Ke nna wa 1935 ke gulele ga poleke yo ne ba re ke Darlaston ku England, ga poleke ya gore yi f’lo re fii ka mmuši ku lefawufawung wo tšwa ga difema tsa gana hone. Mo ke šele ke le gana hala ga kanne ya mengwaga babelegi baka ba yye ba thomisa go tšhuta Bhayibele le Dihlatse Tsa Jehova. Mo nkene ke gola ke yye ka di tshepa tsa gore re krayye nnete ke mokane ke yye ka kolobetsiwa ka 1952 ke na le 16 ya mengwaga.

Ka dinako tsotsone ke yye ka thomisa go tšhutela mmereko ga fema ye nngwana ye kgolo ya gore yi maka dithulusi le ditshipi tsa koloyi. Ke yye ka thomisa go tšhuta go ba mabhalane ga khampani yone go leng mmereko wo ke wo jabolelang ka matla.

Byalo, ne di nyaka ke segelela sepheto se segolo mo mopotulugi a nkgopela gore ga megahlano ya gare ga beke ya phutego ya geru ya ku Willenhall gore di nyaka ke thomise go tshwara sekopa sa Puku ya Phutego. Ke mo ke sa tšibi pelo le nthago. Ka nako yonone ke mo ke kena ga diphutego ka dipedi. Gare ga beke ne ke ya ga phutego ya gore yi thina le mmereko waka ku Bromsgrove ga gore ke 32 ya dikhilomitha go tloga gaye. Mara ka Mokibela le ka Masonto ne ke kena megahlano ga phutego yo yi leng thina le gaye ku Willenhall.

Ka taba la gore ne ke di nyaka ka matla go thega mokgahlo wa Jehova ke yye ka dumela tso mopotulugi a di hlayyeng le mo yi le gore ne di nyaka ke lisetsa go tšhuta mmereko wo ke kwanang nawo ka matla. Ka taba la gore ke yye ka lisetsa Jehova gore a yetetse lephelo laka tsotsone di yye dya nthulela mašuba ya gore ke thogo phela lephelo la gore nka sa tsoge ke tisodiye gore ke yye ka kgeta lona.

Mo nkene ke ya megahlanong phutegong ya Bromsgrove ke yye ka gahlana le ye mongwana wa go jabodisa ka matla wa gore ne a kwana ka matla le tso tsa Modimo go leng mogageru wa mosadi ye ba reng ke Anne. Ke yye ka šadha naye ka 1957, fote re le ka babedi re yye ra jabolela go berekela Jehova re le mašupatsela ya nako ka moka, ya go hlawolega, re maka mmereko wa go sepela-sepela re boya re bereka le Bethele. Fote Anne o yye a boya a ro maka gore lephelo laka le jabodise ka matla.

Ka 1966, re yye ra jabola ka matla mo ba re mema gore re tle ga tlelase ya bo 42 ya Gilead. Ka nthago ba yye ba re re ye berekela ku Malawi, ga poleke ya ku Afrikha ya go tšibega go le poleke ya gore batho ba gona ba nyakanana ka matla fote baa yamogelana.  Ne re sa di tšibi tsa gore le mong go re yamogela ne ba ka sa re yamogele ga poleke yone.

Re segele Malawi ka February 1, 1967. Ka nthago ga mo re fetsiye kgwedi re kene re tšhuta mmolabolo wone re yye ra thomisa ka mmereko wa rune wa modukulugo. Ke mo re sepela ka koloyi ya rune ya Jipi ya gore ba bangwana ke mo ba nagana gore o ka fo bhukulela go gongwana le go gongwana ka yona le mong nukeng. Mara ne go se ka mokgonone, ne re fo kgona go feta ga meetši ya gore ke ya manyana. Ka dinako tse dingwana ke mo re dula ga ntlo ya gore ba yi yagiye ka mobu ya gore mo go le dinako tsa dipula ne di nyaka re yi kugela ka seyila. Ka mokgonone ne go le go thomisa ga rune ga mmereko wa rune re le barumiwa mara ne re wo jabolela!

Ka April ke yye ka thomisa go di bona gore go nyoko ba le mathatha ho nageng. Ka taba la gore ke kwile phresidente ya Malawi go leng Dr. Hastings Banda a bolabola wayilising. O hlayye gore Dihlatse Tsa Jehova a di patele mothelo fote di kenakenanya ka matla ga tsa dipolotiki. Nnete ke gore tso ne a di bolabola ke mo go le matsaka. Ke mo re di tšiba gore so se mo kwatisang ke taba ya gore a re nyake go kenakena tsa dipolotiki ka matlamatla ka taba la gore re gana go reka dikhatane tso di šupetsang gore re wela ga mokgahlo wofeng.

