1. ¿Tiko kyaj mbäät mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko tyamë naxwinyëdë jäˈäy kyaj tnekynyijawëdë pën tyukjotkujkˈattëp?

 MÄ TYAMË Satanás yˈaneˈemy, mayë jäˈäy kyaj tnijawëdë pën tyukjotkujkˈattëp. Pes winˈëˈën winxäjëdëp pënaty myëdäjttëbë mëjatypyë negosyë, politikëtëjk ets pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk. Mayë jäˈäy kyaj nanduˈun ttukjotkujkˈattë ja myëtnaymyaayëbëty, ja myëjjëmbäˈä myëdëjkpäˈä o axtë ja jyëëky myëguˈuk. Kyaj mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko tyam duˈun tyuny jyatyëty, pes mä Biiblyë ojts yajnaskäjpxë ko “mä ja tiempë jyëjpkëxanë”, ja jäˈäyëty mäˈät tijaty ttunäˈändë, jeˈeyë nyiˈoojëyäˈän nyiyääxëyäˈändë ets tkëyakäˈändë ja myëguˈuktëjk. Duˈun jyaˈayˈattë extëmë Satanás, mëdiˈibë tyam diosˈäjtp yä naxwiiny, mëdiˈibë ninuˈunën mbäät ngatukjotkujkˈäjtëm (2 Tim. 3:1-4, TNM; 2 Cor. 4:4, TNM).

2. 1) ¿Pënaty kyaj xytsyiptakxëm ndukjotkujkˈäjtëm? 2) ¿Ti näˈäty mbäät nnayajtëˈëwëm?

² Ninuˈun nDiosmëduˈunëm nnijäˈäwëm ko mbäät ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa (Jer. 17:7, 8). Ijtëm seguurë ko mëk xytsyojkëm ets ko ninäˈä tkamastuˈudäˈäny pënaty mëët nyaymyayëty (Sal. 9:10). Mbäät nanduˈun ndukjotkujkˈäjtëmë Jesus, mët ko yëˈë ojts xykyuˈoˈkëm (1 Peed. 3:18). Nnijäˈäwëm nanduˈun ko extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëmë Biiblyë mbäät ndukjotkujkˈäjtëm (2 Tim. 3:16, 17). Ijtëm seguurë ko mbäät ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa, Jesus etsë Biiblyë. Per mbäät näˈäty pën nyayajtëyëty, ¿xëmëtsën ndimytyukjotkujkˈatëdë nmëguˈuktëjk? Duˈun, min nˈokˈijxëm tiko.

3. ¿Ti agujk jotkujk xyajnayjyäˈäwëm? (Markʉs 10:29, 30).

³ Jantsy agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm ko Jyobaa të xywyinˈijxëm parë tuˈugyë mëdë nmëguˈukˈäjtëm nDiosmëduˈunëm mëdiˈibë yajpattëp abëtsëmy naxwinyëdë. Mëjwiin kajaa ndukˈoyˈäjtëm ko tuˈugyë nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm (käjpxë Markʉs 10:29, 30).  Abëtsëmy nyaxwinyëdë jyaˈˈattë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nanduˈun tsyojktëbë Jyobaa ets tyuundëbë mëjääw parë jyukyˈattë extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë. Ets oy kyatuˈugyë kostumbrë, wit xox ets ja ayuk mëdiˈibë ngäjpxëm, mëk ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm desde ko mëët ojts nnayˈixyˈäjtëm. Per mëdiˈibë niˈigyë agujk jotkujk xyajnayjyäˈäwëm, yëˈë ko tuˈugyë mëët nDiosmëduˈunëm (Sal. 133:1).

4. ¿Tiko tsyokyëty nyajpatëm tuˈugyë mëdë nmëguˈukˈäjtëm?

⁴ Niˈigyë tyam tsyokyëty tuˈugyë nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm, pes xypyudëjkëm ko nwinguwäˈkëmë amay jotmay (Rom. 15:1; Gal. 6:2). Xypyudëjkëm nanduˈun parë nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa ets duˈunyëm mëët nnaymyaˈayëm (1 Tes. 5:11; Eb. 10:23-25). Mon tukxyëp nnayjyäˈäwëm koxyëbë nmëguˈukˈäjtëm xykyapudëjkëm mä tyamë Satanás mëdë jyaˈay dyajjaˈˈattë amay jotmay. Yëˈëjëty tim tsojk xynyibëdëˈëgäˈänëm ets ko nety duˈun ttundë, kyaj tiko ntsëˈkëm, pes tuˈugyë nyajpäädäˈänëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm.

