1. Ndi ngani zwi sa ri mangadzi uri ano maḓuvha vhathu vhanzhi a vha fhulufheli muthu?

 VHATHU vhanzhi a vha tsha ḓivha uri vha nga fhulufhela nnyi ngauri vhoramabindu, vhorapolitiki na vharangaphanḓa vha vhurereli vha ḓifara nga nḓila ine ya ita uri vhathu vha si tsha kona u vha fhulufhela. Zwiṅwe hafhu, vhathu vhanzhi a vha fhulufheli khonani dzavho, vhahura vhavho na mashaka avho. Zwenezwo a zwo ngo fanela u ri mangadza ngauri Bivhili yo dzula yo amba uri: ‘Maḓuvhani a vhufhelo vhathu a vha nga fhulufhedzei, vha ḓo tshinya vhaṅwe dzina, vha ḓo vha vhafheṱi.’ Zwenezwi zwi amba uri vhathu vhanzhi vho vha vha tshi ḓo nga Saṱhane, ane a vha mudzimu wa ḽino shango ane ri nga si mu fhulufhele.—2 Tim. 3:1-4; 2 Vhakor. 4:4.

2. (a) Ndi vhonnyi vhane ra nga vha fhulufhela? (b) Vhaṅwe vha nga ḓivhudzisa uri mini?

² Samusi ri Vhakriste, ri a zwi ḓivha uri ri nga fhulufhela Yehova. (Yer. 17:7, 8) Ri a zwi ḓivha uri u a ri funa na uri ha ‘nga vhuyi a ṱutshela’ khonani dzawe. (Ps. 9:10) Zwiṅwe hafhu, ri nga fhulufhela Kristo Yesu ngauri o ri fela. (1 Pet. 3:18) Nahone ro no zwi vhona uri Bivhili i na vhulivhisi vhune ra nga vhu fhulufhela. (2 Tim. 3:16, 17) Ri na vhungoho ha uri ri nga fhulufhela Yehova, Yesu na Bivhili. Fhedzi vhaṅwe vha nga ḓivhudzisa arali zwi tshi konadzea uri ri fhulufhele vhahashu tshivhidzoni tshifhinga tshoṱhe. Arali ri tshi nga vha fhulufhela, ndi ngani ri tshi tea u vha fhulufhela?

3. Ndi ifhio ndugelo yo khetheaho ine ra vha nayo? (Marko 10:29, 30)

³ Yehova o ri nanga uri ri vhe tshipiḓa tsha vhashumeli vhawe vhane vha wanala u mona na shango ḽoṱhe. Yeneyi ndi ndugelo yo khetheaho vhukuma ine ya ita uri ri vhuyelwe zwihulu. (Vhalani Marko 10:29, 30.) Ri na vhahashu u mona na shango ḽoṱhe vhane vha funa Yehova u fana na riṋe na vhane vha lingedza u ita zwoṱhe zwine vha nga kona uri vha tshile nga nḓila ine ya mu  takadza. Naho ri tshi amba nyambo dzi sa fani, mvelele dzashu dzi sa fani nahone ri sa ambari nga nḓila i fanaho, ri a vha funa na musi ri tshi ṱangana navho lwa u tou thoma. Nahone zwi fhiraho zwenezwo, ri funa u gwadamela na u renda Khotsi ashu wa ṱaḓulu ane a ri funa, ri na vhenevha vhahashu.—Ps 133:1.

4. Ndi ngani ri tshi ṱoḓa vhahashu?

⁴ Ri tea u dzula ri na vhuthihi na vhahashu zwino u fhira naho hu lini. Nga zwiṅwe zwifhinga, vhahashu vha ri thusa nga u ri ṱhaḓula mihwalo. (Vharoma 15:1; Vhagal. 6:2) Zwiṅwe hafhu, vha a ri ṱuṱuwedza uri ri dzule ro farakanea kha u shumela Yehova na uri ri dzule ri khonani dza Yehova. (1 Vhathes. 5:11; Vhahev. 10:23-25) Humbulani nga ha nḓila ye ra vha ri tshi ḓo ḓipfa ngayo arali ri si na vhahashu vhane vha ri thusa uri ri kone u lwisana na maswina ashu ane a vha Saṱhane Diabolo na ḽino shango ḽivhi. Hu si kale, Saṱhane na vhane a vha langa vha ḓo ṱhasela vhashumeli vha Mudzimu. Fhedzi nga tshenetsho tshifhinga, ri ḓo livhuwa vhukuma uri vhahashu vha a ri thusa.