Ka September re yye ra bala kuranteng gore phresidente o re magageru ke wona ya ma šuhlašuhlang mathatha ga dipoleke tsa go tlala. Fote mo ba le ga mogahlano wa dipolotiki o hlayye gore mmušo wage wo nyoko yakgoswa wo maka se sengwana ga taba ya gore Dihlatse Tsa Jehova ba di rakele. Taba yonone ya gore ba ba rakele yi thomme ka October 20, 1967. Ka nthago ga hone maphodisa le bo ba berekang ka batho ba go tšwa ga dinaga tse dingwana ba yye ba segela ga lekala ba tl’le kwaleng fote ba rake barumiwa ga poleke yone.

Mo go šele go fitiye kararo ya matšatši ba re kwalele jele ba yye ba re tseya ba re yisa ga naga ya gore  ke mo yi lawola ke mmušo wa Brithani—go leng Mauritius. Mara ba go lawola gana ku Mauritius ne ba sa dumele gore re dule gana hone re le barumiwa. Byalo mokgahlo wo yye wa re romela Rhodesia (ya gore gana byalo yi tšibega go le Zimbabwe). Mo re segela gana hone re yye ra gahlana le wa go bereka ka tso tsa batho ba go tšwa ga dinaga tse dingwana mara ke mo a sa butšwa a na le lešidi a gana re kena a re ga rune: “Molawo a wa dumela gore le dule ku Malawi. Fote ba le ganisiye gore le dule ku Mauritius, byalo le tla howa le nagana gore di lula go kena.” Anne o yye a thomisa go lla. Ne di bonala nkare a go na ye a nyakang go re yamogela! Ka nako yonone ke yye ka kwa nkare nka tseya so yi leng saka ka boyela nthago gaye ku England. Mara mafelelong bo ba gore ba lawola ba gore ba tšwa ga dinaga tse dingwana ba yye ba dumela gore re dule bošego byobyone ku ga lekala mara ba re di nyaka re tinyaretse ga ntlo ye kgolo ya bona ka motshwana wa gona. Ke mo re tinnwe, mara re yye ra šiyela Jehova dilo ka mokana ga tsona. Mo le dikela ga letšatši la go latela, re yye ra makala mo ba re ba re dumelela gore re ka dula hone Zimbabwe go le rune divakaši. Nka sa lebale gore ke yye ka tikwa ka mokgo mang ka tšatši lone ne ke sa kamake gore Jehova ke yene ye a yetetsang lephelo la rune.

Mo ke le ga lekala la Zimbabwe ba yye ba re ke ye bereka ga Ba go Garagara, ke thega lekala la Malawi le la Mozambique. Magageru ya ku Malawi ke mo ba ma hlorisa ka matla. Byalo, mmereko waka ne go le go hlatolla tsa go tšwa ga bapotulugi bo ba leng ku Malawi. Ka letšatši le lengwana ke bereka bošego ke yye ka fo thomisa ka lla mo ke bona tsa go sasamela tso magageru ya banna le basadi ba gahlanang natso. *Taba ya gore ke mo ba dula ba tshepega ba na le tumelo fote ba tiyisela tsotsone di yye dya ntikisa ka matla.—2 Makor. 6:4, 5.

Re makiye so re ka se kgonang gore magageru ya ma šeleng ku Malawi le magageru ya ma tšhabeleng ku Mozambique ma tšhaba bokgohlane re ma tiyise ka tso tsa Modimo. Mogoba wa go hlatolla Chichewa go leng mmolabolo wa go bolabola ke ba go tlala ku Malawi wo yye wa rurela ga polasa ye kgolo ya mogageru ku Zimbabwe. Ka taba la gore ne a ba kwela go baba o yye a ba yagela dintlo le ofisi yo ba nyoko berekelang ga yona. Gana hone ba yye ba ya mahlong ka mmereko wa bona wo mogolo wa go hlatolla dikgatiso tsa Bhayibele.

Fote re yye ra lukiselela gore bapotulugi bo ba leng Malawi ba be gona mongwaga wo mongwana le wo mongwana ku Zimbabwe ga mogahlano wa mmolabolo wa Sechichewa ga modukulugo wone. Mo ba segele gana hone ba ba neya dipolabolo tsa letheto la mogahlano wone. Ke mokane mo ba sologa ba ya Malawi, ba ya ba liketsa go beyela magageru dipolabolo tsone ka mokgo ba ka kgonang. Mongwaga wo mongwana mo ba tlile ba vakašele ho Zimbabwe, re yye ra kgona go lukiselela gore go be le Sekolo sa Batšhomayedi ba Mmušo gore re thogo tiyisa bapotulugi bowa ba gore ba na le lešiši.

