1. Mwafwa bika kutwesi kukomoka omwo banu babangi bakalizibi ngwabo kubasa kukulahela munu woshe-woshe?

 BANU ba mu kaye ka Satana kubazibuka banu babanapande kukulahela. Kakangi bilinga bya baka-mingoso na bakulunu ba bulombelo na baka-bupolitiki bikabazeyesa. Banu babangi lalo bakalizibi ngwabo kubasa kukulahela babusamba babo, banu babatunga nabo, nameme baka-naanga yabo. Oloni kutwapandele kukomoka mwafwa Mbimbiliya yapolofwetele ngwayo: “Mu matangwa a kukotoka . . . , banu bakapwa . . . ba kujeneka kulongwa, . . . baka-kubiisa bakwabo mazina, . . . bingungu.” Awa majwi amwesele ngwawo banu bakatembwinina njambi wa kano kaye uje kutwapandele kukulahela.—2 Timo 3:1-4; 2 Koli 4:4.

2. (a) Beya batunapande kukulahela na bimbunge byetu byoshe? (b) Bika bibanasa kusinganyeka bamo?

² Oloni yetu ha kupwa baka-Kristu, twakulahela Yehova na bimbunge byetu byoshe. (Njele 17:7, 8) Twakulahela ngwetu watuzema, co “kakaseze” babusamba bendi. (Myaso 9:10, NWT) Twasa lalo kukulahela Kristu Yesu mwafwa watutsililile. (1 Pita 3:18) Co lalo twakulahela Mbimbiliya mwafwa twalimwena ngwetu ikatutwamenena mwamubwa. (2 Timo 3:16, 17) Tuzibuka na bimbunge byetu byoshe ngwetu twasa kukulahela Yehova, Yesu, na Mbimbiliya. Oloni bamo banasa kusinganyeka ngwabo kubapandele kukulahela bandolome na bandokazi mu cikungulukilo. Mwafwa bika tunapande kukulahela bandolome na bandokazi betu?

3. Bika twendekela ngwetu twabezika manene? (Maki 10:29, 30)

³ Yehova natwangula mangana tukale mu naanga yendi ya mu kaye koshe ya baka-kumulemesa. Oku kunapu kubezika kwakama. (Tandeni Maki 10:29, 30.) Tuli na bandolome na bandokazi  mu kaye koshe baje bazema Yehova ngwe mutwamuzemena, co bakeseka mubasela mwoshe kupangesa binangulo byendi mu kuyoya kwabo. Twazema bandolome na bandokazi betu nameme twapwa ba bisemwa na bindaka bya kuliseza, co lalo zalesi yetu ikaliseze. Nameme tunaliwana nabo lwakulibanga, tukalizibi ngwetu twaliwana na babusamba betu. Tukabwahelela manene mutukalemesa hamo nabo Tate yetu wa mwilu na kumushangazala.—Myaso 133:1.

4. Mwafwa bika bandolome na bandokazi betu bapwa ba seho?

⁴ Ino ikeyo simbu itunapande kulikwatasana manene na bandolome na bandokazi betu. Kakangi bakatukwasa nga tuliwana na bukalu. (Loma 15:1; Gala 6:2) Bakatukwasa lalo tutwaleleleho kupangela Yehova na kutwalelelaho kupwa babusamba bendi. (1 Tesa 5:11; Hebe 10:23-25) Bandolome na bandokazi bakatukwasa tukolese omwo tuliwana na byeseko bije bikatundu kuli Liyabolo na banu bendi. Satana na banu bendi ololo balwisa banu ba Njambi. Oloni tukabwahelela manene bandolome na bandokazi betu mubakatukwasa.

5. Mwafwa bika banu bamo kunasa kubakaluwila kukulahela bandolome na bandokazi babo?

⁵ Bamo bakonowa kukulahela bandolome na bandokazi babo mwafwa hamo simbu imo balekeleko munu umo ñanda ya kushwekesa, co wakalekako banu beka. Nambe hamo kuli umo wabakulaheseleko byuma bimo oloni kabilingile. Nambe hamo kuli umo mu cikungulukilo walingile byuma bimo nambe kwendeka byuma byabazibisile manene kubabala ku mbunge. Ebi byuma binasa kutwonowesa kukulahela bakwetu. Bika byasa kutukwasa tukulahele bandolome na bandokazi betu?

6. Cizemo casa kutukwasa bati tukulahele bakwetu? (1 Kolinte 13:4-8)

⁶ Kuzema bakwetu kutulingisa tubakulahele. Ku mukanda wa 1 Kolinte capita 13 banendekako  byuma bimwesa mucafwila cizemo bije byasa kutukwasa tukulahele bakwetu. (Tandeni 1 Kolinte 13:4-8.) Cakumwenako, vesi 4 imwesa ngwayo “cizemo cili na mbunge ya kubandamena na ngozi.” Yehova kesi kulubala bwasi nameme tunamubiisila. Ngeci, netu kutwapandele kulubala bwasi nga bakwetu bendeka nambe kulinga byuma bije bituzibisa kubabala ku mbunge. Vesi 5 ngwayo: “[Cizemo] kucesi kulubala. Kucakele na nkulundundu.” Kutwapandele ‘kukala na nkulundundu,’ nambe ngwetu kutwalelelaho kusinganyeka ha byuma byabibi byanatulingi ndolome nambe ndokazi. Mukanda wa Muka-kwambulula 7:9 wendeka ngwawo “kesi ulubale bwasi.” Ngeci tunapande kupangesa majwi ali ku Efeso 4:26 aje endeka ngwawo: “Keti mutokese litangwa oku mucinalubala.”

7. Cinangulo cili ku Mateu 7:1-5 citukwasa bati tukulahele bandolome na bandokazi betu?

⁷ Cuma cikwabo casa kutukwasa tukulahele bandolome na bandokazi betu, cinapu kubamona mwakabamwena Yehova. Njambi wabazema, co kesi kwaka mbunge ku buzeye bwabo. Netu kutwapandele kwaka mbunge ku buzeye bwa bandolome na bandokazi betu. (Myaso. 130:3) Oloni tunapande kwaka mbunge ku bifwa byabo byabibwa na kunanguka byuma byabibwa bibanasa kulinga. (Tandeni Mateu 7:1-5.) Tukulahela ngwetu bashaka kulinga byuma byabibwa mwafwa cizemo “cikataba byuma byoshe.” (1 Koli. 13:7) Oku kukulumbununa ngwabo Yehova ashaka ngwendi tukulahele banu mwafwa lika ngwabo bandolome na bandokazi, oloni ashaka ngwendi tubakulahele mwafwa banalingiko bimo bije bitulingisa tubakulahele. b

8. Bika bimunapande kulinga mangana mukulahele bandolome na bandokazi beni?

⁸ Munu napande kulingako bimo mangana bamusingimike. Mu ngila imolika, munu napande kulingako bimo mangana tumukulahele, co kulinga ngoco kukambata simbu. Bika bitunapande kulinga mangana tukulahele bandolome na bandokazi betu? Tunapande kubazibuka mwamubwa. Simutwiyeni nabo omwo muli ku biwano. Pangeni nabo mu cipangi ca kwambulula. Kesi muzambwile kubasompa, oloni baneni simbu mangana balinge byuma bimilingisa mubakulahele. Hakulibanga, munapande kwangula byuma bimuleka munu uje kanda mulizibuke nendi mwamubwa. Omwo mulizibuka nendi mwamubwa hamo mwasa kumuleka biñanda bikwabo. (Luka 16:10) Oloni mwasa kulinga bati nga ndolome nambe ndokazi nalingi byuma bije binamizibisa kubabala ku mbunge? Keti muzambwile kutsiya busamba bweni, oloni mwaneniko simbu. Keti mutabese bilinga bya banu bamo bimyonowese kukulahela bandolome beni. Tusimutwiyeniko ha bangamba ba Yehova ba kulongwa bamo baje batwaleleleho kukulahela bakwabo, nameme kuli bamo bababiisilile.

9. (a) Hana wamwesele bati ngwendi wakulahelele Yehova nameme banu bakele na kupangesa bakele na kulinga byuma byabibi? (b) Byuma byaliwanene nabyo Hana byamilongesa bika ha kukulahela kutwamenena kwa Yehova? (Taleni cikupulo.)

⁹ Kuma simbu imo mukulunu nameme muka-kupangela walingileko byuma bije byamizibisile kubabala ku mbunge ndi? Nga mukemwo, co mwanja wa Hana wasa kumikwasa. Ha simbu ije Kapilisitu Wakama Eli ikeye wakele na kutwamenena Baisalele mu kulemesa Yehova. Oloni bilinga bya bana bendi kubyapwile byabibwa. Nameme bapwile tupilistu, bakele na kulinga byuma byabibi manene, oloni ishabo kabanangwile mu ngila inapande. Nameme ngoco, Yehova kecelesele Eli kupwa Kapilistu Wakama oho bene. Eli watwaleleleho kupwa kapilisitu wakama oloni Hana kalikelele kulemesa Yehova  ku tembele. Eli mwamwene Hana alombela oku ali mu busiwa bwakama, wasinganyekele ngwendi hamo napende. Eli katondesesele busunga, oloni wasinganyekele byuma byabibi hali Hana uje wakele mu bukalu bwakama. (1 Samwe 1:12-16) Nameme ngoco, Hana walikumiiye ngwendi nga akala na mwana wa munalume akamutwala ku mbalaka. Co wazibukile ngwendi owo mwana mwakaya ku mbalaka, Eli ikeye akamunyunga. (1 Samwe 1:11) Kuma ñanda ya bana ba Eli yatondekele kuitala ndi? Eyo, co Yehova wabanene kashitiko ha simbu inapande. (1 Samwe 4:17) Mu kwita kwa simbu, Njambi wabezikisile Hana ha kumwana mwana wa munalume Samwele.—1 Samwe 1:17-20.

