'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 27

«˗Bhö ü ˗zo yö Zoova ˗dhɛ»

«˗Bhö ü ˗zo yö Zoova ˗dhɛ»

«˗Bhö ü ˗zo yö Zoova ˗dhɛ, ü ˈgü ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈü ü ˗zo ˗gban.»—PS. 27:14.

ˈˈTAN 128 ˗Kwa dɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈkwa ˈdho ˈkwa yö˗ ˈka ˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˗bha

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *

1. (1) ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗mɛɛn ˈö Zoova ˈdhö˗ ˗ya ˗sü ˈka kwa ˗gɔ? (2) ꞊Waa˗ pö ‹˗zo ˗yö Zoova ˗dhɛ ˗sü,› ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën? Kpɔɔˈˈ «ˈKwa˗ pö ˈkwa ˈgüman ˗së ˈka» ˗bha.

 ZOOVA ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗ya ˗sü ˈka mɛn ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˗an ˗gɔ. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho kö ˗yö ˈˈyua ˗nu, pë ˗bha ˗mën mɛn ˗nu ˈka ˗sü ˗nu waa ga ˗an bho kwa ˗bha. (˗Dhɛ. 21:3, 4) ˗Yö ˗dho «˗dekëtɩtɩmɛn ˗nu» ˈwo wo ˗zo yö ˗a ˗dhɛ ˗an ˗takun kö ˗wo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈˈgla ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈgü. (Ps. 37:9-11) ˈGo mü ˈzü ˗yö ˗dho ˗a kë kö mɛn ˈö ˈdhö ˗mlɛɛn ˗së ˗yö kë waa˗ ˗nu wo ꞊zinŋgü kö ˗yö ʒiö ˗a ˈka ˗a ˗dhɛ ˈö ꞊dɛɛ ˗a ˗ta. ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ꞊dede ˗mü, ˈyaa ˈˈdhʋ̈ ˗ee? ˈˈKɛɛ ˗mën ˈö ˈkwa ˗gban ˗a ˗ta ˈö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˈˈplüün bho bhë, ˗wo ˗dho kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho, ˗ya ˗kë. ˗A ˗dhɛ ˗a ˗bha ꞊dedewo kö ˈkwa kwa «˗zo yö Zoova ˗dhɛ.» * (Ps. 27:14) ˈKwa˗ pö ˈkwa˗ ˗zɔn ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa, ˈkwa ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan zuʋ̈gblüdhi ˈka kö kwa ˗bha ˗Zlan ˗yö ˈwɔn ˗nu ˈwo˗ ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗an kë kwa ˗dhɛ.—Is. 55:10, 11.

2. ˗Mën ˈö Zoova ꞊yaa˗ kë ˈsaadhö?

2 Zoova ꞊yaa˗ ˗zɔn ˈsaadhö ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˈˈplüün bho ö˗ ˗kë. ˗Kwaa ˈwɔnzuan ˈkpii˗ do ˗ga. ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˈgü, Zoova ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ꞊dɛɛ ˗a ˈgü, ö ˗dho mɛn ˗nu ˈwo go ˈˈsɛ suu ꞊gban ˈgü, ˗wo suu ꞊gban pö ˗mɛn ˗nu waa ˈˈsiya suu ꞊gban ˈgü ˗mɛn ˗nu ˗kɔ ˗lo ˈkwëë˗ kö ˗wo ö ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede kë. ꞊Dɛɛ, mɛn kpö ˗detasü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗wa ˗dhɛ ‹mɛn kpö ˗ziisü.› (˗Dhɛ. 7:9, 10) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˈgümɛn ˗nu ˗wo ˗kë gɔɔn˗ ˗nu, dhebɔ ˗nu, ˈnën ˗nu ˈö ˗an kwi ˈˈɲan, ˗an ˗wo ˗nu ɛɛnˈˈ ˗an ˈgodhɛ ˗nu ˈwaa do ˗an ˈka, ˗wo ꞊dhɛ ˈkɔdhi do ˈgümɛn ˗nu ˈö ˗an ˗kɔ ˈdhö ˈwɔn do ˗bha ˗an ˈdhö, ˈö ˗dhikodhɛ ˈdhö ˗an ꞊zinŋgü. (Ps. 133:1; Zan 10:16) Mɛn kpö ˗ziisü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgümɛn ˗nu ˗wo ˗zlanwopö wo ꞊faan ˈka ˈpö. ˗Wo wo ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗dhɛ ˗sü ˗wɔn ˗blɛɛ mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ˈwo wo ˈˈtʋ ˈto ˗an ˗bha, ˗an ˗dhɛ. (Mat. 28:19, 20; ˗Dhɛ. 14:6, 7; 22:17) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ü mɛn kpö ˗ziisü ˈgümɛn ˈka, kö ˈyaa za ˈgü ꞊dhɛ ü ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗dhɛ ˗sü ˗wɔn ˗yö ü ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.

