Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUNDƐI A NDU OKƆƆ

Mi Chɛl le Mi Chɛhowa Chɔm Ya Nɛiyo o Yoomoo Niŋ

Mi Chɛl le Mi Chɛhowa Chɔm Ya Nɛiyo o Yoomoo Niŋ

MƐƐ ya fuuluu wɔsilaŋ 16, mi kandu wali nda paawa ya wo tosaa a ba ni. Nduyɛ, yaa kaala wali koŋ tau. Kɛ mi Chɛhowa hɛli ya le wali cheleŋ tosaa. Naŋ chaa dimullo o wa ya ni aa: “I cho num pɛɛku, mi chɔm num nɛi ŋ nɔ ma kuɛ choo wo.” (Sam 32:​8) Le mɛɛ ya chɛl mi Chɛhowa chɔm ya nɛiyo yɛ, mi soliŋ yoomu nuu kpeku le wali ndɔɔ tosaa. Nduyɛ, mi tuɛi dilakeŋnaŋndaŋ a salala bɔɔbɔɔ yeela o Afilika niŋ, le wɔsilaŋ 52.

MI FAŊAŊ IŊKILAŊ MI KUA AFILIKA

A wɔsi 1935 ya veluŋ ni, o chioo Dalastɔŋ. O tanda Iŋkilaŋndo niŋ chioo hoo cho ni. Mɛɛ ya fuuluu wɔsilaŋ la hiɔɔlu, mi wanaa velu ya wa kandu Baabuiyo pɛɛkoo a Seiyaa Chɛhowaa. I wa le wɔsilaŋ 14, mi laalaŋ kɛsɛ maa tonyaa cho hoo ni. Nduyɛ mi sɔla yiŋɔɔ a wɔsi 1952. A teleŋ koŋ, I wa niŋ wɔsilaŋ 16.

A teleŋ pilɛ koŋ, mi kandu wallo pɛɛkoo o fondaŋ wali bɛndu pilɛ niŋ. Nyɛm nda bɛɛndiaa mɔmbillo woŋ naŋ toosiaa o fondaŋ koŋ ni. Okoŋ kɔɔli, ma kandu ya pɛɛkoo le mi wa wana poonyiaa. Yaa kaala bɔɔ wali koŋ.

Kɛ yaa nɔ mi tosa kɛɛsiaa sɔvɛ sɔviɔɔ o yoomu nuu niŋ. Mi buɛi kelaa choo wo dɛɛniaa ya le mi wa chilaŋ chuaa o Pɛɛku Yau Kundaa niŋ, o kunda ya fula wo niŋ, o chiee naa Wiliŋhɔl. A teleŋ koŋ, o kundalaŋ latiɔɔŋ niŋ yaa bii bɔŋaŋndaŋ ni. O lɔɔ tɛɛŋ, mi yaa bii bɔŋaŋndaŋ a kunda wa o Bulumkulof niŋndo. Kundaa hoo wa kpɛɛluŋ a fonda yaa tosa wallo wo. Nduyɛ chɔŋ loŋ kɔ o ya lo chiee, kilolaŋ 32 wana chua ni. O lɔɔ mɛɛlulaŋ te yaa kuɛ pɛ o ya lo chiee, mi yaa bii bɔŋaŋndaŋ a kunda wa Wiliŋhɔl wo latulu.

Yaa nɔ yeemɛi tau le kɔɔna Chɛhowaa tooloo. Le hei, mi chɛl nyɛ buɛi kelaa choo wo ndoo dimulla wo. Keŋ ndii sim ni maa, yaa nɔ mi mal wali ya wa tueiyɔɔ yeela tau wo. Mɛɛ ya chɛl le mi Chɛhowa chɔm ya nɛiyo, pesiŋ bɛɛ I kil isu le. Mi kɛɛsiaa ya tosa koŋ ndo mala ya mi wa yoomoo tueiyɔɔ yeela tau o kɔɔna ndɔɔ niŋ.