Ka February 1975, ke yye ka vakašela Dihlatse tsa gore di tšwa ku Malawi le tsa gore ke mo di tšhabele dikampeng tsa Mozambique. Magageru yawa ke mo ma karakara ka matla go maka tso mokgahlo wa Jehova wo ma yetetsang ka tsona le mong ga taba ya go maka gore go be le mogoba wa bagolo. Bagolo bowa ba nyuwane ba yye ba lukiselela gore go be le tsa go tlala tso di makiwang ga tso tsa Modimo re rela taba ya gore go be le dipolabolo tsa batho ka moka, go bolabola ka sepukwane sa go nyakolla le Sewokamelo go boya go ba le megahlano ye megolonyana. Ba lukiselele gore go be le dipoleke go fo tshwana le ga mogahlano wo mogolo ga gore ke mo go na le ba go yedisa, ba go lukiselela tsa go ja le bo ba berekang ka tso tsa go tšhireletsega. Magageru yane ya go tshepega ma segelele dilo tsa go tlala ka taba la gore Jehova ke mo a ma rufa ke tlugiye hone tso ke mo ba di maka di ntikisiye ka matla.

Mafelelong ya bo 1970, lekala la Zambia ke mo le thega Malawi. Le mo go le ka mokgonone ne ke dula ke nagana ka seyemo sa ku Malawi ke dula ke ba rapelela le ba bangwana ba go tlala. Ka taba la gore ne ke le ga Komiti ya Lekala la Zimbabwe ga go tlala ne ke gahlana le magageru ya ma yemelang ntlo ye kgolo ya lefase ka mokana ga lona le magageru ya gore ma tšwa Malawi, South Africa le Zambia. Ka moka nako mo re kgahlanne ne re butsisana putsiso ya gore, “Mara king se sengwana so re ka makelang magageru ya ku Malawi?”

Mo goya-goya taba ya go hlorisa magageru yi  yye ya pomega. Magageru ya gore ne ma tšhabiye hone nageng ke mo ma boyela fote Malawi, ba gore ba f’lo kgeta go fo šala le bona ke mo ba yimuluga ga taba ya go tshwariwa bošidi. Dinaga tsa hone thina ke mo di thomisa go tseyela batho ba Jehova hlogong ke mokane di lisetsa taba ya go ba rakela. Mozambique le yona yi yye ya fo maka ka mokgonone ka 1991. Mara ne re tiputsisa gore, ‘Anthe Dihlatse Tsa Jehova tsa ku Malawi tsona di nyoko lokologa leng?’

Seyemo sa dipolotiki sa ku Malawi se yye sa tšhentšha mafelelong ke mokane ka 1993 mmušo wo yye wa kgeta go lisetsa taba ya go rakela Dihlatse Tsa Jehova. Ka go yakgoswa ka nthago ga mone ne ke bolabola le morumiwa ye mongwana o yye a mputsisa gore, “Ayitsano o nyoko boyela fote ku Malawi?” Ka nako yone ne ke na le 59 ya mengwaga byalo, ke yye ka re, “Awwa ke šele ke tsufele barena!” Mara tšatši lolone ke yye ka kraya molayetsa wo tšwa ga Mogoba wa go Lawola ba nkgopela gore ke boyele gana ku.

Mmereko wa rune wo ne re wo maka ku Zimbabwe ne re kwana nawo ka matla, byalo ne di se lula gore re segelele sepheto. Ne di thathafa ka taba la gore ke mo re šele re kwa re le gaye fote re timakele banghana ba gabutši ka matla. Mara Mogoba wa go Lawola wo šupetsiye go re kwela ka taba la gore ba yitseri ba ka sa re tlose ga mmereko wa rune mo nkare a re ya tikemisela go tloga. Byalo, ne di ka ba lula gore re fo kgeta gore re dule gana hone Zimbabwe. Mara re yye ra gopola taba ya Abhrahama le Sara ba gore le mo ba kene ba titsufalele ba yye ba fo lisetsa mutši wa bona ke mokane baa dumela gore Jehova a ba yetetse.—Gen. 12:1-5.

Re yye ra kgeta go theetsela tso mokgahlo wa Jehova wo re yetetsang ka tsona ke mokane ra boyela Malawi ka February 1, 1995, mongwaga 28 ya wona ka nthago ga mo ba re rakiye la mathomo gana hone. Mo re segela re yye ra maka gore go be le Komiti ya Lekala ya gore ke mo yi na le magageru ka mabedi le nna, ra maka le gore mmereko wa Dihlatse Tsa Jehova wo nape wo thomise.

A yi go jabodisa ga tsona go bona mo Jehova a rufa mmereko wa rune! Nombhoro ya batšhomayedi yi yye ya tloga ga 30 000 ka 1993 ke mokane ya teya ka ku ga 42 000 ka 1998. * Mogoba wa go Lawola wo yye wa dumela gore go be le lekala la nyuwane la gore le nyoko tla le pasopa tso di gayelang mone tšhomong. Re yye ra kraya setensi sa 12 ya dihektha ku Lilongwe, ke mokane ba nkgeta gore ke be ga komiti ya tsa go yaga.

