Ame kwa hampuruka nge mo-1935 moDarlaston, ruha rumwe romoIngiranda oru ngava tumbura asi Black Country. Aro kwa ru rukire edina eli morwa musi gomusovagani ogu gwa zulire mo ogu ngagu tundilire monofabrika. Apa na kere hambara nonomvhura ne, vakondi vange kwa tamekere kulironga Bibeli noNombangi daJehova. Apa na kere koyiha yonomvhura 14-15, ame kwa yi pulire nawa-nawa asi ou kuna kara usili, makura yipo na tokwere kugwana ekuho mo-1952, ame opo nomvhura dange 16.

Posiruwo sooso ame hena kwa tamekere kudeura nge mofabrika zonene zokurugana yirugana yokomawoko ntani noyivera yokomatuwa. Kwa dewire nge ngahamutjanga gomokampani ntani ame kwa haferere sirugana oso.

Ame na hepere kutura po etokoro lyomulyo apa mutareli gonombunga ga tanterere nge ni tameke kupitisira Elirongo lyoBibeli lyoMbunga mombungakriste zetu zaWillenhall. Nye na hepere kutura po etokoro lyoudigu. Posiruwo oso, ame ngani pongere monombungakriste mbali. Mosivike, ame ngani pongere mombungakriste ezi za kere pepi noyirugana yange moBromsgrove, azo kwa li kere ure wonokilometa 32 nembo lyetu. Ano moyikondovike apa ngani tengura kembo lyovakondi vange, ame ngani pongere mombungakriste zaWillenhall.

Mokumona asi ame kwa here kukwatesa ko mbunga zaJehova, ame kwa tambwire situmbukira sokudingura nombungakriste nampili ngomu na hepere kusiga sirugana sange souhamutjanga esi ngani hafere. Kupulisira Jehova a pitisire nge meparu kwa ninkisa nge ni hafere unene eparu na hana kulivera.

Ngomu na pongere mombungakriste zaBromsgrove, ame kwa ya li gwene namunazinyetu gomukadi gomuwa gedina Anne ogu ga kura pampepo. Ose kwa li kwere mo-1957 ntani ose kwa hafera yitumbukira yokulisiga-siga ngwendi uzuvhisi wokukarerera, uzuvhisi wosiruwo nasinye, sirugana sokudingura nombungakriste ntani koBeteli. Anne kwa vatera nge ni gwane ruhafo meparu.

Mo-1966, ose kwa hefe kukara moSikora zaGiliyata zo-42. Ose kwa tu tumine koMalawi, sirongo esi sa divikwa asi sirongo esi sa kara novantu wombili  ntani wokutambura nawa vakwawo. Kapi twa yi ndindilire asi kapi ngava ngava ka tu pulisira tu ka kare mo siruwo sosire.

Ose kwa ka sikire moMalawi mo-1 Murongankuru 1967. Kwedi nakunye kokuhova, siruwo setu kwa si ruganesere mokulironga eraka lyepe, ano konyima yipo twa tamekere sirugana sokudingura nombungakriste. Ose ngatu singi etuwa ava tumbura asi Kaiser Jeep, eli ngava gazara vamwe asi kuvhura kupita nkenye oku nampili monomukuro. Nye oyo kapi ya kere usili, ose ngatu li singi tupu momema gomasesu. Poyiruwo yimwe ngatu rara mononzugo dowayi dosiguru edi da hepere sayira zokutura meguru posiruwo somvhura yipo zi dire kurokwa. Ayo kwa tu pere sinka ngomu twa tamekere sirugana setu soutumwa, nye twa yi haferere.

MwaKudumogona, ame kwa dimbwilire asi ntaantani tu li gwanekere nomaudigu gokutunda kepangero. Ame kwa zuvhire mbudi koradio ezi ga uyungire presidente gwaMalawi, Hastings Banda. Age kwa uyungire asi Nombangi daJehova kapi adi futu mutero ntani asi awo kuna kuretesa po maudigu kepangero. Nye mbudi ozo kapi za kere usili. Natuvenye twa yi divire asi epangero kapi ngali yi hafere kweyi ngatu dili kulihameka moupolitika ntani unene po morwa yeeyi twa nyokere kuranda yikarata yehoroworo.

MwaSitarara, ose kwa resere mosaitunga asi presidente kwa rundilire vanavazinyetu asi awo kwa retesere po maudigu mosirongo nasinye. Age kwa divisire posigongi esi va kere naso asi ntaantani va ka hagekese po sirugana soNombangi daJehova. Sirugana setu kwa si hagekesere po mo-20 Sikukutu 1967. Konyima tupu zediviso olyo, vaporosi novanamberewa veyi yovadinguli kwa wizire poBeteli  yipo va ya zi pate ntani nokutjida mo vatumwa mosirongo.

Konyima zomazuva gatatu aga twa kere modorongo, ose kwa tu tumine kosirongo saMauritius esi sa kara mepangero lyaBritania. Nye nampili ngoso, epangero lyaMauritius kapi lya tu pulisilire tu kare moomo nokutwikira sirugana setu soutumwa. Makura yipo va tu tumine kosirongo saRhodesia (neina kusitumbura asi Zimbabwe). Apa twa ka sikire, ose kwa zire komunamberewa govanayirongo ogu ga nyokere kutupulisira mosirongo. Age kwa uyungire asi: “One kapi va mu pulisilire kukara moMalawi. Kapi va mu pulisilire kutunga moMauritius, nye ngesi muna ya siki omu morwa kwa kugazara asi omu yimo momuwa kutunga.” Anne yipo ga tamekere kulira. Ayo kwa monekere asi kwato ogu ga tu here. Posiruwo oso, ame kwa here kutengura kembo lyetu koIngiranda. Ano hararasi tupu, vanamberewa wovanayirongo kwa tu pulisilire tu rare esiku limwe tupu poBeteli, nye awo kwa uyungire asi ezuva lyokusa ko twa hepa kukawiza komberewa zawo zonene. Ose kwa rorokere, nye ose kwa twikilire kundindira mwaJehova yipo atu vatere. Ezuva lyokukwama ko kositenguko, yipo twa gwene mbudi zohararasi asi vana tu pulisire tu kare moZimbabwe ngovadinguli. Ame kapi ngani divara omu na li zuvhire ezuva olyo, na yi pulire nawa-nawa asi Jehova kwa tu pitisilire.

MoBeteli zaZimbabwe ngani rugana moDepartemende zoyirugana yokuzuvhisa mokupakera mbili yirugana yomoMalawi ntani Mozambique. Vanavazinyetu womoMalawi kwa va hepekere unene. Sirugana sange kwa hamenene mo kutoroka nombilive dokutunda kovatareli wonombungakriste domoMalawi. Ngurova zimwe apa na rugene, ame kwa lilire apa na resere kuhamena omu ngava va hepeke vanavazinyetu. * Nye nampili ngoso, ayo kwakorangedere nge pokumona ulimburukwi wawo nepuro lyawo ntani nelididimiko lyawo.—2 Kol. 6:4, 5.

Ose kwa rugene paapa twa hulira tu gave nondya dopampepo kovanavazinyetu ava va hupire mo moMalawi ntani kwava va tjwayukilire moMozambique morwa nyanya. Vatoroki veraka lyoRuchichewa, eraka eli ava uyunga mo unene moMalawi, kwa dirukilire kofarama zonene zamunazinyetu gumwe gomugara. Age kwa va dikilire mambo ntani mberewa zetoroko. Vatoroki owo kwa twikilire sirugana sawo somulyo sokutoroka yimbapiratjangwa.

Ose kwa tulire po mawapaiko yipo vatareli wonombungakriste womoMalawi va ya kare posigongi somazuva gatatu soRuchichewa nkenye mvhura moZimbabwe. Apa va ya kere moZimbabwe, awo kwa gwene yiuyungwa yosigongi. Apa va tengwire koMalawi, awo kwa ka tanterere ko vapuli vakwawo kuhamena eyi va lirongere. Mvhura zimwe apa va ya dingwire Zimbabwe, ose kwa wapaikire Sikora zoYirugana yoUhompa mokukorangeda vatareli owo wonombungakriste wouradi.

MwaMurongankuru 1975, ame kwa zire nikadingure vanavazinyetu womoMalawi ava va tjwayukilire monokamba domoMozambique. Vanavazinyetu ava ngava kwama mavyukiso gomape gombunga zaJehova kukwatera mo ewapaiko lyepe lyokukara novakuronambunga. Vakuronambunga wovape kwawapaikire yirugana yopampepo ngwendi, kugava yiuyungwa yanavenye, kuzogera etjangwa lyankenye ezuva noRuhungu ntani nokukara noyigongi. Awo kwa wapaikire nokamba ngwendi yigongi. Pasihonena, awo kwa tulisire po departemende zokuzeresa, zokugavera nondya ntani zokukunga evango. Vanavazinyetu owo wovalimburukwi kwa rugene yoyinzi nevatero lyaJehova, ntani ayo kwa korangedere nge unene apa naka va dingwire.

Koyiha yomvhura 1976-1979, Beteli zaZambia kwa tamekere kupakera mbili vanavazinyetu womoMalawi. Nye nampili ngoso, ame simpe ngani gazadara ko vanavazinyetu womoMalawi nokuvakanderera po ngwendi moomu ngava yi rugana sinzi sovanavazinyetu. Mokumona asi ame kwa kere moKomitiye zoBeteli zaZimbabwe, poyiruwo yimwe ngani kara novakareli po wokomberewa zonene zoNombangi daJehova ntani novanavazinyetu vamwe ava ngava pitisire moMalawi, moAfrika mbindakano ntani moZambia. Nkenye apa ose ngatu lipura asi: “Ngapi natu vatera momunene vanavazinyetu womoMalawi?”

Ngomu sa pitire siruwo, vanavazinyetu kapi ngava va hepeke hena unene. Vanavazinyetu ava  va tjwayukire moMalawi kwa tamekere kutengauka, ano ava va dilire kutjwayuka kapi hena ngava va hepeke unene. Yirongo eyi ya kere pepi naMalawi kwa tamekere kupulisira Nombangi daJehova di zuvhise ntani nokuponga mapongo ntani kwa gusire po masiliko kuhamena Nombangi daJehova. Sirongo saMozambique naso kwa rugene yokulifana mo-1991. Nye ose kwa li pulire asi, ‘Siruwo musinke nga di manguruka Nombangi daJehova domoMalawi?’

Mwaza siruwo ukaro woupolitika womoMalawi kwa ya li tjindjire ntani mo-1993 epangero kwa pulisilire sirugana soNombangi daJehova. Konyima tupu zosiruwo ame kwa zogerere nomutumwa gomugara ogu ga pulire nge asi: “Ngomu tengura koMalawi?” Posiruwo oso ame opo nomvhura dange 59, yipo na mu limbwilire asi: “Hawe, ame ngesi nina kurupa!” Nye nampili ngoso, ezuva lyoolyo ose kwa gwene mbilive ezi za tundire koMbungagendesi omu va tu zigidire tu tengure koMalawi.

Ose kwa here unene sirugana setu moZimbabwe, yipo nye eli kwa kere otokoro lyoudigu kwetu. Ose kwa here unene Zimbabwe ntani twa kere novakaume wovawa. Mbungagendesi kwa tu tanterere asi nsene tuna hara kuvhura tu twikire kukara moZimbabwe. Yipo nye, ose ngano twa horowere kutura po etokoro eli twa here ntani nokukara moZimbabwe. Nye tani diworoka apa na gazadarere kuhamena Abirahamu naSara, ava va sigire embo lyawo lyewa moukurupe wawo morwa kwa here kulimburukwa evyukiso lyaJehova.​—Gen. 12:1-5.

Ose kwa tokwere kukwama evyukiso lyokutunda kombunga zaJehova nokutengura koMalawi mo-1 Murongankuru 1995, ano ezi kwa kere mvhura zetu zo-28 moZimbabwe. Komitiye zoBeteli kwa zi tulisire po moMalawi, amo kwa hamenene mo vanavazinyetu wovagara vavali kukwatera mo name ntani konyima tupu zosiruwo ose kwa tamekere kuwapaika yirugana yoNombangi daJehova.

Ayo kwa tu hafesere pokumona omu Jehova ga ninkisire sirugana si kure usimbu. Sivaro sovazuvhisi kwa li gwederere unene, mo-1993 kwa kere 30 000 ano mo-1998 kwa kere 42 000. * Mbungagendesi kwa geve epulisiro va dike Beteli zompe yipo zi pakere mbili yihepwa yovanavazinyetu. Ose kwa gwene evango lyenene moLilongwe ntani kwa tulire nge ni kare mokomitiye zokutunga.

