TAMY i fotoagne fiasa o Hebreò tane naho fitongisa iareoy ty natao iareo fanomboha ty taogne raike amy ty kalandrie tsy ara-pivavahagne, tamy iareo nitoboke tamy i Tane Nampitamaegney taoy. Antegnantegna ty volagne Septambra naho Oktobra o fotoagne iohoe tie amy izao.

Ty fahareta ty fihodigna i volagney amy i taney ty namarita o ndatio ty halava ty volagne raike. Eo ho eo amy ty 29 ndra 30 andro ty volagne tsikiraidraike. Le ty fahareta ty fihodigna i taney amy i masoandroy ty namarita iareo ty halava ty taogne raike. Faie boribory ty fahareta ty taogne raike naho iahegne boake amy i fihodigna i volagneỳ. Nila nipay fomba areke iareo mba hampitoviagne ty halava i taogney. Nampeagne andro tsiampeampe ty taogne tsikiraidraike, ndra nampeagne vola’e raike ty taogne ila’e, mba hamenoagne i tsy ampe amy i taogne refesegne amy i fihodigna i volagney amy i taneỳ. Amy izay mifagnitsy amy i fotoagne fitongisagney naho i famoriam-bokatsey ty ho fiatomboha naho ty fifaragna ty taogne raike.

Faie tamy ty andro i Mosesy, le nisaontsy tamo o Vahoa’eo ty Andrianagnahare tie ty volagne Abiba ndra Nisana ro manomboke ty taogne raike amy ty kalandrie ara-pivavahagne. Antegnantegna ty Volagne Marsa naho Avrily o fotoagne iohoe tie amy izao. (Eks. 12:2; 13:4) Nifanandrife tamy i fotoagne fivokara i vare orzay ka i fete tamo o volagne iohoey.​—Eks. 23:15, 16.

Nirehake ty Emil Schürer, manam-pahaizagne miomba ty Baiboly, tamy ty boke tihoe Ty Tantara o Jiosio Tamy ty Andro i Jesosy Kristy (175 T.K.–135 A.K.) tie tsy sarotse ty namantatse tie ombia ro mila ampeagne volagne fagnampe’e ty taogne raike. Isake ekinoksa [andro itoviza ty halava andro naho ty halegney] ndra amy 14 Nisana ro nankalazaegne ty Pasake. Boribory soa i volagney amo o andro iohoe. Naho fa nihay areke amy ty fara ty taogne raike tie tsy hifanandrife amy i ekinoksay i andro fanoagne Pasakey amy ty taogne magnarake, le nampeagne volagne raike ty aloha i volagne Nisanay ao.

O fomba iohoe ty ampiasae ty Vavolombelo i Jehovah mba hamantaragne tie ombia ty date maregne hanoagne i Mahakama Hariva i Tompo ankalazaegne isake volagne Marsa ndra Avrilỳ, sady mifagnitsy amy ty 14 Nisana amy ty kalandrie Hebreoy. Ampahafantaregne mialoha o date iohoe ty fiangonagne magneran-tane naho fa hay i androy. *

Fa akore ty nahafantara o Hebreò tie tapetse ty volagne raike, le manomboke ty volagne magnarake? Va’e hagnente kalandrie avao ndra hagnente kalandrie amo o varam-bazahao avao rehe tie amy izao le fa mahay izay. Faie tsy nitsotra hoe izay ty tamy ty andro ty Baiboly.

Tamy ty andro i Noa, le hoe naharetse 30 andro ty volagne tsikiraidraike. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Faie tsy nitanagne ho 30 andro avao ty fahareta ty volagne tsikiraidraike tafara izay, naho henteagne ty kalandrie Hebreo. Nanomboke ty volagne raike tamo o Hebreò naho vaho nanomboke trea i volagney. Le eo ho eo amy ty 29 ndra 30 andro afara izay reke vaho miboake indraike.

Izao ty raha nirehafe i Davida naho i Jonatana miomba ty volagne magnarake tie indraike: “Pea-bolagne ty maray.” (1 Sam. 20:5, 18) Hoe fa azo nifantaregne mialoha areke o volagneo tamy ty taon-jato faha-11 T.K. tagne ho agne. Faie akore ty nahaia ty ankamaroa o Israelio tie ombia ty volagne raike ro manomboke? Magnomey fagnazavagne miomba izay ty boke Mishnah jiosy, i nisy ty lalàna am-bava naho ty fombafomba iareoy. Rehafe’e tie nisy raha natao o Fitsaragne Ambone Jiosio tafara ty niheregna o Jiosio boake a Babilona agne. Nivory o lahilahy rehoe isake fahatelopolo andro ty volagne raike, tagnate ty fito volagne isan-taogne, mba hamantaragne tie ombia ro manomboke ty volagne raike. Le inogne ty atao iareo?

Nisiagne ndaty mpiambegne ty tamy ty toeragne abo nagnodidigne i Jerosalema, le nanao tatetse tamo o Fitsaragne Ambone Jiosio agne iareo naho vaho nahatrea i volagney nanjirike. Nambara o Fitsaragne Ambone Jiosio tie tamy io ty andro voaloha’e amy i volagney, naho fa nahazo  porofo ampe soa iareo. Faie akore naho manjombogne i androy ndra misy zono le tsy hita soa i volagney? Nirehafe o Fitsaragne Ambone Jiosio tie nisy 30 andro i volagne taloha teoy, le ty maray i andro ivoria iareo igne ty andro voaloha’e amy ty volagne magnarake.

Rehafe ty boke Mishnah tie nisy afo nampirehetegne ty tamy ty Vohy i Oliva ey, le naho fa avy eo tamy ty toeragne abo nagneragne i tanàgney, mba hampahafantaragne tie pea-bolagne zao. Mpinday hafatse ty nampiasaegne nirehake ze vaovao zay tafara tatoy. Nanjare nihay ty Jiosy ta Jerosalema tao naho tamy ty toeragne hafa agne areke tie manomboke i volagne vaovaoy. Ty voka’e, afake nankalaza i fete fatao iareo isan-taogne rey amy ty date mitovy iareo iaby.

Hagnampe azo hahay ty volagne naho ty fete vaho ty fizaran-taogne amo o kalandrie Hebreò i tabilò miarake amy ty fagnazavagne toỳ.