1. Nkaambo nzi ncotutagambwi kuti bantu banji mazuba aano tabakonzyi kusyoma muntu uuli woonse?

 BANTU munyika ya Saatani tabazyi muntu ngobakonzya kusyoma. Kanji-kanji balatyompwa kujatikizya mbobacita zintu basimakwebo, basitwaambo twacisi alimwi abasololi bazikombelo. Alimwi banji balimvwa kuti tabakonzyi kubasyoma balongwe babo, basimukobonyina, nobaba banamukwasyi. Eeci taceelede kutugambya pe. Bbaibbele lyakasinsima kuti: ‘Kumazuba aamamanino kuyooba bantu batasyomeki, basikubejelezya alimwi abasikwaaba bamwi.’ Munzila imwi, bantu bakali kuyootondezya bube bwaleza wabweende bwazintu obuno, walo uutakonzyi kusyomwa naaceya.—2Tim. 3:1-4; 2Kor. 4:4.

2. (a) Ino mbaani alimwi ncinzi ncotukonzya kusyoma cakumaninina? (b) Ncinzi bamwi ncobakonzya kulibuzya?

² Nokuba boobo, swebo Tobanakristo tulizyi kuti inga twamusyoma cakumaninina Jehova. (Jer. 17:7, 8) Tulisinizyide kuti ulatuyanda alimwi akuti “takabalekelezyi pe” balongwe bakwe. (Int. 9:10) Alimwi tulakonzya kumusyoma Kristo Jesu mbwaanga wakaaba buumi bwakwe akaambo kandiswe. (1Pet. 3:18) Kuyungizya waawo, kwiinda muzintu izyakatucitikila, twakaiya kuti Bbaibbele lilapa busolozi busyomeka. (2Tim. 3:16, 17) Aboobo tulizyi kuti tulakonzya kumusyoma Jehova, Jesu akusyoma Bbaibbele. Pele bamwi balakonzya kulibuzya naa inga babasyoma bakwesu abacizyi mumbungano. Kuti bwiinguzi mbwakuti inzya, nkaambo nzi ncotukonzya kubasyoma?

3. Ncoolwe nzi caalubazu ncotujisi? (Marko 10:29, 30)

³ Jehova wakatusala kuba cibeela camukwasyi wakwe wanyika yoonse wabakombi. Eelo kaka eeci ncoolwe caalubazu icisololela kuzilongezyo zinji! (Amubale Marko 10:29, 30.) Kuzinguluka  nyika yoonse, tulijisi bakwesu abacizyi ibamuyanda Jehova mbubwenya mbuli ndiswe, alimwi ibasoleka kusikila mpobagolela kupona kweelana azyeelelo zyakwe. Inga katwiindene myaambo, zilengwa alimwi ansamino, pele tulabayanda, nokuba kuti twaswaangana ambabo ciindi cakusaanguna. Tulayanda kuyanzana ambabo, ikapati ciindi notumutembaula akumukomba Taateesu wakujulu siluyando.—Int. 133:1.

4. Nkaambo nzi ncotuyandika bakwesu abacizyi?

⁴ Lino kwiinda lyoonse, tuyandika kuzumanana kukamantana abakwesu abacizyi. Zimwi ziindi, balakonzya kutugwasya kunyamuna mikuli iiminya. (Rom. 15:1; Gal. 6:2) Alimwi balatukulwaizya kuzumanana kuba basungu mumulimo wa Jehova akutuyumya kumuuya. (1Tes. 5:11; Heb. 10:23-25) Amuyeeye buyo mbotwalikunoolimvwa ikuti mbungano noyatali kutugwasya kwiima nji notulwanwa asinkondoma Saatani Diabolosi alimwi anyika yakwe mbyaabi. Sataani alimwi abaabo mbayendelezya, lino-lino bayoobalwana bantu ba Leza. Amweezyeezye buyo mbotuyookkomana kugwasyigwa abakwesu abacizyi!

