1. Ena anua a naa ɔbɛ i sɔ̄ i muɛ kɔ pya nɛɛ naa aana dee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na a?

 PYA nɛɛ a le bu nyɔuwe Setan naa suā nɛɛ ba dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Gbɛnɛ-edo sɔ̄ pya uradu, pya aa bɛɛ, le pya yigabari dogi nu ba naa bee ɛmadɛɛ̄. Lo ama doonage kɔ ba aa dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya wa gbo, pya le aba le, ale pya wa butɔ. Naa lee kɔ lo ama a ɔbɛ i. Baibol ebee kɔ sere kɛ̄ kɔ: “Bu kpɛdumɛ dee . . . , pya [nɛɛ naale e] sere lɔgɔ nu kaɛ, . . . pya a dɛrɛ ue ekpag, . . . pya a pagɛrɛ nɛɛ yere bah baa,” ele. Taɛ nu aa lu ekɔ na bee, pya nɛɛ e’ɛrɛ elap dogo Setan lo alu bari nyɔuwe ama, lo a naa bɔloo edɛrɛ ye nyiɛ nyɔɔ doo pippip.—2 Tim 3:1-4; 2 Kɔr 4:4.

2. (a) Mɛɛ na i dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ bu mmɛɛ sīdee a? (b) Ena pio nɛɛ dap kɛɛrɛ a?

² Doodoo Pya Nɛɛ Kraist, i suā kɔ aba Jɛhova na ili dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ mmɛnɛ a. (Jer 17:7, 8) I suā leere kɔ a were i loo sa a naale e “kiī” pya ye gbo. (Yɔɔ 9:10) I dapnage dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Kraist Jizɔs nyɔɔbee a nɛ i dum. (1 Pit 3:18) E aāloo nu esira i loo, i emɔna kɔ Baibol na a i nɛ kaāna zuurabahtɔ̄ a. (2 Tim 3:16, 17) I suā leere kɔ aba Jɛhova, Jizɔs, le nu Baibol kɔ na i dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kaāna a. Kerewo, pio nɛɛ dap kɛɛrɛ lo a le ba edabege dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa a le bu bɔŋanaloo naa e. Lo i dɛrɛ wa nyiɛ nyɔɔ, ena anua a?

3. Amunu keebee dee na i ɛrɛ a? (Maak 10:29, 30)

³ Jɛhova esagɛ i kɔ i le yɛɛ pya a ye taāŋabah bu yube nyɔuwe. Naa ɛp kɛ̄ lo ama lu gbɛnɛ dee a i kpaānɛ sa doo kɔ i ɛrɛ gbɛnɛ-edo leelee doo a! (Buū Maak 10:29, 30.) Bu yube nyɔuwe, i ɛrɛ pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa ba wereloo Jɛhova sa piiga lo etɔɔ̄dum a gbaaloo ye daakuu  dookɛ̄ ili doo. Kere ba kɔ keekee muɛ̄ ue, aa keekee barasī, sa yaa nu bu sīdee alu kee loo ili, loo i wee sukɛ̄ sɔ̄ i wa le kpaɛ̄ kere alu tua sɔ̄ i wa muɛ lo. Bu i wee ɛɛ kaāna lo enyɔɔnɛ wa leera i wereloo Tɛ a le li bunyɔɔ sa ye taāŋabah.—Yɔɔ 133:1.

4. Ena anua i gbī pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa a?

⁴ Nyaawo na a bɔloo kɔ i kiisī lo egbaaloo pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa eera a. Pio sɔ̄ ba wee i yerebah nɛ toora i dumɛ toh. (Rom 15:1; Gal 6:2) Ba yerenage i mɛm loo kɔ i kiisī lo esitam nɛ Jɛhova sa agaloo bu edɔɔ̄. (1 Tɛs 5:11; Hib 10:23-25) Naa kɛɛrɛ kɛ̄ ebee mɛā doo lo ii bee ɛrɛ pya wuga bu bɔŋanaloo lo ba i yerebah nɛ kɔ i dap bebe loo i nɛɛ baa lo a le Setan, le ye pɔrɔ nyɔuwe. Sɔ̄ sɔ̄ naa binia, Setan le pya a gaa baɛbee ebebe loo pya nɛɛ Bari. Sɔ̄ lo ama esira, ɛp kɛ̄ elu nu ɛɛbu kɔ i ɛrɛ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa lo ba eyere i kpotɛ̄ doo a!