5. ¿Tiko näägë nmëguˈukˈäjtëm tsyiptakxëdë ttukjotkujkˈatëdë myëguˈuktëjk?

⁵ Mbäät näägë nmëguˈukˈäjtëm tsyiptakxëdë ttukjotkujkˈattëdë myëguˈuktëjk. ¿Tiko? Waˈan mët ko ojts tmaytyakwaˈkxy mëdiˈibë nety të ttukmëtmaytyaˈaky ets kyaj nety ttsoky parë pën tnijawët. O mët ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm kyaj tkuytyuunyë yˈayuk. O waˈan axëëk ojts yajnayjyawëty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mët ko jam wiˈix tyuunë o yˈanmääyë. Per ¿ti xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm?

6. Ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ¿wiˈix xypyudëjkëm parë niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm? (1 Korintʉ 13:4-8).

⁶ Jëjpˈam ntsojkëm tuˈugë jäˈäy parë mbäät ndukjotkujkˈäjtëm. Mä 1 Korintʉ kapitulo 13 jap tnigajpxy kanäk pëky wiˈix jyaˈayˈaty tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë myëdäjtypyë tsojkën. Ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë  niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm o parë jatëgok ndukjotkujkˈäjtëm oyë nety axëëk të xyajnayjyäˈäwëm (käjpxë 1 Korintʉ 13:4-8). Extëm nˈokpëjktakëm, mä bersikulo 4 jyënaˈany ko “diˈibë myëdäjtypy ja tsojkën, myëdäjtypy ja maˈxtujkën es oy jyaˈayˈaty”. Jyobaa xymyëmaˈkxtujkëm oy njamëbokytyuˈunëm. Pääty, nanduˈunën mbäät nmëmaˈkxtujkëmë nmëguˈukˈäjtëm ko jam wiˈix xyˈanmäˈäyëm o xytyuˈunëm. Mä bersikulo 5 yˈakjënäˈäny ko ja mëdiˈibë myëdäjtypyë tsojkën, “kyaj wyinˈakëty” ets ko “kyaj ti tyukwinˈixy tyukjëjpˈixy”. Ko jyënaˈany “kyaj ti tyukwinˈixy tyukjëjpˈixy”, yëˈë yˈandijpy ko kyaj mbäät nˈääwˈäjt njotˈäjtëm wixaty ja nmëguˈukˈäjtëm të xymyëdëgoˈoyëm. Mä Eclesiastés 7:9 jyënaˈany ko kyaj mbäät pojˈam ndimyjyotˈambëjkojëm, nik oy ko nduˈunëm extëm jyënaˈanyë Éfesʉ 4:26 këdii “xënaxy mˈakëdë”.

7. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Matewʉ 7:1-5 parë ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm?

⁷ Ja tuk pëky mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë ko nˈijxëm extëmë Jyobaa yˈixëdë. Pesë Jyobaa tsojkëdëp ets kyaj yëˈë tˈixy mäjaty tyëgoytyë, pääty, oy ko nanduˈun nduˈunëm (Sal. 130:3). Oy ko yëˈëyë nˈijxëm tijaty oy tyuundëp ja nmëguˈukˈäjtëm ets wiˈix jantsy oy jyaˈayˈattë, kyaj yëˈëjëty tijaty oy kyatuundëp (käjpxë Matewʉ 7:1-5). Ko näˈäty axëëgë nmëguˈukˈäjtëm xyajnayjyäˈäwëm, oy ko nwinmäˈäyëm ko kyaj duˈun axëëk të xyjyayajnayjyawëyäˈänëm, pesë Biiblyë jyënaˈany ko ja mëdiˈibë myëdäjtypyë tsojkën “dëˈënyëm myëbeky” (1 Kor. 13:7). Per ko Jyobaa jyënaˈany ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm kyaj yëˈë tˈandijy ndukjotkujkˈäjtëm oypyënëty, tsojkëbën jawyiin dyajnigëxëˈëktët ko mbäät ndukjotkujkˈäjtëm. *

8. ¿Ti mbäät xytyuny parë niˈigyë xytyukjotkujkˈatëdë nmëguˈuktëjk?