5. Nkaambo nzi bamwi ncocikonzya kubakatazya kubasyoma bakwesu abacizyi?

⁵ Bamwi cilabakatazya kubasyoma bakwesu abacizyi, ambweni akaambo kakuti bakaambila musyominyina makani aamaseseke mpoonya walo wakaamwaya. Ambweni muntu umwi mumbungano wakaamba naa kucita cintu cimwi cakabanyemya kapati. Zintu zili boobu zilakonzya kupa kuti kacitukatazya kubasyoma bamwi. Pele ino ncinzi cikonzya kutugwasya kubasyoma kapati bakombima?

6. Mbuti luyando mbolukonzya kutugwasya kubasyoma bakwesu abacizyi? (1 Bakorinto 13:4-8)

⁶ Luyando mpaayeeme lusyomo. Bakorinto bakusaanguna caandaano 13, ilaamba zibeela  zyaluyando zinji izikonzya kutugwasya kuyumya lusyomo lwesu muli bamwi naa kutalika alimwi kubasyoma. (Amubale 1 Bakorinto 13:4-8.) Mucikozyanyo, kapango 4 kaamba kuti “luyando lulakkazika moyo alimwi lulaaluzyalo.” Jehova ulatukkazyikila moyo nociba ciindi notumubisizya. Aboobo andiswe tweelede kubakkazyikila moyo bakwesu abacizyi ikuti baamba naa kucita cintu cimwi icatunyemya. Kapango 5 kayungizya kuti: ‘Luyando talunyemi-nyemi, talubikkilili.’ Aboobo inga tiitwayanda ‘kubikkilila,’ nkokuti, kuzumanana kuyeeya zintu bakwesu naa bacizyi nzyobakacita izyakatunyemya. Mukambausi 7:9 yaamba kuti tatweelede ‘kufwambaana kunyema pe.’ Eelo kaka inga cainda kubota kutobela majwi aali ku Baefeso 4:26 aakuti: “Mutabbizyi zuba kamunyemede”!

7. Mbuti njiisyo zijanika ku Matayo 7:1-5 mbozitugwasya kubasyoma bakwesu abacizyi?

⁷ Acimbi cikonzya kutugwasya kubasyoma bakwesu abacizyi, nkubabona mbuli mbwababona Jehova. Leza ulabayanda alimwi kunyina nabikkila maano zibi zyabo. Andiswe tweelede kucita oobo. (Int. 130:3) Muciindi cakubikkila maano kukulubizya kwabo, tweelede kusolekesya kubona bube bubotu mbobajisi akubona kuti balakonzya kucita zintu zibotu. (Amubale Matayo 7:1-5.) Tweelede kuba alusyomo lwakuti balayanda kucita zibotu akuti inga tabayandi kutunyemya nkaambo luyando “lulasyoma zintu zyoonse.” (1Kor. 13:7) Eeci tacaambi kuti Jehova uyanda kuti katubasyoma bamwi kakunyina twaambo tulimvwisya, muciindi caboobo, uyanda kuti katubasyoma akaambo kakuti bakatondezya kuti balasyomeka. *

8. Mbuti mbomukonzya kwiiya kubasyoma bamwi?

⁸ Kusyomwa, mbubwenya mbuli kulemekwa, kutola ciindi. Mbuti mbomukonzya kubasyoma bakwesu alimwi abacizyi? Amubazyibe kabotu. Kamubandika ambabo kumiswaangano yambungano. Amubikke bubambe bwakubeleka ambabo mumulimo wakukambauka. Amubakkazyikile moyo, calo cikonzya kubapa coolwe cakutondezya kuti balasyomeka. Kumatalikilo, tamweelede kwaamba makani aanu aamaseseke kumuntu ngomusola kuzyibana anguwe. Mpoonya, mbocinooyabuyuma cilongwe canu, mulakonzya kulikwaya kwaamba mbomulimvwa. (Lk. 16:10) Pele ino ncinzi ncomukonzya kucita ikuti mukwesu naa mucizyi wayubununa maseseke aanu? Mutafwambaani kuleka kumusyoma. Muciindi caboobo, amumukkazyikile moyo. Alimwi mutazumizyi micito yabamwi kumutyompya, kutegwa mucileke kubasyoma bakwesu abacizyi. Aboobo lino tulalanga-langa zikozyanyo zyababelesi ba Jehova bamwi ibasyomeka, nokuba kuti bakabatyompya, bakazumanana kubasyoma.