5. Ena a doo kɔ a agabah pio nɛɛ lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya wa wuga nɛɛdam le nɛɛwa a?

⁵ A agabah pio pya wuga nɛɛdam le nɛɛwa lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya wa wuga bu yira, nyɔnɛbee ba kɔ pya gɔā ue lo ba bee wa kɔ nɛ nɛ dɔɔ̄na nɛɛ, ale bee ba naa sere yii ba bee yira. Ale ziī nɛɛ a le bu bɔŋanaloo kɔ ue ale a doo nu a wa ziloo kaāna. Lo a sira doo wo edoo kɔ a aga i bah lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na. Nyɔɔwo, ena edap i yerebah nɛ kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya le ii aa taāŋabah Bari ani?

6. Bu mɛ sīdee na wereloo i yerebah nɛ kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na ani? (1 Pya Kɔrint 13:4-8)

⁶ Wereloo na a doo kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na a. Tua Pya Kɔrint 13 ekobee kɔ keekee gah a le loo wereloo, lo a i dap yerebah nɛ kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ ale i sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na.  (Buū 1 Pya Kɔrint 13:4-8.) Bu edoba, ye 4 barakpaɛ̄ kɔ: “Wereloo ɛrɛ nyɔɔnyɔɔ egerebu sa lu fɛgɛ.” Jɛhova ɛrɛ egerebu i kumaloo kere sɔ̄ i ye si pɔrɔ loo. Bu kaka, ili dapnage ɛrɛ egerebu loo pya i wuga, kere sɔ̄ ba kɔ ue a i bɛā sah doo nu a i ziloo. Ye 5 barakpaɛ̄ kɔ yere loo kɔ: “[Wereloo] naa ɛrɛ kana; naa nwaabah ɛrɛ saŋ.” Ii gbī enwaabah ɛrɛ saŋ, lo a le kɔ ii le ebialoo kɛɛrɛbu piya nu i wuga bee i doo loo lo esu ye daā dogo loo li deesī. Kpa Eklisiastis 7:9 yere i mɛm loo kɔ i “aa nwaabah ɛrɛ saŋ.” Naa ɛp kɛ̄ a lee kɔ i su pya ue a le bu Pya Ɛfɛsɔs 4:26 yere bu dogo doo, lo a kɔ: “Bui aa iye kɔ due a kiikɛ̄ nyɔɔ bui saŋ”!

7. Mɛ sīdee na pya daakuu a le bu kpa Matiu 7:1-5 eyerebah i nɛ kɔ i dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na a?

⁷ Dɔɔ̄na nu eyerebah i nɛ kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa na lo i ɛp wa dookɛ̄ Jɛhova wa ɛp doo. Bari were wa loo kaāna e a naa buū wa pɔrɔ loo. A leenage kɔ i doo wo. (Yɔɔ 130:3) Taā i ɛp wa tɛɛ̄ ekwɔ, a lee kɔ i piiga lo e’ɛp lele elap a wa le bu, sa ɛmadɛɛ̄ kɔ ba edoo nu a lee. (Buū Matiu 7:1-5.) I yiga kɔ ba ɛrɛ le ekɛɛrɛ i kumaloo nyɔnɛbee i “yira nɛ dɛ̄dɛɛ̄ nu.” (1 Kɔr 13:7) Ue ama naa tɔgɛ kɔ Jɛhova gbī kɔ i aadee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ nɛɛ, taāwo, a ɛmadɛɛ̄ kɔ i dɛrɛ wa nyiɛ nyɔɔ nyɔɔbee ba etɔgɛ kɔ ba bɔloo eture nyiɛ loo. *

8. Mɛ sīdee na o dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya o wuga a?

⁸ Wee su sɔ̄ lɛɛ o gae dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ nɛɛ dookɛ̄ a wee sunage sɔ̄ lɛɛ o gae nɛ enwadɛɛ̄ nɛɛ doo. Bu mɛ sīdee na o dap nɔ edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya o wuga a? Suā wa loo leere. Nyɔɔnɛ wa kɔnia ue sɔ̄ bui si enɔānu bu bɔŋanaloo. Nɔɔ lo enyɔɔnɛ wa si uwe zue ue. Ɛrɛ wa egerebu loo, sa o nɛ wa dee kɔ ba a tɔgɛ kɛ̄ ba bɔloo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ doo. Lee kɔ o nwaɛ̄dɛɛ̄ loo nu o kɔ akiiloo aba ɔɔ nɛ nɛɛ o gaa yiiloo tua sɔ̄. Sɔ̄ bui nyinia gbo aa kiisī o dap kɔ kɛ̄ nu a tɔɔ̄loo doo ye nɛ. (Luk 16:10) Mɛ ena o doo lo wuga o bee kɔ gɔā ue nɛ sikɛ̄ kɔ nɛ dɔɔ̄na nɛɛ a? O aa nwaabah ɔbɛ lo enyɔɔnɛ ye dania nu. Taāwo, lɛɛbaloo kɔ pio sɔ̄ a tɛɛ̄. Sa o aa yiga kɔ nu pio nɛɛ bee doo a naa lee, a doo kɔ o aa dɛrɛna nyiɛ nyɔɔ pya o wuga. Nyɔɔwo i naa kɔ nu akiiloo pio pya a bee bɔ ture nyiɛ loo a gaa bee taāŋabah Jɛhova, lo ba bee kiisī lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na kaɛlɛɛ kɔ ba bee wa lɔgara.

9. (a) Hana bee kiisī lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ nɔɔnɔɔnu Jɛhova doodoo wa kaɛlɛɛ kɔ pya a bee le dɔ esiatam bee ye tɛɛ̄ ekwɔ loo? (b) Ena edoba Hana a tɔgɛ akiiloo dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ nɔɔnɔɔnu Jɛhova a? (Ɛp ye foto.)

⁹ Ekɔ ziī nɛɛ a le dɔ esiatam bu bɔŋanaloo ebee a doo piya nu loo ni? Lo a le wo, o ɛrɛ biī aāloo edoba Hana. Elai bee le Nɛɛ Tɛsī Ewɔp, lo a gaa bee su zaāsī bu taāŋabah Jɛhova. Kerewo, pya ye butɔ naa bee sere le edoba. Pya ye miɔŋɔ lo ba bee lenage dɔtam, aa bee dogi pɔrɔ pɔrɔ nu sa yii bu dum kunagā; mɛ wa tɛ naa bee wa zuurabahtɔ̄ agɛrɛ. Jɛhova naa bee lɛɛ Elai dɔ esiatam aba lo sɔ̄. E wo naa bee doo kɔ Hana a kiira dumɛ kpe nɔɔnɔɔnu Bari, sa ɔbɛ etaāŋabah Jɛhova bu tɔkpo zɔ̄zɔ̄ŋia nyɔɔbee Elai bee lege aa si tam doodoo nɛɛ tɛsī ewɔp. Sɔ̄ Elai bee muɛ kɛ̄ Hana aa yere kara aāloo kɛ̄  ekiɛ̄nu ye mma bu doo, alɛ bee ye biaɛ bu elɔ sīdee kɔ a ɔ̄ mii tɛɛā dɛɛ̄. Kere a naa bee suā nu a gaa tɛɛ̄ bu, a bee dɛrɛ ue wa a bee le bu gbɛnɛ ekiɛ̄nu ama. (1 Sam 1:12-16) Kerewo, Hana bee yira yii kɔ lo a ɛrɛe ziī nwiīnɛɛdam, esue ye nua bu tɔkpo zɔ̄zɔ̄ŋia kɛ̄ ewee le aa si tam dɛ̄dɛɛ̄ dee, lo Elai ele aa ye kuūdɛɛ̄loo. (1 Sam 1:11) Ekɔ a bɔgeloo kɔ alu ekāmɛnɛ pya miɔŋɔ nɛɛdam Elai loo nu ba bee doo ama ni? Aiī, e Jɛhova bee doo dogo sɔ̄ a bɔloo. (1 Sam 4:17) Sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī, Bari bee nɛ ekpɛanu Hana sa ye nɛ ziī nwiīnɛɛdam lo ye bee kura Samuɛl.—1 Sam 1:17-20.

10. Mɛ sīdee na Mɛnɛ Devid bee kiisī lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na kaɛlɛɛ pɔrɔ nu a bee ye siraloo a?

¹⁰ Ekɔ ziī o gbo a a tɔɔ̄ waɛloo kaāna ebee a tɛ̄ŋaloo ni? Lo esira a loo doo wo, naa ɛp nu a bee siraloo Mɛnɛ Devid ama. Ahitofɛl bee le ziī ye gbo. Mɛ sɔ̄ nwiī Devid a kura Absalɔm bee gbī esu mɛnɛ lɛɛbah ye tɛ, Ahitofɛl bee nyɔɔnɛ Absalɔm gbaa lɛɛbeekɛɛ̄. Naa kɛɛrɛ kɛ̄ a bee ziloo Devid doo sɔ̄ ye nwiī, le nɛɛ a bee su nua ye kaāna gbo bee ye lɛɛbeekɛɛ̄ a! Kerewo, Devid naa bee yiga kɔ lo ama a ɔbɛ ye lɛɛ loo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na. A bee kiisī lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ ye gbo Hushai a bee ye tɔɔ̄ agara nɛ, lo a naa bee wa gbaaloo lo elɛɛbeekɛɛ̄. A ɛrɛ kaāna nu anua Devid bee ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Hushai bee tɔgɛ kɔ a lue kaāna gbo, a bee sunage ye dum yere bu gɛɛgɛɛloo kɛ̄tɔɔ̄ lo eyerebah nɛ Devid.—2 Sam 17:1-16.

11. Bu mɛ sīdee na ziī zooro Nabal bee tɔgɛ kɔ a dɛrɛe nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na a?

¹¹ Naa kɛɛrɛnage edoba ziī zooro nɛɛ ye bee kura Nabal. Devid bee yerebah nɛ pya zooro nɛɛ Izrɛl ye bee kura Nabal ama. Sɔ̄ esaa, Devid bee bip Nabal a bee lu nɛɛ a ɛrɛ zɔ kɔ a nɛe ye nuede sa nɛnage nuede pya nɛɛ a bee ye le loo kuma kɛ̄ a dap doo. Sɔ̄ Nabal naa bee yiga edoo nu a bee lu ebara ama, bu Devid bee biira kaāna sa a bee biaɛfii kɔ efɛe dɛ̄dɛɛ̄ pya nɛɛdam a le tɔ Nabal. Ziī ye zooro bee dā nu akiiloo ue ama sa si wee kɔ enɛ wa Nabal a kura Abigɛl. Kuma sɔ̄ a nuūna lo butɔ a, a bee suā kɔ Abigɛl dap ye kpɔā.  E taā a teera, a bee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ Abigɛl edap kwa lo kɛ̄tɔɔ̄. A bee dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ Abigɛl nyɔɔbee a bee suā kɔ alu wa a suānu. E nu a bee sikɛ̄ sira nyɔɔnɛ tɔgɛ kɔ a lee kɔ a bee ye dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Abigɛl bee doo dogo bu e’agaloo tɛ̄maloo edoo kɔ Devid aa doona nu a bee nɔɔ lo edoo. (1 Sam 25:2-35) A bee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ kɔ Devid edoo nu a bɔloo.

12. Bu mɛ sīdee na Jizɔs bee tɔgɛ kɔ a dɛrɛe nyiɛ nyɔɔ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ kaɛlɛɛ kɔ ba bee tɛɛ̄ ekwɔ a?

¹² Jizɔs bee dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ, kaɛlɛɛ kɔ ba bee tɛɛ̄ ekwɔ. (Jɔn 15:15, 16) Sɔ̄ Jems le Jɔn bee bip Jizɔs kɔ a nɛ wa keebee dɔ bu ye Buɛ̄-mɛnɛ, Jizɔs naa bee bip lo a le nu anua ba gaa taāŋabah Jɛhova lo, ale kɔ a bee wa kpo lɛɛ yɛɛ pya ye nɛɛ lɛɛratam. (Maak 10:35-40) Sɔ̄ esaa, dɛ̄dɛɛ̄ pya a wee nyɔɔnɛ dumɛ Jizɔs bee ye teera bie uunɛ a bee lu e’aa ye. (Mat 26:56) Kerewo, Jizɔs naa bee ɔbɛ edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya ye gbo nyɔɔbee a bee suā kɔ ba lu pya a naa mmana, sa “a bee wa wereloo mmɛ kuma.” (Jɔn 13:1) Sɔ̄ Jizɔs bee aakɛ̄ bu luh, a bee nɛ gbɛnɛ tam 11 pya ye nɛɛ lɛɛratam kɔ ba a zaāsī tam zue ue sa kuūdɛɛ̄loo pya ye naana pee a wereloo. (Mat 28:19, 20; Jɔn 21:15-17) Pya a wee ye nyɔɔnɛ dumɛ lo ba naa mmana ama naa bee ye lɔgara. Dɛ̄dɛɛ̄ aba bee si tam bu bɔ ture nyiɛ loo mmɛ sɔ̄ ba u. Bu kaka, Hana, Devid, zooro Nabal, Abigɛl le Jizɔs bee sere le edoba lo a tɔgɛ kɔ i dap dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya nɛɛ a naa mmana.

13. Ziī e na a dap doo kɔ a aga i bah lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na a?

¹³ Ekɔ o ebee kɔ ziī nu gɔā nɛ ziī nɛɛ wuga, e sɔ̄ esaa o sikɛ̄ muɛ kɔ a kɔ nɛ dɔɔ̄na nɛɛ ni? Lo ama dap a kiɛ̄ kaāna. A ɛrɛ sɔ̄ ziī wuga nɛɛwa bee kɔ ziī gɔā ue akiiloo aba ɛɛ nɛ ziī nɛɛ kanɛɛ. Dee a za nyɔɔnɛ wa lo nɛɛ kanɛɛ bee kue lo wuga nɛɛwa sa ye yere mɛm loo. A sirapie kɔ lo wa bee suā nu a bee kɔ nɛ ye dam bu gɔā a. A bee agabah lo wuga nɛɛwa kaāna kɔ a sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ lo nɛɛ kanɛɛ. Kerewo, lo wuga nɛɛwa bee doo nu a bɔloo tɛ̄maloo esikɛ̄ gbī yerebah aābah dɔɔ̄na nɛɛ kanɛɛ. E lo nɛɛ kanɛɛ bee ye yerebah nɛ kɔ a sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya kanɛɛ.

14. Ena a bee yerebah nɛ ziī wuga nɛɛdam kɔ a sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na a?

¹⁴ Bu ziī wuga nɛɛdam bee biira loo baɛ nɛɛ kanɛɛ bu nyɔɔnyɔɔ sɔ̄, nyɔɔbee a naa dɛrɛ wa nyiɛ nyɔɔ. Kerewo, a bee bɔātɛ̄ ekɛɛrɛbu loo nu ziī wuga nɛɛdam a wee nɛ enwadɛɛ̄ kaāna bee kɔ. Lo nɛɛ kanɛɛ bee kɔ ziī ewɛpbah ue a dɔbiī kaāna, lo a kɔ: “Setan na i nɛɛ baa a, e a naale pya i wuga.” Lo wuga nɛɛdam bee nɛ ekɛɛrɛ ue ama sa yere kara nyɔɔ, e sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī a bee nyɔɔnɛ pya lo nɛɛ kanɛɛ sere efɛɛloo.

15. Ena anua sisikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya wuga dap su sɔ̄ a? Naa nɛ edoba.

¹⁵ Ekɔ o epeere dee esiatam a bee a kpaānɛ bu bɔŋanaloo ni? Lo ama dap a ziloo kaāna. Grete le ye ka bee le Pya Ekeebee Jɛhova lo ba bee tɔɔ̄ agara bu sɔ̄ bɛbɛɛ Nazi li Germany bu pya zua 1930 sɔ̄ a bee lu ekpaɛ̄ i tam. Wee nia Grete kaāna lo esu kpe ɛma kpa sikɛ̄ ɛma Watchtower nɛ pya ye wuga bu yira. Mɛ sɔ̄ pya wuga bee muɛ kɔ ye tɛ aa gbanasī kaka ue ba bee ye lɛɛ lo tam bah, nyɔɔbee bɔɔ bee wa aa kɔ ye tɛ edap tɛ̄ŋaloo bɔŋanaloo nɛ pya a wa gbanasī. Lo ama naa bee le aba doā-ɛp Grete bee kpesī. Bu dɛ̄dɛɛ̄ eku sɔ̄ Baɛ Sɔ̄ Nɔ̄  Nyɔuwe aa bee kiisī, pya lo wuga naa bee nɛ lɔgɔ ekpo magazin Grete le ye ka, sa naa nyɔɔnɛnage wa kɔnia ue sɔ̄ ba zɔ̄ŋia bie nyɔɔ dee. E lo ama bee wa kiɛ̄ gbɛnɛ! Grete kɔ a bee ye sue nyɔɔnyɔɔ sɔ̄ bah lɛɛ a gae dabe aaloo nɛ pya lo wuga sa wa sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ, nyɔɔ kɛ̄ a bee ye ziloo doo. Sɔ̄ sɔ̄ aa kiisī, a bee kɛɛrɛ kɔ Jɛhova edaba wa aaloo nɛ, nyɔɔwo a muɛ kɔ a lee kɔ alɛ a doonage wo. *

16. Ena anua i piiga lo edɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa a?

¹⁶ Lo alu kɔ dua kɛ̄tɔɔ̄ a ziloo nɛɛ ama esira a loo, piiga lo esikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya o wuga. A dap a su sɔ̄ bah, mɛ lo o piiga o dap doo. Lo enɛ edoba, lo i bee denu a bee i yɔ bu sɔ̄ akii adumɛ, i le aa nwaɛ̄dɛɛ̄ loo ɛrɛgeba nu i gbī ede. Kɛādoo, kere i ebee denu a i yɔ bu sɔ̄ akii adumɛ, lo ama naale e’ɔbɛ i lɛɛ loo denu. Bu aba lo sīdee, ii le elɛɛbaloo kɔ aba ziī pɔrɔ nu a bee lu edoo i loo a ɔɛ i loo, sa ii dɛrɛna nyiɛ nyɔɔ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa lo i suā kɔ ba naa mmana. Lo i sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya i wuga, i ɛrɛ ɛɛbu sa i dap sere ekɛɛrɛ nyɔɔ nu i dap doo lo edoo kɔ bɔŋanaloo a le bu ɛɛbu sa dɛ̄dɛɛ̄ nɛɛ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ ziī.

17. Ena anua alu ebɛɛ̄ kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na a, e ena i nɔ bu elua ekobee ue li a?

¹⁷ Pya a le bu nyɔuwe Setan naa dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ ziī, mɛ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya i wuga nɛɛdam le nɛɛwa nyɔɔbee i wereloo ziī. Kɛ̄ i wa dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ doo, doo kɔ i le bu ɛɛbu le gbaaloo anyaawo, sa ekpeganage i sɔ̄ i kpesī e’aga kɛ̄tɔɔ̄ li deesī. Ena o doo lo ebee lu elɔgara a, sa oo dapna dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ lɔgɔ nɛɛ a? Piiga lo e’ɛp nu dookɛ̄ Jɛhova doo, su pya daakuu Baibol yere bu dogo, piiga lo ewereloo pya o wuga nɛɛdam le nɛɛwa, sa piiganage lo enɔnu aāloo pya edoba Baibol kɔ ue kumaloo. I dap lɛɛ nyiɛ nyɔɔ kɛ̄ nu i ziloo doo sa i sikɛ̄ dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na. Leelee i ɛrɛ lo i doo wo na kɔ i ɛrɛ gbɛnɛ-edo gbo a i ‘tɔɔ̄ waɛloo eenyɔɔ wuga.’ (Kam 18:24) Kerewo, naale aba bee kɔ i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ pya dɔɔ̄na, mɛ ba alaba ɛrɛnage esuā kɔ ba dabe i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ. Bu elua ekobee ue li, i gaa le nɔ nu i doo lokwa pya wuga i dɛrɛ nyiɛ nyɔɔ.