5. Ndi ngani vhaṅwe zwi tshi vha konḓela u fhulufhela vhahashu?

⁵ Fhedzi vhaṅwe vha nga wana zwi tshi vha konḓela u fhulufhela vhahashu, khamusi zwi tshi itiswa ngauri vho vhudza wahashu mafhungo a tshiphiri nahone onoyo wahashu a vhudza vhaṅwe. Kana khamusi wahashu ho ngo ita zwe a fhulufhedzisa. Kana khamusi vha nga vhaisiwa nga zwe muṅwe tshivhidzoni a zwi amba kana u zwi ita. Arali zwenezwo zwa itea, zwi nga ita uri zwi ri konḓele u fhulufhela vhahashu. Fhedzi ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri kone u fhulufhela vhahashu?

6. Musi ri tshi funa vhahashu, zwi nga ri thusa hani uri ri kone u vha fhulufhela? (1 Vhakorinta 13:4-8)

⁶ Lufuno ndi lwone lune lwa ita uri ri kone u fhulufhela vhaṅwe. Vhakorinta ya u thoma ndima 13 i amba nga ha nḓila dzo fhambanaho dzine lufuno lwa nga ri thusa ngadzo uri ri kone u fhulufhela vhaṅwe kana uri ri kone u dovha  ri fhulufhele vhaṅwe. (Vhalani 1 Vhakorinta 13:4-8.) Sa tsumbo, ndimana 4 i amba uri “lufuno a lu fheli mbilu, lu na vhuthu.” Yehova ha ri fheleli mbilu na musi ro mu khakhela. Ndi ngazwo na riṋe ri songo tea u fhelela vhahashu mbilu musi vha tshi amba zwithu kana u ita zwithu zwine zwa ri sinyusa kana zwine zwa ri vhaisa. Zwiṅwe hafhu, ndimana 5 i ri: “[Lufuno] a lu sinyuwi. A lu vhaleli vhukhakhi.” A ri ṱoḓi u ‘vhalela vhukhakhi’ ha vhahashu kana u dzula ri tshi humbula nga ha nḓila ye vhahashu vha ri khakhela ngayo. Muhuweleli 7:9 i amba uri ri “songo ṱavhanya u sinyuwa.” Zwi ḓo vha zwavhuḓi uri ri tevhedze vhulivhisi vhu re kha Vhaefesa 4:26 vhune ha ri: “Ḓuvha ḽi songo kovhela ni tshee no sinyuwa”!

7. Vhulivhisi vhune ra vhu wana kha Mateo 7:1-5 vhu nga ri thusa hani uri ri fhulufhele vhahashu?

⁷ Zwiṅwe zwine zwa nga ri thusa u fhulufhela vhahashu ndi u vha dzhia nga nḓila ine Yehova a vha dzhia ngayo. Mudzimu u a vha funa nahone ha vhaleli zwithu zwivhi zwine vha zwi ita. Na riṋe ri tea u ita nga u ralo. (Ps. 130:3) Nṱhani ha u livhisa ṱhogomelo kha vhukhakhi havho, ri tea u ita zwine ra nga kona uri ri ṱhogomele zwivhuya zwine vha zwi ita na u humbula nga ha zwithu zwavhuḓi zwine vha nga kona u zwi ita. (Vhalani Mateo 7:1-5.) Ri tende uri vha ṱoḓa u ita zwo lugaho nahone vho vha vha songo ḓiimisela u ri vhaisa ngauri lufuno lu “tenda zwoṱhe.” (1 Vhakor. 13:7) Eneo maipfi ha ambi uri Yehova u lavhelela uri ri sokou fhulufhela vhaṅwe vhathu hu si na tshiitisi tshi pfalaho, nṱhani hazwo, ri vha fhulufhela ngauri hu na zwiitisi zwa uri ri vha fhulufhele. *

