ru igiemwi yọ.

¹⁴ Ọ khẹke ne ima gha ghee edanmwẹ ne ima werriẹ aro daa, zẹvbe ẹkpotọ nọ kie ne ima ya rẹn ako ne ima na vburriẹ. Edanmwẹ ne Job werriẹ aro daa, ẹre ọ ru iyobọ nẹẹn ya rẹn ako nọ na vburriẹ, ọ na vbe sẹtin winna yan rẹn. E Job na do bẹghe ẹre wẹẹ, irẹn ma mu egbe rrie otọ sẹ, ọ khẹke ne irẹn hia sayọ. (Job 42:3) Ma gha vbe sẹtin rẹn ako ne ima na vburriẹ, vbe ima ghaa rre uwu edanmwẹ. Ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre Nikolay, c na mu ye eghan, agharhemiẹn wẹẹ ọ khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe, keghi kha wẹẹ: “Te eghan yevbe na ghee X-ray na ya ghee uwu egbe, ọ gha sẹtin ru iyobọ nuẹn ya rẹn ako nọ khẹke ne u winna yan.” Ma gha ghi rẹn ako ne ima na vburriẹ, ma ghi sẹtin ru afiwerriẹ nọ khẹke.

15. De ọmwa nọ khẹke ne ima danmwehọ re, kevbe wẹẹ vbọzẹ?

¹⁵ E Jehova ẹre ọ khẹke ne ima gha  danmwehọ re, ẹi re avbe eghian ọghe ima. E Job keghi gbe ehọ kotọ danmwehọ e Jehova vbe ọ gu ẹre guan. E Jehova keghi gu e Job ziro. Te ọ ye vbe ne Jehova ghaa nọ rẹn wẹẹ: ‘Emwi hia ne I yi ma ya ruẹ rẹn wẹẹ, I mwẹ ẹtin ra? I bẹghe emwi hia nọ sunu daa ruẹ. Te uwẹ roro ẹre wẹẹ, imẹ i khian sẹtin gbaroghe ruẹ ra?’ E Job keghi mu egbe rrie otọ, ọ na gele gbọyẹmwẹ ye emwi nọ maan hia ne Jehova he ru. Ọ keghi kha wẹẹ: “Emwi ne emwa ọvbehe ta vbekpa ruẹ ẹre I ka rẹn, sokpan, banbanna nian mẹ ya aro mwẹ bẹghe ruẹ nẹ.” (Job 42:5) Ọ gha kẹ vbe Job ta ẹmwẹ na, te ọ ye tota ye uwu emuẹn, ẹtẹ gba ẹre egbe hia, emọ hia nọ mwẹ wu nẹ. Ọrheyerriọ, e Jehova keghi gi e Job rẹn wẹẹ irẹn hoẹmwẹ ọnrẹn, ọ na vbe gi ẹre rẹn wẹẹ irẹn ya ekhọe hia miẹn ọnrẹn yi.​—Job 42:​7, 8.

16. Zẹvbe nọ rre ebe Aizaia 49:​15, 16, vbọ khẹke ne ima kọ ye orhiọn vbe ima ghaa werriẹ aro daa edanmwẹ?

¹⁶ Vbe ẹdẹnẹrẹ, emwa sẹtin vbe gha rhovbiẹ ima, iran sẹtin vbe gha ya obọ dan mu ima, vbe na miẹn wẹẹ, ima i mwẹ esa ne ima ye. Iran ghi gha hoo ne iran mu ima eni rhia, ra iran ghi gha ta ohoghe khian vbekpa Avbe Osẹe Jehova, iran ghi vbe “gha ta ẹmwẹ dan lele” ima. (Mat 5:11) Okha ọghe Job maa ima re wẹẹ, e Jehova mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ma i khian sẹ irẹn rae vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ. E Jehova hoẹmwẹ ima, ẹi khian vbe sẹ ima rae, deghẹ ima na mu ẹtin yan rẹn. (Tie Aizaia 49:​15, 16.) Ghẹ gha danmwehọ avbe ọta ohoghe ne avbe eghian ọghe Osanobua ta khian! Ọ mwẹ ọtẹn nokpia ọkpa na tie ẹre James, nọ ke Turkey rre, ne ẹgbẹe ọre werriẹ aro daa ọlọghọmwa eso ni wegbe. Ọ khare wẹẹ: “Ma keghi do bẹghe ẹre wẹẹ, adeghẹ ima na gha danmwehọ avbe ohoghe ne  emwa ta vbekpa emwa ọghe Osanobua, ọ sẹtin ya egbe wọọ ima. Ma kegha muẹn roro vbe ẹghẹ hia, emwi ne Osanobua wẹẹ irẹn khian ru ne ima vbe odaro, ma na vbe rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. Ọna ẹre ọ ya ima gha sọyẹnmwẹ.” Vbe na ghee Job, uwa gi ima gha danmwehọ e Jehova! Avbe ohoghe ne eghian ọghe ima ta, i khian sẹtin mu idobo yọ, ne avbe afiangbe ni khẹ ima vbe odaro ghẹ sẹ ima obọ.

17. De emwi ne u miẹn ruẹ vbe okha ọghe ikpia vbe ikhuo ni ya ẹkoata ga e Jehova, ne ebe Hibru uhunmwu ẹnrẹn 11 guan kaẹn?

¹⁷ Ọkpa vbe uwu eguọmwadia e Jehova ni ghaa mwẹ udinmwẹ kevbe ni ma gi egbe wọọ iran, vbe iran werriẹ aro daa ukpokpo ni wegbe, ẹre Job wa gha khin. Vbe elẹta ne Pọl gbẹn gie avbe etẹn ni re Ivbi e Hibru, ọ keghi tie avbe eguọmwadia e Jehova na “osẹe ọkhọngborrie.” (Hib 12:1) Iran hia wa miẹn ukpokpo ni wegbe, sokpan iran ma sẹ e Jehova rae. (Hib 11:​36-40) Te iran winna kua kẹkan ra? Te iran vbe zin egbe kua kẹkan ra? Hiehie! Agharhemiẹn wẹẹ aro iran ma ghi sẹ emwi ne iran te yaro yi, iran na ye mu ẹtin yan e Jehova ya sẹ ufomwẹ. Rhunmwuda ne iran na rẹn wẹẹ iran ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, iran kegha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, afiangbe ne iran ya aro yi gha sẹ iran obọ vbe odaro. (Hib 11:​4, 5) Okha ọghe iran gha sẹtin ru iyobọ ne ima ya mu ẹtin yan e Jehova ya sẹ ufomwẹ.

18. De emwi nọ khẹke ne u ru? (Hibru 11:6)

¹⁸ Te emwi hia ghi wa rhia yọ rhia yọ vbe ẹdẹnẹrẹ. (2 Tim 3:13) Te Esu wa ye danmwẹ eguọmwadia e Jehova. Uwa gi ima ya ekhọe hia rhiegba ye ugamwẹ e Jehova, uhiẹn vbe ima gha werriẹ aro daa edanmwẹ vbe odaro, rhunmwuda “Osanobua nọ rrọọ ẹre ima mu ẹtin yan.” (1 Tim 4:10) Odẹ ne Jehova ya fiangbe Job vbe okiekie ya ima rẹn wẹẹ, “e Jehova vuọn ne itohan kevbe ẹnina.” (Jems 5:11) Vbe na ghee Job, wa gi ima vbe rhikhan mu e Jehova, ne ima vbe gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha fiangbe “iran ni gualọ aro ẹre.”​—Tie Hibru 11:6.