1. Nye tua kũlĩha kuenda momo lie?

 ANGA hẽ eci o mola ovitangi voluali, osima hẽ okuti lalimue eteke ovina vi ka pongoloka? Pokati kapata, ka pali vali ocisola ndeci ca kala kosimbu. Omanu va litumbika vali calua kungangala. Omanu ka va kolelele vali kolombiali. Kuenje ovina viosi evi, vi pondola oku eca ekolelo kokuove okuti ekalo li ka pongoloka. Momo lie? Momo omanu, va lekisa ovituwa via popiwile lovitumasuku Viembimbiliya catiamẽla “koloneke via sulako.” (2 Tim. 3:1-5) Ka kuli laumue o patãla oku tẽlisiwa kuocitumasuku eci, ci lekisa uvangi wokuti Kristu Yesu wa fetika oku viala Ndosoma Yusoma wa Suku. Pole, evi vimueño pokati kovitumasuku vialua viatiamẽla Kusoma. Eci ci ka pamisa ekolelo lietu poku konomuisa ovitumasuku vikuavo, via tẽlisiwa vokuenda kuanyamo.

2. Nye tu konomuisa vocipama cilo kuenda momo lie? (Lombolola ociluvialuvia koñoño yemẽla.)

² Vocipama cilo, tu konomuisa ovina vitatu, (1) ocitumasuku cimue ci tu kuatisa oku kuata elomboloko liotembo Usoma wa Suku wa fetika oku viala, (2) ovitumasuku vi tu kuatisa oku limbuka okuti Yesu wa linga Osoma Yusoma wa Suku kilu kuenda (3) ovitumasuku vi lekisa ndomo ovanyãli Vusoma wa Suku va ka kunduiwa. Tu ka limbuka okuti ovi- tumasuku evi, vi sokisiwa ndolopesa vimue vi longekiwa loku tunga ocikuata cimue (o quebra-cabeça) oco tu kũlĩhe otembo tu kasi kovina Yehova a ka linga kovaso.

3. Ocitumasuku ca Daniele 7:13, 14, ci tu sapuila nye catiamẽla Kosoma Yusoma wa Suku?

³ Ocitumasuku ca Daniele 7:13, 14, ci tu sapuila okuti Kristu Yesu, eye Osoma Yusoma wa Suku. Omanu vo kolofeka viosi, ‘va ko vumba’ lesanju kuenda Usoma waye lalimue eteke u ka piñanyiwa. Ocitumasuku cikuavo celivulu lia Daniele ca popele okuti, Yesu wa ponduile oku tambula Usoma waye kesulilo liotembo yi tukuiwa okuti olotembo epanduvali. Anga hẽ ci tẽliwa oku kũlĩha otembo Yesu a linga Osoma?

4. Lombolola ndomo Daniele 4:10-17, li tu kuatisa oku sanga unyamo Kristu a linga Osoma. (Talavo etosi.)

⁴ Tanga Daniele 4:10-17. “Olotembo epanduvali,” vi likuata lotembo yeci ci soka 2.520 kanyamo. Otembo yaco ya fetika kunyamo 607 O.Y., eci va Bavulono va lundula osoma ya sulako kocalo ca Yehova ko Yerusalãi. Ya sulila kunyamo 1914 K.K., eci Yehova a vialeka Yesu “una o sesamẽla uviali,” Ndosoma Yusoma wa Suku. *—Esek. 21:25-27.

5. Konepa yipi tu pondola oku kuatisiwa locitumasuku catiamẽla ‘kolotembo epanduvali’?

⁵ Tu kuatisiwa ndati locitumasuku eci? Oku kũlĩha eci catiamẽla ‘kolotembo epanduvali,’ ci tu ĩha ekolelo liokuti, Yehova o tẽlisa olohuminyo viaye votembo ya sokiyiwa. Ndeci eye a tẽlisa otembo yoku tumbika Usoma waye, tua kũlĩhavo okuti eye o ka tẽlisavo ovitumasuku vikuavo votembo ya sokiyiwa. Ocili okuti, eteke lia Yehova ka li “ka cilua!”—Hav. 2:3.

6. (a) Uvangi upi tu lete palo posi, u lekisa okuti Kristu o kasi oku viala oko kilu? (b) Uvangi upi u lekisiwa kocitumasuku ci sangiwa Kesituluilo 6:2-8?

⁶ Yesu kesulilo liupange waye woku kunda, wa tukula ovina vimue via ponduile oku pita voluali, okuti via laikele oku kuatisa olondonge viaye oku kũlĩha okuti eye wa fetika ale oku viala kilu. Pokati kovina viaco, eye wa tukula uyaki, onjala kuenda ovilemawe. Eye wa popelevo okuti, kua laikele oku kala afengi, ale ovovei “kocitumãlo locitumãlo,” ndeci o COVID-19. Ovina evi, vi panga onepa kueci Embimbiliya li popia okuti “ondimbukiso” yoku tukuluka kua Kristu. (Mat. 24:3, 7; Luka 21:7, 10, 11) Yesu noke lioku fa kuaye okuti papita ale 60 kanyamo loku tiukila kilu, wa eca olonumbi vikuavo kupostolo Yoano viovina via laikele oku pita. (Tanga Esituluilo 6:2-8.) Ovina viosi evi, via siata oku pita tunde eci Yesu a linga Osoma kunyamo 1914.

7. Momo lie kua siatela oku kala ovitangi vialua palo posi, tunde eci Yesu a linga Osoma?

⁷ Momo lie ovitangi via siatela oku livokiya voluali tunde eci Yesu a linga Osoma? Kelivulu Liesituluilo 6:2, ku lekisa okuti ocina catete Yesu a linga noke yoku vialekiwa Ndosoma Yusoma wa Suku, oku linga uyaki. Wa u linga lelie? Wa u linga Leliapu kuenda lolondele viaye. Ndomo ca lekisiwa kelivulu Liesituluilo 12, Satana ka yulile uyaki kuenje eye kumue lolondele viaye va imbiwa palo posi. Loku tema kualua Satana wa fetika  oku tulila onyeño yaye komanu va kasi ‘kilu lieve.’—Esit. 12:7-12.

8. Eci tu mola oku tẽlisiwa kuovitumasuku viatiamẽla Kusoma, tu kuatisiwa ndati?

⁸ Tu kuatisiwa ndati lovitumasuku evi? Ovina vi kasi oku pita voluali kuenda apongoloko a letiwe kovituwa viomanu, a tu kuatisa oku limbuka okuti, Yesu wa linga ale Osoma. Eci tu mola omanu va lekisa ovituwa vimue ndeci, oku lisola ovo muẽle kuenda esuvu, tu yuvuli oku lisakalaisa, momo ovituwa ovo va lekisa, vi kasi oku tẽlisa ovitumasuku Viembimbiliya. Usoma u kasi ale oku viala! (Osa. 37:1) Tu sukila oku ivaluka okuti, ekalo lĩvi li livokiya osimbu tu panda ko Harmagedo. (Mar. 13:8; 2 Tim. 3:13) Ku lekisa hẽ olopandu ku Isietu ukuacisola wokilu, omo lioku tu kuatisa oku kuata elomboloko lieci ku kasilili ovitangi vialua voluali?

9. Ocitumasuku ci sangiwa ku Daniele 2:28, 31-35, ci lombolola ndati uviali wa sulako okuti unene woluali kuenda wa molẽha ndati?

⁹ Tanga Daniele 2:28, 31-35. Etu tua siata oku mola oku tẽlisiwa kuovitumasuku evi koloneke vilo. Onjoi ya Nevukandesa ya situluile, ovina via laikele oku pita “konepa ya sulako yoloneke,” osimbu Kristu ka fetikile oku viala. Vovanyãli va Yesu palo posi, mua laikele oku kongela ovonene oluali vina via tukuiwa Vembimbiliya okuti vi sokisiwa, ‘lolomãhi viutale kuenda viotuma.’ Ovonene aco a kasi oku viala. Ovo va fetika oku viala vokuenda Kuyaki Watete wa lingiwa Voluali luosi, eci o Grã-Bretanya kuenda o Estadus Unidus ya livala ukamba okuti Anglo-Amerikana. Ociñumañuma conjoi ya Nevukandesa ca lekisilevo ovina vivali viatiamẽla  kunene waco woluali okuti via laikele oku li tepa lolosoma vikuavo.

10. (a) Nye tu lete kunene wo Anglo-Amerikana koloneke vilo leci ocitumasuku ca Daniele ca popele? (b) Ohele yipi tu sukila oku yuvula? (Tala okakasia losapi hati, “ Kuata Utate Lotuma!”)

¹⁰ Tete, ca li tepa lovonene oluali a tukuiwa vocinjonde, o Anglo-Amerikana ka yi sokisiwa lutale wa tengiwa lulu kuenda opalata, pole, yi sokisiwa lutale wa tengiwa lotuma. Otuma yi sokisiwa ‘locitumbulukila comanu’ ale omanu vaño. (Dan. 2:43, etosi) Koloneke vilo, tua siata oku mola omanu oku vetiyiwa kocela, oku pinga ekalo liwa, oku tunda volokololo oku pinga elianjo kuenda upange ufeta ciwa okuti, elinga limue li tateka olombiali oku tẽlisa ovimãho viavo.

11. Unene Wuviali wo Anglo-Amerikana, upamisa ndati ekolelo lietu liokuti tu kasi kotembo yesulilo?

¹¹ Vali, o Anglo-Amerikana okuti yi lomboloka omãhi yociñumañuma ca lepa, owo unene waluali wa sulako wa tukuiwa Vembimbiliya. Owo ka u kapiñanyiwa luviali ukuavo. Pole, Usoma wa Suku owo u ka kundula usoma waco ko Harmagedo kumosi lolombiali * vikuavo viomanu.—Esit. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Uvangi upi ukuavo wocitumasuku ca Daniele u tu ĩha elembeleko kuenda elavoko?

¹² Tu kuatisiwa ndati locitumasuku eci? Ocitumasuku ca Daniele, ci lekisa uvangi ukuavo wokuti tu kasi kotembo yesulilo. Noke yoku pita eci ci patahãla 2.500 kanyamo, Daniele wa popele okuti noke lio Bavulono, ovonene akuavo akuãla oluali, a ponduile oku kuata unene pokati ka fendeli va Suku. Handi vali, Daniele wa situluilevo o Anglo-Amerikana okuti, owo Unene Woluali wa laikele oku sulako. Eci ci tu ĩha elembeleko kuenda elavoko liokuti ndopo Usoma wa Suku, u ka kundula olombiali viosi viomanu kuenda owo u ka viala ongongo yosi.—Dan. 2:44.

13. Nye ci linga “osoma yecelãla” kuenda “olosoma ekũi,” via tukuiwa kelivulu Liesituluilo 17:9-12 kuenda ocitumasuku caco ca tẽlisiwa ndati?

¹³ Tanga Esituluilo 17:9-12. Omo liovina via pita Kuyaki Watete wa lingiwa Voluali Luosi, kua tẽlisiwa ocitumasuku cikuavo Cembimbiliya catiamẽla koloneke via sulako. Olombiali violuali via yonguile oku nena ombembua. Omo liaco, kosãi ya Susu 1920, ovo va tumbika o Liga das Nações okuti noke yeya oku piñanyiwa lolo Nações Unidas kosãi ya Mbalavipembe kunyamo 1945. Ocisoko caco ci tukuiwa okuti “osoma yecelãla.” Pole, oco ka ci kuete unene voluali. Oco ci kuete lika unene omo liekuatiso li tambula kolombiali vikuavo. Vupopi wocindekaise Embimbiliya li tukula olombiali viaco okuti, “olosoma ekũi.”

14-15. (a) Elivulu Liesituluilo 17:3-5, li situlula nye catiamẽla ko Bavulono Yinene? (b) Nye ci kasi oku pita koku kuatisa etavo liesanda?

¹⁴ Tanga Esituluilo 17:3-5. Vocinjonde cimue ca tunda ku Suku, upostolo Yoano wa mola ocipuepue cimue okuti o “Bavulono Yinene,” yi lomboloka ocitundo catavo osi esanda voluali. Ocinjonde eci ca tẽlisiwa ndati? Ovisoko viatavo esanda, vi likuete omunga lovisoko viopulitika kuenda vi va kuatisa. Ndopo Yehova o ka kapa vovitima violombiali, ‘oco vi tẽlise ocisimĩlo caye.’ Locimãho cipi? Olombiali viaco, okuti “olosoma ekũi” vi ka ñualilapo ovisoko viatavo esanda loku va kundula.—Esit. 17:1, 2, 16, 17.

 ¹⁵ Tua kũlĩha ndati okuti esulilo lio Bavulono Yinene li kasi ocipepi? Oco ku tambuluiwe epulilo eli, tu ivaluki okuti olupale luo Bavulono kosimbu lua teyuiwile lovava Olui lumue lunene Ferati. Elivulu Liesituluilo li sokisa owiñi womanu wa tiamẽla ko Bavulono ‘ndovava’ a teyuila. (Esit. 17:15) Pole, olio li lombololavo okuti, ovava a laikele oku “takata,” a lomboloka okuti ocisoko catavo esanda voluali, ca laikele oku pumba oloñame viayo. (Esit. 16:12) Koloneke vilo, ocitumasuku eci ci kasi oku tẽlisiwa, momo omanu valua va kasi oku siapo etavo liesanda kuenje va fetika oku sanda atambululo atiamẽla kovitangi viavo.

16. Tu kuatisiwa ndati oku kuata elomboloko liovitumasuku viatiamẽla kolo Nações Unidas kuenda koku sulila kuo Bavulono Yinene?

¹⁶ Tu kuatisiwa ndati lovitumasuku evi? Oku tukuluka kuolo Nações Unidas kuenda omanu oku siapo etavo liesanda, ku lekisa okuti tu kasi koloneke via sulako. Ndaño okuti omanu valua ka va kasi oku kuatisa vali o Bavulono Yinene, eci hacoko ci ka malako etavo liesanda. Ndomo ca tukuiwa kefetikilo, Yehova o ka vetiya ‘olosoma  ekũi’ okuti, ovisoko viopulitika vina vi kuatisa olo Nações Unidas oco vi ‘tẽlise ocisimĩlo caye.’ Oku sulila kuetavo liesanda pocakati cocisoko eci, ku keya ocipikipiki kuenje ci ka kuata omanu vocituke. * (Esit. 18:8-10) Oku nyõliwa kuo Bavulono Yinene, ku ka yokokisa oluali, pole, afendeli va Suku va ka kuata asunga avali oku sanjuka. Etavo liesanda okuti unyãli wa Yehova Suku, ka li ka kalako vali kuenda etu tu ka yovuiwa voluali lulo lũvi!—Luka 21:28.

17-18. (a) Tu amamako ndati oku pamisa ekolelo lietu? (b) Nye tu ka konomuisa vocipama cikuãimo?

¹⁷ Daniele wa popele okuti “ukũlĩhĩso wocili” wa laikele ‘okulua.’ Kuenje owo wa siata muẽle okulua! Cilo, tu kuete elomboloko lieci catiamẽla kovitumasuku viokoloneke vilo. (Dan. 12:4, 9, 10) Ovitumasuku evi, vi komõhisa calua momo vi vokiya ukũlĩhĩso wetu ku Yehova kuenda Kondaka yaye. (Isa. 46:10; 55:11) Kuenje amamako oku pamisa ekolelo liove poku lilongisa ondongosi Ovisonehua kuenda oku kuatisa omanu vakuavo oku kuata ukamba la Yehova. Eye o ka teyuila vosi vana va kolela kokuaye kuenda o ka eca kokuavo ombembua ka yi pui.—Isa. 26:3.

¹⁸ Vocipama ci ka kuamamo, tu ka kũlĩhĩsa ovitumasuku viatiamẽla kakongelo Akristão kotembo yesulilo. Ndomo tu ka ci konomuisa, ovitumasuku viaco vi lekisavo okuti tu kasi koloneke via sulako. Tu ka limbukavo ovovangi a lekisa okuti Yesu Kristu, okuti cilo Soma yetu, o kasi oku songuila olondonge viaye vakuekolelo.