Joʼuushi taya soʼu 1935 chaa Darlaston (Inglaterra), tü chakat Black Country, «mma mütsiia» maluʼulu tia. Müsü sünülia tia mmakat süka mütsiiain sutuma sümüsain compañía. Pienchipa touyase oʼttushii na kachonshiikana taya sünain ekirajawaa sünain tü Bibliakat namaa na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová. Eetaasü maʼaka 14 touyase jee 15 shiale soʼu tayaawatüin saaʼu shiimain tü tekirajaakalü anain suluʼujee tü Bibliakat otta woutiisashi taya soʼu 1952 wanaa sümaa 16 touyase.

Soʼu tia, oʼttushi taya sünain aʼyatawaa eere sukumajünüin sukorolo kemion. Ekirajünüshi taya yala süpüla saapünüin tamüin wanee aʼyatawaa kaawainka, talatüshi maʼin taya sutuma tia.

Soʼu wanee kaʼi, nüsakirüin taya wanee wawala alapalaaikai naaʼu na wawalayuukana eere süpüla toʼunirüin tü ekirajawaakat sünain tü Bibliakat namaa na wawalayuukana suluʼu tü outkajaalee chajatkat Willenhall. Shapaasü taaʼin sutuma tia, jama toutkajaapuʼuin süseʼeruʼu semaana suluʼu wanee outkajaalee chajatka Bromsgrove, pejesü shia sünain taʼyataale, wattapejeʼe shia suulia tepia, maʼaka 32 kilómetro. Chapa taya nepialuʼu na kachooinkana taya saawanoʼu jee rimiinkoʼu, outkajaashii waya suluʼu tü outkajaalee chajatkat Willenhall.

Kakaliairü takooʼomüinreein taʼyataain nümüin Jehová, taaʼinrakalaka tü nümakat tamüin chi wawala alapalaaikai waaʼu. Süpüla tia tooʼulaainjatü tü aʼyatawaa kamalainpuʼukat maʼin tamüin. Anasü maʼin takuwaʼipa sünain aʼyatawaa nümüin Jehová süka tooʼulaain niain oʼunirüin takuwaʼipa soʼu tia.

Wanaa sümaa toutkajaain chaa Bromsgrove, teʼraajaka yala wanee wawala, Anne sünülia, anachonsü maʼin shia otta saaʼinmaasü maʼin tü shiʼyataainkat nümüin Jehová. Kasaatshii waya soʼu 1957. Soʼujeʼereʼeya tia, wainma kasa waʼyataaka anain nümüin Jehová, pürekutsootshii rekulaat waya, pürekutsootshii pesiaat waya, alapalaashi taya naaʼu na wawalayuukana sümaa otta aʼyataashii waya suluʼu Weteet. Talatüshi maʼin taya sümaa Anne.

Soʼu 1966, koleejiashii waya suluʼu tü Ekirajaaleekat Galaad sünain tü ekirajawaakat 42. Aluwataanüshii waya Malauimüin, eʼraajünüsü tia mmakat sutuma kamaneein maʼin wayuu chayaa. Nnojotsü antapünaain wekiiruʼu woʼunamaatüinjanain chejee.

Antüshii waya Malauimüin peʼureeroʼu 1 soʼu 1967. Ekirajünüshii waya soʼu wanee kashi sünain tü sünüikipalakat wayuu chayaa. Mapa, aneekünüshi taya süpüla tawaraijaain naaʼu na alapalaakana naaʼu na wawalayuukana. Oʼunapuʼushii waya suluʼu wanee kemion yaletaka. Eeyaashii süpüla woʼunuin suluʼu eepünaale waya waaʼinruʼu, jaʼitairü walatüinjatüin wanee süchi. Nnojotpejeʼe müin shia süka nnojoluin süpüla sülatüin wüin oʼutusü. Eeshii makatawaire waya suluʼu miichi aainjuushika süka pootshi sümaa alamain tü saajunakat. Juyapoʼu eʼitaanapuʼusü wanee wotsa miyoʼu suupünaa saajuna tü miichikat suulia shikerotüin wüin. Talatapuʼusü maʼin waaʼin mayaainjeʼe kapüleein wamüin woʼttapa sünain misioneeroin waya.