3. ˗Mën ˈö Sɔtraan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈?

3 Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗dhɛ ˗sü shiʋ̈ˈˈ. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ö ˗zota kwa ˗wɔn ˈgü, ˈgo mü ˈzü pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho ˗yö ˈti dho ˗an kë. Sɔtraan ˗ya kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü shiʋ̈ˈˈ, kwa ˈgü ˗dho ga, ˈö˗ ˈbha ˗ya kë ˈkwa ˗kan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa dho ˗a yö ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö, Sɔtraan ˗ya ˈˈslö ˗mɛɛn kö ˈö Zɔbö ˗bha ˗zoyödhe shiʋ̈ˈˈ kö ˗yö ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha.

4. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü? (Job 1:9-12)

4 ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho Sɔtraan ˗bha ˈˈslö ˗nu ˈö bɔ ˗an ˗ta kö ˈö Zɔbö ˗bha ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗sü shiʋ̈ˈˈ, ˗an yö. (Job 1:9-12 ˗wo pö.) ˗Ya ˈgo ˗a ˈgü, ˗gleŋ ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an sü Zɔbö ˗bha waa ˈpë ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kwa ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë, ˈgo mü ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˈˈplüün bho ˗yö ˗an ˗kë bhë, kwa ˗dho ˗an yö.

SƆTRAAN ˗YA ˈˈSLÖ ˗MƐƐN KÖ ˈÖ ZƆBÖ ˗BHA ˗ZOYÖ ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˗DHƐ ˗SÜ SHIƲ̈ˈˈ

5-6. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo yö wo ˈko ˈˈpiʋ̈ ˈwo ˗kë Zɔbö ˈka?

5 Zɔbö ˗bha ˗tosɛta ˗kun ˗së. Waa Zoova ˗an ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗kun ˈˈgbɩɩ˗. ˗A ˗bha ˈnën ˗nu ˗kun ꞊va, ˈö˗ ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu kun zuʋ̈gblüdhi ˈgü. ˗Ya ˈgö mü ˈzü, ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗kun ˗a ˗gɔ ꞊va. (Job 1:1-5) ˈˈKɛɛ ˗dhɛkpaɔyi ˈˈkee dosɛnŋ ˈgü, Zɔbö ˗bha pë ꞊vadhɛ ˗shiʋ̈. ˗Blɛɛsü ˈka, ˗a ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈgü ˗yö ˗shiʋ̈, ˈö go mü ˈö˗ ˗bha ˈnën ˗nu ꞊gban ˗wo ga. (Job 1:13-17) ˗Kwa kwa ˗zota ˈwɔn yaa ˈˈmlünmlünsü suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü ˈdɛdɛ ˈka. ˈNënmɛn ˗nu ˗bha ˈnën dosɛnŋ ˗wɔn ˗ya kë, ˗yö ˗mën ˗an ˈka ꞊dedewo ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ꞊kaan ˈˈkwöö. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗ka ka ˗zota kö Zɔbö waa ö ˗bha dhebɔ ˗wa man ꞊dhɛ wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗kɔŋ do ꞊gban ˗wa ga. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗mën ˗an ˈka ˈgbɛ, ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗yö bhɔ ꞊dedewo. ˗A kë ˗sü kö Zɔbö ˗yö ö ˗bha sɔ ˗nu ˈˈpɛ, kö ˗yö wɔ ˈˈshia˗ ꞊boobi ˈgü bhë, ˗a ˈwɔn ˈyaa kwa ˈkun.—Job 1:18-20.

