1. Nuuni ay ammanana danddayiyoo, qassi aybissi?

 HA WODIYAN alamiyan deˈiya metuwaa ubbaa neeni beˈiyo wode, saˈay hagaappe kehana gaada ammananawu metootana danddayaasa. So asay beniigaadan issoy issuwaara siiqettenna. Daro asay kaseegaappe aaruwan makkalanchchanne ba xallaa siiqees. Daroti maatay deˈiyoogeetun ammanettanawu metootoosona. SHin ha hanotati sinttappe saˈay kehanaagaa neeni ammananaadan oottana danddayoosona. Aybissi? ‘Wurssetta gallassaa’ xeelliyaagan kasetidi odettida maalaalissiya hiraagaadan asay haniyo gishshataassa. (2 Xim. 3:1-5) Ha hiraagay polettiiddi deˈiyoogaa kashi erikke gaana danddayiya asi baa. Qassi hegee Kiristtoos Yesuusi Xoossaa Kawotettaa Kawo gididoogaa qonccissees. SHin hagee Xoossaa Kawotettaa xeelliyaagan odettida daro hiraagatuppe issuwaa xalaala. Mata layttatun polettida hara hiraagata xannaˈiyoogee nu ammanuwaa minttana.

2. Nuuni ha huuphe yohuwan ay xannaˈanee, qassi aybissi?

² Ha huuphe yohuwan, (1) Xoossaa Kawotettay haariyoogaa awude doommidaakko akeekanaadan maaddiya hiraagaa, (2) Yesuusi saluwan Xoossaa Kawotettaa Kawo gididoogaa akeekanaadan maaddiya hiraagata, (3) Xoossaa Kawotettaa morkketi waani xayanaakko yootiya hiraagata nuuni pilggana. Maayuwaa sikkiyaagee kumetta maayuwaa sikkanawu dumma dumma carqqeta issippe gatti sikkiyoogaadan, dumma dumma hiraagata xannaˈiyoogee Yihooway keerido wodiyan nuuni deˈiyoogaa geeshshidi eranaadan nuna maaddana.

3. Xoossaa Kawotettaa Kawuwaabaa Daaneela 7:13, 14n deˈiya hiraagay nuussi ay yootii?

³ Daaneela 7:13, 14n deˈiya hiraagay Xoossaa Kawotettan Kiristtoos Yesuusi ooppenne aadhdhiya Kawo gidiyoogaa nuussi yootees. Dumma dumma zare ubbaappe yiida asay ufayssan awu oottees; qassi appe simmin haarana hara uri deˈenna. Laappun layttaa geetettida wodee wurin Yesuusi Xoossaa Kawotettaa kawo gididi haariyoogaa doommidoogaa Daaneela maxaafan deˈiya hara hiraagay yootees. Yesuusi awude Kawo gididaakko erana danddayettii?

4. Daaneela 4:10-17y Kiristtoosi awude Kawo gididaakko eranaadan nuna waati maaddiyaakko qonccissa. (Tohossa qofaakka xeella.)

⁴ Daaneela 4:10-17 nabbaba. “Laappun laittai” 2,520 layttaa wodiyaa qonccissees. Baabilooneti Yerusalaamen Yihoowa araataappe wurssetta kawuwaa xayssido 607 K.K. he wodee doommiis. Hegee Yihooway ‘maatay deˈiyo’ Yesuusa Xoossaa Kawotettaa Kawo ootti sunttido 1914 M.Ln, wuriis. b—Hiz. 21:25-27.

5. ‘Laappun layttaa’ xeelliyaagan odettida hiraagaappe nuuni goˈettana danddayiyo issi ogee aybee?

⁵ Ha hiraagay nuna waati maaddii? Laappun layttaa xeelliyaagan odettida hiraagaa nuuni akeekiyoogee Yihooway ba gelido qaalaa bessiya wodiyan polanaagaa ammanettanaadan oottees. Yihooway ba keerido wodiyan Yesuusa Kawo oottanawu kuuyiis; qassi he wodee gakkin Yihooway A Kawo oottiis. Hegaa gishshawu, I ba kuuyido wodiyan hara hiraagata ubbaa polanaagaakka nuuni eroos. Ee, Yihoowa gallassay “gam77enna.”—Imb. 2:3.