8. Ni nga thuswa nga mini uri ni fhulufhele vhahaṋu?

⁸ Zwi a dzhia tshifhinga uri ri fhulufhele vhahashu. Ri nga thuswa nga mini uri ri vha fhulufhele? Vha ḓivheni khwine. Ambani navho musi ni miṱanganoni ya tshivhidzo. Dzudzanyani uri ni shume navho tsimuni. Ni songo vha fhelela mbilu, ni vha fhe tshibuli tsha u sumbedza uri ni nga vha fhulufhela. Khamusi ni nga thoma nga u sa shululela wahaṋu ane na khou thoma u ḓowelana nae mafhungo aṋu oṱhe a re khanani. Musi vhushaka haṋu nae vhu tshi ya vhu tshi khwaṱha, khamusi ni nga mu vhudza nḓila ine na ḓipfa ngayo. (Luka 16:10) Fhedzi ni nga ita mini arali wahaṋu a ita uri ni si tsha mu fhulufhela? Ni songo ṱavhanya u fhelisa honoho vhukonani. Nṱhani hazwo, ḓifheni tshifhinga tsha u bvela phanḓa ni tshi konana nae. Nahone ni songo tendela uri vhuḓifari ha vhahaṋu vha si gathi vhu ite uri ni si tsha fhulufhela vhahaṋu. Kha ḽeneḽi sia, kha ri ambe nga ha tsumbo dze vhaṅwe vhashumeli vha Yehova vha fhulufhedzeaho vha ri vhetshela dzone, vhe naho vho khakhelwa nga vhaṅwe, vha dzula vha tshi fhulufhela vhaṅwe.

9. (a) Hanna o sumbedza hani uri u fhulufhela nḓila ine Yehova a ita ngayo zwithu hu sa londwi vhukhakhi he ha itwa nga vhane vha khou ranga phanḓa? (b) Tsumbo ya Hanna i ni funza mini nga ha u fhulufhela nḓila ine Yehova a ita ngayo zwithu? (Sedzani tshifanyiso.)

⁹ Naa no no vhuya na khakhelwa nga muṅwe wahashu ane a khou ranga phanḓa tshivhidzoni? Arali zwo ralo, tsumbo ya Hanna i nga ni thusa. Nga tshenetsho tshifhinga, Tshifhe Muhulu Eli o vha e ene we a vha a tshi ranga phanḓa kha vhurabeli ha Yehova kha ḽa Isiraele. Fhedzi muṱa wawe wo vha u sa vhei tsumbo yavhuḓi. Vharwa vhawe vhe vha vha vhe vhotshifhe, vho vha vha tshi dzulela u ita zwithu zwi shonisaho na u ḓifara nga nḓila i si yavhuḓi. Naho zwo ralo, khotsi avho ho ngo khwaṱhisa tshanḓa musi a tshi vha kaidza. Yehova ho ngo ṱavhanya a litshisa Eli uri a si vhe Tshifhe Muhulu. Fhedzi Hanna ho ngo litsha u gwadamela  Yehova denndeni ḽikhethwa musi Eli a tshi kha ḓi vha Tshifhe Muhulu. Musi Eli a tshi vhona Hanna a tshi khou rabela nge a vha o ṱungufhala, o mu pomoka uri o kambiwa. O sasaladza Hanna we a vha o tsikeledzea naho o vha a si na mafhungo nga vhuḓalo. (1 Sam. 1:12-16) Naho zwo ralo, Hanna o ana uri arali a nga vha na murwa, u ḓo mu isa uri a shume denndeni ḽikhethwa he a vha a tshi ḓo ṱhogomelwa nga Eli. (1 Sam. 1:11) Naa vhukhakhi he ha vha vhu tshi itwa nga vharwa vha Eli ho vha vhu tshi tea u lugiswa? Ee, nga u ya ha tshifhinga, Yehova o vha ṱarafa. (1 Sam. 4:17) Fhedzi Mudzimu o fhaṱutshedza Hanna nga u mu ṋea murwa ane a pfi Samuele.—1 Sam. 1:17-20.

