Anyolara i oro 1935 i adhura mi Darlaston ma nwang’ere i theng ng’om mir Angleterre ma julwong’o Black Country (Ng’om ma col). Julwong’e kumeno pi kor polo m’ubed ucido nikum yiro ma col m’ubed uthwogere kud i furu mi twagu cuma man kud i izin mange. Kinde m’adoko ku oro 4, jurunyodo para ucaku ponjo Biblia ku Jumulembe pa Yehova. Saa m’amondo i oro para mir ayada, anwang’u nia eca ubino lemandha man i oro 1952 alimo batizo ma nwang’u oro para 16.

I kind nindo ma rom eno, acaku ponjo tic i izin moko ma juyiko iye jamtic ma tung’ tung’ mi bodho mi cing’ man jamkum mutukari. Acaku nwang’u ponji mi bedo jagor mi kampuni, man tije ubed unyang’a lee.

Amaku yub ma pire tek kinde ma jaliew mi twodiri moko ukwaya nia acak telo wi ponji mi kitabu mi cokiri i cokiri para ma dhe mi Willenhall. Ebino ira yub ma tek m’ukwayu amaki. Pi kare moko abed adikara i cokiri ario. I kind yenga, abed adikara i cokiri ma ceng’ini ku ka m’atimo iye tic i Bromsgrove, ma nwang’ere i borpiny mi kilometre 32 ku pacu mwa. I thum pa yenga ke, kan adok i pacu, adikara i cokiri mi Willenhall.

Calu m’abino kud ava mi konyo dilo pa Yehova e ajolo lwong’o pa jaliew mi twodiri, kadok nwang’u lembene ugam ukwayu nia awek tic para m’amaru lee de. Niweko Yehova utel wi yo para umiyo ira kaka m’abedo ko ngo kud ang’eyang’o i kwo para.

Kinde m’abino dikara i cokiri mi Bromsgrove, anwang’u nyamego moko ma leng’ ma nyinge Anne, m’uketho wiye zoo i kum timo ni Yehova. Wagamara kude i oro 1957, man karacelo kude watimo tic pa jayab yo ma nja, ma segi, tic pa jaliew, man tic mi Bethel. Anne uketho abedo ku mutoro i kwo para zoo.

I oro 1966, wabedo kud anyong’a nisomo somo mi Gilead, i kalasine mi 42. I ng’eye juorowa i Malawi, ng’om ma juwacu nia dhanu m’i iye tie dhanu ma jujol. Wagam wang’eyo  ngo ka nia wabibedo i ng’ombe pi kare ma nok.

Watundo i Malawi i nindo 1, dwi mir 2, 1967. I dwine ma kwong’a, watimo saa ma lee pi niponjo dhok, e i ng’eye wacaku timo tic pa jaliew mi distrik. Waringo ku mutukari mwa ma kakara, ma dhanu moko ubed uparu nia ringo kaka ceke, kadok kud i kulo de. Re eno ubino ndra, kum wabino ku copo mi ringo kende kende kud i pii ma thembele. Pi saa moko, wabed wakwo i otlum moko ma cwir, m’ubed ukwayu wapedh basi i wiye i saa pa koth. Lembe ubino cuu ngo iwa kinde ma wacaku tic mwa mi misioner acaka, re wamaru tije!

Kinde ma dwi mir 4 uromo, anwang’u nia gavmenti copo galu ngo ninyayu ragedo i kumwa. I radio, awinjo wec moko ma Dr. Hastings Banda m’ubino prezida mi ng’ombe uyero. Eloko nia Jumulembe pa Yehova gibeculo ngo karatasi pa gavmenti man nia gibenyotho tela pa gavmenti. Adote maeno ubino vupo ma hoi. Lembe eno zoo unyay pilembe wamondo ngo i lembgamba, asagane kum wakwero ning’iewo kart mi cwaku lembgamba.