9. (a) Mbuti Hana mbwaakazumanana kusyoma bubambe bwa Jehova, tacikwe makani akulubizya kwabamwi ibakali kweendelezya? (b) Ino icakacitikila Hana cituyiisya nzi kujatikizya kusyoma bubambe bwa Jehova? (Amubone cifwanikiso.)

⁹ Sena kuli nomwakatyompedwe akaambo kacintu cimwi ncaakacita mukwesu uujisi mikuli? Ikuti naa mbocibede oobo, mulakonzya kugwasyigwa kwiinda mukulanga-langa cikozyanyo ca Hana. Aciindi eeco, Mupaizi Mupati Eli ngowakali kusololela mukukomba Jehova mu Israyeli. Pele mukwasyi wakwe tiiwakajisi cikozyanyo cibotu. Bana bakwe basankwa ibakali bapaizi, cakwiinduluka-induluka bakali kucita zintu zisesemya, nkokuti kutalilemeka; pele bausyi kunyina nobakabalulamika bweelede. Jehova kunyina naakamugusya Eli kuba mupaizi mupati mpoonya-mpoonya. Nokuba boobo, Hana wakazumanana kubutobela bubambe bwa Leza kwiinda  mukuzumanana kukomba kutente lyakubunganina, Eli kali mupaizi mupati. Ciindi naakabona Hana kapaila cakuusa kapati, cakutazyiba Eli wakayeeya kuti Hana ulikoledwe. Katanabona naa Hana wakalikkoledwe ncobeni, Eli wakamusampaula mukaintu ooyu iwakauside kapati. (1Sam. 1:12-16) Nokuba boobo, Hana wakakonka kuti, ikuti naa waba amwana musankwa, wakali kuyoomuleta kubeleka kutente lyakubunganina, kwalo nkwaakali kuyoolanganizyigwa a Eli. (1Sam. 1:11) Sena makani aakali kujatikizya bana ba Eli akali kuyandika kululamikwa? Inzya, alimwi Jehova wakabweza ntaamu aciindi ceelede. (1Sam. 4:17) Pele Leza wakamulumbula Hana kwiinda mukumupa mwana musankwa, Samuele.—1Sam. 1:17-20.

10. Mbuti Davida mbwaakazumanana kubasyoma bamwi nokuba kuti bamwi bakamuzangila?

¹⁰ Sena kuli nomwakazangilwa amulongwe wanu? Ikuti naa mbocibede oobo, amubone icakacitikila Mwami Davida. Mulongwe wakwe umwi wakali Ahitofeli. Pele ciindi mwana wa Davida, Abisalomu naakali kusola kunyanga bausyi bwami, Ahitofeli wakamusangana Abisalomu mubuzangi. Eelo kaka cakamucisa kapati Davida kuzangilwa amwanakwe alimwi amwaalumi ngwaakali kubona kuti mulongwe! Nokuba boobo, Davida kunyina naakazumizya kuzangilwa ooku kuti kumulesye kubasyoma bamwi. Wakazumanana kusyoma mulongwe wakwe uumbi, Husai, iwatakasangana mubuzangi. Davida wakalijisi twaambo tubotu itwakali kumupa kumusyoma Husai. Husai wakatondezya kuba mulongwe mubotu, mane buya wakabikka buumi bakwe muntenda kutegwa agwasye Davida.—2Sam. 17:1-16.