Munazinyetu Guy Pierce gomoMbungagendesi yige ga geve siuyungwa setungiko lyoBeteli zompe  mwaKudumonkuru 2001. Ano vazuvhisi wokupitakana pomayovi gavali kwa kere posilika oso, ntani sinzi sawo kwa gwana ekuho nomvhura 40 dina ka pita. Vanavazinyetu ava wovalimburukwi kwa lididimikilire mahepeko gomanzi posiruwo apa sirugana setu va si hagekesere po. Awo kwa kere noyiweka yoyisesu nye va kere nepuro ntani nelikwatakano lyokupama naJehova. Awo kwa haferere kudingura Beteli zawo zompe. Nakunye oku va gendagwire meharango lyoBeteli kwa zuvhikire ko nonsumo doUhompa edi va dimbire mosiAfrika. Esi kuna kara silika sosiwa unene esi nalimonena meparu lyange. Eyi kwa likidire nawa-nawa asi Jehova kutungika ava ava lididimikire maudigu noulimburukwi.

Konyima zapa etungo lyoBeteli zompe lya pwire kutunga, ame kwa hefe unene kweyi na tamekere kugwana yitumbukira yokupitisira etungiko lyoYinyanga yoUhompa. Nombungakriste domoMalawi kwa gwanenene mo uwa mewapaiko lyokutunga usimbu Yinyanga yoUhompa komavango oku va tungire vanavazinyetu ava va kere noyimaliwa yoyisesu. Nare, nombungakriste dimwe nga di pongere mononzugo edi va dikisa koyitji yoeucalyptus komeho vaya va dikire Yinyanga yoUhompa. Awo ngava ruganesa marenge mokukumbisa ko nzugo ntani ngava ruganesa yipirangi yipo va ninke yipundi yoyire yokuhingira. Ano ngesi vanavazinyetu va hepere kurugana unene yipo va ninke nodopi dokuhwika ntani nokutunga mavango gokupongera gomape. Nye mevango lyokuruganesa yipundi moYinyanga yoUhompa, awo simpe awo kwa here kuhingira poyipirangi, morwa apo kuvhura kugwaneka po vantu wovanzi.

Ayo hena kwa hafesere nge pokumona omu Jehova ana kuvatera vanavazinyetu va ture po ezokomeho lyopampepo. Unene po ame kwa tetukire apa na mwene vanavazinyetu wovadinkantu wovagara omu va li zamberere ntani awo kwa li rongere yininke yoyinzi medeuro eli va gwene kombunga zaJehova. Ngoyitundwamo, awo va vhulire kugwana yitumbukira yoyinzi moBeteli ntani nomonombungakriste. Vatareli wonombunga wovape ava va kere asi sinzi sawo valikwali, kwa nkondopekere nombungakriste. Valikwali ava kwa horowere po kukarera Jehova momunene pokudira kukara novana, nampili ngomu sinzi sovantu novanekoro va va harerere va kare novana.

Konyima zonomvhura 52 edi na kere moAfrika, ame kwa tamekere kuvera. Komitiye zoBeteli kwa tjangerere Mbungagendesi asi vana hara kutu tuma koBritania, makura Mbungagendesi yipo za geve epulisiro. Ayo kwa tu guvisire kusiga situmbukira esi twa here, nye nampili ngoso epata lyomoBeteli zaBritania kuna kutupakera nawa mbili monomvhura detu doukurupe.

Ame nayi pura nawa-nawa asi etokoro eli na tura po lyokupulisira Jehova a pitisire nge meparu lyange kuna kara etokoro lyomulyo po eli na tura po meparu. Ngano asi na huguvarere monondunge danyamwange, ame ngano kapi nina diva asi kupi nina kara ngesi. Jehova ga divire nkenye apa eyi na hepere yipo ni horowore “nzira zouhunga.” (Yis. 3:5, 6) Ngomudinkantu gomugara, ame kwa here kudiva yoyinzi kuhamena yirugana yomokampani zonene. Nye nampili ngoso, mbunga zaJehova kwa pa nge sirugana esi asi hafesa nge unene. Ame kuhafera unene kukarera Jehova.