6 Sɔtraan ˗yö ˗go mü ˈzü ˈö ˈˈyua ˈˈdhiʋ̈dhiʋ̈sü ˈö ꞊bhlëë bho mɛn ˗bha, ˗a ˗ya Zɔbö ˗bha. (Job 2:6-8; 7:5) ˈˈDhiʋ̈ ˗be, Zɔbö ˗kun mɛn ˈö ˈwo˗ ꞊bhlëë ˗ya ꞊dedewo ˗a ˈka. Mɛn ˗nu ˗kun nu ˗ni ˈgü ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈwo ˗dhioo ˗dhɛ ˗a ˗gɔ. (Job 31:18) ˈˈKɛɛ ꞊taabha, ˗wo ˗kan ˗a ˗bha. ˗A ˗de ˗bha mɛn ˗nu, ˗a ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu waa˗ ˗bha yökëmɛn ˗nu ˗wo ˗kan ˗a ˗bha.—Job 19:13, 14, 16.

˗Kɔ ˈö Zɔbö ˗yö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü kö ˗yö bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü bhë, kwa ꞊dhegblü ꞊vadhɛ ˈwo ꞊dɛɛ ˗wa ˈgüman (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 7 ˈgü) *

7. (1) Zɔbö ˗bha ˈgü ˗be ˗a ˗bha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˗gɛn ˗go ˈˈmɛn? ˈˈKɛɛ ˗mën ˈö yö ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗ya kë? (2) Pë ˈˈbin ˈö ˗gban ˗wo ˗bhüöö kpö ˈö yö ˗a ˗bha bhë ˈkwa ˗dhɛ ˗ga ˗a ˗ta, ˈwɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kletiɛn ˈbha ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

7 Sɔtraan ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö kë Zɔbö ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˈnën ˗shiö Zoova ˗dhɛ ˗a ˗bha, ˈyö˗ ˈˈklʋʋ bhɔ. ˈˈKɛɛ ˈsa kö yöö Sɔtraan ˗mɛn ˈnën˗ ˗kë ˈö ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö ˗ʒiö, ˈyö ˈkɔ ˈö Zɔbö ˗bha ˈnën ˗nu ˗kɔŋ do kun ˗bhöpë ˗bhö ˗ni ˈgü ˗a ˈgü wo ˈko ꞊bhaa bhë, ˈö wü ˗an ˗ta. (Job 1:18, 19) Yö ˈnën˗ ˗kë ˈzü ˈö ˈˈshiʋ̈ ˗yö go dhaŋ˗ ˈgü ˈö Zɔbö ˗bha ˗tuëë ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈö yö˗ ˈka ˗tuëë ˗maankëmɛn ˗nu ˗bha, ˗an ˈgü ꞊shiʋ̈. (Job 1:16) ˈˈTee ˈˈgbɩɩ˗ waa ˈˈshiʋ̈ ˈö ˗da bhë yii kë mɛnbhɩɩdhe ˗kɔ ˈgü ˗wɔn ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, Zɔbö ˗yö ö ˗zota ꞊dhɛ Zoova ˗Zlan ˈnën ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗kë. ˗Ya ˗pö ö ˗de ˗dhɛ ˈwɔn yaa ˈbha ˈnën˗ ˗kë Zoova ˈka ˈyö ˗shiö ˗a ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zɔbö ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈö ˈˈdhaŋ ˗ya ö Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü bhë ˗a ˗bha. ˗A ˗zo ˈti bhɔ ꞊dhɛ ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈, Zoova ˗yö pë ˗sɛŋbɔ ꞊va ˗nu ö ˗dhɛ. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗ya ˗pö ö ˗de ˗dhɛ, ˈö ˗ya kë ꞊dhɛ ˈya ö ˗kɔ ˈkpɔ ˈwɔn ˗së ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗gɔ zuʋ̈gblüdhi ˈka, kö ö dua ˗mü ˈpö ˈö ˈˈwɩ ˗a yaa ˗nu bhë ˗an ˗bha. ˗Ya ˗pö: «Zoova ˗Zlan ˈtɔ ˗yö bhɔ ˗kplawo.» (Job 1:20, 21; 2:10) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwëëga ˗yö ˗ɲën Zɔbö ˗gɔ, ˈö˗ ˗bha ˈnën ˗nu ˗wo ga, ˈö ˈˈyua ˗ya ˗a ˗bha, ˗yö ˗to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha. ˈˈKɛɛ Sɔtraan ˈti ö ꞊kwaa˗ ˗zü.