A teleŋ yaa bii bɔŋaŋndaŋ o kunda wa Bulumkulof wo niŋndo, mi cha ndepilɛnɔ kɛndɛ kɛndɛ ndoo kendu o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo diolaŋ Ani. Miŋ chal o nɔɔ niŋ a wɔsi 1957. Nduyɛ miŋ tuɛi kɔɔfale lɔɔlɔɔ leŋ, kɔɔfale teŋgeŋndeŋ, buɛile kelaa choo leŋ, a wallo o Bɛtɛɛl yeela tau. Ani chuu ya niŋ nyaaloo tau o yoomu nuu niŋ.

A wɔsi 1966, miŋ naŋ kɔl tau le kɔlaŋ o sukuuwo Kiiliadi. Nduyɛ toŋgo 42 wa koŋ ni. Mɛɛ naŋ chii sukuuwo, ma yɔŋ naa Malawi. Wanaa bɔɔbɔɔ sina wanaa cho o lɛŋnde leŋ niŋnda maa, wanaa chaa mialla biyɔɔ wa nda cho ni. Nduyɛ a nɔ kɛndɛi tau. Le hei, ŋ ve bɛɛ kɔl maa wanaa kaŋ cho naa keleŋa soli o lɛŋnde ndaleŋ niŋ te.

SƆƆŊ YƆŊNUŊ NAA O MALAWI NIŊNDOŊ

Mɔmbil naŋ soliŋ kpeku le buɛile kelaa choo leŋ tosaa o Malawi niŋndo

A Doŋdoŋndo 1, 1967 naŋ fuuluu Malawi ni. O paŋgii tasei niŋ, miŋ soliŋ teleŋ naa kpeku tau le suɛi maŋgalɛi waŋnda dimi loŋ nde pɛɛkoo. Okoŋ kɔɔli, miŋ kandu buɛile kelaa choo leŋ. Naŋ nɔ mɔmbillo, nduyɛ yoomuaŋ pila ndoo nɔ ni. Le hei, mi waŋnda yiyaŋ maa, wana tiuba ma kuɛ a ndu ba o ba, o yɔŋ bɛɛ o peela bɛndulaŋ niŋ. Kɛ hei ve tonya le kanifuule, hali o peela pɔmbɔlaŋ bɛɛ naŋ wa pɛ keilaŋ, mɛɛ mi naŋ chua teleŋndo. A teleŋ koŋ, lepum o chiɛila puilaŋ niŋ naŋ lɔl ni. Nduyɛ te sialteŋ lee tol pɛ, mɛɛ mi naŋ handu taapoliilaŋ, yɔŋii chiɛiyo ndoo lul. Teleŋ naŋ kandu misiɔnalueileŋndo, i ve bɛɛŋ bɛɛŋ te. Kɛ naŋ kaala wali koŋ tau!

A Nyaakuɛiyo, mi sina maa masaleŋ le cho suŋ naa kandɔɔ nyɛpalaa tusioo choo. Mi tuɛi masaa le Malawi diolaŋ Dr. Hasitiŋ Baŋnda yoondaa o alaadioo choo. Mbo dimi maa Seiyaa Chɛhowaa yɔŋgu paawa lelɛŋ te, nduyɛ maa bala ndalaŋ la cho o yalale chieeŋndeŋ niŋ. O kpeekpei niŋ, sɔɔŋ nda wa naa hɛɛnduuwo choo ni. Mi naa kpou sina maa, le mɛɛ naŋ wa yuŋyeŋ yɛ nda wa sɔɔŋ muŋ kpou dimioo a naa okɔɔ ni, vɛlɛ a le mɛɛ naŋ kɛɛ yaulaŋ piondɔɔ le masaleŋ tooloo yɛ.

A Tapioo, mi masa lelɛŋndo dimi o yau lakonaa niŋ maa, puaapiliaa cho keiyo kpundɛlaŋ mɛlioo ba o ba fee. O bɔŋaŋ bɛndu lemasa pilɛ choo, mbo yonda maa, o cho suŋ Seiyaa Chɛhowaa kuuna sɔɔŋ ndaŋ ŋMɛlɛkayaŋ tosaa. Nduyɛ mbo tosa ndi a Saa 20, 1967. Nyɔɔ viu bɛɛ le, mi polisiiya a wanaa cheleŋ o masaleŋ niŋ kua o lɛuve, nduyɛ ma kinda ndi. Okoŋ kɔɔli, ma dimul misiɔnalueiya kpou le ma fula o lɛŋnde ndaleŋ niŋ.

