Ocuphela mwaha

Ocuphela sampuwa

YAWEEREYA YA OKUMI

Kaaheemererya wi Yehova Ahoolele Ephiro Aka

Kaaheemererya wi Yehova Ahoolele Ephiro Aka

VAAVAA kaaryaakano iyaakha 16, kaahithanla ephiro ya okumi aka, muteko woomwiilini yoowo waakihakalaliha vancipale. Nyenya Yehova aahikiwopa wi kithanle ephiro yoohiyana, nave wakhala ntoko wi owo aaloca wa miyaano ariki: “Miyo kinarwa koohusiha, kiwooniherya ephiro oneeraa weecekemo.” (Sal. 32:8) Woona wi kaaheemererya wi Yehova ahooleleke ephiro aka, kaahikhalano ikari sincipale soohakalaliha mmuteko awe ni mareeliho, ophitaanyerya iyaakha 52 kirumeelaka o Afrika.

OVINYA ELAPO YOORIPA KIYAAKA ELAPO YOOVIHA O AFRIKA

Kiyariwe mu 1935 o Darlaston, makupa a Elapo Yooripa o Inklatera, nsina nenlo naakhumelenle nthowa na mwiixi wooripa waakhuma mu afaaprika yaari weiwo. Vaavaa kaaryaakano iyaakha xexe, asitiithi aka yaahipacerya omuhuserya Piipiliya ni Anamoona a Yehova. Variyari va iyaakha 14 ni 15, kaahilekecheya ntakhara eparipari nave kaahipatisiwa mu 1952 kirino iyaakha 16.

Mu elukuluku emohamoha, kaahipacerya omuhuserya nakoso mu efaaprika etokweene yaapaka ikaruma soopharano muteko ni mata ni ikaruma sa ikaaro sa mutore. Kaahipacerya ovyakihiwa wi kikhale sekretaariyu a empresa, nave muteko yoowo waanakihakalaliha vancipale.

Kaanaphwanela opaka yoolakelela yoochuneya vaavaa ooweherya a ekulucu aakivenkeiye wi keeciheke Yoohuserya ya Liivuru ya Muloko veeri va esumana mmuloko aka wa vanipuroni o Willenhall. Nyenya yaari yoolakelela yoovila opaka. Mu elukuluku yeele, miyaano kaathukumana mmiloko miili. Variyari va esumana, miyaano kaanathukumana ni muloko yoowo waacamenle onipuroni kaalapaakaawo o Bromsgrove, akilometuru 32 ovinya owaani. Nave omakuchuwelo wa esumana, vaavaa kaakookelaaka owaani wa makholo aka, kaanathukumana ni muloko wo Willenhall.

Woona wi kaanachuna okhaviherya marehereryo a Yehova, kaaheemererya yooveka ya ooweherya a ekulucu, naamwi eyo yaataphulela wi kaaphwanela ohiya muteko yoole waakihakalaliha vancipale. Weemererya wi Yehova ahooleleke ephiro aka mu elukuluku yeele waahikivaha ekari ya okhalano okumi yoowo kihintonkaaka okhalano ekeerelani.

Vaavaa kaathukumanaaka ni muloko wo Bromsgrove, kaahimusuwela murokora ooreera awiichaniwa Anne yoowo aatikitheryeya mu omurumeela Yehova. Naathelana mu 1957 nave vamoha naahipuha ekari ya okhala mapiyoneero ookilaatheya, mapiyoneero avameekhaaya, ooweherya a ekulucu ni muteko wa Opeteli. Anne mathipelo a ohakalala waka variyari va okumi aka.

Mu 1966, naahakalala ovolowa mu etuurma 42 yo Kiliyati. Naahithanleliwa wi narumeeleke o Malawi, weiwo achu ancipale analocaaya wi vamurimani va Afrika nthowa nawi achu toosivela nave annawaakhela phaama aleco. Hiyaano hinaawehererya wi hinaahaala otitelela okhala weiwo mu elukuluku yincipale.

