Xeen tiʼ baʼax ku taasik

Xeen tu cuadroil baʼax ku taasik

U TSIKBALIL U KUXTAL SUKUʼUNOʼOB

Jéeobaeʼ tu yeʼesajten le bej unaj in biskoʼ

Jéeobaeʼ tu yeʼesajten le bej unaj in biskoʼ

LE YAANTEN 16 añosoʼ tin chʼaʼtuklaj baʼax ken in beete. Káaj in beetik junpʼéel meyaj jach jatsʼuts in wilik. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ tu invitarten utiaʼal ka in beet yaanal baʼal. Bey ka u yaʼalteneʼ: «Yaan in beetik u yantal a naʼat yéetel yaan in weʼesiktech le bej unaj a biskoʼ» (Sal. 32:8). Tumen tin chaʼaj u yeʼesikten le bej unaj in biskoʼ tsʼoʼok u béeytal in meyajtik ich yaʼab años, yéetel yaʼab bendiciónoʼob tsʼoʼok in kʼamik, jeʼex le u páajtal in kʼaʼaytaj 52 años tu luʼumil Áfricaoʼ.

LUKʼEN INGLATERRAEʼ KA BINEN TU LUʼUMIL ÁFRICA

Síijen tu añoil 1935 tu kaajil Darlaston, lelaʼ tiaʼan tiʼ junpʼéel jaats tiʼ u luʼumil Inglaterra tuʼux yaan yaʼab fábricaʼob. Le yaanten cuatro añosoʼ, in papá yéetel in maamaeʼ káaj u xokikoʼob le Biblia yéetel u testigoʼob Jéeobaoʼ. Le yaanten 14 wa 15 añosoʼ tin tsʼáaj cuenta letiʼe u jaajiloʼ, le oʼolal tu añoil 1952, okjaʼanajen le yaanten 16 añosoʼ.

Teʼ kʼiinoʼoboʼ káaj in meyaj tiʼ junpʼéel nuxiʼ fábrica tuʼux ku beetaʼal herramientaʼob yéetel u partesil cocheʼob. Teneʼ jach kiʼimak in wóol kaʼachi tumen káaj in kaʼansaʼal utiaʼal u tsʼaʼabalten junpʼéel nojoch meyaj teʼ fábricaoʼ.

Chéen baʼaleʼ juntéenjeakileʼ juntúul superintendente tiʼ circuitoeʼ tu kʼáatajten wa jeʼel u páajtal in nuʼuktik le U Xookil Libro teʼ Múuchʼulil ku beetaʼal tu kaajil Willenhalloʼ. Leloʼ tu beetaj in tuukul yéetel pʼáat maʼ tin kaxtik baʼax in beete, tumen teʼ kʼiinoʼoboʼ tiʼ kaʼapʼéel múuchʼulil kin bin. Ich semanaeʼ kin bin teʼ múuchʼulil yaan Bromsgroveoʼ tumen naatsʼ yanil tuʼux kin meyaj, kex 32 kilómetros (20 millas) yanik tiʼ in wotoch. Yéetel tu jóokʼbal semanaeʼ kin bin teʼ múuchʼulil yaan Willenhalloʼ tumen naatsʼ yanil tiʼ u yotoch in papáʼob.

Tumen taak in maas meyajtik Jéeobaeʼ tin pʼataj le meyaj uts tin wichoʼ ka joʼopʼ in beetik le baʼax tu yaʼalajten le superintendente tiʼ circuitooʼ. Mix juntéen kin arrepentir úuchik in chaʼik u nuʼuktik in beel Jéeoba, tumen leloʼ tsʼoʼok u beetik u yantalten kiʼimak óolal.

Teʼ kʼiinoʼob táan in bin teʼ múuchʼulil yaan Bromsgroveoʼ tin kʼaj óoltaj Anne, juntúul x-kiʼichpam kiik jach u tsʼaamaj u yóol u meyajt Jéeoba. Tsʼoʼok k-beel tu añoil 1957. Desde le kʼiin jeʼeloʼ joʼopʼ k-disfrutartik jatsʼuts privilegioʼob jeʼex k-beetik k-precursor regularil, k-precursor especialil, k-beetik k-viajanteil yéetel k-bin meyaj Betel. Anneeʼ jach tsʼoʼok u taasik kiʼimak óolal ichil in kuxtal.