Soʼu kashikat aaʼuriiroʼu tayaawata aaʼu eejeerüin kasachiki chaa Malaui. Taapaka suluʼu raawia wanee pütchi nüküjaka Hastings Banda, chi aluwataaikai saaʼu Malaui. Nüküjain nnojoluin nawalaajüin na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová tü nneerü nachuntakat na sülaülashiikana mma otta nekerotuin sünainpünaa polítika. Alawaapejeʼe tia nümakat. Nüküjain tia süka jashichin nia wamüin, nnojoliin namaain waya na polítikokana otta nnojoluin wayaʼlajüin tü tarjeta napülajatkat na wayuu namaajanakana.

Soʼu settienpüroʼu, aküjünüsü suluʼu periódico nüküjain chi aluwataaikai eein kasachiki sainküinpünaa Malaui natuma na wawalayuukana. Nuutkajaapa namaa na niʼipajanakana nüküjain nooʼuleʼerüinjatüin naʼyataain na Aküjaliikana pütchi. Aikaleʼennüsü tia pütchikat oʼutuupüroʼu 20 soʼu 1967. Süchikijeechon tia antüshii waneinnua pulusiia suluʼumüin Weteet süpüla nasürülüin shia otta süpüla nojuʼitirüin na misioneerokana suluʼujee Malaui.

Apüreesajinnüshii waya soʼu apünüin kaʼi, süchikijee tia eʼikajaanüshii waya suluʼumüin tü mmakat Mauricio. Mayaainjeʼe naluwataain na británicokana saaʼu tia mmakat, nnojoishii ooʼulaanüin waya süpüla misioneeroin waya chayaa. Suluwataainjeseʼe waya Weteet chamüin Rodesia, Zimbabue münüsü tia mmakat maaʼulu. Wantapa chamüin, yalajachi  wapüla wanee pulusiia eʼrüi maʼin wayuumüin jee nnojoishii nuuʼulaain waya walatüin. Anuu nünüiki wamüin: «Ojutünüshii jia suluʼujee Malaui. Nnojoishii ooʼulaanüin jia süpüla makatüin jia chaa Mauricio. ¿Makatüinjanakaʼa jia yaʼayaa jaaʼinruʼu?». Shiʼyalajakalaka Anne. Müsü nnojotkai eein wanee mma eere süpüla misioneeroin waya. Aleʼejeeshi maʼin taya Inglaterramüin soʼu tia. Naküjaka wamüin mapa na pulusiiakana nooʼulaweenain waya makatüin suluʼu Weteet soʼu aikat tia müleka waleʼejüle wachikuaʼa namaʼanamüin waneemüin kaʼi. Shapaasü waaʼin otta mapüsashii waya, ayatapejeʼe weʼitaain waaʼin nünain Jehová. Aʼwanajaasü mapa wakuwaʼipa, ooʼulaanüshii waya süpüla makatüin chaa Zimbabue, talatüsü maʼin taaʼin soʼu tia. Tayaawataka maʼin saaʼu niain Jehová oʼunirüin wakuwaʼipa.

Chapa waya suluʼu tü Weteet chajatkat Zimbabue, aʼyataashi taya suluʼu Departamento de Servicio süpüla jülüjain taaʼin naʼyataain na wawalayuu kepiakana Malaui otta Mozambique. Eʼrüshii müliaa na wawalayuu kepiakana Malaui sutuma süpüleeruaanüin naaʼin saaʼujee nanoula. Aʼyataashi taya sünain ashajaa suluʼu inglés tü karaloʼuta süchikimaajatkat naʼyataain na wawalayuu chakana Malaui aluwataanaka natuma na wawalayuu alapalaakana naaʼu. Soʼu wanee kaʼi aipaʼasü taaʼu sünain ashajaa suluʼu inglés wanee karaloʼuta, aʼyalajüshi taya taashajeʼerapa süchiki tü kasa aainjünakat naka na wawalayuukana. * Atütülaapejeʼe taaʼin süka teʼrüin kanoulain maʼin naya jee sutuma nachecherüin naaʼin soʼunnaa müliaa (2 Cor. 6:4, 5).