⁸ Parë tuˈugë jäˈäy ndukjotkujkˈäjtëm, tsojkëp nyaxëdë tiempë. ¿Ti mbäät xytyuny parë niˈigyë xytyukjotkujkˈatëdë mmëguˈuktëjk? Ko yajxon xyˈixyˈattët. Käjpx mmaytyäˈäktë mëët mä reunyonk. Nëjkxtë mëët ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Mmëmaˈkxtuktë ets mmoˈoytyë tiempë parë dyajnigëxëˈëktët ko mbäät yajtukjotkujkˈattë. Pën kyaj yajxon xyˈixyˈaty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, waˈan kyaj netyë xytyimtukmëtmaytyaktäˈäyët ja mjukyˈäjtën. Per ko niˈigyë xyˈixyˈatët, waˈanë net xytyukmëtmaytyäˈägäˈänët wiˈix mnayjyawëty (Luk. 16:10). Per ¿ti mbäät xytyuny pën mˈijxypy ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm kyaj mbäät xyˈoktukjotkujkˈäjnë? Kyaj netyë mwinmääygyojët ko tëdën xykyatukjotkujkˈaty, yajnaxë tiempë. Ets kyaj mwinmayët ko niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm kyaj mbäät xynyekytyukjotkujkˈaty. Tuk pëky mëdiˈibë xypyudëkëyäˈänëm, yëˈë ko ngäjpxëm mä Biiblyë wiˈix yajnimaytyäˈäktë ja Diosmëduumbëtyë mëdiˈibë duˈunyëm tyukjotkujkˈäjttë myëguˈuktëjk oy jyamëdëgooyëdë.

9. 1) ¿Ti Ana tyuun oyë Elí ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk kyaj oy tijaty ttuundë? 2) ¿Ti mdukniˈˈijxëp extëmë Ana tijaty ttuuny? (Ixë dibujë).

⁹ ¿Të näˈä axëëk myajnayjyawëty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nyikëjxmˈäjtypyë tuunk mä nduˈukmujkëm? Pën tëë, Ana yˈijxpajtën mbäät mbudëkëty. Ja tiempë mä jyukyˈajty, yëˈë netyë Elí tuumbë extëmë saserdotë wintsën mä ja templë mëdiˈibë Israel. Per ja yˈuˈunk yˈënäˈk kyaj dyäjktë oybyë ijxpajtën oyë nety jyatundë saserdotë, axëëk ja jyukyˈäjtën ojts dyajnëjkxtë ets xim yam ja toxytyëjk tmëttsënääytyë. Elí nyaˈijx ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets kyaj ttukumëdooy. Perë Jyobaa nyasˈijxë parë Elí tyuunˈadëˈëtsët extëmë saserdotë wintsën. ¿Ti net tyuunë Ana? Kyaj ojts yajtuˈuˈadukyëty ko Elí tyuunˈadëtsy extëmë saserdotë wintsën, pes duˈunyëm ojts  nyëjkxy Diosˈawdäjtpë mä ja templë. Mä netyë Ana jam tmëjëˈëy tmëyaˈaxyë Jyobaa, ta jyajtyë Elí ets wyinmääy ko Ana mukëp ets ojts tmëkmëˈˈëy tmëkmëgajpxy (1 Sam. 1:12-16). Ana të nety ttukwandaˈagyë Jyobaa ko pën mooyëp tuˈugë yˈuˈunk, kyëyakaambyë nety mä ja templë parë tmëdunëdë Jyobaa. Kyuytyuun extëmë Jyobaa tˈanmääy, oyë nety tjanijawë ko yëˈë Elí kuentëˈatanëp ja yˈuˈunk (1 Sam. 1:11). ¿Tsojkëbëdaa netyë Elí yˈuˈunk yˈënäˈk yajtukumëdowdët tijaty tyuundëp? Duˈun, pes ko tiempë nyajxy, Jyobaa tukumëdoowëdë (1 Sam. 4:17). Perë Ana kunuˈkxë Jyobaa, pes mooyë tuˈugë myäänguˈunk mëdiˈibë xyëëwmooy Samuel (1 Sam. 1:17-20).

