Navilwe umu 1935, umwi tauni lya Darlaston ilyayela umu citungu cino yakaama ukuti Black Country uku England, yacamanga vivyo pa mulandu ni cunsi icitifi icafumanga umu vikuulwa muno yakapangila ivintu. Lino nali ni myaka umupipi na 4, avyazi yane yatandike ukusambilila Baibo na ya Nte Yakwe Yeova. Lino nali ni myaka pakasi kakwe 14 na 15 nizile insininkizya ukuti cii ali cumi nupya nabatiziwe umu 1952 ala indi ni myaka 16.

Pa nsita kwene iya, natandike ukusambilila umulimo wa ukalemba umu cikuulwa icikulu muno yakapangila ivyela ivipusanepusane ukwikako sile ni vyela vyakwe ya motoka. Nupya ukwene ali mulimo uno naipakizyanga ukuomba.

Nali nu kupingulapo pa cintu icicindame sana lino umwangalizi aakatandalila ivilongano wanenyile ukutandika ukutungulula isambililo lya citabo pa cilongano umu cilongano cino nalimo ica Willenhall. Nomba cali nu kuntalila ukupingulapo. Pa nsita iya nalongananga umu vilongano viili. Umukasi ka mulungu, nalongananga uku cilongano icayelile umupipi na kuno naombelanga uku Bromsgrove apali amakilomita 32 ukufuma uku ng’anda uku yavyazi yane. Nupya pa mpela ya mulungu ndi cakuti naswilila uku yavyazi yane nalongananga umu cilongano ca Willenhall.

Pa mulandu wakuti nalondanga ukutungilila iuvi lyakwe Yeova, nazumile ukucita vino umwangalizi aakatandalila ivilongano wanenyile, nanti cakuti nali nu kuta incito ino naipakizyanga sana ukuomba. Nsilanguluka pali vino napingwilepo ukuleka Yeova ukuntungulula, pano calenga njipakizye sana umi wane onsi.

Lino nalongananga umu cilongano ca Bromsgrove naloline na nkazi umusuma sana uwi zina lyakuti Anne uwisile sana mano uku kuombela Yeova. Twatwaline umu 1957, nupya twaipakizya ukuombela pamwi umulimo wa upainiya wa nsita yonsi, upainiya uiyele, umulimo wa kutandalila ivilongano alino nu mulimo wa pa Betele. Mamane akandetela uluzango umi wane onsi.

 Umu 1966, tuvwile ningo sana ukuzanwa ukwi sukulu lya Gilyadi ilyalenga 42. Yatutumile uku Malawi impanga ino aingi yakaama ukuti impanga ya mu Africa umwaya antu aya sana ni nsansa pa mulandu na vino antu aaya kuuku yaya sana ni nsansa na vino yakapokelela aenyi. Tutamanyile ukuti tutaali nu kuya ikalako insita itali.

Twafisile uku Malawi apa 1 Febuluwale, 1967. Umu mwezi wa kutandikilapo twasumbanga insita ikulu uku kusambilila ululimi, lyene pa cisila twatandike umulimo wa kutandalila ivitungu. Twapitanga na motoka wino antu yamwi yelenganyanga ukuti angapita apali ponsi kumwi sile nu munguzi. Nomba vivyo asi vino cali, twakwanisyanga sile ukupita umunguzi izitali izizike sana. Insita zimwi twikalanga umu mang’anda aivu nupya aamasote aalondekwanga ukuvimba icipepa pakuti umukasi mutanyeka. Ivintu vitali ningo lino twatandike ukuomba umulimo wa umisyonali, nomba twautemilwe.

Umu Epuleo, nizile iniluka ukuti twali nu kukwata intazi ukufuma uku uteeko. Nuvwile kuno Dr. Hastings Banda kateeka wa ku Malawi akulanda pa ledyo, walandanga ukuti ya Nte Yakwe Yeova yatalipilanga imisonko nupya yaletanga icimvulunganya. Nomba vivyo vyali ivya ufi. Swensi kwene twamanyile ukuti uteeko watupasile pano tutaikanga umu vikanza vya miteekele nupya twakananga ukukala amakadi akulangilila kaungwe kano umwi akatungilila.