8. ˈˈSlö ˗mɛɛn ˈbha ˈö Sɔtraan bɔ ˗a ˗ta ˈzü ˈö nu Zɔbö ˗gɔ?

8 Sɔtraan ˗bɔ ˈzü ˈˈslö ˈˈwɛɛ ˈbha ˗ta ˈö nu Zɔbö ˗gɔ. ˗Yö mɛn ˗yaaga ˈwo wo ˗de ˗dhɛ ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗an ˗blü kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo Zɔbö ˈgü ga ˈwɔn ꞊gban ˈka. ˗Wa ˗pö Zɔbö ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈö kun bɔ ˗ni ˈgü ˗an ˈgü bhë, ˗yö ˗sü ˈwɔn yaa ꞊va ˈö˗ ˗kë ˗a ˗bha. (Job 22:5-9) ˗Wa ˗kë kö ˗yö kë ˗a ˈgü ꞊dhɛ, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kun ˈwɔn ˗së ˈbha ˗nu kë ˗ni ˈgü, ˗Zlan ˈˈtʋ ˈyaa kun ˗a ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. (Job 4:18; 22:2, 3; 25:4) ˗Wo ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö Zɔbö zuʋ̈ˈˈ ˗yö dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ ö ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë ɛɛnˈˈ kö ˗yö kë ˗a ˈgü ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ kë ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗dhɔkësü ˈgü bhë, ˗a ꞊bhlëë gbɛ˗ ˈyaa ˈdhö. ˗An ˗wo ˗nu bhë, ˗wo Zɔbö ˈgü ˗ga, ˈö ˗kë ˗a ˈgü ꞊dhɛ ö ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ gbɛ˗ ˈyaa ˈdhö.

9. ˗Mën ˈö Zɔbö ˗takun ˈö˗ ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗?

9 ˗Kwa kwa ˗zota kö Zɔbö ˗yö ˗ya ˗sü ˈka ˈˈyʋʋbi ˈgü, ˗a ˈˈklʋʋ ˗yö bhɔ ˗ni ˈgü ꞊dedewo. (Job 2:8) ˗A ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗wa pö ˗ni ˈgü ˗a ˗dhɛ ˗kplawo ꞊dhɛ suuyaamɛn ˗mü ˗a ˈka, ˈgo mü pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ kë ˗ni ˈgü bhë ˗a ꞊bhlëë gbɛ˗ ˈyaa ˈdhö. ˗A ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa kë ˗a ˗ta ꞊dhɛ ˗gwë kpö ˈgbinŋ˗ ˈdhö. ˗A ˗bha ˈnën ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗bha ga ˗sü ˗ya zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ bhɔ ˗ni ˈgü. ˗A zübhodhɛ ˈgü, Zɔbö ˈyaa kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü. (Job 2:13–3:1) ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˈˈwɩ ˈö ˈyaa kun ˗a wo ˗ni ˈgü bhë ˗a ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗wa ˗ga ꞊dhɛ ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, kö ꞊sua ˈnën ˈwo˗ ˗kë wo ˗de ˗gɔ. Zɔbö ˗yö ö ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗wlüü ˈö ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗ga, ˈö˗ pö: «ˈÖ dho ˈö yö ˗a ˈka n ga ˗yi ˗bha, n ˈti ˗dho n ꞊kwaa n ˗man ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗sü ˗zü!» (Job 27:5) ˗Mën ˈö˗ ˗takun ˈyö ˗ya ˈˈklʋʋbhɔdhe suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, ˈö˗ ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗? ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˈgü ˗kun ga ˗sü ˈka ꞊dedewo, ˈyii ö bo ˗zoyö ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈö bɔ ˗ni ˈgü ˗an ˈgü bhë ˗wo ˗dho ɲën. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈkö˗ ˗de ˈö ga, Zoova ˗dho ö bho ga ˈgü.—Job 14:13-15.

KWA ˗DHO ˈTO ZƆBÖ ˗BHA ˈWƆNZUAN ˈˈPIƲ̈ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?

10. ˗Mën ˈö Zɔbö ˗bha ˗kwɛzlan ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ?