10. ¿Wiˈixë David dyajnigëxëˈky ko duˈunyëmë nety ttukjotkujkˈatyë myëguˈuktëjk?

¹⁰ ¿Të näˈä axëëk mˈoktuunëbë tuˈugë mmëtnaymyaayëbë? Pën tëë, mbäät mbudëkëtyë yˈijxpajtënë rey David. Ko David nyibëdëˈkë ja myäänk Absalón parë yëˈë jyatunany rey, Ahitofel ja myëtnaymyaayëbë David, yëˈë ojts tpuwäˈägë Absalón. Seguurë ko David mëk tjäˈäwë ko duˈun tyuunë ja myäänk ets ja myëtnaymyaayëbë mëdiˈibë nety tyukjotkujkˈäjtypy. Perë David, duˈunyëm ttukjotkujkˈäjty ja myëguˈuktëjk, extëmë Husái, tuˈugë myëtnaymyaayëbë mëdiˈibë nety kyaj të pyuwäˈktuˈutyëty. Ets oy ko ttukjotkujkˈäjty, pes ko tiempë nyajxy axtë pyëjktakë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam parë ojts tpudëjkë David (2 Sam. 17:1-16).

11. ¿Wiˈix niduˈugë Nabalë tyuumbë dyajnigëxëˈky ko tyukjotkujkˈäjtypyë netyë wiink jäˈäy?

¹¹ Okpawinmay nanduˈun ti tyuun niduˈuk ja Nabalë tyuumbë myosë. Nabal yëˈë nety tuˈugë israelitë mëdiˈibë jantsy kumeenyjyaˈay. Tëgok, ta David tkejxyë syoldäädëtëjk mä Nabalë tyëjk parë tˈamdowdëdë käˈäy ukën. Perë Nabal jeˈeyë jyantsy jyotˈambëjky ets kyaj dyakany. Ninuˈun kyaˈoyëty extëm yˈadëtsy, pesë David mëdë syoldäädëtëjk të nety yˈoyjyaˈaytyäˈäktë ets tˈijxˈit tkuentëˈattë ja Nabalë tyuumbëtëjk. Ko duˈunë David tnijäˈäwë, ta jyantsy jyotˈambëjky ets jyënany ko dyaˈoogäˈänyë Nabal mët niˈamukë tyuumbëtëjk. Ko tmëdooy niduˈugë Nabalë tyuumbë, ta ttukmëtmaytyakyë Abigaíl, pes nyijäˈäwëbë nety ko ja jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam yajpääty. Yäˈädë tuumbë kyaj kyeky, pes tyukjotkujkˈäjtë Abigaíl mët ko nyijäˈäwëbë nety ko tapë jyot wyinmäˈäny ets ko mbäät dyaˈoyë ja jotmay. Oy wyimbëtsëëmy ko duˈun ttuuny, pesë Abigaíl yaˈijxë jotmëkˈäjtën ko ojts tninëjkxyë David ets tˈamdooy tpëjktsooy parë kyaj dyajpëyëˈëgët  ja nëë neˈpyny (1 Sam. 25:2-35). Abigaíl tyukjotkujkˈäjtë David ko jyaygyukëyaambyë nety.

12. ¿Wiˈixë Jesus dyaˈijxë ko tyukjotkujkˈäjtë yˈëxpëjkpëty oyë nety pyokyjyaˈayˈattë?

¹² Jesus tyukjotkujkˈäjtë yˈëxpëjkpëty oy näˈäty ti oy tkatuundë (Fwank 15:15, 16). Extëm nˈokpëjktakëm, ko tëgokë Santiago mëdë Juan tˈanmääytyë Jesus parë mëët tsäjpotm yˈanaˈamdët, Jesus kyaj wyinmääy ko pääty tmëdundë Jyobaa mët ko tam ti ttsoktë ets ninäˈä tkaˈˈanmääy ko kyaj tˈokˈëxpëjkpëˈatanë (Mar. 10:35-40). Ja ux mä ojts yajmatsy, niˈamukë ja yˈëxpëjkpëty nyikaktääyëdë (Mat. 26:56). Perë Jesus duˈunyëm ttukjotkujkˈäjtyë yˈëxpëjkpëty, pes nyijäˈäwëbë nety ko pyokyjyaˈayˈattë ets ‘jëduˈun ttsojky mäbäät yˈoˈky’ (Juan 13:1, TY). Ko Jesus jyukypyejky, axtë tyuknipëjk ja nimäjktuˈukpë yˈëxpëjkpëty parë tnikëjxmˈattët mä yaˈëwaˈkxy yajkäjpxwaˈkxy ja Diosë yˈayuk ets tˈijxˈit tkuentëˈattët ja myëguˈuktëjk (Mat. 28:19, 20; Fwank 21:15-17). Ets oy ko ttukjotkujkˈäjty ja yˈëxpëjkpëty oyë nety pokyjyaˈay yajpäättë, pes xëmë tmëduundë Dios axtë ko yˈoˈk tyëgooytyë. Extëm të nˈijxëm, Ana, David, niduˈuk ja Nabalë tyuumbë, Abigaíl etsë Jesus, tyukjotkujkˈäjttë wiink jäˈäy oyë nety pyokyjyaˈayˈattë. Ëtsäjtëm, oy ko nanduˈunë nmëguˈukˈäjtëm ndukjotkujkˈäjtëm.