6. (a) Yesuusi saluwan haariiddi deˈiyoogaa bessiya nuuni saˈan beˈiyoobay aybee? (b) Ajjuutaa 6:2-8n deˈiya hiraagay hegaa waati loytti qonccissii?

⁶ Yesuusi saˈan haggaazido wurssetta heeran, bana kaalliyaageeti I saluwan haariyoogaa doommidoogaa eranaadan maaddiya ha alamiyan hanana issi issibata kasetidi yootiis. I yootidobatuppe amaridaageeti olaa, koshaanne biittaa qaattaa. I “daro sohuwan” wurssiya harggee deˈanaagaakka kasetidi yootiis; qassi hegawu issi leemisoy mata wodeppe haa simmin denddida ubbasaa gakkiya korona harggiyaa. Ha hanotati, Kiristtoosi saluwan Xoossaa Kawotettaa Kawo gididi haariyo wode hananabata giidi Geeshsha Maxaafay yootiyo ‘malaatatuppe’ amaridaageeta. (Maa. 24:3, 7; Luq. 21:7, 10, 11) Yesuusi hayqqi simmidi saluwaa bin 60ppe dariya layttay aadhdhin, ha hanotati polettanaagaa qonccissiya hara naqaashaa Yesuusi kiitettida Yohaannisawu yootiis. (Ajjuutaa 6:2-8 nabbaba.) Yesuusi 1914n Kawo gidido wodiyaappe doommidi ha ubba hanotati polettidosona.

7. Yesuusi Kawo gidi simmin ha saˈan iitabay keehi daridoy aybissee?

⁷ Yesuusi Kawo gidi simmin ha alamiyaa hanotay yaa iiti iiti biidoy aybissee? Ajjuutaa 6:2y keehi koshshiyaabaa loytti qonccissees. Yesuusi Xoossaa Kawotettaa Kawo gidi simmidi koyro oottidobay olaa olettiyoogaa. Oonaara? Dabloosaaranne A daydanttatuura I olettiis. Ajjuutaa shemppo 12y yootiyoogaadan, Seexaanay olan xoonettiis; qassi inne daydanttati saˈawu duge olettidosona. Seexaanay keehi hanqqettidi  asaa qohiyo gishshawu, hegee ‘saˈawu aayyeˈana’ giissiyaabay hananaadan oottiis.—Ajj. 12:7-12.

8. Kawotettaabaa xeelliyaagan odettida hiraagay polettiyoogaa beˈiyoogee nuna waati maaddana danddayii?

⁸ Ha hiraagay nuna waati maaddii? Alamiyaa hanotaynne asaa eeshshay laamettidoogaa nuuni beˈiyoogee Yesuusi Kawo gididoogaa akeekanaadan nuna maaddees. Yaatiyo gishshawu, asati bantta xallaa siiqiyaageetanne meqetti baynnaageeta gidiyoogaa nuuni beˈidi yiillotiyoogaappe, Geeshsha Maxaafaa hiraagay polettiiddi deˈiyoogaa eta hanotay bessiyoogaa nuuni hassayana koshshees. Xoossaa Kawotettay haariiddi deˈees! (Maz. 37:1) Armmageedoona olay keehi mati mati biyo wode, ha alamiyan unˈˈissiyaabay yaa daranaagaa nuuni eroos. (Mar. 13:8; 2 Xim. 3:13) Ha alamiyan metoy darido gaasuwaa nuuni eranaadan saluwan deˈiya nu siiqo Aaway nuna maaddido gishshawu A keehi galatoos.

9. Daaneela 2:28, 31-35n odettida hiraagay, alamiyaa haariya wurssetta kawotettaa waati qonccissii, qassi he kawotettay haariyoogaa awude doommidee?

⁹ Daaneela 2:28, 31-35 nabbaba. Ha wodiyan ha hiraagay polettidoogaa nuuni beˈoos. Kiristtoosi haariyoogaa doommi simmin, hegeekka “wurssetta gallassatun hananabaa” Naabukadanaxoori beˈido aymoy qonccissees. ‘Birataappenne urqqaappe merettida misiliyaa tohuwaa yachchan’ leemisettida, Geeshsha Maxaafan kasetidi odettida wurssettan denddida alamiyaa wolqqaama kawotettay saˈan deˈiya Yesuusa morkketuppe issuwaa. Ha kawotettay haˈˈi haariiddi deˈees.  Ha Kawotettay Inggilizeenne Amarkkay issippetettaa medhdhidi hashetido Koyro Alamiyaa Olaa wode haariyoogaa doommiis. Naabukadanaxoori aymuwan beˈido misilee ha kawotettay appe kasetiya kawotettappe dummatiyo baa giishin naaˈˈubatakka qonccissees.

10. (a) Daaneela hiraagay Inggilizenne Amarkkaa Waatta Kawotettaabaa waati loytti qonccissii? (b) Nuuni naagettana koshshiyo qohiyaabay aybee? (“ Qohettennaadan Naagetta!” giya saaxiniyaa xeella.)

¹⁰ Koyroogee, aymuwan beˈido kase kawotettatuppe dumma hanotan, Inggilizenne Amarkkaa Waatta Kawotettay worqqaa woy biraa mala mino biratan gidennan, birataanne urqqaa walahan leemisettiis. Urqqay coo asaa bessiyaaba. (Dane. 2:43) Ha wodiyan qoncciyan nuuni beˈiyoogaadan, asay dooruwaa wode oottiyoobay, ba maatawu baaxetiyoobay, eqettanawu zattiyoobaynne oosuwaara gayttida maatawu haniyoobay ha kawotettay ba koyiyoobaa polanawu metootanaadan oottiis.

11. Alamiyan Wolqqaama Gidida Inggilizenne Amarkkaa Waatta Kawotettaa haaroy nuuni wurssettaa wodiyan deˈiyoogaa mintti ammananaadan waati oottii?

¹¹ Naaˈˈanttoogee, gita misiliyaa tohuwaa yachchan leemisettida Inggilizenne Amarkka waata Kawotettay wurssetta alamiyaa kawotetta gidiyoogaa Geeshsha Maxaafay kasetidi yootiis. Appe simmin hara asa kawotettay deˈenna. Anne asa kawotetta ubbaa Xoossaa Kawotettay Armmageedoona olan xayssana. c—Ajj. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Daaneela hiraagay qonccissiyo harabay aybee, qassi hegee nuna waati minttettiinne nuussi hidootay deˈanaadan oottii?

¹² Ha hiraagay nuna waati maaddii? Daaneela hiraagay nuuni wurssettaa wodiyan deˈiyoogaa bessiya hara naqaashaa yootees. Qassi 2,500 layttappe kase, Baabiloone haaruwaappe simmin hara oyddu alamiyaa wolqqaama kawotettati Xoossaa asaa haaranaagaa woy qohanaagaa Daaneeli yootiis. Hegaa bollikka, hegeetuppe wurssettay, Alamiyan Wolqqaama Gidida Inggilizenne Amarkkaa Waatta Kawotettaa gidiyoogaa I yootiis. Mata wode Xoossaa Kawotettay asaa kawotettaa ubbaa xayssidi kumetta saˈaa haaranaagaa eriyoogee nuna minttetteesinne nuussi hidootay deˈanaadan oottees.—Dane. 2:44.

13. Ajjuutaa 17:9-12n odettida hosppuntta kawoynne ‘tammu kawoti’ aybiyyo leemisoo, qassi ha hiraagay waani polettidee?

¹³ Ajjuutaa 17:9-12 nabbaba. Koyro Alamiyaa Olay daro bashshaa gattidoogee wurssetta gallassaa xeelliyaagan Geeshsha Maxaafay yootido hara hiraagay polettanaadan oottiis. Alamiyaa kawotetti saˈan sarotettaa ehaanawu koyidosona. Yaatiyo gishshawu, Ichchashe 1920n eti Kawotettatu Waattaa Maabaraa essidosona; qassi hegee guyyeppe Xiqimita 1945n Kawotettatu Issippetettaa geetettiyaagan laamettiis. He dirijjitee “hosppuntta do7aa” woy hosppuntta kawuwaa geetettees. SHin hegee alamiyaa wolqqaama kawotetta gidenna. I bana kaafiya kawotettatuppe minotettaanne wolqqaa demmees. Geeshsha Maxaafay he kawotettata “tammu kawota” yaagees.

14-15. (a) Ajjuutaa 17:3-5y “Gita Baabiloono” xeelliyaagan ay yootii? (b) Worddo haymaanootiyawu exatiyaageetu bolli aybi gakkanee?

¹⁴ Ajjuutaa 17:3-5 nabbaba. Xoossay bessido ajjuutan Yohaannisi shaaramuxiyo, Gita Baabiloono beˈiis; A worddo haymaanoote ubbaa xaaxa waaxawusu. He ajjuutay waani polettidee? Daro layttawu worddo haymaanooteti alamiyaa kawotettatuura hashetidi oottidosonanne eta maaddidosona. SHin  mata wode Yihooway ba ‘qofaa’ kawotettati polanaadan eta wozanan wottana. Hegee ay kaalettanee? He kawotettati hegeekka, ‘tammu kawotettay’ worddo haymaanoote dirijjiteta qohananne eta xayssana.—Ajj. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ Gita Baabiloona mata wode xayanaagaa nuuni aybin eriyoo? He oyshaa zaaranawu, beni Baabiloone katamay amarida hanotan gita Efiraaxiisa SHaafan naagetti uttidoogaa hassayiyoogee maaddees. Ajjuutaa maxaafay Gita Baabilooniyyo exatiya miilooniyan qoodettiya asata, qohuwaappe naagiya ‘haattatuura’ geeddarssees. (Ajj. 17:15) Qassi he maxaafay haattati ‘melanaagaa’ yootees; hegee, worddo haymaanoote ubbaa xaaxa waaxiyaariyyo exatiyaagetu qooday keehi guuxxanaagaa bessiyaaba. (Ajj. 16:12) Ha hiraagay haˈˈi polettiiddi deˈees; ayssi giikko, daro asay haymaanootiyaa aggiis, qassi ba metuwawu maaduwaa harasaappe demmanawu baaxetees.

16. Kawotettatu Issippetettay eqqidoogaanne Gita Baabiloona xayanaagaa xeelliyaagan odettida hiraagaa akeekiyoogee nuna waati maaddana danddayii?

¹⁶ Ha hiraagay nuna waati maaddii? Kawotettatu Issippetettay eqqidoogeenne daro  asay worddo haymaanootiyaa kaafiyoogaa aggidoogee nuuni wurssetta gallassatun deˈiyoogaa qonccissees. Daro asay Gita Baabiloono maaddiyoogaa aggidaba gidikkonne, worddo haymaanootee xayiyoy hegaana gidenna. Qommoora qonccidoogaadan, ‘tammu kawotun’ leemisettida Kawotettatu Issippetettaa kaafiya kawotettati Yihoowa ‘qofaa oottanaadan’ eta wozanan I ba qofaa wottana. He kawotettati Gita Baabiloono A qoppennan xayssana; hegan alamiyaa asay maalaalettana. d (Ajj. 18:8-10) Gita Baabilooni bashshay kumetta saˈaa keehi qohananne metuwaa gattana danddayees; shin Xoossaa asay ufayttanaadan oottiya baa giishin naaˈˈu gaasoti deˈoosona. Daro layttawu Xoossaa Yihoowa morkke gidida worddo haymaanootee merinawu xayana; qassi mata wode ha iita alamiyaa xayuwaappe nuuni attana!—Luq. 21:28.

17-18. (a) Nu ammanuwaa waati minttana danddayiyoo? (b) Nuuni kaalliya huuphe yohuwan ay xannaˈanee?

¹⁷ Daaneeli tumu ‘eray daranaagaa’ kasetidi yootiis. Ee, eray dariis! Nu wodiyaa xeelliyaagan odettida hiraagaa nuuni haˈˈi akeekida. (Dane. 12:4, 9, 10) Ha hiraagati likke gididoogee nuuni Yihoowanne ayyaanaa kaaletuwan xaafettida A Qaalaa wozanappe bonchchanaadan oottees. (Isi. 46:10; 55:11) Yaatiyo gishshawu, Geeshsha Maxaafaa loytta xannaˈiyoogaaninne harati Yihoowaara dabbotaa minttanaadan maaddiyoogan ne ammanuwaa ubbatoo mintta. An wozanappe ammanettiya ubbaa I naagana, qassi eti “polo sarotettan” deˈanaadan oottana.—Isi. 26:3.

¹⁸ Kaalliya huuphe yohuwan, wurssetta wodiyan deˈiya Kiristtaane gubaaˈiyaa xeelliyaagan odettida hiraagaa xannaˈana. Nuuni beˈanaagaadan, ha hiraagati nuuni wurssetta gallassatun deˈiyoogaakka loytti qonccissoosona. Nu Kawoy Yesuusi ammanettidi bana kaalliyaageeta kaalettiiddi deˈiyoogaa bessiya hara naqaashaa beˈana.