10. Khosi Davida o zwi sumbedza hani uri u fhulufhela vhaṅwe naho o fheṱiwa?

¹⁰ Naa no no vhuya na fheṱiwa nga khonani yaṋu ya tsini? Arali zwo ralo, ṱhogomelani tsumbo ya Khosi Davida. O vha e na khonani ya tsini ine ya pfi Ahitofele. Fhedzi musi Abesalomo murwa wa Davida a tshi lingedza u dzhiela khotsi awe vhuhosi, Ahitofele o tikedza Abesalomo. Zwenezwo zwi nga vha zwo vhaisa Davida vhukuma nge a vha a si tsha tikedzwa nga khonani yawe na nga murwa wawe. Fhedzi Davida ho ngo tendela u fheṱwa hawe hu tshi ita uri a si fhulufhele vhaṅwe. O bvela phanḓa a tshi fhulufhela khonani yawe i fhulufhedzeaho, Husai, we a si tikedze Abesalomo. Davida o vha e na zwiitisi zwi pfalaho zwa u fhulufhela Husai. Husai o vha o sumbedza uri u khonani ya vhukuma nga u vhea vhutshilo hawe khomboni a tshi itela u thusa Davida.—2 Sam. 17:1-16.

11. Muṅwe wa vhashumeli vha Nabali o sumbedza hani uri u fhulufhela vhaṅwe?

¹¹ Ṱhogomelani na tsumbo ye ra vhetshelwa yone nga muṅwe wa vhashumeli vha Nabali. Davida na vhanna vhe a vha e navho vho vha vha tshi tsireledza vhashumeli vha Muisiraele ane a pfi Nabali. Nabali o vha o pfuma vhukuma. Nga murahu ha tshifhinga, Davida o humbela Nabali uri a ṋee ene na vhanna vhe a vha e navho zwiḽiwa. Musi Nabali a tshi hana, Davida a sinyuwa vhukuma, a phetha nga ḽa uri u ḓo vhulaya vhanna vhoṱhe vhane vha vha muṱani wa Nabali. Mushumeli wa Nabali a vhudza Abigaili, mufumakadzi wa Nabali eneo mafhungo. Samusi onoyo mushumeli na ene o vha e muraḓo wa muṱa wa Nabali, o vha a tshi zwi ḓivha uri Abigaili ndi ene ane a nga vha tshidza. Nṱhani ha uri a shavhe, o fhulufhela uri Abigaili u ḓo lugisa eneo mafhungo. O vha a tshi  nga fhulufhela uri Abigaili u ḓo a lugisa ngauri muṅwe na muṅwe o vha a tshi zwi ḓivha uri Abigaili ndi mufumakadzi o ṱalifhaho. Zwe zwa itea nga murahu zwo sumbedza uri onoyo mushumeli o vha e na zwiitisi zwavhuḓi zwa u fhulufhela Abigaili. Abigaili o vha na tshivhindi a humbela Davida uri a si ite zwe a vha a tshi khou ṱoḓa u zwi ita. (1 Sam. 25:2-35) O fhulufhela uri Davida u ḓo vha khathutshela.

12. Yesu o sumbedza hani uri u fhulufhela vhafunziwa vhawe naho vho vha vha tshi khakha?

¹² Yesu o fhulufhela vhafunziwa vhawe naho vho vha vha tshi khakha. (Yoh. 15:15, 16) Musi Yakobo na Yohane vha tshi humbela Yesu uri vha wane vhuimo ha nṱha Muvhusoni wa Mudzimu, Yesu ho ngo humbula uri vha na zwiitisi zwi songo teaho zwa u shumela Yehova kana u vha bvisa uri vha si tsha vha vhaapostola vhawe. (Marko 10:35-40) Nga murahu, vhafunziwa vhawe vhoṱhe vho mu ṱutshela nga vhusiku he a farwa ngaho. (Mat. 26:56) Fhedzi Yesu o dzula a tshi vha fhulufhela. O vha a tshi zwi ḓivha uri vha na tshivhi, fhedzi o “dzula a tshi funa vhatevheli vhawe u swika a tshi fa.” (Yoh. 13:1) Musi Yesu a tshi vuswa, o ṋea vhaapostola vhawe vha 11 vha fhulufhedzeaho mushumo wa ndeme wa u ranga phanḓa kha mushumo wa u ita vhafunziwa na u ṱhogomela nngu dzawe. (Mat. 28:19, 20; Yoh. 21:15-17) O vha e na zwiitisi zwi pfalaho zwa u fhulufhela vhafunziwa vhawe vha re na tshivhi. Vhoṱhe vho shumela Yehova nga u fhulufhedzea u swika vha tshi lovha. Hanna, Davida, mushumeli wa Nabali, Abigaili na Yesu, vho ri vhetshela tsumbo yavhuḓi ya uri ri nga fhulufhela vhathu vha re na tshivhi.

13. Ndi mini zwine zwa nga ita uri zwi ri konḓele u fhulufhela vhaṅwe?

¹³ Naa no no vhuya na vhudza muṅwe mafhungo aṋu a tshiphiri, nga murahu na wana uri o a vhudza muṅwe muthu? Zwi nga ni vhaisa vhukuma. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini o no vhuya a vhudza muṅwe muhulwane mafhungo awe a tshiphiri a tshi fhulufhela uri ha nga a vhudzi vhaṅwe. Nga ḓuvha ḽi tevhelaho, mufumakadzi wa onoyo muhulwane o mbo ḓi founela onoyo wahashu wa tshifumakadzini a tshi khou mu ṱuṱuwedza. Zwa tou vha khagala uri onoyo muhulwane o vhudza mufumakadzi wawe eneo mafhungo a tshiphiri. Zwi tou vha khagala uri onoyo wahashu wa tshifumakadzini zwo mu konḓela uri a fhulufhele onoyo muhulwane. Fhedzi onoyo wahashu o ita zwithu zwavhuḓi nga u humbela thuso kha muṅwe. O vhudza muṅwe muhulwane eneo mafhungo nahone onoyo muhulwane o thusa onoyo wahashu uri a dovhe a fhulufhele vhahulwane.

14. Muṅwe wahashu o thuswa nga mini uri a dovhe a fhulufhele vhahashu?

¹⁴ Muṅwe wahashu o vha o sinyutshela vhaṅwe vhahulwane vhavhili lwa tshifhinga tshilapfu vhe a vha a tshi vhona u nga a nga si kone u vha fhulufhela. Fhedzi o mbo ḓi humbula nga ha zwiṅwe zwe muṅwe wahashu a zwi amba we a ri: “Saṱhane ndi ene swina ḽashu, hu si vhahashu.” Onoyo wahashu o humbulisisa nga ha eneo mafhungo na nga ha zwine a tea u zwi ita. Nga murahu ha musi o no humbela Yehova uri a mu thuse, o kona u ita mulalo na vhenevho vhahulwane.

