Ndakabahwa mu gore ro 1935 ku Darlaston, ku divi rimweni ro Ingratera rainga no mafabhrika akawanda. Pondainga no makore marongomuna, vabari vangu vakatanga kujija Bhaibheri no Zvapupu zva Jehovha. Pondakava no gumi na marongumuna o makore, ndakatanga kukhohwa kuti ici cainga cokwadi. Ndobhabhatijwa mu gore ro 1952 pondainga no gumi na matandhatu o makore.

Pa nguva yondhoyo, ndakatanga kushanda pa fabhrika yaiita mathurusi ngo nyara no mativi amweni o motori jo karu. Ndakatanga kujijiswa kuti ndishande inga mutari wo empereza iyi. Ndaidakarira maningi kuita basa iri.

Ndakadikana kutema civaringo cinosisira maningi muvonereri wo ndharaundha paakandivhunja kuti ndiitise Jijo yo Bhuku yo Ungano, yaiitwa pakati po sumana ku ungano yangu ku dhorobha ro Willenhall. Asi painga no cineso. Pa nguva iyi ndaisonganira pa ungano mbiri. Pakati po sumana ndaienda ku ungano yainga phedo no kwandaishandira ku Bromsgrove. Painga no makiromita aikwana kuita 32 kwenda kumuzi. Pakupera ko sumana ndikona kwandaienda ku ungano yangu ku Willenhall.

Zvecivoneka kuti ndaida kubesera sangano ra Jehovha, ndakatendera zvandakavhunjwaya ngo muvonereri wo ndharaundha. Pikija zvondhozvo zvaireva kusiya basa randaida maningi. Asi kutendera kuti Jehovha atungamirire upenyu hwangu pa vhaza iyi, zvakaita kuti ndive no upenyu unodakajisa.

Pandaienda kumusongano ku ungano yo Bromsgrove, ndakaziva hambzaji imweni inodanwa Ana. Iyona yainga yakaseja maningi iyaingazve yakaivha kumujimu. Takacadha mu gore ro 1957. Tovaviri takava no makomborero okushanda inga mapiyona o nguva jese, mapiyona anosisira, kushanda inga muvonereri wo ndharaundha pomwe no kushanda pa Bheteri. Ana wakaita kuti upenyu hwangu uve unodakajisa maningi.

Mu gore ro 1966, takadakara maningi potakakokwa kuti tiende kojija turma 42 yo Gireyadhi.  Takagajwa kuti tiende koshandira Marawi, ndau inozivika ngo kuva no vandhu vakanaka mwoyo no vanoashira ushoni varendo. Asi atizivi kugareyo mukuvo wakareba.

Takaguma Marawi mu njiku 1 yo mweji wa Fevereiro wo gore ro 1967. Pa mweji wokutanga, takapeja nguva jakawanda tecijijira ndumi yo kondhoyo. Perapo, takatanga kushanda mu dhistritu. Takafamba no karu yedu yokuti vandhu vazinji vairangarira kuti yaikwanisa kufamba kuri kwese kubatanijavo no mu murambo. Asi izvi azvicainga zvokadi. Taidikana kuifambisa basi mu zvitaka zvakanaka. Nguva jimweni, taigara mu nyumba jakaitwa ngo mavhu jaidikana kudihwa rona pa nguva yo nvhura. Zvainyangaja kutangisa basa redu ro umisiyonariyo ngo njira iyi, asi tairidakarira maningi.

Mu mweji wa Abril, ndakazwisisa kuti taizoneswa ngo utongi. Ndakazwa zvakavereketwa mu radhiyo ngo prezidhenti wo Marawi, waizwi Hastings Kamuzu Banda. Iyena wainanga kuti Zvapupu zva Jehovha azvishabi zvokuti zviri kutobara zvineso ku utongi. Kunasa kunanga, zvaaingari ecinanga azvicaengepi izvona. Tese taizviziva kuti iyena wainanga zvondhozvo ngo ndava yo kuva kwedu ticina kotakapeamira, maningi-ningi ngo kuramba kwedu kutenga khadhi raivonesa kuti tiri partidhu yapi.

Mu mweji wa Setembro, takaverenga mu jhoronari kuti prezidhenti wainga ecinyepera hama kuti jainga jecibara zvineso ku ndau jese. Wakazivisa pa musongano javo jo utongi kuti vaidikana kuita zviri zvese ngo kukasika kuti varambise basa ro Zvapupu zva Jehovha. Izvi zvakaitika mu njiku 20 ya Outubro yo gore ro 1967. Pondhopo kamare, vatungamiriri vo maporisiya pomwe no vaivonerera mugano, vakaviya kofunga Bheteri no kuvhisa mamisiyonariyo ese ainga mu nyikemo.

 No papera njiku ndhatu tiri mu kadheya, takaendeswa ku nyika yo Maurisiyo. Asi utongi hwo nyika iyi auzivi kutitendera kuti tigare kondhoyo inga mamisiyonariyo. Ngo kudaro, takagajwa kuti tiende Rodheziya (kunozivikari wari inga Zimbabwe). Asi potakaguma kondhoyo, takasongana no mutungamiriri umweni wo mugano anonesa maningi, wotirambisa kunghwina mu nyikemo. Iyena wakati: “Imwimwi makarambijwa kugara Marawi. Morambihwa kugara Maurisiyo. Wari muri kuviya kuno ngokuti amucina manera amweni.” Ana wakatanga kurira. Zvaivoneka inga kuti apana mundhu waitida. Pa nguva yondhoyo, ndakarangarira kusiya zvese, ndohwirira kumuzi kwangu Ingratera. Pakupejisira, vavonereri vo mugano vakatitendera kuti tigare usiku humwe basi. Votivhunja kuti kukandoeja taidikana kwenda ku hofisi yavo kuti tibhuisane. Tainga taremba kamare, asi taienderera mberi tecisiya zvese mu nyara ja Jehovha. Comasikati, takakahamara potakatendehwa kuti tigare ku Zimbabwe inga vavhakaci. Narini andikanganwi manera ondakajizwa njiku yondhoyo. Ndakazwisisa kamare kuti Jehovha wainga ecitungamirira upenyu hwedu.

Ku Bheteri ro Zimbabwe, ndakagajwa kuti ndishande ku Bauhwa ro Basa, ndecibesera Marawi no Musambiki. Hama ku Marawi jainga jeciteverehwa maningi kamare. Basa rangu raibatanija kusanduja ripoti jaitumihwa ngo vavonereri vo ndharaudha vo Marawi. Njiku imweni, ndakashanda mbhera usiku kamare kuti ndipeje kusanduja ripoti, ndakarira maningi ngo kuvona zvineso zvaisongana no hama no hambzaji jangu. * Asi ndakavangiswa maningi ngo kuvona kugondeka kwavo, rutendo pamwepo no kucungirira.—2 Vakorinte 6:4, 5.

Takaita zvese zvataikwanisa kuti tipe zvokuha zvoumwari ku hama jainga jasara Marawi no jiyana jainga jatizira Musambiki. Hama jaiita basa ro kusanduja ndumi yo Cicewa ku Marawi, jakathutha joenda kogara pa ndau yo hama imweni ku Zimbabwe. Hameyo yakavaka nyumba no hofisi jokushandira. Ivona vakaenderera mberi veciita basa ravo rinosisira ro kusanduja mabhuku akacijikira mu Bhaibheri.

Takaita nasiriro yo kuti vavonereri vese vo ndharaundha vainga Marawi vawane mukana wokuvona gungano raiizwa mu ndumi yo Cicewa makore ese ku Zimbabwe. Kondhoyo vaikwanisa kujija zvakawanda ngo hurukuro jaiitwa. Povaihwirira Marawi, vaikwanisa kuvhunjavo hama jimweni zvese zvavakajija. Gore rimweni povakaviya ku Zimbabwe kuno, takaita urongwa wo kuitisa Cikora co Mushando wo Umambo kuti tivangise vavonereri ava vo ndharaundha.

Mu mweji wa Fevereiro wo 1975, takaita hwendo wo kwenda kovona hama jo Marawi jakatiziraya Musambiki. Hama iji jainga jecitevera ngo phedo kamare ndhungamiriro jo sangano ra Jehovha, kubatanijavo no ndhungamiriro imbza yo kuva no vakuru mu ungano. Vakuru vapsa ava, vaiita nasisiro jakawanda jo zviro zvo umwari, zvakadari inga kuita hurukuro jo vese, kubhuisana ngo pamusoro po vhesi yo njiku, kuitisa Murindiri no kutoitisa magungano. Ivona vainga vakaronga ndau yavaigararo inga manera azvinoitwa pa magungano. Painga no bauhwa ro kucenesa, raivonerera zvokuha no kungwaririka ko vandhu. Hama iji jaikwanisa kuita zvese ngo besero ra Jehovha. Ndakavangiswa maningi kamare.

Mu kupera ko gore ro 1970, Bheteri ro Zambiya rakatanga kuvonerera basa raiitwa Marawi. Pikija zvakadaro, ndaindoramba ndecirangarira hama jo Marawi no kujiitira mukumbiro inga zvaiita vazinji. Inga umwe wo komisau yo Bheteri ro Zimbabwe, ndakava no cidakajiso co kusongana pa vhaza jakawanda no hama jaiimirira cine ro pasi pese pamwepo no hama jaitungamirira basa ku Marawi, Afrika dhu Suri no Zambiya. Pa vhaza imwe nga imwe, taindoita muvhunjo wondhowo basi, “Ngozvapi zvatingaitazve kuti tibesere hama jo Marawi?”

Mukuvo powaikhirira, kuteverehwa uku kwaipungukavo. Hama jaengaya jatiza Marawi kwenda  kumweni jainga jotanga kuhwirira padoko ngo padoko. Vandhu vainga vacikanyanyi kuteverehwa maningi. Nyika jimweni jo mu phedomo jainga jotanga kutendera kuti Zvapupu zva Jehovha zvitangezve kucumaera no kwenda kumusongano. Ku Musambiki vakaitavo zviro zvakafanana mu gore ro 1991. Asi taijivhunjisa kudari: ‘Zvapupu zva Jehovha ku Marawi zvinozosujunuka rini kamare?’

Mugariro wo zviro Marawi wakacinja kamare, zvoita kuti mu gore ro 1993 utongi utenderezve basa ro Zvapupu zva Jehovha. Pakupera mukuvo mushoma, ndakabhuya no misiyonariyo umweni, uwo wakandivhunjisa kudari: “Munoda kuhwirirazve Marawi?” Pa mukuvo uwu ndainga ndaano 59 o makore. Ngo kudaro, ndakati: “Haiwa, ndaaharahwa maningi.” Asi pa njiku yondhoyo kamare, takaashira masoko aivha ku Mukhumbi Unotonga, vecitikumbira kuti tihwirire kondhoyo.

Itusu taida maningi basa rotaiita Zimbabwe, ngo kudaro, ici cainga civaringo cinonesa maningi kwatiri. Tainga takadakara ku Zimbabwe, taingazve no shamwari jaushoni. Ngo rudo hwese, Mukhumbi Unotonga wakananga kuti kudari aticaida kuhwirira Marawi taizogara hedu Zimbabwe. Zvaizoreruka maningi kwatiri kusana kugara Zimbabwe. Asi takarangarira ngo pamusoro pa Abhirahama na Sara, avo vakasiya nyumba yavo povainga vaavasharuka kamare kuti vatevere ndhungamiriro ya Jehovha.—Genesi 12:1-5.

Takatema civaringo co kuzwirana ndhungamiriro yo sangano ra Jehovha, tohwirira Marawi mu njiku 1 ya Fevereiro. Painga pakhirira makore anokwana kuita 28 potakagumeyo pa vhaza yokutanga. Pakaumbwa Komisau yo Firiyari, yaibatanija inini pomwe no hama jimweni mbiri. Takashanda ngo simba kuti tironge basa redu mu nyika iyi.

Takadakara maningi potakavona kuti Jehovha waiita kuti basa riengejeke. Mutengo wo vacumaeri wakavha pa 30.000 mu gore ro 1993 woenda pa 42.000 mu gore ro 1998. * Mukhumbi Unotonga wakatendera kuti kuvakwe Bheteri ibza raizobesera kuengejeka uku ko basa mu nyika iyi. Ngo kudaro, takatenga ndau ino kintari jinokwana kuita gumi na mbiri ku Rirongwe, ndogajwa kuti ndive muvonereri wo basa ro kuvaka.

Hama Guy Pierce vo Mukhumbi Unotonga vakaita hurukuro yo kupira Bheteri ibza mu mweji wa Maio wo 2001. Pa vandhu vanopindirija zviuru  zviviri, vazinji vakona vakabhabhatijwa pa makumarongomuna o makore akadarika. Hama no hambzaji iji jakagondeka, jakakwanisa kucungirira zvineso zvakashatisisa kamare povainga veciteverehwa. Ivona avacainga no mare yakawanda asi vainga no rutendo hwakavanga pomwe no ushamwari waushoni na Jehovha. Wari ivona vainga vakadakara maningi ngo kuvona Bheteri ravo ibza. Pa ndau yese yovaifamba pa Bheteri iri, vaikwanisa kuzwa ndumbo jo Umambo jakaimbwa ngo manera o ku Afrika. Izvo zvakaita kuti ciitiko ici cive cinosisira maningi condakavona. Izvi zvaitatija kuti Jehovha anokomborera maningi vaya vanocungirira vakagondeka pavanosongana no muejo.

Bheteri porakapera kuvakwa, ndakava no cidakajiso co kugajwa kuti ndiite hurukuro jakawanda jo kupira Nyumba jo Umambo. Ungano ku Marawi jakabesereka maningi ngo urongwa wo kuvaka Nyumba jo Umambo mu ndau jicina zviro zvakawanda. Kare, ungano jimweni jaisonganira pa ndau jainga jakaitwa ngo muti wo eukaripito. Ivona vaishandisa uswa kuti vaite denga, vaishandisa mavhu akaita matope kuti vaite zvokugarira. Wari, hama jainga jecishanda ngo simba kuti jipise zvidhina kuitira kuvaka ndau jo kunamatira. Asi avacaidepi kuti mondhomo mudihwe kadera, ngokuti vandhu vamweni vainanga kudari, pa mabhanko nguva jese panondokwana mundhu umweni.

Ndakadakara maningi ngo kuvona kuti Jehovha wainga ecibesera vandhu vake kuti vakure muzvoumwari. Zvaindishamaisa maningi kuvona hama jiri majaha, jecizvipira kuti jibesere kuita mabasa. Ngo kukasika jakajijira kuita zviro zvakawanda kuvhira pa zviya zvovakajijiswa ngo sangano ra Jehovha. Inga muviyo, vakakwanisa kuita mabasa akawanda pa Bheteri no mu ungano. Ungano jakavangiswavo maningi ngo kuva no vavonereri vapsa vo ndharaundha vaigara kondhoyo, vazinji vavo vainga vakacadha. Varovorani ava vakasana kushandira Jehovha mukuperera, kusiyapo kuva no vana, pikija vecivangirijwa ngo ukama pomwe no vandhu vamweni.

Pakupera 52 o makore ndecishanda mu Afrika, ndakatanga kuva no zvineso zvinganani zvo uhomi. Mukhumbi Unotonga wakatendera zvakakumbihwa ngo Komisau yo Bheteri kuti ndihwirire koshandira Grabhetanya. Takasuruvara ngo kusiya basa rataida. Zvecivoneka kuti tainga taavasharuka, mbhuri yo Bheteri yo Grabhetanya yaizokwanisa kutitaja ushoni.

Ndinothemba kamare kuti kutendera kuti Jehovha atungamirire upenyu hwangu, cakava cisungo caushoni maningi condakatema. Kudari nondakathemba uzi hwangu, upenyu hwangu waizova wakasiyana kamare. Nguva jese Jehovha waiziva kuti ngozvapi zvaidiwa kuti ‘njira jangu’ jive jakarungama. (Mazwi Akangwara 3:5, 6) Pondainga mujaha, ndaida maningi kuziva kuti empereza huru inoshandisa kudini. Sangano ra Jehovha ro pasi pese, rakandipa basa rinodakajisa maningi kamare. Kwandiri, kushandira Jehovha kwakava kunodakajisa, kunoenderera mberi kwecidakajisa maningi.