Ma bii naa a chaaŋaa naa misiɔnalueiya Chak nda Liŋnda Chohaŋsiŋ, nduyɛ ma soli naa o lɛŋnde Malawileŋ niŋ a wɔsi 1967

Ma duau naa o chiɛi manyumndo niŋ. Kɛ mɛɛ palɛi hiou i yaa, ma soli naa. Okoŋ ma kua a naa o lɛŋnde Mɔlitiɔsileŋ niŋ. Nduyɛ Bilitiŋ o ba bɛŋgu lɛŋndeŋ ndeŋ le cho ni. Kɛ masaa waa o lɛŋnde Mɔlitiɔsileŋ niŋ chɛl naa le miŋ wa loŋ, le misiɔnalueileŋ tosa le. Le hei, mi kɔɔnaa yɔŋ naa Zimbabwe. Mɛɛ naŋ fuuluu o pɛŋgulaŋ le luɛiyɔɔ o lɛŋnde Zimbabweleŋ niŋ, mi wanaa bɛnduaa wa loŋ nda kɛɛlu naa luɛiyɔɔ o lɛŋnde ndaleŋ niŋ. Ma dimul naa aa: “A chɛl nya le mi la wa o lɛŋnde Malawileŋ niŋ te. Nduyɛ a chɛl nya vɛlɛ le mi la wa o lɛŋnde Mɔlitiɔsileŋ niŋ te. Mɛɛ naŋ nya yeema hunɔɔ ni, kanifuule sɔɔŋ cho bɛɛŋ bɛɛŋ nanuŋ?” Le hei, mi Ani kandu chaŋndo. I wa ko maa waŋnda ndaa yeema naa o lɛŋii ndɛi niŋ te. A teleŋ koŋ, naŋ yeema nyɛ o nyɛ malɔɔ, okoŋ miŋ miiŋguŋ o lɛŋnde naaleŋ niŋ Iŋkilaŋ. O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi wanaa bɛnduaa wa kaŋ o pɛŋgulaŋ nda dimul naa maa, le ma mal naa miŋ kɔ lɔl o lɛuve, mɛɛ miŋ chɛl fɛŋ maa idiiyo puŋ ŋ cho hunɔɔ o nda lo. Ŋ wa a saŋgɛi yɔkɔɔ. Kɛ miŋ hiau lachi a Chɛhowa tiindaŋndo. Diimandɔɔ ipalaa, ŋ ve bɛɛ kɔl te, ma chɛl naa le miŋ wa o lɛŋnde Zimbabweleŋ niŋ, maa mialla. Fɛɛŋ bɛɛ I puɛɛnuŋ mɛɛ ya wa sinaŋndo paale leŋ yɛ le. Yaa nɔ tiindaŋndo kɛsɛ maa, Chɛhowa wa naa nɛiyo chɔmndo ni.

I WA ZIMBABWE, MA DIMULLA LE WALLO TOSAA LATULU A PUAAPILIAA MALAWI

Ya a Ani o Bɛtɛɛl, Zimbabwe a wɔsi 1968

Ma dimulla le mi tosa wallo a Kunda Kɔɔna Sɔɔŋ o Lɛuve le Wali Pollo Wo le Malawi a Mɔsambiki. A teleŋ koŋ, a wa puaapiliaa o Malawi niŋ nyɛpalaa kala kalaa tusioo choo. Wali nuu otiŋ wa le konala buɛiyaa ibuŋgaa o Malawi niŋ ndaa yɔŋ ndaŋ hivioo o Iŋkilisiiye niŋ ni. Paale pilɛ, mɛɛ ya wa wallo a paale delaaleŋ o konala laŋ opilɛ choo, mi chaŋ tau mɛɛ ya veelu diomndaŋ a mɛɛ nda wa puaapiliaa a ndepiliaa nyɛpalaa tusioo choo yɛ okɔɔ. * Kɛ mi i dɛɛniaa ya kɔllo tau mɛɛ ya che mɛɛ nda wa lo lechoo wo chɔmndo, laalaŋ ndaa vɛlɛ a mɛɛ nda wa biuwɔŋndo yɛ.—2 Kɔliŋ. 6:​4, 5.