11. Muunzila nzi mubelesi wa Nabala umwi mwaakatondezya lusyomo?

¹¹ Atulange-lange cikozyanyo camubelesi umwi wa Nabala. Davida alimwi abaalumi bakwe calubomba bakakwabilila babelesi bamwaalumi muna Israyeli Nabala. Nokwakainda ciindi, Davida wakalomba muvwubi Nabala kuti ape baalumi ba Davida cakulya, kufwumbwa ncaakali kukonzya kubapa. Ciindi Nabala naakakukaka kulomba ooko, Davida wakanyema kapati cakuti wakakanza kujaya baalumi boonse bamuŋanda ya Nabala. Mubelesi wakamwaambila mukaintu wa Nabala Abigayeli makani aaya. Mbwaanga mwaalumi ooyu wakalikuzulilwa muŋanda eeyo, wakalizyi kuti buumi bwakwe bwakali mumaanza  aa Abigayeli. Aboobo muciindi cakuccija, wakalijisi lusyomo lwakuti Abigayeli wakali kukonzya kugwasyilizya mubukkale oobu. Wakalaalusyomo luli boobo nkaambo wakalizyi kuti Abigayeli wakali mukaintu musongo. Izyakacitika, zyakacisinizya eeci. Abigayeli wakacita zintu cabusicamba kwiinda mukukasya Davida kuzumanana amakanze aakwe. (1Sam. 25:2-35) Awalo wakalijisi lusyomo lwakuti Davida ulacita ciluzi.

12. Mbuti Jesu mbwaakatondezya kuti wakali kubasyoma basikwiiya bakwe nokuba kuti bakali kulubizya?

¹² Jesu wakali kubasyoma basikwiiya bakwe nokuba kuti bakali kulubizya. (Joh. 15:15, 16) Ciindi Jakobo a Johane nobakalomba kupegwa zyuuno zyaatala mu Bwami, Jesu kunyina naakaadooneka makanze aabo aakubelekela Jehova naa kubalesya kuba baapostolo bakwe. (Mk. 10:35-40) Kumbele, basikwiiya ba Jesu boonse bakamusiya busiku naakaangwa. (Mt. 26:56) Nokuba boobo, Jesu kunyina naakaleka kubasyoma. Wakalikuzyi kabotu-kabotu kutalondoka kwabo; pele “wakabayanda kusikila kumamanino.” (Joh. 13:1) Naakabusyigwa, Jesu mane buya wakapa baapostolo bakwe ibali 11 mukuli mupati wakusololela mulimo wakugwasya bantu kuba basikwiiya alimwi akulanganya mbelele zyakwe ziyandwa. (Mt. 28:19, 20; Joh. 21:15-17) Wakalijisi twaambo tubotu itwakamupa kubasyoma baalumi aaba ibatakalondokede. Boonse bakabeleka cakusyomeka kusikila kumamanino aabuumi bwabo bwaanyika. Masimpe, Hana, Davida, mubelesi wa Nabala, Abigayeli alimwi a Jesu bakatusiila cikozyanyo cibotu cakubasyoma bantu batalondokede.

13. Ncinzi cikonzya kupa kuti citukatazye kubasyoma bamwi?

¹³ Sena kuli nomwakaambila mukwesu umwi makani aamaseseke, mpoonya walo wakaalilwa kwaabamba maseseke? Eeci cilatyompya. Mucizyi umwi wakaambila mwaalu makani aamaseseke akumusyoma kuti ulaabamba. Mpoonya buzuba bwakatobela, mukaintu wamwaalu wakaunka kuyookulwaizya mucizyi ooyo, kayi wakaazyiba makani ngaakaambilwa amwaalu. Mubwini, lusyomo ndwaakajisi kumwaalu mucizyi ooyo lwakazungaana. Pele mucizyi ooyo wakacita ciluzi akulomba lugwasyo. Wakabandika amwaalu umwi kujatikizya makani aaya, mpoonya mwaalu ooyo wakamugwasya kutalika kubasyoma baalu alimwi.

14. Ncinzi cakagwasya mukwesu umwi kutalika alimwi kubasyoma bakwesu?

¹⁴ Kwaciindi cilamfwu, mukwesu umwi tanaakali kumvwana abaalu bobilo mbaakali kubona kuti inga tabasyomi. Nokuba boobo, wakatalika kuyeeya kaambo kakaambwa amukwesu ngwalemeka kapati. Aaka nkaambo ikayandika kapati kakuti: “Saatani ngosinkondo, ikutali bakwesu.” Mukwesu wakakabikkila maano kaambo aaka akukapailila, mpoonya wakacikonzya kubamba luumuno abaalu aabo bobilo.