ORUMEELA VARIYARI VA SAWEEREYA SOOVILA O MALAWI

Ekaaro Kaiser Jeep naapharihelaahu mmikwaha soohiyana-hiyana o Malawi

Naaphin’ye o Malawi mu 1 a Fevereru a 1967. Mu mweeri woopacerya, naanamaliha elukuluku ahu yincipale nihuseryaka elocelo nave voocharela naahipacerya muteko wa weecelela miceche. Naaneeciha ekaaro Kaiser Jeep yeeyo akina yuupuwelaaya wi yaanwerya ovira va nipuro vyakala, ophiyerya tho olapuwa mihice. Nyenya ela hiyaari eparipari. Hiyaano naaphwanela weeciha pahiru mmapuro yaawo yaarimo maahi vakhaani. Mu ilukuluku ikina, naanakhala mu ipa saamariwa ni matope ni saachuneliwa ni manasi nave waanachuneya ochunela ni eloona mu elukuluku ya epula. Waari omapacereryo wa muteko ahu wa omisiyonaariyo, nyenya naanasiveliwano!

Mu Apirili, kaahoona wi naahaala okhalano makacamiho moohilekela orweela wa alamuleli a elapo. Kaahiiwa masu mu raatiyu a presitenti o Malawi, Dr. Hastings Kamuzu Banda. Owo aahiloca wi Anamoona a Yehova hanaliva mixokho nave annaakaaha ipoliitika. Mweeparipari, ela yaari yawootha. Oothene ahu naanasuwela wi alamuleli hiyaasiveliwa ni mukhalelo ahu wa ohiivoliiherya mu epoliitika xaxaxa vaavaa naakhoocaahu waathuma akartawu a epartitu ya epoliitika.

Mu Setempuru, naahaalakhanya eyornaale yeeyo presitenti aawoothenryeiye anna wi annakumiherya makacamiho mmapuro oothene. Owo aahilokoha va muthukumano mutokweene wa epoliitika wi olamulelo awe waaphwanela weeravo echu mwawaakuveya wi ewiikare Anamoona a Yehova. Wiikariwa ola waahipacerya mu 20 a Otupuru a 1967. Mweelukuluku vakhaani, asitokweene a mapilisa yaahiphiya ofiliyale nave yaahiwala ni yaahiwiikara mamisiyonaariyo mu elapo yeele.

Niphariwaka ni wiikariwa o Malawi vamoha ni mamisiyonaariyo makina Jack ni Linda Johansson mu 1967

Nimalinhe mahiku mararu mukariposo, naahikerihiwa elapo yaalamuleliwa ni Krapretanya—Maurisiyu. Nyenya, alamuleli o Maurisiyu hiyeemerenrye wi nikhale weiwo ntoko mamisiyonaariyo. Mwawiihiiha naahirumihiwa o Rotesiya (olelo Simpapwe). Vaavaa naaphin’yaahu weiwo, naamphwanya mutokweene a mikarasawu oowali yoowo aakhoonce wi nivolowe mu elapo yeele, nave aloca: “Nyuwaano mookhwatiiheryiwa okhala o Malawi. Mookhwatiiheryiwa tho okhala o Maurisiyu, nave vano muri wenno nthowa nawi ela ti yoophwanelela.” Anne aapacerya wunla. Waakhala ntoko wi haavo muchu aanichuna! Mweelukuluku yeele, miyaano kaanachuna ohiya muteko ni okookela owaani o Inklatera. Vookuchulani, asitokweene a mikarasawu yaaheemererya wi nivirihe ohiyu yoole ofiliyale ni yoolakelela yawi mmeeloni mwaya enikerihe onipuro naya ntokweene. Naavelavela, nyenya naahititelela ohiya ichu mmatani mwa Yehova. Mu nihiku noocharela othana, moohiwehereryeya naaheemereryiwa okhala ntoko alipa ooxekurya o Simpapwe. Nkirwa kichuwala mukhalelo kiisoonnaaka nihiku nenle—kaahilekecheya wi Yehova aanahoolela ephiro ahu.