Tu añoil 1966, binoʼon tiʼ le xook número 42 tiʼ Galaadoʼ. ¡Jach kiʼimakchaj k-óol! Le ka tsʼoʼok le xookoʼ túuxtaʼaboʼon tu luʼumil Malaui, ku yaʼalaʼaleʼ le luʼum jeʼeloʼ u puksiʼikʼal África tumen u kajnáaliloʼobeʼ jach ku yeʼesik u yutsiloʼob. Chéen baʼaleʼ maʼ xáanchaj tiaʼanoʼon teʼ luʼumiloʼ.

JEJELÁAS BAʼALOʼOB T-AKTÁANTAJ MALAUI

Le camioneta ku meyajtoʼon kaʼach utiaʼal k-beetik k-superintendenteil tiʼ distrito tu luʼumil Malauioʼ

Kʼuchoʼon tu luʼumil Malaui tu kʼiinil 1 tiʼ febrero tiʼ 1967. Ichil junpʼéel meseʼ jáan kaʼansaʼabtoʼon le idioma ku tʼaʼanal teʼeloʼ. Le ka tsʼoʼokeʼ túuxtaʼaboʼon k-beet k-distritoil. K-máan kaʼach yéetel junpʼéel camioneta k-tuklik jeʼel u máan tak ich ríoʼobeʼ. Chéen baʼaleʼ t-ileʼ chéen ku páajtal u kʼáatmáansik le río wa maʼ taam u jaʼiloʼ. Yaan kʼiineʼ k-pʼáatal tiʼ najoʼob de pakʼluʼum. Tu kʼiinil jaʼajaʼaleʼ ku kʼaʼabéettal k-tsʼáaik junpʼéel lona yáanal le techo utiaʼal maʼ u yokol le jaʼoʼ. Kex maʼ chéen chʼaʼabil úuchik u káajal k-beetik k-misioneroileʼ ¡jach jatsʼuts t-ilil!

Tu mesil abrileʼ tin tsʼáaj cuenta tsʼoʼok u káajal u yantal problemas teʼ luʼumiloʼ. Tin wuʼuyaj tiʼ radio junpʼéel discurso tu máansaj le doctor Hastings Bandaoʼ, u presidenteil Malaui. Letiʼeʼ tu yaʼaleʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ maʼatech bin u boʼotkoʼob impuesto yéetel ku tsʼáaikubaʼob tu contra le gobiernooʼ. Chéen baʼaleʼ leloʼ maʼ jaajiʼ, tuláakloʼon k-ojel kaʼacheʼ le baʼax maʼ uts tu tʼaanoʼoboʼ letiʼe maʼ k-táakpajal tiʼ políticaoʼ, maases tumen maʼatech k-manik le tarjeta ku koʼonol utiaʼal u apoyartaʼal le partidooʼ.

Tu mesil septiembreeʼ le periódicoʼoboʼ tu yaʼaloʼobeʼ le presidenteoʼ tsʼoʼok u takik u pool le sukuʼunoʼoboʼ tumen ku beetkoʼob bin u yantal problemas jejeláas tuʼuxoʼob. Tiʼ junpʼéel mitin tu beeteʼ tu yaʼaleʼ yaan u yilik ka prohibirtaʼak tu séebaʼanil le meyaj ku beetik u testigoʼob Jéeobaoʼ. Lelaʼ káaj u prohibirtaʼal 20 tiʼ octubre tiʼ 1967. Jach maʼ úuch tiʼ leloʼ bin policíaʼob yéetel máakoʼob yaan autoridad tiʼob teʼ sucursal utiaʼal u kʼalkoʼoboʼ yéetel utiaʼal u jóoʼskoʼob le misioneroʼob yanoʼob teʼ luʼumiloʼ.

Le ka jóoʼsaʼaboʼon Malaui paʼteʼ yéetel Jack yéetel Linda Johansson, uláakʼ misioneroʼob (1967)

Le ka tsʼoʼok k-máansik tres días cárceleʼ túuxtaʼaboʼon tu luʼumil Mauricio, le luʼumilaʼ tiaʼan kaʼach yáanal u páajtalil le británicoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ le autoridadoʼob yaan tu luʼumil Mauriciooʼ maʼ tu chaʼajoʼob k-pʼáatal bey misioneroileʼ, le oʼolaleʼ u kaajal Jéeobaeʼ tu túuxtoʼon tu luʼumil Rodesia (bejlaʼeʼ kʼaj óolaʼan bey Zimbabue). Le ka kʼuchoʼoneʼ kʼaʼamoʼon tumen juntúul máax yaan autoridad tiʼ, letiʼeʼ maʼ taak kaʼach u chaʼik k-okol teʼ luʼumiloʼ yéetel táan u yaʼaliktoʼon: «Jóoʼsaʼabeʼex Malaui. Maʼ chaʼab a pʼáatleʼex Mauricioiʼ, le oʼolaleʼ beoraaʼ ka chéen taaleʼex wayeʼ». Teʼ súutukoʼ Anneeʼ túupʼ u yokʼol. ¡T-uʼuyaj pʼektaʼanoʼon tuláakal tuʼux! Chéen baʼax ku máan kaʼach tin tuukuleʼ in suut Inglaterra. Chéen baʼaleʼ le ka tsʼoʼokeʼ le autoridadoʼoboʼ tu chaʼajoʼob k-máansik áakʼab teʼ sucursaloʼ, pero tu yaʼaloʼobtoʼoneʼ le kéen sáasakeʼ kʼaʼabéet k-kaʼa bin tu yiknaloʼob. Jach kaʼanaʼanoʼon kaʼachi yéetel t-pʼataj tuláakal tu kʼab Jéeoba. Tu tardeil uláakʼ kʼiineʼ úuch junpʼéel baʼal maʼ táan k-páaʼtikiʼ. Le autoridadoʼoboʼ tu chaʼajoʼob k-pʼáatal tu luʼumil Zimbabue bey turistaeʼ. Mix bikʼin kun tuʼubulten le kʼiin jeʼeloʼ. Jach tin wilaj bix u nuʼuktikoʼon Jéeoba.

K-ÁANTIK MALAUI DESDE ZIMBABUE

Teen yéetel Anne tu Betelil Zimbabue (1968)

Tu sucursalil Zimbabueeʼ tsʼaʼaben meyaj tu Departamentoil Servicio utiaʼal in wilik le kʼaʼaytaj ku beetaʼal Malaui yéetel Mozambiqueoʼ. Le sukuʼunoʼob yanoʼob Malauioʼ táan kaʼach u muʼyajoʼob ikil u sen chʼaʼpachtaʼaloʼob. Ichil le meyaj kin beetik kaʼachoʼ táakaʼan in traducirtik le informeʼob ku túuxtik le superintendenteʼob tiʼ circuito yanoʼob Malauioʼ. Juntéenjeakileʼ pʼáaten meyaj tak áakʼab utiaʼal in tsʼoʼoksik junpʼéel informe. La ka tin xokaj le baʼaxoʼob ku beetaʼal tiʼ le sukuʼunoʼob yéetel le kiikoʼoboʼ joʼopʼ in wokʼol. * Chéen baʼaleʼ tu líiʼsaj xan in wóol in wilik bukaʼaj chúukaʼanil u yóoloʼob yéetel bukaʼaj nojchil u fejoʼob (2 Cor. 6:4, 5).

T-beetaj tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ u bineltik le janal espiritual tiʼ le sukuʼunoʼob pʼáatoʼob Malauioʼ bey xan tiʼ le sukuʼunoʼob binoʼob Mozambique utiaʼal u púutsʼloʼoboʼ. Le sukuʼunoʼob yéetel le kiikoʼob ku traduciroʼob ich chichewa, le idioma maas ku tʼaʼanal Malauioʼ, bisaʼaboʼob Zimbabue. Teʼeloʼ juntúul sukuʼun jach utseʼ tu síij junpʼéel nojoch terreno yéetel tu beetaj oficinaʼob yéetel najoʼob utiaʼal le traductoroʼoboʼ. Beyoʼ letiʼobeʼ páajchaj u seguer u traducirkoʼob le publicaciónoʼoboʼ.

Cada añoeʼ k-programartik ka xiʼikoʼob tu luʼumil Zimbabue le superintendenteʼob tiʼ circuito yanoʼob Malaui utiaʼal u disfrutarkoʼob le asamblea tiʼ distrito ich chichewaoʼ. Le kéen kʼuchkoʼob teʼeloʼ ku kʼuʼubultiʼob u bosquejoiloʼob le asambleaoʼ. Beyoʼ le táan u suutoʼob Malauioʼ táan xan u bin u yaʼalikoʼob tiʼ le sukuʼunoʼob le baʼaxoʼob ilaʼab teʼ asambleaoʼ. Juntéenjeakileʼ páajchaj k-beetik tu luʼumil Zimbabue le Escuela utiaʼal u Meeyjil le Reino utiaʼal k-líiʼsik u yóol le superintendenteʼob tiʼ circuito yanoʼob Malauioʼ.