Wachajaain maʼin sukuwaʼipa süpüla eeinjatüin namaʼana na wawalayuu makatakana chaa Malaui tü akatchinrüinjatkat nanoula otta namüin na aʼluwataakana Mozambiquemüin suulia jamajüin naya atumawaa. Oʼunushii na wawalayuu ashajakana pütchi suluʼu tü anüikiikat chichewa chamüin Zimbabue, kepiashii naya chayaa suluʼu wanee mma nüsülajaka wanee wawala. Anasü tü naaʼinrakat chia wawalakai, nukumajüin wanee oficina otta waneirua piichi napüla. Sutuma tia ayatüshii naya sünain ashajaa karaloʼuta suluʼu tü anüikiikat chichewa napüleerua na wawalayuukana.

Wakumajüin sukuwaʼipa süpüla noʼunuin juyawai chamüin Zimbabue sünain wanee outkajawaa miyoʼu na wawalayuu alapalaakana naaʼu na wawalayuu chajanakana Malaui. Aainjünüsü tia suluʼu tü anüikiikat chichewa. Nantapa chamüin aapünüsü namüin tü pütchi nekirajüinjatkalü aka sünain tü outkajawaakat. Naleʼejapa chamüin Malaui naküjain namüin na wawalayuukana tü nekirajaakalü anain sünain tü outkajawaakat miyoʼu. Wanee juya noʼunaka oʼu Zimbabuemüin wakumajüin sukuwaʼipa süpüla eein tü Ekirajawaa napülajatkat na Laülaashiikana otta na Aʼyataakana neʼipajee. Waaʼinrüin tia süpüla watütüleʼerüin naaʼin naya wawalayuu meimmoluinkana.

Peʼureeroʼu soʼu 1975, oʼunushi taya chamüin Mozambique süpüla talapalaain naaʼu na wawalayuu aʼluwataakana chejee Malaui kepiakana suluʼu campo de refugiados. Naaʼinrüin naya wawalayuukana tü kasa jeketü naluwataakalü anain waya na wawalayuu jülüjakana aaʼin tü waʼyataainkat, maʼaka naneeküin wawalayuu süpüla laülaashin naya. Naya jekenakana laülaashin nakumajüin sukuwaʼipa süpüla naaʼinrüin waneirua kasa akatchinraka nanoula na wawalayuukana, maʼaka saaʼin naküjain tü pütchi süpülajatkat wayuu süpüshuaʼa, nekirajaain namaa na wawalayuukana sünain tü karaloʼutakat Pikirajaa waneepia sünain tü Nüchikimaajatkat Maleiwa otta sünain tü rewiisütakat Aapiria Wayuu. Otta aainjashii naya outkajawaa miyoʼu. Tü nakuwaʼipakat naya wawalayuukana suluʼu campo de refugiados müsü aka saaʼin tü aainjünakat suluʼu wanee outkajawaa miyoʼu, eeshii wawalayuu eʼitaanakana süpüla epitajaa, eeshii na eʼikajaakana eküülü otta na aaʼinmajakana na wawalayuukana. Ponusü maʼin taaʼin tü nountakat süka nükaalinjain naya Jehová, atütülaasü maʼin taaʼin sutuma tia.

Tü Weteet chajatkat Zambia oʼttusü sünain jülüjain saaʼin na wawalayuu kepiakana chaa Malaui soʼu 1979. Mayaainjeʼe müin tia, sotowaishii naya taaʼin jee oʼuraajüshi taya napüleerua. Süka napüshin taya na wawalayuu jülüjakana aaʼin tü aʼyatawaa aainjünakat suluʼu tü Weteet chajatkat Zimbabue, eeshi toutkajaapuʼule namaa na wawalayuu aluwataanakana eejeere sukumajünüin tü waʼyataainkat otta na wawalayuu jülüjakana aaʼin tü aʼyatawaa aainjünakat chaa Malaui, Sudáfrica otta Zambia. Wasakirüin waneepia tü eekat süpüla waaʼinrüin napüleerua na wawalayuu chajanakana Malaui.

Sülata sülata sümapa juya, nnojoluitpa apüleeruaanüin naaʼin na wawalayuu chakana Malaui. Antüshii  neʼipaʼaya na wawalayuu aʼluwataakana paala. Na wawalayuu makatakana Malaui nnojoliinnapa müliain maʼin naya atumawaa. Jee suluʼupünaa waneirua mma pejepünaa sünain Malaui nnojoluitpa apülajünüin noulia naʼyataain jee asünneʼennüsü tü apülajünakat noulia. Akaʼaya tü mmakat Mozambique saaʼinrüin tia soʼu juyakat 1991. «¿Joujeetche jutataka nakuwaʼipa na Aküjaliikana pütchi chaa Malaui?», maa müsü waaʼin.

Mapa anoutaasü sukuwaʼipa aluwatawaa chaa Malaui. Soʼu 1993 nnojoluitpa napülajüin woulia tü waʼyataainkat na sülaülashiikana tia mmakat. Nüsakiraka taya wanee misioneero: «¿Aleʼejeeshi pia Malauimüin». «¿Jamüin paajüin? Laülaaichipa taya», tamaka nümüin saaʼujee 59 touyase. Shiasaʼa soʼuleʼeya kaʼikat tia naluwataaka mensaaje wamüin na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi süpüla waleʼejüin wachikuaʼa Malauimüin.

Kapüleesü wamüin tü waaʼinrajatkat süka kamalain wamüin waʼyataain nümüin Jehová chaa Zimbabue. Kiʼrasü waaʼin chayaa jee wainma na waʼaleewainkana. Kamaneeshii wamüin na wawalayuu Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi jee naküjain wamüin eein süpüla makatüin waya keeʼireere waaʼin tia. Tü mapüleekat süpüla waaʼinrüin shia makatüin waya chaa Zimbabue. Jülüjapejeʼe taaʼin tü naaʼinrakat Abrahán sümaa Sara wanaa sümaa noʼunuin nepialuʼujee süpüla noonooin sümaa tü nümakat Jehová mayaainjeʼe laülaainnain naya (Gén. 12:1-5).

Waaʼinrüin tü namakat wamüin na wawalayuukana jee aleʼejüshii wachikuaʼa Malauimüin peʼureeroʼu 1 soʼu 1995. Alatüirü 28 juya süchikijee chajanain waya Malaui. Tayakai namaa piamashii wawalayuu oʼttushii waya sünain jülüjain waaʼin tü aʼyatawaa aainjünakat chaa Malaui jee wakumajüin sukuwaʼipa süpüla saainjünüin tü naaʼinrakat na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová.

Anasü maʼin süka weʼrüin nakooʼomüinraain na wawalayuukana chaa Malaui nutuma Jehová. Süpüla juyakat 1993 eejana 30.000 aküjalii pütchi, shiasaʼa süpüla juyakat 1998 eejana 42.000, awainmalaashii naya. * Sutuma wainmain aʼyatawaa, anasü namüin na Laülaashii Jülüjakana aaʼin na Aküjaliikana pütchi sukumajünüin wanee Weteet jeketü. Wayaʼlajüin chaa Lilongüe wanee mma 12 hectárea otta aneekünüshi taya süpüla taʼyataain suluʼu Comité de Construcción.

Maayoʼu soʼu 2001, chi wawalakai Guy Pierce, napüshi nia na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi, nüküjain tü pütchi waapajakat saaʼu jeketüitpain Weteet. Eejana maʼaka 2.000 wawalayuu  aapajakana tia pütchikat chaa Malaui. Wainma naʼakajee alatakana suulia 40 juya suluʼu woutiisain naya. Nachecherüin naaʼin naya wawalayuukana soʼunnaa tü müliaa neʼrakat sutuma süpüleeruaanüin naaʼin saaʼujee nanoula. Mayaainjeʼe palitchon tü kasa namaʼanakat, katchinsü maʼin nanoula. Talatüshii maʼin naya süka nawaraijaain suluʼumüin tü Weteet jeketükat. Eeʼirajüshii naya sümaʼinruʼu nawaraijaain suluʼupünaa. Tia alatakat shia wanee kasa antaka maʼin suluʼu taaʼin. Süka teʼrüin anain nakuwaʼipa tayaawata aaʼu anakuwaʼipaliin nutuma Jehová na achechetkana naaʼin soʼunnaa müliaa.