I dwi mir 9, wasomo i karatasi mi lembang’eya nia prezida ukelo adote nia umego gibenyayu yakini kakare ceke. Etwong’o nia gavmenti pare bigalu ngo nikwero somo mi Jumulembe pa Yehova. Lembuno utimere i nindo 20, dwi mir 10, 1967. I ng’eye nyanok, bapolisi ku judongo ma neno lembe mir umondo, gibino i filial pi nitwiyo dhu tic m’i  iye man niwodho jumisioner cen kud i ng’om migi.

I ng’ey nindo adek ma watimo i kol, giterowa i Maurice, ma tie ng’om ma Grande-Bretagne ubino neno wiye en. Ento judong ng’om mi Maurice giyiyo ngo nia wabed calu jumisioner i ng’om migi. Gin de gidok giterowa i ng’om mi Rhodésie (ma kawoni utie Zimbabwe). Kinde ma watundo, wacidho i bang’ jadit ma neno lembe mir umondo, ma de uwok ukwero nia kud wamond i ng’om maeca. Ewacu kumae: “Jukwero nia kud wubed i Malawi. I Maurice de juyiyo ngo iwu, kawoni wuring’ini kum ya lembe tie ber keni.” Anne ucaku wak. Ubino nen nia dhanu ceke ubemitowa ngo! Saa maeno, amito awek ng’omne man wadok wang’acel i ng’om ma thugiwa i Angleterre. I ng’eye, judongo ma neno lembe mir umondo giyiyo iwa nia wavuti i filial cing’ nica, ma re urwonde wanen nia watundo i bang’gi i kabedo migi ma dit. Waol mi tuko de ngo, re wamedara niweko lembe zoo i cing’ Yehova. Urwonde ku reto, iwa uwang’ nineno nia juyiyo wabed ni umondo i ng’om mi Zimbabwe. Abiwil ungo nyanok de pi kite m’awinjara ko cing’ nica, anyang’ andha nia Yehova re m’ubino telo wi yo mwa.

I filial mi Zimbabwe, juwok juketho atim i Departema ma neno wi tic mi lembanyong’a pi ng’om mi Malawi man mi Mozambique. Jubino nyayu ragedo ku racu i kum umego mi Malawi. Calu etie kabedo m’abino timo tic i wiye, abed aloko rapor mi lembe ma juliew mi twodiri mi Malawi gibed gioro. Uthieno moko kinde m’abino timo tic, awak ku piwang’a saa m’asomo pi masendi ma jubesendo ko umego ku nyimego mwa. * Re gwoko bedoleng’ migi, yiyoyic, man cirocir migi ubedo ira ni tielocwiny ma lee.​—2 Kor. 6:4, 5.

Watimo kero mwa ceke kara umego ma gidong’ i Malawi man ma giringo i Mozambique ginwang’ girasoma. Judwoko ungu mi julok dhok mi Chichewa, ma tie dhok ma juweco akeca i Malawi, i podho ma dit p’umego moko i ng’om mi Zimbabwe. Umegone ugiero igi ot man biro acel i iye. Kuca re ma giwotho mediri asu ku tic migi ma pire tek mi loko girasoma mi Biblia.

Wamaku yub pi juliew mi twodiri mi Malawi kara gibed gicidh kubang’ oro i coko ma dit mi distrik i dhok mi Chichewa i ng’om mi Zimbabwe. Kuca gibed ginwang’u plan mi korolembe mi coko ma dit. Ka gidok i Malawi, giwok gitielo cwiny umego ku nyimego ku lembene. Oro moko kinde ma juliew gibino i Zimbabwe, wawok waketho gisomo Somo mi Ker pi nitielo cwinygi.

I dwi mir 2, 1975, acidh aliewo umego mi Malawi ma giringo i Mozambique. Umego maeno gibino mediri asu niworo telowic mi dilo pa Yehova, calu ve yub ma nyen m’umulo kum guriri mi judong cokiri. Judong cokiri ma nyen gibino ku tic dupa, uketho i iye nimiyo korolembe mi dhanu ceke, niweco karacelo iwi giragora ma kubang’ ceng’, nitelo wi ponji mi Otkur ma Wiw, man kadok nitimo coko ma dongo. Yub ma gimaku i kambi mir uring ng’wec ubedo tap ve mi coko ma dit mir adhura; gibino ku departema mi ketho leng’o, mi poko cam man mi gwoko dhanu i kum ariti. Ku kony pa Yehova, umego maeno gitimo lembe dupa man kinde m’aliewogi, lembene utielo cwinya lee.

I kum oro 1979, filial mi Zambie re m’ucaku neno wi tic m’utimere i Malawi. Re asu abed aparu pir umego mi Malawi man abed arwo pigi, kadok jumange de ubed utimo kumeno. Wang’ ma pol, calu m’abedo acel m’i Komite mi filial mi Zimbabwe, abed arombo ku juor mi guriri m’utelowic, karacelo kud umego ma giai kud i Malawi, i Afrique du Sud, man kud i Zambie. Tekene warombo ci, waweco iwi penji ma nia, “Wacopo timo ang’o pir umego mwa mi Malawi?”

 Kubang’ nindo m’ubekadhu, lak ragedo ucaku jwik. Umego ma nwang’u giringo, nok nok gicaku dwogo i ng’om mi Malawi, man ju ma nang’ uringo ngo ke, lak masendi ma jubino sendo kogi akeca ucaku kwiyo. I ng’om mange ma ceng’ini, jucaku miyo bedagonya ni Jumulembe pa Yehova. Mozambique umiyo bedagonyane i oro 1991. Ento wabino penjara nia, ‘Ka dong’ Jumulembe pa Yehova mi ng’om m’i Malawi ke gibinwang’u bedagonya awene?’

I ng’eye, lembgamba mi Malawi ulokere man i oro 1993 gavmenti umiyo bedagonya ni Jumulembe pa Yehova. Nyanok i ng’ey lembuno, aweco ku jamisioner moko m’udok upenja kumae: “Nyo ibidok kendo i Malawi?” Saa meno nwang’u oro para tie 59, e adwoko ire nia, “ungo, adaru tii!” Re de cing’ nica ci wanwang’u barua m’uai i Guriri m’utelowic m’uwacu iwa nia wadok kuca.

Wamaru tic ma wabino timo i Zimbabwe, pieno, yub maeno ubino lembe ma tek iwa. Ulagwa nang’ dong’ unyang’ i Zimbabwe man wabino ku jurimo dupa ma beco. Guriri m’utelowic uyero iwa nia ka wamito wacopo dong’ i Zimbabwe. Nang’ ecopo bedo iwa yot ning’iyo yo mwa giwa ma wadong’ ko i Zimbabwe. Ento apoy pi kite ma Abraham giku Sara gigam giweko ko pacu migi ma cuu, ke ma nang’ dong’ gitii pi niworo telowic pa Yehova.​—Tha. 12:1-5.

Wang’iyo nilubo telowic ma dilo pa Yehova umiyo man wadok i Malawi i nindo 1, dwi mir 2, 1995 i ng’ey oro 28 niai ma watundo wang’ ma kwong’a kuca. Juketho the Komite mi filial, ma i iye ubino an kud umego mange ario man wamaku yub ndhundhu kara tic mi Jumulembe pa Yehova udok kendo kakare.

Etie mugisa ma dit nineno nia Yehova uketho tic ubemedere pio pio! I oro 1993, wend jurwey ma nwang’u ubino i kum 30 000, umedere udoko 42 000 i oro 1998. * Guriri m’utelowic uyiyo nia jugier filial ma nyen pi nipong’o yeny mi tic ma dit m’ubemedere ameda. E wang’iewo parsel hektar 12 i Lilongwe, man jung’iya abed acel m’i komite m’ubeneno wi tic mi giedone.

I dwi mir 5, 2001, umego Guy Pierce mi Guriri m’utelowic umiyo korolembe pi  nithiero ot ma nyen ma jugierone ni Yehova. Umego ku nyimego ma ceng’ini keca ma kadhu elufu ario gidikiri i lembene, man dupa m’i kindgi ubino ju m’ulimo batizo oro ma kadhu 40. Umego ku nyimego eno giciro ragedo ma tek pi oro ma dupa i saa ma jukwero iye tic mwa i ng’om migi. I thenge mi kum gibino jucan, ento i thenge mi tipo re gibino julonyo i mukero ma lee. Kawoni gitie kud anyong’a nibino neno Bethel migi ma nyen. Kakare ceke ma gibed gicidho i iye i Bethel, giwotho wero wer mi Ker i ayi bodhower mir Afrika, uketho lembe ubed ucek i ayi ma nwang’u fodi aneno ngo. Eno ubenyutho kamaleng’ nia andha Yehova bemiyo mugisa ni dhanu m’ubeciro peko ku gwoko bedoleng’.

Kinde ma jugiero Bethel uthum, abedo kud anyong’a nicaku nwang’u rwom mi miyo korolembe mi thiero Udi Ker ni Yehova. Cokiri m’i ng’om mi Malawi unwang’u mugisa i kum program mi giero Udi Ker pi ng’om m’umego m’i iye gimbe ku copo mi nwang’u sente lee. I wang’e, cokiri moko ubed utimo coko i otbak ma nwang’u gigiero ku yend kalafuru. Gibed giluko wiye ke ku lumb alende, man githoro ng’om ni kom i iye. Kawoni dong’ gigoyo briki man giwang’e pi nigiero kabedo mange ma nyen pi coko. Re asu gimaru nitiyo ku fom i Ot Ker migi kara kabedo urom dhanu lee, kakare nitiyo ku kom acel acel!

Anyong’a unega bende lee nineno kite ma Yehova ukonyo ko dhanu pare niteng’ini i thenge mi tipo. Iya uwang’ asagane nineno kite m’umego m’aradu i Afrika gibemiyiri ko man gibenwang’u ponji dupa i dilo pa Yehova man i kum tic ma gibetimo. Lembuno uketho gitie ku rwom dupa mi tic i Bethel man bende i cokiri. Cokiri unwang’u kony lee nikum juliew ma nyen mi twodiri ma jung’iyo, ma dupa m’i kindgi utie ju m’ugamiri. Umego maeno ku mon migi, gitwoniri ku nyolo nyodo kara gitim lee ni Yehova kadok nwang’u suru man wedi migi ubecwalugi nia gibed kud awiya de.

Adok anwang’ara ku peko moko mi remokum i ng’ey oro 52 m’atimo i Afrika. Guriri m’utelowic uyiyo pi kwac ma filial utimo, m’adok atim ko i ng’om mi Grande-Bretagne. Can umondo i iwa niweko tic mwa ma nwang’u wamaru, ento juruot mi Bethel mi Grande-Bretagne gibegwokowa lee i oro mwa mi tiyo.

Ang’eyo nia niweko Yehova utel wi yo mi kwo para ubino yub ma ber m’usagu zoo. Ka nwang’u ajengara iwi rieko para gira, nwang’u kwo para ucibedo ngo calu ma kawoni. Yehova ung’eyo gin ceke m’atie ku yenyne pi ‘ninyutho yo para.’ (Rie. 3:5, 6) Kinde m’abino aradu, agam amaru ning’eyo kite ma tic ubewotho ko i kampuni moko ma dit. Ento dilo pa Yehova ulund umiyo ira tic ma nyayu anyong’a lee nisagu. Timo ni Yehova ubino ira tic mir anyong’a man ebemedere asu nibedo ni anyong’a ma lee i kwo para!