Mogageru  Guy Pierce wa Mogoba wa go Lawola o yye a beya polabolo ya go neyela moyago wone wa  nyuwane ka May 2001. Gana hone ke mo go na le Dihlatse tsa go teya ka ku ga 2000 ba go tlala ba gona ke ba gore ba na le mengwaga ya go teya ka ku ga 40 ba kolobetsiwwe. Magageru yawa ya go tshepega ya banna le basadi ma yye ma tiyisela dintshitshire tsa go sa hlayisege nakwela ba ma rakele ka mengwaga ya go tlala. Ke mo ma se na selo mara ke mo ma ghannye ga tso tsa Modimo. Fote gana byalo ba jabolela go tla ba tl’le vakašela Bethele ya hone. Fote mo ba le gana hone ba kene ba jikajika ne ba yepelela dikoša tsa Mmušo wa Modimo ka mokgo batho ba Afrikha ba yepelelang tsotsone di yye dya makega ka nako yonone di yye dya ntikisa ka matla. Ke tsona tso di napang di šupa gore Jehova o ba rufa ka matla ba gore ba tiyisela dintshitshire ba kene ba šupetsa gore baa tshepega.

Ka nthago ga mo ba fetsiye go yaga moyago wa lekala ke mo ba jabodiye ka matla mo ke kraya mmereko wa go neyela Diholo Tsa Mmušo. Diphutego tso di leng Malawi ke mo di gelepa ke letheto la go yaga Diholo Tsa Mmušo ga di naga tsa gore di ya tihlupegela. Ku nthago diphutego tse dingwana ke mo di tiyagele Diholo Tsa Mmušo di berekisa mehlare. Fote ne ba berekisa mabyang le mahlaka gore ba thogo rulela ke mokane ka ho teng ba makiye dibhanghasetulo ka mobu kela merutudu. Gana byalo magageru ma jabolela go bhaka ditena gore ma thogo maka dipoleke tsa go tshwarela megahlano tsa gore di bafele. Mara ma sa na ma kwana ka matla le taba ya dibhanghasetulo ka taba la gore ba tipotsa gore ga bhanghasetulo yi gogola batho ba go tlala!

Fote taba ye nngwana ya gore yi ntikisiye ka matla ke go bona mo Jehova a kene a gelepa batho gore ba hluhlutele ga tso tsa Modimo. Magageru ya gore ma sa gola ya ku Afrikha ma ntikisiye ka matla mo ke bona ba tikemisele go yakgoswa ba tšhuta tso mokgahlo wa Jehova wo ba tšhutisang fote ba boya ba di berekisa mo ba kene ba maka mmereko. Ke mo ba rwele mmereko wo mogolo ka matla ku Bethele le ga diphutego. Fote magageru ya gore a yi botala ba ma kgetiye gore go be bapotulugi ba gore ba go tlala ba bona ke mo ba šadhiye ba yye ba tiyisa diphutego. Banna bowa le basadi ba bona ba kgetiye go berekela Jehova ba yi beyela ka thoko taba ya go ba le dibananyana ba sa hlupe ke taba ya gore setšo sa bona kela mašaga ya bona ba nyoko re king.

Ka nthago ga 52 ya mengwaga re le ku Afrikha, ke yye ka thomisa go lwalalwala. Byalo Mogoba wa go Lawola wo yye wa dumela mo Komiti ya Lekala yi kgopela gore ba re neye mmereko ku Brithani. Mo ba kgopela gore ba re busetse nthago ku Brithani ke mo di re kwisiye go baba ka matla go lisetsa mmereko wa rune wa gore ne re kwana nawo ka matla mara ba mutši wa Bethele ya ku Brithani ba re pasopa ka matla mo re kene re titsufalela.

A ke kamake gore taba ya gore ke yye ka di šiyela Jehova gore go be yene a yetetsang lephelo laka ke sepheto sa kawone ka matla so ke se makiyeng. Hala le gore ke f’lo timakela tso nna beng ke di nyakang a ke tšibi gore mmereko wola wa go tipasopa nke wo nsegetsiye kaye. Ka moka nako Jehova ne a tšiba so di nyakang ke se maka gore ke thogo ‘wolola ditsela tsaka.’ (Diy. 3:5, 6) Mo ke sa gola ke mo di njabodisa ka matla go tšhuta mmereko ga khampani ye kgolo. Nnete mokgahlo wa Jehova wa lefaseng ka mokana ga lona wo yye wa ntšhutisa tsa go tlala ga tso tsa Modimo fote ke fo kwa pelo yo yitse kgehle. Gaka taba ya go berekela Jehova ke mo go le mong lona lephelo la gore le ya kgotsofatsa!