Táan in máansik junpʼéel discurso ich chichewa tiʼ junpʼéel asamblea beetaʼab ich chichewa yéetel shona tu luʼumil Zimbabue

Tu mesil febrero tiʼ 1975, binen teʼ campos de refugiados yaan Mozambique utiaʼal in xíimbaltik le sukuʼunoʼob lukʼoʼob Malauioʼ. Le sukuʼunoʼobaʼ maʼ tu pʼáatloʼob paachil, táan kaʼach xan u beetkoʼob le túumben baʼaloʼob ku yaʼalik u kaajal Jéeobaoʼ, jeʼex le u tsʼáaikoʼob le múuchʼ ancianoʼob nuʼuktik le múuchʼuliloʼoboʼ. Le túumben ancianoʼobaʼ tu yiloʼob ka beetaʼak jejeláas baʼaloʼob jeʼex le u máansaʼal discursoʼob, u xakʼaltaʼal u tekstoil le kʼiinoʼ, u xakʼaltaʼal U Pʼíich Tulumil Kanan bey xan u beetaʼal asambleaʼob. Letiʼobeʼ tu organizartoʼob le campos de refugiados jeʼex u organizartaʼal junpʼéel asambleaeʼ. Yaan u departamentoil limpieza, u departamentoil u tʼoʼoxol janal yéetel máaxoʼob ku kananoʼob. Le sukuʼunoʼoboʼ yaʼab baʼaloʼob páajchaj u beetkoʼob yéetel u yáantaj Jéeoba. ¡Jach kiʼimak in wóol ka lukʼen teʼeloʼ!

Kex óoliʼ tu añoil 1979, le kʼaʼaytaj ku beetaʼal Malauioʼ joʼopʼ u nuʼuktaʼal tumen u sucursalil Zambia. Teneʼ mix juntéen tin tuʼubsaj le sukuʼunoʼob yanoʼob Malauioʼ. Mantatsʼ kin orar tu yoʼolaloʼob yéetel in wojel bey u beetkoʼob xan tin woʼolaloʼ. In wojel xan yaʼab sukuʼunoʼob ku beetkoʼob jeʼex tenoʼ. Tumen tiaʼanen ichil le Comité tiʼ Sucursal yaan Zimbabueoʼ yaʼab u téenel tin muchʼinba yéetel le sukuʼunoʼob túuxtaʼanoʼob tumen le central mundialoʼ, ku muchʼkuba xan t-éetel le sukuʼunoʼob nuʼuktik le kʼaʼaytaj ku beetaʼal Malaui, Sudáfrica yéetel Zambiaoʼ. Le kéen k-muchʼbaeʼ mantatsʼ kaʼach k-tuklik: «¿Baʼax uláakʼ jeʼel u páajtal k-beetik yoʼolal le sukuʼunoʼob yanoʼob Malauioʼ?».

Le ka máan kʼiineʼ xuʼul u sen chʼaʼpachtaʼal le sukuʼunoʼob yanoʼob Malauioʼ, le oʼolal jujunpʼíitileʼ joʼopʼ u suut le sukuʼunoʼob púutsʼoʼob kaʼachoʼ. Tsʼoʼoleʼ le luʼumoʼob yanoʼob naatsʼ Malauioʼ joʼopʼ u bin u chaʼikoʼob u muchʼkuba yéetel u kʼaʼaytaj u testigoʼob Jéeoba. Leloʼ bey tu beetil u gobiernoil Mozambique tu añoil 1991. Chéen baʼaleʼ maʼ tu xuʼulul kaʼach k-tuklik: «¿Baʼax kʼiin u xuʼulul u prohibirtaʼal le meyaj ku beetik u testigoʼob Jéeoba tu luʼumil Malauioʼ?».

SUUNAJOʼON MALAUI

Tu añoil 1993, le gobiernooʼ xuʼul u prohibirtik le meyaj ku beetik u testigoʼob Jéeoba tu luʼumil Malauioʼ. Maʼ úuch tiʼ leloʼ juntúul misioneroeʼ tu kʼáatajten: «¿Yaan wa a suut Malaui?». Tumen yaanten 59 añoseʼ tin waʼalajtiʼ: «¡Maʼ, tsʼoʼok in jach chʼíijil!». Chéen baʼaleʼ teʼ kʼiin jeʼeloʼ kʼuchtoʼon junpʼéel invitación tuʼux ku yaʼaliktoʼon le Cuerpo Gobernante ka suunakoʼon Malauioʼ.

Kiʼimak k-óol kaʼach tu luʼumil Zimbabue, le oʼolal maʼ chéen chʼaʼabil úuchik k-chʼaʼtuklik k-suut Malauiiʼ. Tsʼoʼok k-suuktal kaʼach tu luʼumil Zimbabue yéetel yaʼab k-amigoʼob yaniʼ. Le Cuerpo Gobernanteoʼ jach tu chʼaʼaj en cuenta bix k-uʼuyikba. Tu yaʼalajtoʼoneʼ wa k-kʼáateʼ jeʼel u páajtal k-pʼáatal Zimbabueeʼ. Maas chéen chʼaʼabil kaʼach ka pʼáatkoʼon teʼ tuʼux yanoʼonoʼ, chéen baʼaleʼ tuukulnajen tiʼ u ejemplo Abrahán yéetel Sara. Letiʼobeʼ kex tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼob yéetel maʼalob kuxlikoʼobeʼ tu pʼataj u yotochoʼobeʼ ka tu beetoʼob baʼax tu yaʼalaj Jéeoba (Gén. 12:1-5).

Toʼoneʼ t-chʼaʼtuklaj k-beetik baʼax ku yaʼalik u kaajal Jéeoba. Le oʼolal 1 tiʼ febrero tiʼ 1995, suunajoʼon Malaui, jach 28 años yáax xiʼikoʼon kaʼach teʼ luʼumiloʼ. Teʼ kʼiinoʼoboʼ beetaʼab junpʼéel Comité tiʼ Sucursal teʼ luʼumiloʼ ka tsʼaʼaben teen yéetel kaʼatúul sukuʼunoʼobiʼ. Maʼ úuch tiʼ leloʼ le Comitéoʼ káaj u nuʼuktik tuláakal le meyaj ku beetik u testigoʼob Jéeoba tu luʼumil Malauioʼ.

JÉEOBAEʼ TU BEETAJ U YAʼABTAL MÁAX MEYAJTIK

Jach kiʼimakchaj k-óol ka t-ilaj bix u beetik Jéeoba u yaʼabtal le máaxoʼob ku kʼaʼaytajoʼoboʼ. Entre 1993 yéetel 1998, jach yaʼabchaj le máaxoʼob ku kʼaʼaytajoʼoboʼ: ¡Tiʼ 30,000 u túulaleʼ tu chukaj maas tiʼ 42,000 u túulal! * Tumen jach yaʼab meyaj yaan beetbileʼ le Cuerpo Gobernanteoʼ tu aprobartaj ka beetaʼak junpʼéel túumben sucursal. Yoʼolal leloʼ t-manaj junpʼéel terreno de 12 hectáreas tu kaajil Lilongüe. Teneʼ tsʼaʼaben meyaj ichil le Comité tiʼ Construcciónoʼ.

Tu mesil mayo tiʼ 2001, le sukuʼun Guy Pierce táakaʼan ichil le Cuerpo Gobernanteoʼ, tu máansaj u discursoil u dedicartaʼal le túumben sucursaloʼ. Tu muchʼuba maas tiʼ 2,000 Testigoʼob. U maas yaʼabil tiʼ letiʼobeʼ tsʼoʼok u máan 40 años okjaʼanakoʼob. Le sukuʼunoʼob yéetel le kiikoʼobaʼ chúukpaj u yóoloʼob kex jach muʼyajnajoʼob le táan u chʼaʼpachtaʼaloʼoboʼ. Kex óotsiloʼobeʼ jach ayikʼaloʼob tu táan Jéeoba. Kiʼimak u yóoloʼob táan u máan u xíimbaltikoʼob le túumben Beteloʼ. Táan kaʼach u máan u kʼaykoʼob cánticoʼob jeʼex suukil u beetik le sukuʼunoʼob yanoʼob Áfricaoʼ. Jach jatsʼuts tin wilil, le oʼolal maʼ tin tuʼubsik le kʼiin jeʼeloʼ. Leloʼ ku yeʼesikeʼ Jéeobaeʼ ku bendecirtik le máaxoʼob ku chúukpajal u yóoloʼoboʼ.

Le ka tsʼoʼok u beetaʼal le sucursaloʼ kiʼimakchaj in wóol ka joʼopʼ in túuxtaʼal in dedicart u Najiloʼob Reino. Le múuchʼuliloʼob yaan Malauioʼ táan kaʼach u jóoʼskoʼob u yutsil le programa utiaʼal u beetaʼal u Najiloʼob Reino teʼ luʼumiloʼob tuʼux yaan óotsililoʼ. Antes tiʼ leloʼ yaan múuchʼuliloʼobeʼ ku muchʼkubaʼob kaʼach chéen yáanal mejen najoʼob beetaʼan yéetel u cheʼil eucalipto. U techoiloʼobeʼ beetaʼan yéetel cheʼob jeʼex u cheʼil cañaeʼ, yéetel le chowak bancaʼob tuʼux ku kutaloʼoboʼ beetaʼan yéetel kʼat. Bejlaʼeʼ le sukuʼunoʼoboʼ utiaʼal u beetkoʼob jatsʼuts lugaroʼob utiaʼal u muchʼkubaʼobeʼ ku hornearkoʼob ladrillos teʼ hornoʼob yaantiʼoboʼ. Kex beyoʼ tu lugar u meyajtiʼob sillaʼobeʼ maas ku meyajtiʼob bancaʼob tumen ku yaʼalikoʼobeʼ maas yaʼab máak jeʼel u béeytal u kutaleʼ.

Jach kiʼimakchaj in wóol in wilik bix u yáantaʼal le máakoʼob tumen Jéeoba utiaʼal u progresaroʼoboʼ. Jach jatsʼuts tin wilil bix u tsʼáaik u yóol le táankelmoʼob africanoʼob utiaʼal u yáantajoʼoboʼ bey xan bix u tsʼáaik u yóol u kanoʼob le baʼax ku kaʼansaʼaltiʼob tumen u kaajal Jéeobaoʼ. Yoʼolal leloʼ ku béeytal u tsʼaʼabaltiʼob uláakʼ meyajoʼob tu najil Betel bey xan teʼ múuchʼuliloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ le túumben superintendenteʼob tiʼ circuitooʼ jach ku yáantkoʼob le múuchʼuliloʼoboʼ. Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ tsʼokaʼan u beeloʼob yéetel taak u maas meyajtikoʼob Jéeoba. Le oʼolal tu chʼaʼtuklaj maʼ u séeb antal u paalaloʼob kex ku sen aʼalaʼaltiʼob tumen u láakʼtsiloʼob yéetel tumen le máakoʼob yanoʼob teʼ tuʼux kajaʼanoʼoboʼ.

MAʼ TIN ARREPENTIR YOʼOLAL LE BAʼAXOʼOB TIN CHʼAʼTUKLAJ IN BEETKOʼ

Teen yéetel Anne tu Betelil Gran Bretaña

Le ka tsʼoʼok u máan 52 años tiaʼanen Áfricaeʼ káaj in kʼojaʼantal. Le Comité tiʼ Sucursaloʼ tu kʼáataj tiʼ le Cuerpo Gobernante wa jeʼel u páajtal k-túuxtaʼal tu sucursalil Gran Bretañaeʼ. Le Cuerpo Gobernanteoʼ tu yaʼalaj jeʼel u páajtal k-bineʼ. U jaajileʼ yaachaj t-óol k-pʼatik le meyaj táan k-beetik kaʼachoʼ, chéen baʼaleʼ beora tsʼoʼok k-chʼíijilaʼ jach maʼalob u kanáantkoʼon le sukuʼunoʼob yanoʼob tu Betelil Gran Bretañaoʼ.

Jach kiʼimak in wóol úuchik in chaʼik u nuʼuktaʼal in kuxtal tumen Jéeoba. Wa ka in beet kaʼach chéen baʼax kin tuklikeʼ bejlaʼa kensa tuʼux yaneneʼ. Jéeobaeʼ mantatsʼ tsʼoʼok u tsʼáaikten le baʼax kʼaʼabéetten utiaʼal u binten utsiloʼ (Pro. 3:5, 6). Tin táankelmileʼ jach uts tin tʼaan kaʼach in kanik bix u meyaj junpʼéel nojoch fábrica. Chéen baʼaleʼ tin wileʼ maas ku taasikten kiʼimak óolal in beetik le meyaj ku tsʼáaikten u kaajal Jéeobaoʼ. In meyajtik Jéeobaeʼ tak bejlaʼa ku taasikten kiʼimak óolal ichil in kuxtaleʼ.

^ Le baʼax úuch tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Malauioʼ jóokʼ teʼ Anuario de los testigos de Jehová 1999, página 148 tak 223.

^ Bejlaʼeʼ tu luʼumil Malauieʼ yaan maas tiʼ 100,000 sukuʼunoʼob ku kʼaʼaytajoʼob.