MURICI MUVYAANI WA ORUMEELA O MALAWI ORWEELA O SIMPAPWE

Ni Anne Opeteli yo Simpapwe mu 1968

Mu efiliyale yo Simpapwe, kaahithanliwa wi kilapeke mu Etepartamentu ya Muteko, kikhaviheryaka o Malawi ni o Mosampike. Anna o Malawi yaanahoolela wiikariwa otokweene. Ntoko makupa a muteko aka, kaanataphulela soolokoha kaarumihelaka ooweherya a ekulucu o Malawi. Nihiku nimoha vaavaa kaalampaaka ophiyerya ohiyu kaahinla vaavaa kaalakhannyaaka vooloca sa nlala nenlo anna ni arokora aka yaahoolenlaaya. * Nyenya tho, kaahilipiheya vancipale woona ororomeleya, nroromelo ni ovilela waya.—2 Kor. 6:4, 5.

Hiyaano naanapaka yeeyo naweryaahu wi nivahererye yoolya yoomunepani wa anna yaawo yaatitelenle okhala o Malawi ni yaale tho yaachawenle o Mosampike echawaka nlala. Nikhuuru nenlo naataphulela Ecicewa vamoha ni Amalawi ancipale yaaloca Ecicewa, yaathaamela nipuro ntokweene na munna o Simpapwe. Owo mooreera murima aahaatekela ipa ni ekupweete yootaphulela. Weiwo awo yaahititelela olapa muteko woochuneya wa otaphulela soolaleeryiwa sinathipeleya Mpiipiliyani.

Naapaka marehereryo wi ooweherya a ikulucu o Malawi ephiyeke va muthukumano wa muceche wa elocelo ya Ecicewa mu eyaakha ti eyaakha o Simpapwe. Vaavaa awo yaaphiyaaya weiwo, yaanaakhela miyaha wi eloce va muthukumano. Vaavaa yaakookelaaya o Malawi, awo yaanaavaha anna ichu ophiyerya yaaweryelaayavo. Mu eyaakha emoha vaavaa yaaphin’yaaya o Simpapwe, naahipaka marehereryo a Exikola ya Orummwa wa Omwene wi naalipihe ooweherya a ikulucu yaala oolipa murima.

Kiperekhaka mwaha mu Ecicewa va muthukumano wa muceche yoowo waari wa Ecicewa ni Exoona o Simpapwe

Mu Fevereru a 1975, kaahaaxekurya Anamoona o Malawi yaawo yaachawenle o Mosampike. Anna yaala yaahititelela ochariha ohoolela yoowo waavahereryiwa orweela wa marehereryo a Yehova, ophitaanyerya ohoolela ovyaani yoowo yaakhelaaya orweela wa nikhuuru na atokweene. Atokweene avyaani yaanarehererya miteko sincipale soomunepani, saaphitaanyerya ovahererya miyaha sa vanlakani, othokororya yoorepa ya nihiku ni Mulipeleli nave ophiyerya tho mithukumano sa ikulucu. Awo yaahirehererya mithukumano ntoko sa miceche ni makhuuru a weeliha, okawiha soolya ni ookhapelela. Ni mareeliho a Yehova, anna yaala oororomeleya yaahaakhwaniherya miteko saya, nave kimanle waaxekurya, kaahilipiheya vancipale.

Ohoolo waya mu 1970, efiliyale yo Sampiya yaahipacerya waakhaviherya anna o Malawi. Nlelo kaanuupuwela vooloca sa anna o Malawi nave kaanaavekelela yaawo nave akina yaaneerano emohamoha. Mu ikwaha sincipale, ntoko mmoha a Nikhuuru na Efiliyale yo Simpapwe, kaanapaka mithukumano ni aweemelela a nipuro ntokweene oorukurerya elapo vamoha ni anna yaahoolela o Malawi, o Afrika Oohico ni o Sampiya. Ekwaha ti ekwaha naanapaka nikoho nimohamoha: “Echu taani ekina nnaphwanelaahu weera ntakhara anna o Malawi?”

Vaavaa elukuluku yaaviraaya, wiikariwa waanavukuwa. Anna yaawo yaachawenle elapo ekina vakhaani-vakhaani yaahipacerya okookela o Malawi, nyenya yaawo yaatitelenle okhala weiwo vakhaani-vakhaani yaahipacerya okhalano otaphuwa wa okhalihiwa moonanara. Mu ilapo sawaacamela Anamoona a Yehova yaaheemereryiwa opakaka miteko saya mootaphuwa nave wiikariwa waahimala. O Mosampike tho yaaheerano emohamoha mu 1991. Nyenya naaniikoha: ‘Ti liini Anamoona a Yehova o Malawi eneeraaya ekhale ootaphuwa?’

OKOOKELA O MALAWI

Mukhalelo wa epoliitika waahitorokeya nave mu 1993 olamulelo yoowo waawiikara Anamoona Yehova waahimala. Mu elukuluku vakhaani ohoolo waya, kaahiloca ni misiyonaariyo yoowo aakikonhe: “Apwanne nyuwaano munahaala okookela o Malawi?” Miyaano kiiha kirino iyaakha 59, mwawiihiiha kaahaakhula: “Hooye, kohuuluvala!” Mu nihiku nene nenle, naahaakhela muchaka woorweela o Nikhuuru Noolamulela nleeliwaka wi nikookele o Malawi.

Naanasiveliwa ni murici ahu o Simpapwe, mwawiihiiha, ela yaari yoolakelela yoovila wa hiyaano. Naanahakalala o Simpapwe nave naahaapaka asinthamwene aphaama. Nikhuuru Noolamulela mooreera murima naahiloca wi nnanwerya otitelela okhala o Simpapwe wakhala wi ninnachuna. Mwawiihiiha, yaahaala okhala yookhweya opaka yoolakelela ahu ni otitelela okhala o Simpapwe. Nyenya kaahuupuwelela vooloca sa mukhalelo wa Aparahamu ni Sara, naamwi awo yuuluvanle yaahiya empa aya yookhapeleleya wi yiiwelele ohoolela wa Yehova.—Map. 12:1-5.

Naahilakelela ochariha ohoolela woorweela mmarehereryo a Yehova nave naahikookela o Malawi mu 1 a Fevereru a 1995, nave naari nihiku nenle naawaakhwanihaahu iyaakha 28 ovinyerya vaavaa naaphin’yaahu o Malawi mu ekwaha yoopacerya. Nikhuuru na Efiliyale naahitikitheriwa, kaari miyaano ni anna akina eeli nave moohilekela naapacerya olapa moowetha wi nrehererye miteko sa Anamoona a Yehova.

YEHOVA ONNANNUWIHA

Ti yoohakalaliha woona mukhalelo Yehova onannuwiheiye muteko mwawaakuveya! Nuumuru na alaleeryi mwawaakuveya naahaaceereryeya ovinyerya 30.000 mu 1993 ophiyerya 42.000 mu 1998. * Nikhuuru Noolamulela naaheemererya marehereryo a otekiwa efiliyale evyaani yeeyo yaahaala okhapelelaka waaceereryeya wa muteko yoowo naaphwanelaahu opaka. Naahiphwanya nipuro nenno naarino ikitaare 12 o Lilongwe nave miyaano kaahithanliwa okhala muhooleli a muteko wa oteka efiliyale.

Munna Guy Pierce a Nikhuuru Noolamulela taaperenkhe mwaha wa ohuleliwa wa efiliyale evyaani mu Maiyu a 2001. Anamoona a Yehova a va nipuroni opwaha 2000 yaahiphiya va muthukumano yoola, ancipale a yaawo yaapatisiwe mu iyaakha 40 muculi. Anna ni arokora yaala oororomeleya, yaahivilela mu iyaakha sincipale variyari va wiikariwa. Awo hiyaarino ikhorowa sincipale nyenya yaakhalano nroromelo nawaaca ni onthamwene woolipa ni Yehova. Vano awo yaahiivaha wi yaxekurye Epeteli aya evyaani. Opeteli, mapuro oothene anna yaayaayamo yaaniipa macipo a Omwene yiipaka mmukhalelo wo Afrika, ela yeerihaka wi yaweereya ekhale yoohakalaliha nave yoomi ene kaaheerela onamoona. Ela yaahooniherya wi Yehova onnaareeliha yaale anavilela ni makacamiho moororomeleya.

Efiliyale emanle otekiwa, miyaano kaahihakalala opacerya waakhela mirici sa operekha miyaha ntakhara oveleeliwa Ipa sa Omwene. Miloko so Malawi saahiphura orweela wa opakiwa marehereryo mwawaakuveya ntakhara otekiwa Ipa sa Omwene mu ilapo seiho yaariwo anna ni arokora oothoiwa. Woopaceryani, miloko saathukumana mmivyakala seiho saatekiwa ni miri sa kalipitu. Awo yaapharihela mithala ni manasi wi echuneleno nave yaapaka mipaco sa miri soorakama wi ekiraatheleke. Moohakalala, anna yaahoopa itixolu nave etekano mapuro a mithukumano ooreeraxa. Awo yaahilakelela opharihela mipaco soorakama ohiya ikatera, woona wi achu ancipale yaahaala oweryaka ophwanya mpuro wookiraathivo!

Kaahihakalala tho woona Yehova aakhaviheryaka achu wunnuwa omunepani. Anna yaawo yaari amiravo o Afrika yaakitikhiniha nthowa nawi yaaniivaha wi ekhaviherye nave yaanahuserya ichu mwawaakuveya orweela wa ovyakiha yoowo waavahereryiwa ni marehereryo a Yehova ni yaanapharihela muteko. Awo yaanaakhela mirici mitokweene Opeteli ni mmilokoni. Miloko saanalipiheya moorweela wa othanliwa ooweherya a ekulucu avyaani a vanipuroni nave ancipale a yaawo yaari atheli. Atheli yaala yaahithanla omurumeela Yehova moopwahaxa moorweela wa ohaakuvela okhalano anamwane, moohipwacha sookhovelela nave mmikhalelo mikina okhinyereryiwa ni amusi aya.

KAANAHAKALALA NI SOOLAKELELA SAKA

Ni Anne Opeteli yo Krapretanya

Kimalinhe iyaakha 52 o Afrika, kaahihoolela makacamiho a okumi. Nikhuuru Noolamulela naaheemererya yooveka ya Nikhuuru na Efiliyale yawi nthaamiheriwe o Krapretanya. Naahikhala awuukhuwa ohiya murici ahu waanisivela, nyenya emusi ya Epeteli yo Krapretanya ennanikhapelela phaama mu wuuluvala wahu.

Koolekecheya wi weemererya wi Yehova ahoolele ephiro aka yaari yoolakelela yaphaamaxa kaaphwanelaaka opaka. Waakhanle wi kaaroromela miruku saka, okumi aka waahaala okhala woohiyana vancipale. Yehova ilukuluku soothene oosuwela yeeyo kinachunaaka wi ‘aluluwanye iphiro saka.’ (Masi. 3:5, 6) Kiri mmiravo, kaahihakalala ohuserya sooleeliherya sa mukhalelo empresa etokweene enalapaaya. Nyenya marehereryo a Yehova orukurerya elapo yaahivahererya miteko soomunepani seiho saakihalaliha. Wa miyaano, omurumeela Yehova waanakihakalaliha nave onnatitelela okihakalaliha vancipale!

^ Yaweereya ya Anamoona a Yehova o Malawi elaleeryiwe mu Anuário das Testemunhas de Jeová a 1999 ipaax. 148-223.

^ Vano o Malawi aakhalawo alaleeryi opwaha 100.000.