Umu Sepetemba twabelenzile muli nyunzipepa ukuti kateeka wapeela aina umulandu wa kuleta ivimvulunganya umu mpanga yonsi. Wamanyisizye antu lino yakongine pa kulanda pa vya miteekele ukuti patali nu kulengela wali nu kuinda ya Nte Yakwe Yeova. Yatuinzile pa 20 Okotoba, 1967.  Patalengile yakapokola na aomvi akalola aakwingila nu kufuma umu mpanga izile pa musambo nupya yayazile umusambo nu kuzinga ya misyonali yonsi umu mpanga.

Pa cisila ca kwikala umu cifungo pa manda yatatu, yatuzingiile uku Mauritius impanga iyatungululwanga nu uteeko wa Britain. Nomba uteeko wa ku Mauritius utali nu kutuzumilizya ukuomba umisyonali umu mpanga iya. Fwandi yatutumile uku Rhodesia (kuno ndakai yakaama ukuti Zimbabwe). Lino twafisile kuuku twazanyile umuomvi umutale sana uwaombelanga kuno yakalola aakwingila nu kufuma umu mpanga uwakanyile ukutwingizya, watunenyile ati: “Yamuzinga uku Malawi. Yamulesya ukwikala uku Mauritius, lyene mwiza kuno pano mwalola ukuti kuli ningo.” Mamane watandike ukulila. Cali kwati kusi ali wensi uwatulondanga. Pa nsita iya nalondanga sile ukuswilila ukumwitu uku England. Lino papisile insita aakalola aakwingila nu kufuma umu mpanga yatuzumilizye ukuyalala pa musambo nomba yatunenyile ukuti twalondekwanga ukuya uku maofesi yao akalamba uwanda uwalondelelapo. Twatonsile nomba twatwalilile ukulolela nu kulola vino Yeova wali nu kutwazwa. Nomba uwanda uwalondelilepo akasanya ukwaula ukwenekela yatunenyile ukuti twali nu kulaikala umu Zimbabwe wa enyi. Ntalatala nilile vino nayuvwile uwanda uwa, nasininkizye ukuti Yeova uwatutungululanga.

Apa musambo wa ku Zimbabwe naombelanga kuli dipatimenti ya mulimo, iyasakamalanga aina Malawi na ina Mozambique. Aina uku Malawi yayacuzyanga sana. Pa milimo ino naombanga pali nu kusenula makalata yano angalizi ya viputulwa uku Malawi yatumanga. Wanda umwi usiku nalizile sana lino nabelenzile pali vino aina na ya nkazi yayacuzyanga. * Nomba nanti ciye vivyo nakomeleziwe sana pali vino yali ni cisinka, vino yakweti utailo ukome alino na vino yazizimizyanga.—2 Kol. 6:4, 5.

Twezizye na maka ukucita vino tungakwanisya ukucita pakuti twapekanyizizya aina na ya nkazi asyazile uku Malawi kumwi sile na yano yutukiile uku Mozambique ivyeo vya muli Baibo. Iumba lyakwe yakasenula, aasenulanga Chichewa ululimi ulukavwangwa sana uku Malawi yakukiile api famu lya mwina umwi uku Zimbabwe. Wayakuulile amang’anda ni ofesi. Fwandi yatwalilile ukuomba umulimo wao ucindame uwa kusenula impapulo izikalanda pali Baibo.

Twapekinye ukuti angalizi ya viputulwa aku Malawi yazanwako uku ukongano wa citungu umu Chichewa uwayangako cila mwaka uku Zimbabwe. Ngaiza yapeelwanga ama autulaini ya malyasi ya pa ukongano. Lino ya kuswilila uku Malawi yezyenga na maka ukunenako aina na ya nkazi ivyeo vino yasambilile pa kulongana. Umwaka umwi lino angalizi ya viputulwa izile uku Zimbabwe twapekinye Isukulu Lya Mulimo wa Wene pakuti tuyakomelezye.