Le mɛɛ nda wa puaapiliaa o Malawi niŋ nyɛpalaa kala kalaa tusioo choo yɛ, mi apum nyaanuŋ Mɔsambiki. A koŋ kpou, miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le a lo Malawi wa vɛlɛ a puaapiliaa nyaanuŋ Mɔsambiki wa kioo nyɛm mala nda le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ. Suɛi maŋgalɛi Chichewa ve waŋnda dimi tau o Malawi niŋ ni. Mɛɛ nda kandu puaapiliaa o Malawi niŋ nyɛpalaa tusioo choo, mi puaapiliaa hivi suɛi maŋgalɛi hei wa, kua o fondaŋ bɛndu puaapilɛnɔɔ tosa chiɛi Zimbabwe wo niŋ, le wali ndaa tosaa. Mi puaapilɛnɔ koŋ toosiaa fondaŋnda malɔ laŋ, a fondaŋnda nda tosa wallo laŋ. Le hei, mi puaapiliaa hiau lachi a yaula tɔlnuŋ o Baabuiyo choo laŋ hivioo.

Miŋ tosa kɛɛsiaa le mi buɛiyaa ibuŋgaa o Malawi niŋ, wa bɔŋaŋndo biyɔɔ iwɔsi o iwɔsi o suɛi maŋgalɛi Chichewa ve niŋ Zimbabwe. Bɔŋaŋ kɛ kɛ ndaa kuɛ pɛ, loŋ ndaa ke nda sɔɔŋ ndaa nɔ le yɔŋgoo woŋ ni. Te ndaa miiŋgu pɛ Malawi, a kɔ chɔm puaapiliaa o kundalaŋ niŋ nyɛ nda pɛɛku wo. Wɔsi pilɛ mɛɛ buɛiyaa ibuŋgaa kuɛ Zimbabwe, miŋ tosa kɛɛsiaa le ma kuɛ o Sukuuwo le Bɛnduaa Kundaa a Buɛiyaa Malalaŋnda. Sukuuwo hoo wa le buɛiyaa ibuŋgaa haa kɔltaŋ dɛɛniaa.

I cho suɛi yɔŋgoo o bɔŋaŋ bɛndoo Zimbabwe, o suɛi maŋgalɛi Chichewa ve niŋ

A Doŋdoŋndo 1975, mi kua Seiyaa Chɛhowaa wa Malawi, ma nyaanuŋ o dɔɔŋgɔlaŋ niŋ Mɔsambiki wa yilɔɔ. Puaapiliaa haa wa hiouwɔɔ lachi a kɛɛsiaala kɔɔnaa tolɔɔ kɔɔli, mɛɛ kɛɛsiaa le bɛnduaa kundaa nɔɔ o kundalaŋ niŋ cho nuaa yɛ. Mi bɛnduaa kundaa kaŋ kɛɛsiaa le waa sɔɔŋ ŋMɛlɛkayaŋ tosaa. Mɛɛ sɔɔŋ luŋndoŋ yɔŋgoo, pɛɛku Bandu Mɛŋgɛlaa tosaa, a tɛɛsiiyo chuaa idii cho nuaa yɛ. Nduyɛ, mi ndaa bii vɛlɛ pɛŋ bɔŋaŋnda ibuŋgalaŋ. Ma tosa kɛɛsiaa le mi wanaa wa o dɔɔŋgɔla yɛ yɛlaŋ niŋnda hiŋ diompilɛ, le bɔŋaŋ bɛndoo biyɔɔ. Mi ndaa kila kundala pɔmbɔlaŋ le dindioo, le nyɛdiaa piɔuwo, a le fondaŋndo mandaa. A mala Chɛhowaa, mi puaapiliaa haa sɔla batiuwaa tau. Nduyɛ mɛɛ ya chii nda yilɔɔ, mi sɔla kɔl dɛɛniaa tau.

