1. Inki beto fwete ndima kibeni mpi sambu na nki?

 NTANGU nge ke monaka bampasi yonso ya kele na nsi-ntoto, keti nge ke ndimaka kukonda mpasi nde mambu ta bonga na bilumbu ke kwisa? Bantu ya mabuta ke zolanaka diaka ve. Bantu ke landa kaka kukuma nku, bwimi mpi mubulu. Yo ke vandaka mpasi sambu bantu mingi kutudila bamfumu ntima. Kansi mambu yai yonso lenda ndimisa nge kibeni nde mambu ta bonga na bilumbu ke kwisa. Sambu na nki? Sambu bantu ke sala kibeni mambu yina Biblia tubaka nde bantu ta sala na “bilumbu ya nsuka.” (2 Tim. 3:1-5) Ata muntu mosi ve ya masonga lenda buya nde mbikudulu yina ke na kulungana mpi yo ke monisa kibeni nde Kristu Yezu me kumaka Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi. Kansi yina kele kaka mbikudulu mosi na kati ya bambikudulu mingi yina ke tubilaka Kimfumu ya Nzambi. Kana beto tadila diaka bambikudulu ya nkaka ya me katuka kulungana na bamvula me luta, yo ta kumisa lukwikilu na beto ngolo.

2. Inki beto ta tadila na disolo yai mpi sambu na nki? (Tubila mpi kifwanisu ya lutiti ya zulu.)

² Na disolo yai, beto ta tubila (1) mbikudulu yina ke sadisa beto na kubakisa ntangu yina Kimfumu ya Nzambi yantikaka kuyala, (2) bambikudulu yina ke sadisa beto na kubakisa nde Yezu me kumaka Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi na zulu mpi (3) bambikudulu yina ke monisa mutindu bo ta fwa bambeni ya Kimfumu ya Nzambi. Yo ke vandaka mpasi na kubakisa mbote mutindu lele ta vanda ntangu tayere ke zengaka yo bitini-bitini. Kansi ntangu yandi ke tungaka yo, yo ke kumaka lele ya mvimba. Mutindu mosi, beto ta mona nde kuvukisa bambikudulu  yai yonso ta sadisa beto na kubakisa mbote nde nsuka me kuma kibeni pene-pene kaka mutindu Yehowa tubaka.

3. Mbikudulu yina kele na Daniele 7:13, 14 ke ndimisa beto nki sambu na Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi?

³ Mbikudulu yina kele na Daniele 7:13, 14 ke ndimisa beto nde Kristu Yezu ta vanda Mfumu ya kuluta mbote ya Kimfumu ya Nzambi. Bantu ya makanda yonso ta ‘sadila yandi’ na kiese yonso mpi ata mfumu mosi ve ta yala na kisika na yandi. Mbikudulu ya nkaka ya kele na mukanda ya Daniele tubaka nde Yezu ta yantika kuyala na nsuka ya nsungi yina bo ke bingaka bantangu nsambwadi. Keti beto lenda zaba ntangu yina Yezu kumaka Ntotila?

4. Inki mutindu Daniele 4:10-17 ke sadisa beto na kuzaba mvula yina Kristu kumaka Ntotila? (Tala mpi noti na nsi ya lutiti.)

⁴ Tanga Daniele 4:10-17. “Bantangu nsambwadi” kele nsungi mosi ya bamvula 2520. Nsungi yina yantikaka na 607 na ntwala ya ntangu na beto, ntangu bantu ya Babilone katulaka ntotila ya nsuka yina vandaka kuyala na kiti ya kimfumu ya Yehowa na Yeruzalemi. Yo sukaka na 1914 ya ntangu na beto, ntangu Yehowa tulaka Yezu “muntu yina kele na nswa ya me fwana,” Ntotila ya Kimfumu na yandi. *—Ezek. 21:25-27.

5. Inki mutindu mbikudulu ya ke tubila “bantangu nsambwadi” ke sadisa beto?

⁵ Sambu na nki mbikudulu yina kele mfunu sambu na beto? Kana beto ke bakisa mbikudulu ya ke tubila “bantangu nsambwadi,” yo ta ndimisa beto kibeni nde Yehowa ke lungisaka balusilu na yandi na ntangu ya me fwana. Yehowa bakaka lukanu ya kutula Yezu Ntotila na ntangu yina yandi kanaka mpi ntangu yo lungaka, yandi salaka yo. Yo yina, beto ke ndima nde yandi ta lungisa bambikudulu yonso ya nkaka na ntangu yina yandi me kanaka. Ya kieleka, kilumbu ya Yehowa “ta sukinina ve!”—Hab. 2:3.

6. (a) Inki mambu ke salama na ntoto ya ke monisa nde Kristu ke yala na zulu? (b) Inki mutindu mbikudulu yina kele na Kusonga 6:2-8 ke ndimisa mambu yina?

⁶ Na nsuka ya kisalu ya Yezu awa na ntoto, yandi songaka balongoki na yandi mambu yina ta sadisa bo na kuzaba nde yandi me yantika kuyala na zulu. Na kati ya mambu yina yandi songaka bo, yandi tubilaka bitumba, nzala mpi kunikana ya ntoto. Yandi tubaka mpi nde kipupa to maladi ta vanda na “bisika ya mutindu na mutindu,” mu mbandu coronavirus. Mambu yina kele na kati ya mambu yina Biblia ke bingaka “kidimbu” ya ntangu yina Kristu yantikaka kuyala. (Mat. 24:3, 7; Luka 21:7, 10, 11) Bamvula kuluta 60 na nima ya lufwa ya Yezu mpi na nima ya kuvutuka na yandi na zulu, yandi songaka ntumwa Yoane mambu ya ke monisa nde bidimbu yina ta salama. (Tanga Kusonga 6:2-8.) Mambu yina ke salamaka banda ntangu yina Yezu yantikaka kuyala na 1914.

7. Sambu na nki mambu mingi ya mbi salamaka na ntoto ntangu Yezu kumaka Ntotila?

⁷ Sambu na nki mambu ya nsi-ntoto bebaka mingi ntangu Yezu kumaka ntotila? Kusonga 6:2 ke tubila diambu mosi ya mfunu. Ntangu Yezu kumaka Ntotila ya Kimfumu ya Nzambi, yandi nwanaka bitumba; yo vandaka kima ya ntete yina yandi salaka. Yandi nwanaka ti banani? Yandi nwanaka ti Diabulu mpi bademo na yandi. Mutindu Kusonga kapu 12 ke monisa yo, Satana nungaka ve bitumba yina mpi bo losaka yandi ti bademo na yandi na ntoto. Satana fulukaka ti makasi mpi makasi na yandi  yango kumaka na zulu ya bantu. Yo yina, yo me nataka “mawa na ntoto.”—Kus. 12:7-12.

8. Bambikudulu ya me tala Kimfumu, ya ke na kulungana ke sadisa beto na nki?

⁸ Sambu na nki bambikudulu yina kele mfunu sambu na beto? Mambu ya ke salama na nsi-ntoto mpi bikalulu ya mbi yina bantu me kumaka ti yo ya ke monana pwelele ke sadisa beto na kubakisa nde Yezu me kumaka Ntotila. Yo yina, beto fwete wa ve makasi ntangu beto ke mona mutindu bantu ke kuma bwimi mpi nku sambu beto ke zabaka nde mambu yina bo ke salaka ke lungisa mambu yina Biblia tubaka. Kimfumu ya Nzambi ke na kuyala. (Nk. 37:1) Beto fwete zaba nde beto ta mona diaka mambu mingi ya mbi mutindu Armagedoni me kuma pene-pene. (Mar. 13:8; 2 Tim. 3:13) Beto ke pesa Tata na beto ya zulu mersi mutindu yandi ke sadisa beto na kubakisa sambu na nki bampasi kele mingi na ntoto.

9. Inki mambu mbikudulu ya kele na Daniele 2:28, 31-35 ke tuba sambu na ngolo ya nsuka ya ntoto ya mvimba mpi nki ntangu yo yantikaka kuyala?

⁹ Tanga Daniele 2:28, 31-35. Beto ke mona mutindu mbikudulu yina ke lungana bubu yai. Ndosi yina Nebukadenezare lalaka monisaka mambu yina ta salama “na kitini ya nsuka ya bilumbu” na nima ya ntangu yina Kristu ta yantika kuyala. Ngolo ya nsuka ya ntoto ya mvimba yina Biblia tubilaka kele na kati ya bambeni ya Yezu; yo kele ‘bitambi ya bibende mpi ya ntoto ya tuma.’ Ngolo yango ke na kuyala dezia. Yo yantikaka kuyala na nsungi ya Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba ntangu Grande-Bretagne ti États-Unis kumaka banduku ya ngolo mpi bo salaka luyalu ya Anglo-Amerika. Kiteki yina Nebukadenezare monaka na ndosi tubilaka mpi bima zole ya me tala  ngolo yina ya ntoto ya mvimba, yina ta swaswanisa yo ti bimfumu yina yalaka na ntwala.

10. (a) Bubu yai, nki beto ke mona na Anglo-Amerika Ngolo ya Ntoto ya Mvimba yina mbikudulu ya Daniele tubilaka? (b) Inki beto fwete sala ve? (Tala lupangu “ Zaba Ntoto ya Tuma”)

¹⁰ Ntete, kuwakana ya Anglo-Amerika kele ve bonso kuwakana ya bangolo ya ntete yina yalaka na ntwala, yina Daniele monaka na mbona-meso sambu yo kele ya kuvukisa ti kibende mpi ntoto ya tuma. Kansi yo kele ve kibende ya ngolo bonso wolo to arza. Ntoto ya tuma kele “bana ya bantu” to bantu yonso. (Dan. 2:43, noti na nsi ya lutiti.) Bubu yai, beto ke mona pwelele mutindu mambu yina bantu ke sala na yina me tala kupona bamfumu ya luyalu, kuvanda ti banswa na bo, kutelemina baluyalu mpi kuvanda ti banswa mingi na bisika ya bisalu ke sala nde bamfumu ya ngolo ya nsi-ntoto ya mvimba kukuka ve kusala mambu yina bo ke zola kusala.

11. Inki mutindu Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba ke ndimisa beto nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka?

¹¹ Ya zole, Anglo-Amerika yina kele makulu ya kiteki ya nene kele ngolo ya nsuka ya ntoto ya mvimba yina Biblia tubilaka. Ata ngolo mosi ve ta yinga yo. Kansi Kimfumu ya Nzambi ta fwa yo na Armagedoni ti baluyalu yonso ya nkaka ya bantu. *—Kus. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Inki kima ya nkaka na mbikudulu ya Daniele ke pesa beto kikesa mpi kivuvu?

¹² Sambu na nki mbikudulu yina kele mfunu sambu na beto? Mbikudulu ya Daniele kele ti mambu ya nkaka ya ke monisa nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka. Bamvula kuluta 2500 me luta, Daniele tubaka nde na nima ya Babilone, bangolo iya ya ntoto ya mvimba ta vanda ti bupusi ya ngolo na bansadi ya Nzambi. Diaka, yo monisaka nde Anglo-Amerika Ngolo ya Nsi-Ntoto ya Mvimba ta vanda ngolo ya nsuka. Yo ke pesa beto kikesa mpi kivuvu nde ntama mingi ve Kimfumu ya Nzambi ta fwa baluyalu yonso ya bantu mpi yo mpamba ta yala ntoto ya mvimba.—Dan. 2:44.

13. “Ntotila ya nana” mpi “bantotila kumi” yina Kusonga 17:9-12 ke tubila ke monisa nki mpi nki mutindu mbikudulu yina me lunganaka?

¹³ Tanga Kusonga 17:9-12. Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba nataka mambu mingi ya mbi mpi yo lungisaka mbikudulu ya nkaka ya Biblia ya me tala bilumbu ya nsuka. Bamfumu ya nsi-ntoto salaka yonso sambu na kutula ngemba na nsi-ntoto. Yo yina na Janvier 1920, bo salaka kimvuka mosi Société des Nations mpi na Octobre 1945, bo yingisaka yo na Nations-Unies. Kimvuka yina kele “ntotila ya nana.” Kansi yo kele ve ngolo ya nsi-ntoto. Yo ke vandaka ngolo mpi ti bupusi ya ngolo sambu baluyalu bantu ke pesaka yo maboko. Biblia ke bingaka baluyalu yina “bantotila kumi.”

14-15. (a) Kusonga 17:3-5 ke tuba nki sambu na “Babilone ya nene”? (b) Bantu mingi yina vandaka kupesa mabundu ya luvunu maboko me kumaka kusala nki?