15. Nkaambo nzi kutalika kubasyoma alimwi bamwi ncokutola ciindi? Amupe cikozyanyo.

¹⁵ Sena kuli nomwakanyangidwe mukuli mumbungano? Eeci cilacisa kapati. Ba Grete alimwi abanyina bakali Bakamboni ba Jehova basyomeka mu Nazi Germany cakuma 1930, ciindi mulimo wesu nowakalesyedwe. Ba Grete bakalikkomene kugwasyilizya bakombinyina kwiinda mukutaipa makkopi aa Ngazi Yamulindizi. Pele ciindi bakwesu nobakamvwa kuti ba Grete balakazyigwa abausyi, bakabanyanga mukuli ooyo ba Grete, nkaambo bakali kuyoowa kuti ambweni bausyi inga bayubununa mbungano kuli basikubakazya aabo. Masunko aaba Grete tanaakagolela buyo waawa. Lya Nkondo Yabili Yanyika Yoonse, bakwesu kunyina nobakali kubapa magazini ba Grete abanyina alimwi tiibakali kubandika ambabo ciindi nobakali kuswaangana munzila. Eeci cakabacisa kapati ba Grete cakuti bakaamba kuti, cakatola ciindi cilamfwu kuti babalekelele  alimwi akutalika kubasyoma alimwi abakwesu aabo. Pele mukuya kwaciindi, bakayeeya kuti, kweelede kuti Jehova wakabalekelela, aboobo andime ndileelede kubalekelela. *

16. Nkaambo nzi ncotweelede kubeleka canguzu kutegwa tutalike alimwi kubasyoma bakwesu abacizyi?

¹⁶ Ikuti naa zintu zili boobu zyakamucitikila, amubone mbomukonzya kucita kutegwa mutalike kubasyoma alimwi bamwi. Ambweni muyandika ciindi, pele kusolekesya kwanu takukabi kwabuyo. Mucikozyanyo, ikuti twakalya kale cakulya cisaside, tuyoobikkila maano kuzyakulya nzyotulya. Nokuba boobo, cakulya cisaside tacikonzyi kutulesya kulya. Mbubwenya buyo, cintu comwe cibyaabi icakatucitikila taceelede kutulesya kubasyoma bakwesu abacizyi boonse, mbotuzyi kuti bakazyalwa kabatalondokede. Ciindi notubasyoma bakwesu abacizyi, tuyookkomana kapati alimwi tuyoobikkila maano kubona ncotweelede kucita kutegwa tukulwaizye luumuno mumbungano.

17. Nkaambo nzi kusyoma bamwi ncokuyandika kapati, alimwi ino tuyoobandika nzi mucibalo citobela?

¹⁷ Kusyoma bamwi takujaniki-janiki munyika ya Saatani, pele tulakonzya kubasyoma bakwesu abacizyi akaambo kakuti tulabayanda alimwi abalo balatuyanda. Lusyomo luli boobu, lutuletela lukkomano alukamantano lino alimwi alukwabililo ciindi notuyoojana mapenzi kumbele. Mbuti kuti muntu umwi wakamutyompya alimwi tamucimusyomi? Amusole kuzibona mbwazibona zintu Jehova, amutobele njiisyo zyamu Bbaibbele, amubayande kapati bakwesu abacizyi alimwi akwiiya kuzikozyanyo zyamu Bbaibbele. Kwiinda mukucita boobo, tulakonzya kukuzunda kulimvwa bubi akutalika kubasyoma alimwi bamwi. Kuti twacita oobo, tuyooba acilongezyo cakuba abalongwe banji ‘ibakakatila kwiinda mwanookwanu.’ (Tus. 18:24) Nokuba boobo, kusyoma bamwi takuzulide pe, abalo beelede kuzyiba kuti inga batusyoma. Mucibalo citobela, tuyoobandika mbotukonzya kutondezya bamwi kuti inga batusyoma.