1. Avyani vino twasuwila, swinya amulandu ci?

 UZYE nga mwalola vino ivintu viwifile mu nsi, cikamitalila ukusuwila ukuti ivintu vilizipa ku nkolelo? Awa mu ndupwa izivule pe yo-o impindi watakundana ndi vino wakundine kaali. Swinya awantu awavule wakuya wakuwipilakovye, wali nuwunkalwe nawukayitemwe. Ne awavule cikawatalila ukusuwila wano wakatungulula. Lelo vyonsinye vyo-o, vingalenga musuwile ukuti ivintu vilizipa ku nkolelo. Amulandu ci? Amuno awantu wakucita ndi wulyanye vino Baibolo yalandizile lyankani ukuti avino waliwacita “mumanda yakupelelechezya.” (2 Tim. 3:1-5) Kusi nanti wumwinye wino angakana ukuti ya-a masesemo yakuficiliswa. Swinya konye ko-o ukuficiliswa kwa masesemo, kwalenga tusuwile ukuti e Yesu watalika ukuteka mu Wufumu wa kwe Leza. Lelo wo-o awusesemo vye wonga pa mawusesemo yano yakalanda pa Wufumu wa kwe Leza. Isuwilo litu lyandi liwomeleko nkaninye, nga cakuti twasambilila pa mawusesemo yano yaficilisizwe ku nsizi.

2. Avyani vino twandi tusambilile mwe co-o icipande, swinya amulandu ci? (Landani pa cikope cino cili pa nkupo.)

² Mwe co-o icipande twandi tusambilile (1) pa wusesemo wuno wukatwavwa ukumanya pano Uwufumu wa kwe Leza watalisile ukuteka, (2) pa masesemo yano yakatwavwa ukumanya ukuti e Yesu awili Imfumu mu Wufumu wa kwe Leza, ne (3) pa masesemo yano yakalanda pevino awalwani wa Wufumu wa kwe Leza waliyononwa. Twandi tulole ukuti ya-a amasesemo yakakwivwana icete pakutwavwa ukumanya ukuti insilo ya kwe yo-o insi yipalamizile ukulingana na vino Yehova watulaya.

3. Uzye uwusesemo wuno wukazanwa pe Daniel 7:13, 14 wukatunena vyani pa Mfumu ya Wufumu wa kwe Leza?

³ Uwusesemo wuno wukazanwa pe Daniel 7:13, 14 wukatunena ukuti e Klistu Yesu awino wayana ukuwa Amfumu mu Wufumu wa kwe Leza. Awantu ukufuma mu nko zyonsi, “walimufukamila” swinya pasi wino alimupyana. Uwusesemo wunji wuno wawa mwi buku lya kwe Daniel walandizile lya nkani ukuti e Yesu alitalika ukuteka mwe wo-o Uwufumu pa nsizi ya myaka 7. Fwandi acipepuke nkaninye ukumanya impindi pano Yesu watalisile ukuteka.

4. Londololani vino e Daniel 4:10-17 yikatwavwa ukumanya umwaka pano e Yesu walinji nu kutalika ukuteka. (Lolani ne futunoti.)

⁴ Wazyani Daniel 4:10-17. “Imyaka munenulambali [7]” yikakwimilako imyaka 2,520. Yo-o imyaka yatalisile mu 607 B.C.E. pano awina Babiloni wafumizye imfumu ya kulecelezyako pacilimba ca kwe Yehova mu Yerusalemu, swinya yasizile mu 1914 C.E. pano e Yehova ‘wasonsile’ e Yesu ukuwa Amfumu mu Wufumu wa kwe Leza. b—Ezek. 21:25-27.

5. Awuzima ci wuno tungazana mu wusesemo wa “myaka 7”?

⁵ Uzye wo-o uwusesemo wungatwavwa wuli? Nga twivwicisya uwusesemo wuno wukalanda pa “myaka 7” tungasinincizya ukuti e Yehova akaficilisya vino walaya pa mpindi iyiyane. E Yehova wapinguzilepo ukuti aliwika e Yesu pa Wufumu pa mpindi iyiyane. Swinya pano yoyo impindi yafisile, avino wacisile. Fwandi twamanya ukuti alificilisya vyonsinye vino watulaya pa mpindi yilyanye yino wasola. Ukwasowa nukuvwilika, uwanda wa kwe Yehova ‘wutalicelwa.’​—Haba. 2:3.

6. (a) Avyani vino tukalola mu nsi vino vikatulanjizya ukuti e Yesu watalika ukuteka mwi yulu? (b) Uzye uwusesemo wuno wukazanwa pa Ukuwumbulika 6:2-8 walanjizya wuli ukuti wo-o uwusinincizyo awa cisinka?

⁶ Pano e Yesu walinji mupipi nukumala umulimo wakwe mu nsi, walandizile lya nkani pa vintu vino vyalinji nukutalika ukucitika mu nsi vino vyalinji nukwavwa awa sambilizi wakwe ukumanya ukuti watalika ukuteka mwi yulu. Vimwi vino walumbuzilepo, ankondo, ivipowe ni vizumanzi. Walanzile nukuti kuliwa ivikuko nanti indwala “mumasyo [muncende] mavule.” Ivya kulolelako vimwi pe vyo-o, andwala ye Corona. Vyonsinye vyo-o, avino e Baibolo yikakwita ukuti “ichimanyilo” cakuti e Klistu apo ali. (Mat. 24:3, 7; Luk. 21:7, 10, 11) Ukucila pa myaka 60 ukufumilila pano e Yesu wafwizile nukunyocela kwi yulu, walanjizizye umutumwa e Yohani na vinji vino vyalanjizyanga ukuti vyo-o viliwacitika. (Wazyani Ukuwumbulika 6:2-8.) Swinya vyonsinye vyo-o, vyacitika ukufumilila pano e Yesu watalisile ukuteka mu 1914.

7. Amulandu ci wuno munsi mwawela akalanda ukufumilila vye pano e Yesu watalisile ukuteka?

⁷ Amulandu ci wuno ivintu vikaya vikuwipilakovye mu nsi ukufumililavye pano e Yesu wawezile Amfumu? Ukuwumbulika 6:2 kukatunena icintu cimwi icicindame nkaninye cino Yesu wacisile. Icakutalicila cino wacisile pano watalisilevye ukuteka mu Wufumu wa kwe Leza, akulwa inkondo. Walwanga na waweni? Walwanga ne Satana ni viwa vyakwe. Ukuwumbulika icipandwa 12, cikatunena ukuti e Satana ni viwa vyakwe wawacimvizye nukuwasumbila mu nsi. Na co-o  cawa ‘akalanda kuwa mu nsi.’ Amuno e Satana wawa nuwukali nkaninye swinya akacuzya awantu mu nsi.​—Ukuwu. 12:7-12.

8. Avizima ci vino tungazanamo mukulola kuno amasesemo ya mu Baibolo yakuficiliswa?

⁸ Uzye wo-o uwusesemo wungatwavwa wuli? Vino vikucitika munsi nukupiluka kwa miwele ya wantu, kungatwavwa ukumanya ukuti e Yesu Amfumu mu Wufumu wa kwe Leza. Nga twalola awantu wali na wukayitemwe nu lupato, tutazipizile ukufulwa. Tuzipizile vye twakwizuka ukuti wakuficilisya amasesemo ya mu Baibolo. Amuno Uwufumu wa kwe Leza watalika ukuteka. (Amalu. 37:1) Acino tuzipizile twakwenecela ukuti ivintu vyandi vyawipilakovye pano e Armagedoni yikuya yikupalamila. (Mar. 13:8; 2 Tim. 3:13) Tukasalifya nkaninye Umukwasi witu uwa kwi yulu pakutwavwa ukumanya umulandu wuno ivintu vikuya vikuwipilakovye mu nsi?

9. Uzye uwusesemo wuno wawa pe Daniel 2:28, 31-35, wukalondolola wuli uwuteko wa maka uwakulecelezya, swinya wizile awuwako ampindi ci?

⁹ Wazyani Daniel 2:28, 31-35. Tukulola vino wo-o uwusesemo wukuya wukuficiliswa namweyanye amanda. Iciloto ca kwe Nebukadinezara calanzile pe vino vyalinji nukucitika “ku manda yankolelo,” pano e Yesu watalisile ukuteka. Pa walwani wa kwe Yesu awa mu nsi pawa nu wuteko wa maka uwakulecelezyako wuno e Baibolo yalandizile lya nkani. Wo-o uwuteko wukakwimililwako ‘namatamba yano yalinji ayachela mbali ayivu.’ Swinya wo-o uwuteko watalika kaali ukuteka. Watalisile ukuteka pa Nkondo Yakutalicilako iya nsi Yonsi pano insi ya United Kingdom ne United State watalisile ukuwombela ponga nukupanga uwuteko wa Anglo-America. Swinya  iciloto ca kwe Nebukadinezara calandizile lya nkani na pa vintu viwili vino vyalenga wo-o uwuteko wamaka ukupusanako na ma wufumu yanji aya kaali.

10. (a) Avyani vino uwuteko wa Anglo-America wukacita pe yo-o impindi vino uwusesemo wa kwe Daniel walandizilwe lyankani? (b) Antazi ci yino tuzipizile ukucenjelako? (Lolani akambokosi kano kakuti “ Uzye Muyiweni Intazi?”)

¹⁰ Icakutalicila aca kuti, ukupusanako na mawuteko yamaka aya kunsizi yano yalumbulwa mu cilolwa, uwuteko wa Anglo-America wusikwimililwako ni cela iciwome ngati we golide nanti e silivala. Lelo wukakwimililwako ni cela cino casanzinkana ni livu. Ilivu likakwimililako awantu. (Dan. 2:43.) Pe yo-o impindi tukuyilolela na sweweneco nye vino awantu wakucita nga kwawa ivikanza vya nsi, pano wakulwila insambu zyawo, nga wakatusya ivyongo na pano wapanga utuma wumba twakuleta umutende. Swinya vino wakacita vikalenga ciwawomela intunguluzi zyawo ukucita vino wakulonda.

11. Awusinincizyo ci nawunji wuno wawa muwusesemo wa kwe Daniel wuno wukatusansamusya nukutupa isuwilo?

¹¹ Icaciti wili acakuti, uwuteko wa maka uwa Anglo-America wuno wukakwimililwako na matamba ya cilolwa camaka, awuno wuliwa awuteko wa wakulecelezyako pe ya-a amawuteko. Kusi uwuteko wa wantu uwuli wonsinye wuno wulicimvya wo-o uwuteko. Lelo nanti ciwe wo-o uwuteko wa kwe Yehova wuliyiza wonone wo-o uwuteko na mawuteko yawantu yonsinye pa nkondo ya Armagedoni. c—Ukuwu. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Avyani vinji vino uwusesemo wa kwe Daniel walandapo vino vikatusansamusya nukutupa isuwilo?

¹² Uzye wo-o uwusesemo wungatwavwa wuli? Uwusesemo wa kwe Daniel walandapo na vinji vino vikalanjizya ukuti tuli mu manda yakulecelezya. Ukucila pa myaka 2,500 yino yapita, e Daniel walandizile lya nkani ukuti pa nsizi ya wuteko wa Babiloni, kuliwa amawuteko 4 aya maka yano yaliwateka awantu wa kwe Leza. Ukulunda pe vyo-o, wasokolozile nukuti, uwuteko wa maka uwa Anglo-America awuno wuliwa awuteko wakulecelezyako ukuteka pe ya-a ama wufumu. Co-o cikatusansamusya nukutupa isuwilo lyakuti, nombanye Uwufumu wa kwe Leza, wandi wonone amawuteko ya wantu nukutalika ukuteka mu nsi.​—Dan. 2:44.

13. Uzye ‘imfumu yaciti 8’ ni ‘mfumu 10’ zino zyalumbulwa pa Ukuwumbulika 17:9-12, zikakwimililako cani, swinya wo-o uwusesemo waficilisizwe wuli?

¹³ Wazyani Ukuwumbulika 17:9-12. Pamulandu na vino vyacitisile pa Nkondo Yakutalicila iya nsi Yonsi vino vyononile ivintu ivivule, vyaficilisizye uwusesemo na wunji wuno wukalanda pa manda yakulecelezya. Intunguluzi zyalondanga ukuleta umutende mu nsi. Acino mu January 1920, wizile awapanga akawungwe kano wakakwita ukuti League of Nations, kano wizile awapyanicizyapo akawungwe kakuti United Nations mu October 1945. Ka-a akawungwe akano kakakwitwa ukuti “amfumu yachitikananimonsi [8].” Lelo asawuli uwuteko wa maka. Kakwatavye amaka pa mulandu wakuti amawuteko yakakatunjilila. E Baibolo yikakwita ya-a amawuteko yano yakakatunjilila ukuti “amfumu ikumi [10].”

14-15. (a) Uzye Ukuwumbulika 17:3-5 kukasokolola cani pe “Babiloni Mukulu”? (b) Avyani vino vikacitika kwe wano wakatunjilila ukupepa kwa wufi?

¹⁴ Wazyani Ukuwumbulika 17:3-5. Mu cilolwa cino umutumwa Yohani waweni, e Yehova wamulanjizizye e cilende akuli ukuti e “Babiloni Mukulu,” wino akakwimililako  ukupepa kwa wufi konsinye. Uzye co-o icilolwa cikasokolola cani? Pamyaka imivule, ukupepa kwa wufi kukapaala nu kuwombela ponga na wa mu vikanza vya nsi. Lelo nombanye e Yehova aliwika mu myezo yatuwungwe twavikanza vya nsi “ukuchita ukulonda kwakwe.” Avyani vino vilifumamo? Utuwungwe twa vikanza vya nsi akuli ukuti ‘imfumu ikumi [10]’ walipilucila ukupepa kwa wufi nukukonona.​—Ukuwu. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ Twamanya wuli ukuti ukononwa kwe Babiloni Mukulu kupalamizile? Cino cingatwavwa ukwasuka lyo-o iwuzyo, akwizuka vino aminzi ya muluzi lwa Yufureti yacinjilizile umusumba wa Babiloni. Ibuku lya Ukuwumbulika lyakolanya wano wakatunjilila e Babiloni Mukulu ku ‘minzi.’ (Ukuwu. 17:15) Lelo likasokolola nukuti aminzi yalinji nu ‘kupwela,’ co cikulanjizya ukuti e Babiloni Mukulu atalikwata awavule awakumutunjilila. (Ukuwu. 16:12) Wo-o uwusesemo wukuficiliswa mwe ya-a amanda, amuno awantu awavule wakufuma mukupepa kwa wufi nukuya mukuvwamba ivyasuko kunji.

16. Avizima ci vino tungazanamo nga twivwicisya amasesemo yano yakalanda pevino akawungwe ka United Nations katalisile na pevino e Babiloni Mukulu aliyononwa?

 ¹⁶ Uzye wo-o uwusesemo wungatwavwa wuli? Vino akawungwe ka United Nations kapangwa navino awantu waleka ukutunjilila ukupepa kwa wufi, vikulanjizya apatiswenye ukuti tuli mumanda ya kulecelezya. Nanti acakuti awantu awavule waleka ukutunjilila e Babiloni Mukulu, asacino cililenga e Babiloni Mukulu ukulowa. Ndi vino tulanzilepo kaali, e Yehova aliwika mu myezo ya ‘Mfumu 10’ akuli ukuti amawuteko yano yakatunjilila akawungwe ka United Nations, “ukuchita ukulonda kwakwe.” Zyo-o inko ziliyonona ukupepa kwa wufi mukupumincizya, na co-o cilizungusya insi. d (Ukuwu. 18:8-10) Ukononwa kwe Babiloni Mukulu, kuliwa insi yonsinye swinya kulileta intazi, lelo awantu wa kwe Leza weni waliwasecelela. Kwawa imilandu yiwili yino yililenga wasecelela. Ukupepa kwa wufi kuno kwawa amulwani wa kwe Yehova Leza pa myaka imivule, kutaliwako naswinya, swinya nombanye twandi tuluwulwe kwe yo-o insi imbipe.​—Luk. 21:28.

17-18. (a) Tungacita wuli pakutwalilila ukuwomya isuwilo litu? (b) Avyani vino tulisambilila mu cipande cino cikonsilepo?

¹⁷ E Daniel walandizile lya nkani ukuti ‘ukumanya kweneco kweneco kulivula.’ Swinya wonye avino cawa. Pe yo-o impindi twivwicisya amasesemo yano yakalanda pa mpindi yitu. (Dan. 12:4, 9, 10) Amasesemo yonsinye ayacisinka swinya yalenga tucindike sana e Yehova ni Zwi lyakwe. (Ayize. 46:10; 55:11) Acino twalililani ukuwomya isuwilo linu ukupitila mukuyisambiliza Amawaliko nu kwavwa wanji ukuwomya wuciwuza wawo ne Yehova. Amuno e Yehova alicinjilila wonsinye wano wamusuwila nu kuwapa “umutende wenecho.”​—Ayize. 26:3.

¹⁸ Mu cipande cino cikonsilepo, tulisambilila amasesemo yano yakalanda pi wungwe lya wina Klistu mu manda ya kulecelezya. Ndi vino tulisambilila, tulilola ukuti ya-a amasesemo yano tuliwalandapo yakolana sana na masesemo yano yakalanda ukuti tuli mu manda yakulecelezya. Swinya tulilola navino vikulanjizya ukuti e Yesu Imfumu yitu akatungulula awantu wakwe.