Umu Febuluwale 1975, natandalile ya Nte autwike ukufuma uku Malawi ukuya uku Mozambique. Aina yaa yalondelanga utunguluzi upya onsi uwa mwi iuvi, ukwikako sile ni nzila ipya iyakusontelamo ya eluda. Ya eluda apya yapekanyizye imilimo iingi, ukwikako sile nu ukulanda malyasi, kusambilila ilembo lya wanda, kusambilila Lupungu Lwa Mulinzi alino na maukongano. Yatantike ivintu umu nkambi kwati sile avino cikaya uku maukongano, mwali amadipatimenti yausaka, aakupeela ivyakulya alino nu ulinzi. Aina yaya ali ni cisinka yaombisye sana pa mulandu wakuti Yeova wayapaalanga, nupya lino nayatandalile nakomeleziwe sana.

Uku kusila kwa mwaka wa 1970, umusambo wa mu Zambia watandike ukusakamala aina Malawi. Nanti ciye vivyo natwalilile ukwelenganya pa ina na ya nkazi aku Malawi nu kuyapepelako, wakwe na vino aingi yacitanga. Pa mulandu wakuti nali muli Komiti ya musambo wa ku Zimbabwe, pa nsita izingi nakomaananga na imilizi ya ku Maofesi Yakalamba mu Nsi Yonsi kumwi na ina atungululanga aku Malawi, ku South Africa, alino nu ku  Zambia. Lyonsi lino twakomaana twalanzyanga api uzyo ilililimwi ilyakuti, “I vyani vyuze vino tungacitilako aina na ya nkazi aku Malawi.”

Lino papisile insita, yacefizyeko ukucuzya aina na ya nkazi. Aina na ya nkazi autwike ukufuma umu Malawi, yatandike ukuwela panono panono nupya yano yasyazile nayo yatiile ukuyacuzya sana. Impanga izyali umupipi zyatandike ukuzumilizya ya Nte ukusimikila nu kulongana alino nu kufumyapo iviindo vimwi vimwi vino zisileko. Vikwene avino nu uteeko wa ku Mozambique wacisile umu 1991. Nomba twatandike ukusakamala ukuti, ‘A lilaci lino ya Nte Yakwe Yeova umu Malawi yalaya nu untungwa nupya.

Ivintu uku Malawi vyasusile ivisenuka, nupya umu 1993 uteeko wasisizyepo iviindo pali ya Nte Yakwe Yeova. Patalengile nalanzyanyanga na misyonali umwi uwanguzizye ukuti, “Uzye mulaswilila nupya uku Malawi?” Pa nsita iya nali ni myaka 59, fwandi naswike inti, “Awe inkota!” Nomba uwanda kwene uwa twapokelile meseji ukufuma ukwi Umba Ilikatungulula iya kutunena ukuti tuswilile uku Malawi.

Twatemilwe sana umulimo witu uku Zimbabwe fwandi catutaliile ukupingulapo. Twali sana ni nsansa nupya twapanzile ivyuza ivisuma sana. Iumba Ilikatungulula lyatunenyile ukuti nga tukulonda tungikala uku Zimbabwe kwene. Fwandi nga catwangukiile ukusoololapo vino twalondanga nu kwikala umu Zimbabwe. Nkwiusya ukuti twelenginye pali vino Abulahamu na Sala yasile ing’anda isuma ala iyakota pa mulandu ni cuvwila kuli Yeova.—Utan. 12:1-5.

Twapingwilepo ukulondela vino iuvi lyakwe Yeova lyatunenyile nupya twaswilile uku Malawi pa 1 Febuluwale 1995, nupya ali wanda uno imyaka 28 yakumine ukufuma pano yatutumile ukuya umu kuombela uku Malawi. Komiti ya musambo yapanzilwe umwali nene na ina yauze yaili, nupya zuwa zuwa twatandike ukutantika vino imilimo yali nu kuya kuli ya Nte Yakwe Yeova.