Süchikijee sukumajünüin tü Weteet jeketükat, talatüshi taya süka tajütünüin süpüla taapüin tü pütchi aapünakat namüin na wawalayuukana sutuma sukumajünüin wanee Piichi Outkajaalee. Anakuwaʼipaishii na wawalayuu kepiakana chaa Malaui süka sukumajünüin Piichi Outkajaalee. Outkajaapuʼushii naya suupünaa wanee luma aainjuushika süka tü wunuʼu kanüliakat eucalipto. Alama tü saajunakat tü lumakat jee müsia tü einaseekat aainjuushi süka pootshi, eeinjanale naikalaain. Eekajasaʼa jooluʼu aʼyataashii maʼin naya süpüla nakumajüin ladrillo. Süka tia, nakumajüin Piichi Outkajaalee anaka maʼin ayolojo. Kamalainpejeʼe namüin tü einasee aainjuushikat süka pootshi suulia tü siiyakat, «eeshii süpüla joyotuin kojuyashii saaʼu», mapuʼushii naya.

Wanee kasa talataka atuma taaʼin shia süka kooʼomüin nanoula na wawalayuukana sutuma nakaalinjain naya Jehová. Talatüsü taaʼin teʼrapa nakaalinjeein maʼin na jimaʼaliikana sünain tü kasa eekai choʼujaain jee natüjamaatüin sünain tü kasa ekirajünakalü anain naya natuma na wawalayuukana. Sutuma nekirajünüin, aapünüsü sooʼomüin aʼyatawaa namüin suluʼu Weteet jee napüleerua na wawalayuukana. Atütülaasü maʼin naaʼin na wawalayuukana natuma na wawalayuu aneekünakana süpüla nalapalaain naaʼu. Naʼakajee kojuyashii na kaʼwayuusekana. Süpüla nakooʼomüinrüin naʼyataain nümüin Jehová naneeküin machoinjanain naya, mayaasüjeʼe napüleeruain naaʼin na wayuu kepiakana pejepünaa nanain jee natuma na napüshikana shiiʼiree kachooin naya.

Wanaa sümaa 52 juya waya chaa África, ayuuijaashi taya. Anasü namüin na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi tü namakat na wawalayuu suluʼukana tü Weteet chakat Malaui süpüla wakolojooin suluʼumüin tü Weteet yaakat Gran Bretaña. Mojusü waaʼin süka wapütüin tü waʼyataainkat chaa Malaui, anapejeʼe waaʼin süka naaʼinmajüin waya na wawalayuu suluʼukana tü Weteet yaakat Gran Bretaña.

Tayaawata aaʼu anain maʼin takuwaʼipa süka tooʼulaain nuʼunirüin takuwaʼipa Jehová. Toʼunulejeʼe süchiirua tü keeʼireekat taaʼin, nnojotsüje tatüjaain saaʼu takuwaʼipa sutuma tü aʼyatawaa taʼyataapuʼukalü anain. Nütüjaatüjülia aaʼu Jehová tü choʼujaakat süpüla anainjatüin takuwaʼipa (Prov. 3:5, 6). Jimaʼaiwaʼaya taya tatüjaweepuʼu aaʼu jamüin sukuwaʼipa suʼuniria wanee compañía miyoʼu. Anapejeʼe takuwaʼipa süka nikirajüin taya Jehová nakajee na wawalayuu oʼunirakana sukuwaʼipa tü waʼyataainkat. Anasü takuwaʼipa paala jee ayatüsia anain takuwaʼipa süka taʼyataain nümüin Jehová.