¹⁴ Tanga Kusonga 17:3-5. Na mbona-meso mosi yina Nzambi monisaka Yoane, yandi monaka nkento mosi ya ndumba, “Babilone ya nene” disongidila kimvuka ya mabundu yonso ya luvunu ya ntoto ya mvimba. Inki mutindu mambu yina Yoane monaka na mbona-meso lunganaka? Banda ntama, mabundu ya luvunu ke salaka mbote ti baguvernema ya ntoto ya mvimba mpi bo ke pesaka yo maboko. Kansi kubika fioti, Yehowa ta tula na bantima ya baguvernema yango “ngindu ya kulungisa dibanza na yandi.” Inki ta salama? Baguvernema yina, disongidila “bantotila kumi” ta balukila bimvuka yonso ya mabundu ya luvunu mpi ta fwa yo.—Kus. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ Inki mutindu beto me zaba nde bo ta fwa  Babilone ya nene ntama mingi ve? Sambu na kupesa mvutu na ngiufula yina, yo kele mfunu na kuvila ve nde bamasa ya Nzadi Efrate vandaka kutanina mbanza Babilone ya ntama. Mukanda ya Kusonga ke monisa nde bamilio ya bantu yina ke pesaka Babilone ya nene maboko kele bonso “bamasa” yina ke taninaka yo. (Kus. 17:15) Kansi yo ke monisa mpi nde bamasa yina ta yuma, disongidila kimvuka ya mabundu ya luvunu ya ntoto ya mvimba ta vanda diaka ve ti bantu mingi yina ta pesaka yo maboko. (Kus. 16:12) Bubu yai, mbikudulu yina ke lungana sambu bantu mingi ke kwendaka diaka ve na mabundu ya luvunu mpi bo me kumaka kukwenda bisika ya nkaka sambu na kusosa lusadisu na mambu na bo.

16. Inki mutindu kuzaba ntangu yina bo tulaka Nations-Unies mpi ntangu yina Babilone ya Nene ta fwa ke sadisa beto?

¹⁶ Sambu na nki bambikudulu yina kele mfunu sambu na beto? Mutindu bo basisaka Nations-Unies mpi mutindu bantu mingi ke pesaka diaka ve mabundu ya luvunu maboko, Yo ke monisa kibeni nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka. Ata bantu mingi ke pesa diaka ve Babilone ya nene maboko, yo kele ve kima yina ta  fwa kimvuka ya mabundu yonso ya luvunu ya nsi-ntoto ya mvimba. Mutindu beto me tubila yo, Yehowa ta tula na bantima ya “bantotila kumi” disongidila baguvernema yina ke pesaka Nations-Unies maboko “ngindu ya kulungisa dibanza na yandi.” Makanda yina ta fwa Babilone ya nene na mbala mosi mpi yo ta yitukisa nsi-ntoto ya mvimba. * (Kus. 18:8-10) Lufwa ya Babilone ya nene ta pesa nsi-ntoto ya mvimba mpasi mpi yo lenda nata bampasi mingi ya ngolo. Kansi bansadi ya Nzambi ta vanda na kiese sambu na bikuma zole. Dibundu ya luvunu yina ke vandaka mbeni ya Nzambi banda ntama ta vanda diaka ve mpi beto ta guluka na nsi-ntoto yai ya mbi.—Luka 21:28.

17-18. (a) Inki beto lenda sala sambu na kulanda kukumisa lukwikilu na beto ngolo? (b) Inki beto ta tubila na disolo ya ke landa?

¹⁷ Daniele tubaka nde “nzayilu ya kieleka” ta “kuma mingi.” Ya kieleka, yo me kumaka kibeni mingi. Bubu yai, beto ke bakisa mbote bambikudulu ya me tala bilumbu na beto. (Dan. 12:4, 9, 10) Bambikudulu yina kele kieleka. Yo yina, yo ke pusaka beto na kuzitisa diaka Yehowa mingi mpi Ndinga na yandi. (Yez. 46:10; 55:11) Longuka Biblia mbala na mbala mpi sadisa bantu ya nkaka na kuvanda ti kinduku ya mbote ti Yehowa sambu yo sadisa nge na kulanda kukumisa lukwikilu na nge ngolo. Yandi ta tanina bantu yonso yina ke tudilaka yandi ntima ya mvimba mpi yandi ta pesa bo “ngemba ya ntangu yonso.”—Yez. 26:3.

¹⁸ Na disolo ya ke landa, beto ta tubila mingi bambikudulu ya ke tubila dibundu ya Bukristu na ntangu ya nsuka. Mutindu beto ta longuka yo, bambikudulu yina ke monisa mpi kibeni nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka. Beto ta mona mambu ya nkaka yina ke monisa kibeni nde Yezu, Ntotila na beto yina ke yala ke twadisa balongoki na yandi yina ke kangamaka na yandi.