Iipaalo sana ukulola kuno umulimo wakwe Yeova ukulunduluka. Ya kasimikila yavulileko sana ukufuma pali 30,000 umu 1993 ukufika pali 42,000 umu 1998. * Iumba Ilikatungulula lyazumilizye vino twapanganga ukukuula iofesi lya musambo pakuti twaomba ningo umulimo ukulu uno twalondanga ukuomba. Twizile ituzana  incende pa kukuula iyakweti amaekita 12 nupya yansonsile ukuya muli komiti ya makuule.

Umu Mei 2001, lino kwali ukupeela umusambo upya umwina Guy Pierce uwa mwi Umba Ilikatungulula u walanzile ilyasi. Ya Nte Yakwe Yeova amu Malawi ukucila pali 2,000 aazanyilweko nupya aingi pali yayo pano yabatiziwilwe ala papita ni myaka ukucila pali 40. Nupya aina yaa na ya nkazi acisinka yazizimizye pali vino yayacuzyanga sana pa myaka iingi lino yainzile umulimo witu. Yatakweti impiya izingi nomba yakweti sana utailo na ucuza usuma na Yeova. Nupya pa wanda uwa yuvwile ningo sana ukutandala pa Betele yao ipya. Nupya konsi kuno yatandalanga pa Betele imbanga inyimbo zya Wene umu nzila ino aina Africa yakaimbilamo, na ci calenzile uwanda uwa ukuzipa sana. Calangilile sile apaswe ukuti Yeova wapaalanga ina na ya nkazi azizimizye.

Pa cisila lino umusambo wasila ukukuulwa nuvwile ningo sana ukutandika ukupeelwa umulimo wa kupeela Mang’anda ya Wene. Aina umu Malawi yuvwile ningo sana pali vino iuvi lyapekinye ukukuula Amang’anda ya Wene zuwa zuwa umu ncende muno aina yatakweti sana impiya. Lino umulimo utatala waindwa ivilongano vimwi vyalonganilanga sile umu nsaka zino yapangilanga sile ni vimuti. Yapalikilanga ni vitala nupya ikalanga pa viimbili. Nomba pa nsita ii aina yaombesyanga ukoca injelwa zino yaomvyanga kukuulila ivifulo ivisuma sana ivya kupepelapo. Lelo yasoolwilepo ukukwata mabenci umu Mang’anda ya Wene ukucila utumipando. Pano yelenganyanga ukuti pene pangasyalako incende apangikala umuntu nanti wenga.

Nupya natemwa sana ukulola vino Yeova wazwa antu aingi sana ukulunduluka nu kuya Aina Klistu. Natemilwe sana vino aina acance aingi umu Africa yaipeelisye ukwazwilizya nu kusambilila zuwa zuwa imilimo ingi umwi iuvi. Na cico calenzile yaomba ningo imilimo iingi apa Betele alino nu mu vilongano. Nupya angalizi aingi apya yano yasonsile amu Malawi kwene yatwalilile ukukomelezya ivilongano nupya aingi pali yayo yakweti ya mama. Nanti cakuti antu aingi kumwi sile na ya lupwa yenekelanga aina na ya nkazi yaa ukukwata ana yaipeelisye ukukanacita vivyo pakuti sile yaombesya umu mulimo wakwe Yeova.

Pa cisila ca kuomba imyaka 52 umu Africa nizile intandika ukulwala. Iumba Ilikatungulula lyazumile vino Komiti ya musambo yapingwilepo ukuti yatutume uku musambo wa ku Britain. Tuvwile sana uyi pali vino twasile umulimo uno twatemilwe sana, nomba nanti ciye vivyo ulupwa lwa pa Betele ya ku Britain lukatusakamala ningo vino itukota.

Nasininkizya ukuti vino napingwilepo ukuleka Yeova ukulantungulula vyali ningo sana. Ndi cakuti intaila amano yane umi wane nga utali vino wali. Yeova wamanyile ningo vino nalondekwanga pakuti inzila zyane ziye “izyololoke.” (Mapi. 3:5, 6) Lino nali umulumendo nuvwile ningo sana ukusambilila vino kampani ikalamba ikaomba. Nomba iuvi lyakwe Yeova lyampezile umulimo usuma sana nupya ucindame. Ukuombela Yeova kwalenga umi wane ukuzipa sana.