10 Zɔbö ˗bha ˗kwɛzlan ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ Sɔtraan ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ kwa ˗ta kö ˈkwa ˈˈkan Zoova ˗bha. ˈGo mü ˈzü, ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa bɔ ˗ni ˈgü ˗an ˈgü, Zoova ˗ya ˗yö. Zɔbö ˗bha ˗kwɛzlan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö kwa ˗takun kö ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈshia˗ ˈkwa ˗an ˈgüman ˗së ˈka. ˗Gleŋ ˗nu ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an sü Zɔbö ˗bha, ˗kwaa ˈbha ˗nu ˗ga.

11. ˈKwa ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗kplawo, ˗mën ˈö˗ ˗wɔn dho kë ga ˗sü ˈka kwa ˈgü? (Zakö 4:7)

11 Zɔbö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˈkwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ ˗kplawo, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈˈklʋʋbhɔdhe suu ˈˈoo ˗sü ˈö nu kwa ˗ta ˗a bun, ˈö ˈkwa ˗gban Sɔtraan ˗gɔ. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˈmën dho kë? ˗Zlan ˗Wo kwa ˗zogban ꞊dhɛ Sɔtraan ˗dho ꞊duëë kwa ˗gɔ ˈö dho kwa ˈka ꞊gblɛɛn.—Zakö 4:7 ˗wo pö.

12. ˗Zoyö ˗go ga ˗sü ˗dhɛ ˗sü ˗yö ꞊faan ˗nu Zɔbö ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

12 Kwa dua ˗mü kö kwa ˗bha ˗zoyö ˗go ga ˗sü ˗dhɛ ˗sü ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö ˗a ˈka ˈwɔn ˗gɔ ˈö˗ ˈdhɛ yö ˈö dɔ ˗a ˈpiʋ̈ ˗a ˈgü bhë ˗a ˈdhö, ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka Sɔtraan ˗yö ˗bɔ ˗suʋ̈ ga ˗gɔ ˗sü ˗ta kö ˈö kwa ˈˈkan Zoova ˗bha. ˗Dhɛ ˈö nu Zɔbö ˗gɔ, Sɔtraan ˗ya ˗pö ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö këpë ˈka, ˈkö˗ ˗de ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˗kan Zoova ˗bha ˗sü ˗mü, Zɔbö ˗dho ˗a kë kö ˗yö dha. ˈˈKɛɛ ꞊sua ˈnën˗ ˗kë. ˈKö˗ ˗de ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü ˗yö ˗kë Zɔbö ˈgü ꞊dhɛ ga ˗ya yö ö ˗bha, ˗yö ˈti ˈgo ö ˗wo ˗ta. ˗Yö ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˗a ˈˈgblü ˗yö ˗së, ˈö kun ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ˈkpakpadhö ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ö ˗takun kö ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bhë ˗an bun. ˗Yö ö ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkö˗ ˗de ˈö ˗yö ˈti ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bho ö ˗bha, ˗yö ˗dho ö bho ga ˈgü ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü. Zɔbö ˗yö ö ˗zo ˗yö ꞊dedewo ˗go ga ˈgü ˗sü ˗dhɛ. Kwa ˗de ˈpö, ˗a ˗zoyödhe ꞊dede ˗ya kë kwa ˗gɔ, ˈkö˗ ˗de ˈö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈, kwa ˈti ˗dho ˈˈkan Zoova ˗bha.

13. ˈWɔn ˗nu ˈö Sɔtraan ˗ya ˗kë Zɔbö ˈka bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈwo˗ ˗da kwa ˗bha?

13 Sɔtraan ˗bha ˈˈslö ˗nu ˈö nu ˗an ˈka Zɔbö ˗gɔ bhë kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗an ˈgü ˗së ˈka, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗bɔ ˗an ˗ta ˈpö ꞊dɛɛ ˈö nu kwa ˗gɔ. Pë ˈö˗ pö, kwa ꞊dede ˗kwaa ˗ga. ˗Ya ˗pö: «Pë ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗gɔ [˗yö ˈti ˈˈwɩ Zɔbö dosɛnŋ ˈka] ˗yö ˗dho ˗a ꞊gban nu ö ˗bha ˗këdhösü ˈwɔn ˈgü.» (Job 2:4, 5) Pë ˈö Sɔtraan ˗ya pö bhë ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˗Zlan ˗dhɔ ꞊dede ˈyaa kwa ˈgü, kwa ˗bha ˗tosɛta ˗ya dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈, kwa ˗dho ˈˈkan ˗a ˗bha. Sɔtraan ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˈyaa ˗Zlan kë, ˈgo mü pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa˗ kë ˗ni ˈgü kö ˈkwa˗ dhɔɔbhaawɔn kë bhë, ˗a ˈˈtʋ ˈyaa˗ ˗bha. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö Sɔtraan ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kwa˗ ˗dɔ, ˈkwaa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˗bha ꞊sua ˗nu ˈˈdhiʋ̈.