15. Ndi ngani zwi tshi nga dzhia tshifhinga uri ri dovhe ri fhulufhele vhahashu? Ṋeani tsumbo.

¹⁵ Naa no no vhuya na xelelwa nga ndugelo tshivhidzoni? Zwenezwo zwi nga ni vhaisa vhukuma. Vho Grete na mme avho vho vha vhe Ṱhanzi dzi fhulufhedzeaho ngei Nazi Germany nga vho 1930 musi mushumo washu wo thivhelwa. Vho Grete vho vha vhe na ndugelo ya u thaiphela vhahashu kopi dza Tshiingamo. Fhedzi musi vhahashu vha tshi pfa uri khotsi a Vho Grete a vha takaleli ngoho, vho mbo ḓi dzhiela Vho Grete yeneyi ndugelo vha tshi shavha uri khotsi avho vha nga kha ḓi fheṱa tshivhidzo.  Fhedzi a zwo ngo fhelela henefho. Musi Nndwa ya Shango ya Vhuvhili i kati, vhahashu vho vha vha sa ṋei Vho Grete na mme avho kopi dza magazini nahone vho vha vha sa ambi navho musi vha tshi ṱangana navho tshiṱaraṱani. Zwenezwo zwo vhaisa Vho Grete lwe zwa vha dzhiela tshifhinga tshilapfu uri vha hangwele vhenevho vhahashu na u dovha vha vha fhulufhela. Nga u ya ha tshifhinga, vho zwi ṱhogomela uri Yehova u fanela u vha o vha hangwela na uri na vhone vha tea u vha hangwela. *

16. Ndi ngani ri tshi tea u shuma nga maanḓa uri ri dovhe ri fhulufhele vhahashu?

¹⁶ Arali no no vhuya na farwa nga nḓila i si yavhuḓi, ni tea u shuma nga maanḓa uri ni dovhe ni fhulufhele vhahashu. Zwi nga ni dzhiela tshifhinga, fhedzi zwi ḓo vha zwavhuḓi uri ni dovhe ni vha fhulufhele. Sa tsumbo, arali ra nga ḽa zwiḽiwa zwa ri lwadza, zwi nga ita uri ri ṱhogomele zwine ra zwi ḽa. Fhedzi a zwi ambi uri ri nga si tsha ḽa zwiḽiwa nga nṱhani ha uri zwiḽiwa zwikene zwo ri lwadza. Nga nḓila i fanaho, nga nṱhani ha uri muṅwe wahashu o ita zwithu zwe zwa ita uri ri si mu fhulufhele, a zwi ambi uri a ro ngo tea u fhulufhela vhahashu vhoṱhe, samusi ri tshi zwi ḓivha uri roṱhe ri na tshivhi. Arali ra dovha ra fhulufhela vhahashu, zwi ḓo ita uri ri takale na u ri thusa u pfesesa uri ndi mini zwine ra nga zwi ita uri roṱhe tshivhidzoni ri kone u fhulufhelana.

17. Ndi ngani u fhulufhelana zwi zwa ndeme nahone ri ḓo amba nga ha mini kha thero i tevhelaho?

¹⁷ Vhunzhi ha vhathu a vha fhulufhelani kha ḽino shango ḽa Saṱhane. Fhedzi ri nga fhulufhela vhahashu ngauri ri a vha funa na vhone vha a ri funa. Musi ri tshi fhulufhelana, zwi ita uri ri takale na u vha na vhuthihi zwino nahone zwi ḓo ri tsireledza musi ri tshi ḓo ṱangana na zwifhinga zwi konḓaho tshifhingani tshi ḓaho. Ni tea u ita mini arali muṅwe muthu o ita zwithu zwine zwa ita uri ni si mu fhulufhele? Lingedzani u dzhia zwithu nga nḓila ine Yehova a zwi dzhia ngayo, shumisani vhulivhisi vhu re Bivhilini, ni fune vhahaṋu na u guda kha tsumbo dzi re Bivhilini. Arali muṅwe muthu o ri vhaisa, ri nga kona u dovha ra mu fhulufhela. Musi ri tshi ita zwenezwo, ri ḓo vha na khonani nnzhi dzine dza ri “tikedza u fhira ṅwana wa mme.” (Mir. 18:24) A si vhahashu fhedzi vhane vha tea u shumela kha u ita uri ri vha fhulufhele, na riṋe ri tea u tshila nga nḓila ine ya ḓo ita uri vha ri fhulufhele. Kha thero i tevhelaho, ri ḓo vhona uri ri nga ita mini uri vhahashu vha ri fhulufhele.