O wɔsiŋ 1970 woŋ mɛɛlulaŋ, mi lɛuve Sambiaa kandu puaapiliaa wa o Malawi niŋnda kioo nyɛm mala nda le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ. Kɛ teleŋ o teleŋ mi yaa yiyaŋ a puaapiliaa o Malawi niŋ okɔɔ, nduyɛ mi yaa piɛi le nda. O cho ko ya le, mi wanaa bɔɔbɔɔ ndaa piɛi vɛlɛ le nda. Le mɛɛ ya wa waŋndo opilɛ o Kunda Chua Chilaŋ o Lɛuve Zimbabwe Wo choo yɛ, teleŋnda bɔɔbɔɔ mi naŋ chiikaŋ a wanaa fondaŋnda leboltaŋ laa viam hɔlte ndɔ wa, vɛlɛ a puaapiliaa cheleŋaa ndaa nɔ kalaŋndaŋ o Malawi, Afilika Batouwo, a o Sambiaa niŋnda. Teleŋ o teleŋ naŋ wa pɛ suukaŋndo, mi naŋ nyunaŋ aa: “Yɛɛ cheleŋ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le puaapiliaa o Malawi niŋ malaa?”

Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, ma pɛŋgi puaapiliaa naa nyɛpalaa tusioo choo. Le hei, mi puaapiliaa ndaa nyaanuŋ nda miiŋgu Malawi. Nduyɛ puaapiliaa wa loŋ nda wa niŋ o kɔl nyulu niŋ. A ve lɛ nda nyɛpalaa tusi choo maa paandu le. Lɛŋii ndii balu Malawi ve bɛɛ wa niŋ Seiyaa Chɛhowaa chɛlɔɔ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a le bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ. Mi nyɛ pilɛ koŋ yɔŋnuŋ Mɔsambiki a wɔsi 1991. Kɛ mi kɔndɔfillo bii naa, okoŋ miŋ nyunaŋ aa: ‘Teleŋ kuɛɛ Seiyaa Chɛhowaa o Malawi niŋ cho yɛ wa fɛɛsɛŋ le sɔɔŋ ndaŋ ŋMɛlɛkayaŋ tosaa?’

MIŊ MIIŊGU MALAWI

Mi sɔɔŋ lemasaŋ o Malawi niŋ siŋgaŋ. Nduyɛ a wɔsi 1993, mi masaleŋ le faŋa Seiyaa Chɛhowaa o kuunaa bɛŋgu. Teleŋ biŋgi okoŋ kɔɔli, I wa suukaŋndo a misiɔnalueinɔɔ mbo nyuna ya aa: “Baa a cho lɛ pa miiŋgu Malawi?” A teleŋ koŋ, I wa niŋ wɔsilaŋ 59. Le hei mi muli aa: “Ɛ ɛ, I yuuwa niŋ bɔɔ!” Kɛ, o paale leŋ choo kpeekpei Dialii Kuumbaŋ Choo Ve yɔŋ naa yauwo ni le miŋ miiŋgu Malawi.

Naŋ kaala bɔɔ wali naŋ wa tosaa Zimbabwe wo. Le hei, i ve bɛɛŋ bɛɛŋ le kɛɛsiaa hoo tosaa le. Ŋ wa a kɔl kɛndɛ tau Zimbabwe, nduyɛ naŋ nɔ niŋ chaŋyaŋ kɛndɛ kɛndɔŋ tau. Mi Dialii Kuumbaŋ Choo Ve dimul naa maa, o lo a naapila te ŋ chɛl niŋ pɛ le miiŋgoo Malawi. Le hei, i wa tɛtɛlɛ le mi naŋ kɛɛsiaa le loŋnɔŋndo Zimbabwe. Kɛ mi kandu yiyaŋndo a Ebilaham nda Sela okɔɔ. Mi Chɛhowa dimul nda le ma mal chiee nda kɛndɛ kɛndɔɔ o yuuwɛi ndɛi niŋ. Nduyɛ ma diikuŋ nɛi chɔmaa Chɛhowa ndoo ke nda wo.—Chɛ. 12:​1-5.

Miŋ kɛɛsiaa le nɛi chɔmaa kɔɔna Chɛhowaa tolɔɔ kɔɔli. Nduyɛ a Doŋdoŋndo 1, 1995, miŋ miiŋgu Malawi. Paaleleŋ le chiŋa naa wɔsilaŋ 28 ni, chɔŋ a teleŋ tase naŋ kuɛ Malawi wo. Mɛɛ naŋ fuuluu, miŋ kila kunda wa Lɛuve Chilaŋndo. Ya a puaapiliaa ŋiɔɔŋaa cheleŋ wa o kundaa hoo choo ni. Haupa miŋ kandu walta Seiyaa Chɛhowaa miŋgioo o lɛŋnde Malawileŋ niŋ.

CHƐHOWA TOSA NI MI WALLO HIOU LACHI

Nuawɔ se sala bɛndu le chɔɔ mɛɛ Chɛhowa cho tosaa, mi wallo hoo wa hiouwɔɔ lachi a tosaŋndo yɛ! A wɔsi 1993, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa 30,000 wa o Malawi niŋ ni. Kɛ a wɔsi 1998, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa hiouwɔɔ 42,000 wa niŋ o Malawi niŋ ni. * Mi Dialii Kuumbaŋ Choo Ve chɛl le lɛuve taŋgullo Malawi, le halikpeŋ mi wali wa koŋ tosaŋndo wo hiou lachi. Le hei, miŋ piandu hekɛilaŋ 30 o chioo Liloŋwi le lɛuve taŋgullo lechoo. Nduyɛ, ma yulu ya isu le mi wa o kunda wa taŋgullo chilaŋndo choo.

Ŋgɔɔ Kai Piɛs, o wa o Dialii Kuumbaŋ Choo Ve choo wo yɔŋgu suɛi ni, le lɛuve malɔɔ Chɛhowa o ba. Hei yɔŋnuŋ a Bukuloo 2001. Seiyaa Chɛhowaa hiouwɔɔ waalaŋ latiɔɔŋ bii bɔŋaŋndo hoo ni. Nduyɛ a bɔɔbɔɔ ndaa yiŋ niŋ le wɔsilaŋ hiouwɔɔ 40. Puaapiliaa a ndepiliaa haa ndaa biunuŋ niŋ sɔɔŋ kindilaŋ bɔɔbɔɔ a teleŋ ndaa kuuna wali naa o Malawi niŋndo. Mi che bɛɛ ndaa nɔ nyɛsɔlaa bɔɔ le, kɛ ndaa nɔ laalaŋ kala kalaa, nduyɛ ndaa nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Chɛhowa. Suŋ suŋ niŋ, a wa a kɔl kɛndɛ tau le kɔlaŋ Lɛuvii ndɛi sɛnɛiye mɛɛndaŋndo. Ba o ba ndaa kuɛ pɛ o Bɛtɛɛl, a wa chonduŋ leMasaŋ solioo a kɔl kɛndɛ a doviaŋ a mɛɛ naamula ndala yɛ yɛlaŋ la cho yɛ. Nyɛ nda wa koŋ tosaa wo kpeekpei tosa ni mi bɔŋaŋ koŋ yeela. Kani bɛɛ I chi wɔ bɔŋaŋ waa lende le. Mi hei chɔm maa, mi Chɛhowa dɔu wanaa lo o laalaŋ ndaa choo, nduyɛ ma biuŋ nyɛkindilaa wa sala.

Mɛɛ naŋ chii lɛuve taŋgul, mi ndaa veelu ya niŋ teleŋnda bɔɔbɔɔ le kɔlaŋ Toŋgola leMasalaŋ malɔɔ Chɛhowa o ba. Mi hei ndii nɛŋi ya kɔllo tau. Mi kɔɔnaa tosa kɛɛsiaa le lɛŋii nɔ nyɛsɔlaa bɔɔ le ve Toŋgola leMasalaŋ teŋgullo. Nduyɛ mi Malawi bɛɛ sɔla tɔnɔɔ o kɛɛsiaa koŋ niŋ. Tuupa mi kɛɛsiaa koŋ tosaŋ, kundalaŋ lapum, o bafɛilaŋ niŋ ndaa bii bɔŋaŋndaŋ ni. Mi ndaa toosiaa kpɛndiaŋ walalaŋ, le handɔɔ o yindɔɔ choo. Nduyɛ mi ndaa toosiaa kpeŋgbeilaŋ a puuloo. Kɛ suŋ suŋ niŋ, mi puaapiliaa tosa wallo kalaŋ le kpilikioŋ lomɔɔ, le Toŋgola leMasalaŋ taŋgullo. A koŋ kpou, kpeŋgbeila vilɛilaŋ puaapiliaa hiou hɛnaŋ kanifuule, a mɛɛ nda dimi yɛ, mi waŋnda tau chal o laŋ choo.

I cho a kɔl kɛndɛ tau le chɔɔ mɛɛ Chɛhowa mala waŋnda le hiouwɔɔ lachioo tosaa o ndu piɛiyo niŋ yɛ. Nyɛ nɛŋi ya kɔllo vɛlɛ tau wo cho chɔɔ mɛɛ puaapiliaa feleŋguaa o Afilika niŋ yɔŋguŋ a kɔllo kpou le wali Chɛhowaa tosaa yɛ ni. Nduyɛ, haupa ma sɔla taasioo o pɛɛku kɔɔna Chɛhowaa ke nda wo niŋ. Fulamakɔɔlioo cho ni, ma yɔŋguŋ le kalaŋndaŋ chuaa o Bɛtɛɛl a o kundalaŋ niŋ. Mi kundalaŋ la chɔɔlu kalu poŋ mɛɛ nda sɔla buɛiyaa ibuŋgaa sɛnɛiya. Nduyɛ a bɔɔbɔɔ ndaa nɔ laanduaa. Mi puaapiliaa haa a laandaa ndaa handu kɔlta ndalaŋ kpou o Chɛhowa piɛiyo choo, mi che bɛɛ wanaa cheleŋnda a yuŋgula ndalaŋ la wa nda kindilaa le chuauwa violɔɔ.

MI HINI KƆL A KƐƐSIAALA YA TOSALAŊ

Ya a Ani o Bɛtɛɛl, Bilitiŋ

Mɛɛ naŋ chii wɔsilaŋ 52 o Afilika niŋ, mi sɔla bahawɛi kɛndiaa. Mi Dialii Kuumbaŋ Choo Ve chɛl kɛɛsiaa kunda wa Lɛuve Chilaŋndo tosa le ya miŋgioo Bilitiŋ ndo. Miŋ tambu kɔl tau le wali naŋ kaala tosaa wo malɔɔ. Kɛ yuŋgoo Bɛtɛɛl o Bilitiŋ niŋ cho naa biyɔɔ nyɛkɛndɛi o yuuwɛi nɛi niŋ.

I laalaŋ kɛsɛ maa chɛlɔɔ Chɛhowa le mbo chɔm ya nɛiyo o yoomoo niŋ wa kɛɛsiaa sɔvɛ ya tosa wo ni. Te yaa tiindaŋ pɛ sinapɛŋgu nuu, yaa sina naa yoomu nuu wa mɛɛlu wa le. Teleŋ o teleŋ, Chɛhowa ndoo sina nyɛ yaa nɔ mi tosa le mi “nyɛ o nyɛ wa o kɛndɛ” a ya wo. (Pulɔ. 3:​5, 6) Teleŋ ya wa feleŋgɔnɔ wo, I wa a yeemɛi le pɛɛkoo tau a wali ya wa tosaa o fondaŋ wali bɛndoo niŋndo. Kɛ mi kɔɔna Chɛhowaa chieeŋndo balɔɔ silɔ ke ya wallo o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, o chuu ya niŋ kɔl hiniaa tau wo. I che niŋ maa Chɛhowa piɛiyo ke ya sabu sɔvɛ sɔviɔɔ o yoomoo niŋ ni.

^ Bundɛi a Seiyaa Chɛhowaa okɔɔ o Malawi niŋ, cho o Yau Iwɔsi Seiyaa Chɛhowaa niŋ le wɔsi 1999, peele 148-223. O puuluei niŋ.

^ Suŋ suŋ niŋ, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa hiouwɔɔ 100,000 cho niŋ Malawi ni.