13. ¿Näˈä mbäät tsyiptaˈaky ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm?

¹³ ¿Të näˈä tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ti ndukmëtmaytyakëm mëdiˈibë nety kyaj ntsojkëm pën tnijawët, per ta ojts nmëdoyˈäjtëm ko të tnamaytyaknë? Axëëk nnayjyäˈäwëm ko pën duˈun xytyuˈunëm. Duˈunën jyajty tuˈugë toxytyëjkjäˈäy. Tëgok, tyukmëtmaytyak ja yˈamay jyotmay tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy ets wyinmääy ko kyaj pën ttukmëtmaytyäˈägäˈäny. Per jakumbom, ta yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm ja kyudëjk ojts myëgajpxyëty parë pyudëkëyaˈanyëty mët ko të nety ja myëmëjjäˈäy tyukmëtmaytyaktäˈäyëty. Ko duˈun jyajty, kyaj ojts tˈoktukjotkujkˈäjnë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, per yˈamdoowë naybyudëkë parë tnijäˈäwë ti mbäät ttuny. Ta tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy pyudëjkë parë duˈunyëm ttukjotkujkˈatët pënaty tuundëp mëjjäˈäy.

14. ¿Ti pudëjkë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm parë jatëgok ttukjotkujkˈäjtyë myëguˈuktëjk?

¹⁴ Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jeky tmëtsipˈäjty nimajtskë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuundëp mëjjäˈäy mët ko wyinmääy ko kyaj nety mbäät yajtukjotkujkˈattë. Per ta tjamyejtsy wiˈix jyënany tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nety nyikëjxmˈäjtypy tuˈugë tuunk: “Satanás yëˈën nmëtsipˈäjtëm ets kyaj yëˈëjëtyë nmëguˈukˈäjtëm”. Ko duˈun tmëdooy timˈajäjt timjotjäjtë ets yajwinmääyë, ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa parë pyudëkëdët. Ko tiempë nyajxy, ta dyaˈoˈoyë ja jotmay mët ja nimajtskpë mëjjäˈäytyëjk mëdiˈibë nety tsiptakxëp ttukjotkujkˈatët.

15. ¿Tiko näˈäty tsyiptaˈaky ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm? Nimaytyäˈäk wiˈix jyajtyë Grete.

¹⁵ ¿Të näˈä myajpëjkë tuˈugë tuunk mëdiˈibë nety mnikëjxmˈäjtypy mä nduˈukmujkëm? Pën tëë, waˈan mëk ojts xyjyawë. Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈagyë Grete mëdë tyääk, mëdiˈibë tsënääytyëp Alemania. Yëˈëjëty ninäˈä tkamastuttë Jyobaa ko ja gobiernë ojts dyajkubojkyë Diosë tyuunk mä kyatsondaˈakynyëmë Segunda Guerra Mundial. Grete, yëˈë tuknipëjkëdë nmëguˈukˈäjtëm ets tjääynyaxëdë rebistë La Atalaya parë mbäät ja myëguˈuktëjk tmëdattë. Per ja nmëguˈukˈäjtëm ta tnijäˈäwëdë ko Grete tyeety, myëtsipˈäjtypyë netyë Jyobaa tyestiigëty. Ta nyayˈatsëˈkëdë ets wyinmääytyë ko tsojkë tyeety yˈoknimaytyakëndët. Pääty tˈanmääytyë Grete parë kyaj tˈokjääynyäjxnët ja rebistë. Perë Grete pyat jatuˈugë jotmay mëdë tyääk. Ja nmëguˈukˈäjtëm kyaj ijty myoˈoyëdë ja rebistë mët ko kyaj tyukjotkujkˈäjtëdë ets ni jeˈeyë kyakäjpxpoˈkxëdë ko mëët nyaybyäädëdë. ¡Seguurë ko mëdë tyääk mëk tjäˈäwëdë ko duˈun yajtuundë! Grete ojts tsyiptakxëty tpokymyaˈkxët ja myëguˈuktëjk  ets jatëgok ttukjotkujkˈatët. Ko tiempë nyajxy, ta tjaygyujkë ko Jyobaa të nety tpokymyeˈkxyë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm ets tsojkëbë nety nanduˈun tpokymyaˈkxët. *