14. ˈGüdandhe ˗nu ˗bha ˗nu kwa ˗ta ˗sü kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

14 Kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈsü ꞊dhɛ pë ˈö dho kwa ˗takun kö mɛn suu ˈö ˈkwa˗ ˈka ˈkwa˗ dɔ, ˗a ˈdhö. ˈWɔn ˗nu ˈwo nu Zɔbö ˗ta bhë ˗wa ˗takun ˈyö ö ˗bha ˈˈtëëtëdhɛ ˗nu yö, ˈö ˗an ꞊baa. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ö dua ˗mü kö ˈö ˗dekëtɩtɩsü draanˈˈ ˈzü. (Job 42:3) ˈKwa kë ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü, kwa ˗de ˈpö kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈkwa kwa ˗de dɔ ˗sü ꞊draan. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Nikolai, * ˈö ˈwo˗ ˗da ˗kasho ˈgü ˈˈkɛɛ kö ˈˈyua ˗ya ꞊sëëbho ˗ni ˈgü ꞊dedewo bhë, ˗ya ˗pö: «˗Kashokɔɔdhɛ ˗yö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ parɛ ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bɔ ˗a ˗ta kö ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗an draansü ˗bha ˈkwa ˗an dɔ, ˗a ˈdhö.» ˈKwa kwa ˗bha ˈˈtëëtëdhɛ ˗nu yö, ˗kwa ˈto mü ˈkwa ˗an baaˈˈ ˗ʒian mɛɛnˈˈ.

15. ˈDe kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗bha?

15 Zoova ˈnën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗bha, kwa ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈwaa ˗mü. ˈDhɛ Zoova ˗yö ˈwɔn ꞊blɛɛ Zɔbö ˗dhɛ, Zɔbö ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to ˗a ˗bha ˗së ˈka. ˗Zlan ˗yö ˈwɔn ˗yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ Zɔbö ˗dhɛ, ˈö˗ pö: «N ˗man ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˈa pë ˗nu ˗da ˗a ˈka bhë, ü˗ ˗yö ˗ee? ˈWɔn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈö kë ˗ni ˈgü ü ˈka bhë n ˈˈɲan ˗ya ˗yö. Ü ˗bha ˈgü, n ˗zo ˈyaa ü ˈˈpiʋ̈ ˗ee?» Zɔbö ˗ya ˗daakë ˗dekëtɩtɩsü ˈka ˈö˗ ˗zɔn ˈpö ꞊dhɛ ö Zoova ˈˈnuɛ ˗bho ˗a ˗bha zuʋ̈sëdhɛ ˗wɔn ˈgü. ˗Ya ˗pö: «A ü ˗tɔɔ ˗man, ˈˈkɛɛ n ˈˈɲan ˗ya ˗kpan ü ˗bha ꞊dɛɛ.» (Job 42:5) ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈdhɛ Zɔbö ˗yö ˗wo ˗nu ˈwo bhë ˗an pö, kö ˗yö ꞊kun ˈˈɲaannu ˗sü ˈka ˈˈyʋʋbi ˈgü, kö ˗dhiëë ˗lo ˗sü ˈka ˗a kwibhadhɛ ꞊gban ˈgü, kö ˗yö ö ˗bha ˈnën ˗nu ˗gbʋ bɔ ˗ni ˈgü ˗kplawo. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗ya ˗zɔn Zɔbö ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔ ˗yö ö ˗kë, ˈö˗ ˗zogban ꞊dhɛ ˗a ˈˈdhiaa ˗yö ö ˈgü.—Job 42:7, 8.

16. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Isaïe 49:15, 16 ˈgü, ˈkwa kë ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü, ˈmën kwa ˗zo dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö bhɔ ˗a ˈka?

16 ꞊Dɛɛ ˈpö, mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗wɩ kwa ˗dhɛ, ˈwo kwa sü ꞊dhɛ ˈˈwlaamɛn ˗nu ˈdhö. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˈˈslö ꞊mɛɛn kö ˈwo kwa ꞊dede ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˗kɔlokota ˈtɔ zë, ˈö ˈwo ‹꞊sua ˗nu ˗ya kwa ˗bha, ˈwo dhiang yaa ꞊gban suu ˈdo ˈdo zë kwa ˗bha.› (Mat. 5:11) Zɔbö ˗bha ˗kwɛzlan ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ga ˗sü ˈka Zoova ˈgü ˈkpakpadhö ꞊dhɛ ˈkwa kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, kwa ˗dho ˈto ˗klu ˗sü ˈka ö ˗bha. Kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˈgo mü ˈzü ˗yö ˈti ˗dho ˈˈkan mɛn ˗nu ˈwo wo ˗zo yö ˗a ˗dhɛ ˗an ˗bha. (Isaïe 49:15, 16 ˗wo pö.) ˈWɔn yaa ˈˈpɛpɛ ˈö ˗gban ˗Zlan ˗gɔ ˗mɛn ˗nu ˈdhö˗ pö ˗ni ˈgü bhë, ˈkwa ˗dho kwa ˈˈtʋ kë ˗a ˗bha. Kwa ꞊dhegblü do ˈö Tiiki ˈwo˗ ˗dhɛ Ʒɛmsö ˈö waa ö ˗mɛn ˗nu ˈwo bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ꞊va ˈgü, ˗ya ˗pö: «Yi˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo kun ˗a blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha bhë ˈya yi ˈˈtʋ ˈto ˗an ˗bha, ˗wo yi ˈgü ˗ga. ˈDhɛ ˈyi˗ yö ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˈyi yi ˈˈɲan ˗klu ˈwɔn ˗së ˗nu ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dho ˗an kë ˗an ˗bha, ˈyö yi ˗kɔ yö to ˗Zlan ˗bha yö ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, yi zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗to dhi ˗sü ˈka.» ꞊Dhɛ Zɔbö ˈdhö, ˗kwa kwa ˈˈtʋ ˈto Zoova ˗bha. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ꞊sua ˗nu ˈö kwa ˈyɔɔ˗ ˗nu ˈdhö ˗an dɔ ˗ni ˈgü kwa ˗bha bhë, ˗wo ˈti ˗dho kwa ˗bha ˗zoyödhe shiʋ̈ˈˈ.

˗ZOYÖ ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˗SË ˗DHƐ ˗SÜ ˗DHO KWA ˗TAKUN

Zoova ˈdhuëë˗ ˗kpɔ Zɔbö ˗bha, ˗a ˗bha ˗klu ö ˗bha ˗sü ˗wɔn ˈgü. Zɔbö waa ö ˗bha dhebɔ ˗wo ˗gwëë pinŋdhö zuʋ̈gblüdhi ˈgü (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 17 ˈgü) *

17. ˗Klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈwo ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ Eblö 11 ˈgü bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗an ˗bha?

17 Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈwo to ˗klu ˗sü ˈka˗ ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗a mɛn do ˈnën ˗tɔ Zɔbö. Bɔmɛn Pɔdhö ˗bha ˈsëëdhɛ ˈö˗ bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ ˗a ˈgü, ˗yö mɛn ꞊va ˈbha ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö ˗an ˗dhɛ ˗Zlan «ˈˈsɛɛ˗ kpö ˈkpii˗.» (Ebl. 12:1) ˗An ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dede ˗nu ˈgü, ˈˈkɛɛ ˗wo ˗to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha. (Ebl. 11:36-40) ˗An ˗bha zuʋ̈saadhɛ waa ˗an ˗bha yö ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˗an ˗kë bhë ˗wa ˗kë ˈˈwɛwɛ ˗ee? ˗Abin toŋtoŋdhö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ ˗a ꞊gban ˈti yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˗an ˈˈɲaan, ˗wo wo ˗zoyö ˗a ˗dhɛ. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗a ˈwɔn ˗kun ˗an ˈˈɲaan ꞊dhɛ wo ˈˈdhiaa ˗yö Zoova ˈgü, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗an ˈgü ˈkpakpadhö ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˈˈplüün bho wo ˗dhɛ, ˗yö ˗dho ˗an ꞊gban kë. (Ebl. 11:4, 5) ˗An ˗bha ˈwɔnzuan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ ˗kplawo.

18. ˗Mën ˈö ˈkwa dho pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa˗ kë? (Eblö 11:6)

18 ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈö ˈkwa˗ ˗bha ꞊dɛɛ yö, ˗yö shiʋ̈ˈˈ ˗ni ˈgü ˗yö ˈdho ˗ni ˈgü ˗a ˈka ö ꞊gɔa. (2 Tim. 3:13) Sɔtraan ˈti ö ꞊kwaa ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈgüdansü ˗zü ꞊köŋ. ˈKö˗ ˗de ˈö ˈkwa ˗kë ˈgüdandhe suu ˈˈoo ˗sü ˈgü, ˗kwa pë ˈˈpɛpɛ kë ˈkwa Zoova ˗bha yökë kwa ꞊faan ˈka, kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ‹˗Zlan ˈö ˈkwa ˈdhang bho˗ ˈˈdhiʋ̈, ˈö ˈkwa kwa ˗zʋ yö˗ ˗dhɛ bha ꞊në ˗Zlan ˈˈbhɩɩ ˈka.› (1 Tim. 4:10) ˈWɔn ˗së ˗nu ˈö ˗Zlan ˗ya ˗kë Zɔbö ˗dhɛ ꞊taabha bhë, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ‹Zoova ˈˈgblü ˈyaa ˈya˗, mɛ ˗wëë ˗ya ˗kë ꞊dedewo.› (Zak. 5:11) Kwa ˗de ˈpö ˗kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ «ˈmɛ ˈwo˗ ꞊mɔɔ, ˗ya ˈgü ˗wɔn ˗së ˗kë ˗a ˗nu ˗dhɛ.»—Eblö 11:6 ˗wo pö.

ˈˈTAN 150 ˗Bhö ˗Zlan mɛɛnˈˈ, kö ˈˈü dha

^ ˈKwa kwa ˗zota mɛn ˗nu ˈwo bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ꞊gbɔɔnsü ˗nu ˈgü ˗an ˗wɔn ˈgü, mɛn ˗blɛɛsü ˈö kwa ˗zo ˗yö ˗da ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ Zɔbö. ˈWɔn ˗nu ˈö ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˈö bhë ˈö bɔ ˗an ˈgü, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü ˗an ˈgü? ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ Sɔtraan ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ kwa ˗ta kö ˈkwa ˈˈkan Zoova ˗bha. ˗Ya ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa bɔ ˗a ˈgü, Zoova ˗ya ˗yö. Zoova ˗ya ˗kë ˈö Zɔbö ˗bha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˗wo ɲën. Kwa ˗de ˈpö ˗dhɛkpaɔyi do ˗dho ˗wo ˈö kwa ˗bha saanˈˈ ˗nu ˗wo ɲën. ˈKwa˗ ˗zɔn kwa ˈˈtakɔ ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗wo ga ˗sü ˈka kwa ˈgü, kö kwa mɛn ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ wo wo «˗zo yö Zoova ˗dhɛ» ꞊dedewo ˗an ˈˈpiʋ̈.

^ ˈKWA˗ PÖ ˈKWA˗ ˈGÜMAN ˗SË ˈKA: Eblö ˗wo kpö ˈwo˗ ꞊dhiëëta ˈö ˗kë «˗zoyödhe» ˈka bhë, ˗a ˗gɛn ꞊dede ˈö ˈdhö ˗yö ˗gban «˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗sü» kö pë ˈbha ˈö kwa ˈˈɲan ˈdhö˗ ˗gɔ ꞊dedewo ˗yö kë, ˗a ˗bha. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö ˗gban ˈdhaŋ˗ ˗bho mɛn ˈbha ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha.—Ps. 25:2, 3; 62:5.

^ ˈYa ˈtɔ ˈbha ˗nu bho ˈˈgblʋʋ.

^ PË ˈˈBIN ˈKLƆƆ˗ : Zɔbö waa ö ˗bha dhebɔ ˗wo wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗gbʋ bɔ ˗ni ˈgü.

^ PË ˈˈBIN ˈKLƆƆ˗ : Zɔbö ˗yö ö ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗bun ˈö dho ˈö yö ˗a ˈka ˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˗bha. Waa ö ˗bha dhebɔ ˗wo wo ˗zota ˗ni ˈgü ˈwɔn ˗së ˗nu ˈö Zoova ˗ya ˗kë ˗an ˗dhɛ, ˗a ˈgü.