10. Mwene Devidi wamwesele bati ngwendi wakulahelele bakwabo nameme banu bamo bamulingile mwamubi?

¹⁰ Kuma simbu imo kabusamba keni wa ha mbunge walingile byuma bije byamizibisile kubabala ku mbunge ndi? Nga mukemwo, co mwasa kulilongesako bimo ku byuma byaliwanene nabyo Mwene Devidi. Ahitofele wapwile umo wa babusamba bendi. Oloni omwo Abisalome muna Devidi watengulukilile ishe mangana amutambule bumwene, Ahitofele walikwatasanene nendi. Devidi walizibile manene kubabala ku mbunge omwo munendi na kabusamba kendi bamutengulukilile. Nameme ngoco, Devidi kalikelele kukulahela bakwabo. Watwaleleleho kukulahela kabusamba kendi wa kulongwa Hushai uje kalikwatasanene na baka-kutengulukila. Kuli bimo byalingisile Devidi akulahele Hushai. Hushai wapwile kabusamba wamubwa uje wakele buyoye bwendi mu bushonde mangana akwase Devidi.—2 Samwe 17:1-16.

11. Ngamba umo wa Nabale wamwesele bati ngwendi wakulahelele Abingaile?

¹¹ Tusimutwiyeniko lalo ha byuma byalingile umo wa bangamba ba Nabale. Devidi na banu bendi bobwele bangamba ba Kaisalele wa lizina lya Nabale. Simbu imo, Devidi watumine banu bendi mangana bakalombe byakulya kuli Nabale uje wapwile wa kufuka. Nabale mwabyanene, Devidi wayongwele kukatsiya banalume boshe ba mu naanga ya Nabale. Ngamba umo wetesele ou muzimbu kuli Abingaile uje wapwile munakazi wa Nabale. Nendi wakele mu naanga ya Nabale, ngeci wazibukile ngwendi Abingaile asa kubanyungilila. Katewele, oloni wakulahelele ngwendi Abingaile alingako bimo. Ou ngamba wakulahelele Abingaile mwafwa wazibukile ngwendi  banu boshe bazibukile ngwabo wapwile wakunyanyama. Byuma byalingiwile byamwesele ngwabyo walingile mwamubwa kukulahela Abingaile. Abingaile wasimpile, co wakwasele Devidi mangana keti alinge byuma byayongwele kulinga. (1 Samwe 25:2-35) Abingaile wakulahelele ngwendi Devidi azibisisa.

12. Yesu wamwesele bati ngwendi wakulahelele bandongesi bendi nameme ha bisimbu bimo basebukile?

¹² Yesu wakulahelele bandongesi bendi nameme simbu imo bakele na kusebuka. (Yiwa 15:15, 16) Jemusi na Yiwano mubalombele Yesu ngwabo akabane myela ya kulitila mu Bumwene, Yesu kasinganyekele ngwendi bakele na kupangela Yehova mangana bakakale na myela ya kulitila nameme kusinganyeka ngwendi kubapandele kupwa tupostolo. (Maki 10:35-40) Mu kwita kwa simbu, bandongesi ba Yesu boshe bamusezele ha litangwa libamukutile. (Mate 26:56) Oloni Yesu watwaleleleho kubakulahela. Wazibukile mwamubwa buzeye bwa bandongesi bendi, oloni “wabazemene kweta na kushongo.” (Yiwa 13:1) Yesu mwasangukile wanene tupostolo bendi ba kulongwa ba kupwa 11 cipangi cakama ca kupwisa banu bandongesi na kunyunga bimanga bendi. (Mate 28:19, 20; Yiwa 21:15-17) Kuli byuma byalingisile atwaleleleho kubakulahela nameme kubapwile ba kulumbunuka. Boshe batwaleleleho kupwa ba kulongwa kweta na kushongo. Hana, Devidi, Ngamba ya Nabale, Abingaile, na Yesu batwakelele mwanja waubwa wa kukulahela banu ba kujeneka kulumbunuka.

13. Bika byasa kutwonowesa tukulahele bakwetu?

¹³ Kuma kuli ndolome imwalekeleko ñanda ya kushwekesa oloni ikeye wakalekako bakwabo ndi? Hamo mwazibile manene kubabala ku mbunge. Simbu imo ndokazi walekeleko mukulunu ñanda imo, co wakulahelele ngwendi kalekeko banu beka. Lyamukwabo, munakazi wa uje mukulunu watuminine ndokazi mangana amutakamese. Ou ndokazi wanangukile ngwendi uje mukulunu ikeye walekele munakazi wendi byuma byamulekele. Uje ndokazi kwamukaluwilile kukulahela uje mukulunu. Nameme ngoco, kecelele kukulahela bakulunu boshe. Walombele bukwasi kuli mukulunu weka uje wamukwasele akulahele bakulunu lalo.

14. Bika byakwasele ndolome umo akulahele bandolome bendi lalo?

¹⁴ Ndolome umo walisebukile na bakulunu babali ha simbu yailaha, co walizibile ngwendi kasa kubakulahela lalo. Oloni wasinganyekesesele ha majwi endekele ndolome umo yasingimikile manene. Ou ndolome wendekele ngwendi: “Satana ikeye citozi cetu, keti bandolome na bandokazi betu.” Uje ndolome wasinganyekesesele ha majwi a muje mu ñanda na kulombela kuli Yehova, co mu kwita kwa simbu walikwatasanene lalo na baje bakulunu.

15. Mwafwa bika kukulahela munu lalo kunasa kwambata simbu? Endekeni cakumwenako.

¹⁵ Kuma bamitambulaho laja cipangi cimwakele na kupanga mu cikungulukilo ndi? Hamo mwazibile manene kubabala ku mbunge. Grete na baina batwaleleleho kupangela Yehova mu kulongwa mubashokele cipangi cetu mu Nazi Germany simbu kanda nzita ya kaye yamucibali ishangumuke. Grete walikuwile kutaipila bandolome na bandokazi bendi magazini ya Kaposhi ka Kukengela. Oloni bandolome mubazibile ngwabo baishe bakele na kulwisa busunga, bamutambwile eci cipangi mwafwa basinganyekele ngwabo hamo banasa kuleka bitozi byuma bya kukundama ku cikungulukilo. Grete waliwanene na bukalu bukwabo lalo. Ha simbu ikwakele Nzita ya Kaye Yamucibali, bandolome kubakele na kwana Grete na baina magazini ya Kaposhi ka Kukengela, co lalo omwo bakele na kubawana mu bitapalo, kubakele na kubendekesa. Grete walizibile manene kubabala ku mbunge, co kwamukaluwilile kukonekela baje bandolome  na kubakulahela lalo. Oloni mu kwita kwa simbu wanukile ngwendi Yehova nakonekela baje bandolome, co nendi napande kubakonekela. c

16. Mwafwa bika tunapande kweseka mwoshe mutwasela kukulahela bandolome na bandokazi betu?

¹⁶ Nga neni kuli bamo balingile byuma bije byamizibisile kubabala ku mbunge, co esekeni mumwasela mwoshe mangana mubakulahele lalo. Kunasa kwita simbu, oloni kulinga ngoco kwapwa kwa seho manene. Cakumwenako, nga twalyaho laja byakulya bili na poizoni, co kutulilila-lila lika byakulya byoshe bituwana. Oloni cakulya cimo cacibi kucasa kutwonowesa kulya byakulya byoshe. Mu ngila imolika, munu umolika uje watulingile mwamubi kasa kutwonowesa kukulahela bandolome na bandokazi betu boshe, okuni tuzibuka ngwetu kubapwile ba kulumbunuka. Nga tukulahela bandolome na bandokazi betu lalo, co tupwa ba kubwahelela, co lalo oku kutukwasa tulinge byuma bije bilingisa tulikulahele umo na mukwabo mu cikungulukilo.

17. Mwafwa bika kukulahela bakwetu kwapwa kwa seho, co bika bitukasimutwiya mu cilongesa cinatako?

¹⁷ Banu babangi muno mu kaye ka Satana kubesi kukulahela bakwabo. Oloni twakulahela bandolome na bandokazi betu mwafwa twabazema, co nabo batuzema. Kukulahela bandolome na bandokazi kutulingisa tupwe ba kubwahelela na kulikwatasana, co lalo kukatunyungilila omwo tukaliwana na bukalu kulutwe. Bika bimunapande kulinga, nga kuli umo nalingi byuma bije binamizibisa manene kubabala ku mbunge, co munecela kumukulahela? Esekeni kumona byuma mwakabimwena Yehova, pangeseni binangulo bya mu Mbimbiliya, zemeni manene bandolome na bandokazi beni, na kulilongesa ku myanja ya mu Mbimbiliya. Twasa kukulahela bakwetu lalo nameme batulingile mwamubi kunima. Nga tulinga ngoco, co tukala na babusamba babangi ba ha mbunge ‘baje batubakana babushoko.’ (Visi 18:24) Oloni keti yetu lika tunapande kukulahela bakwetu, nabo banapande kutukulahela. Mu cilongesa cinatako, tukasimutwiya bitunapande kulinga mangana bandolome na bandokazi betu batukulahele.