16. ¿Tiko tsyokyëty nduˈunëmë mëjääw parë jatëgokë nmëguˈukˈäjtëm ndukjotkujkˈäjtëm?

¹⁶ Pën mijts të duˈun mjaty extëmë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm të yajnimaytyäˈäktë, tunë mëjääw parë jatëgokë mmëguˈuktëjk xytyukjotkujkˈatët. Waˈan mtsiptäˈägäˈänxëty, per oybyëtsëmäämp ko duˈun xytyunët. Nˈokpëjktakëm tuˈugë ijxpajtën, pën mbäˈämduunëp tii, ta mnaygyuentëˈatäˈänyëty parë kyaj xyˈokjëˈxnët, per kyaj yëˈë tˈandijy ko nitii mbäät xykyanekyjyëˈxy. Nanduˈunën jyaty ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm dyajnigëxëˈëky ko kyaj mbäät ndukjotkujkˈäjtëm, kyaj yëˈë tˈandijy ko ak duˈunënë nmëguˈukˈäjtëm, pes nnijäˈäwëm ko ak pokyjyaˈay yajpäättë. Niˈigyë agujk jotkujk nnayjyawëyäˈänëm pën ndukjotkujkˈäjtëm jatëgokë nmëguˈukˈäjtëm ets jamyë ja jot winmäˈäny nbëjktäˈägäˈänëm mä ti ëtsäjtëm mbäät nduˈunëm parë nyajtukjotkujkˈäjtëm.

17. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁷ Mä tyamë Satanás yˈaneˈemy kyaj jäˈäy nyaytyukjotkujkˈatëdë. Per ninuˈun nmëduˈunëmë Jyobaa abëtsëmy nyaxwinyëdë, ndukjotkujkˈäjtëm ja nmëguˈukˈäjtëm mët ko nnaytsyojkëm nixim niyam. Agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm, pes yëˈë mëdiˈibë tyam tuˈugyë xyaˈijtëm. Ets mä tiempë miny kyëdaˈaky ko nety nwinguwäˈkëmë amay jotmay, yëˈë nanduˈun xypyudëkëyäˈänëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm. Per ¿ti tsojkëp nduˈunëm pën duˈunyëm mëk njäˈäwëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ojts xymyëdëgoˈoyëm mëdiˈibë nety ndukjotkujkˈäjtëm? Ko tijaty nˈijxëm extëmë Jyobaa tˈixy ets nduˈunëmë mëjääw parë jatëgok ndukjotkujkˈäjtëm. Ko nguytyuˈunëm ja Biiblyë yˈëwij kyäjpxwijën, ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets ko nbanëjkxëm ja Diosmëduumbëtyë yˈijxpajtën mëdiˈibë yajmaytyaktëp mä Biiblyë. Pën nduˈunëm duˈun, nbäädäˈänëm nimayë mëtnaymyaayëbë mëdiˈibë niˈigyë nˈookjäˈäwëm “këdiinëm tuˈugë mëgaˈax” (Prov. 18:24). Per kyaj jeˈeyë tsyokyëty ndukjotkujkˈäjtëm ja nmëguˈukˈäjtëm, tsojkëbën nanduˈun tˈixtët ko mbäät xytyukjotkujkˈäjtëm. Mä jatuˈukpë artikulo yëˈë nˈixäˈänëm ti mbäät nduˈunëm parë xytyukjotkujkˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm.