1. Kii i ñunda le di nla bôdôl mut ñem?

 MUT ba mbôdôl ñem a yé mut nu a mboñ i yom a nkal, a podok maliga. (Tjémbi 15:4) Bôt ba nkon bé woñi i bôdôl nye ñem. Hala nyen di nsômbôl le lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm i tehe bés. Lelaa di nla boñ le ba bôdôl bés ñem?

2. Kii di nla boñ inyu boñ le bôt ba bôdôl bés ñem?

² Di nla bé énél bôt le ba bôdôl bés ñem. Bésbomede bon di nlama boñ le bôt bape ba bôdôl bés ñem. Bôt ba mbéna kal le bôdôl i yé kiki moni. U nla bana nwo len, u bana ha bé nwo yani. Bésbobasôna di mbôdôl Yéhôva ñem. Di nla bé waa bôdôl nye ñem inyule “mam momasôna a mboñ, di nla bôdôl mo ñem.” (Tjémbi 33:4, MN.) A gwé ngôñ le di nigle nye. (Éfésô 5:1) Di béñge ndémbél i bagwélél ba Yéhôva ba ba bi éba le ba nla bôdôl bo ñem kiki Yéhôva. Di pôdôl ki bilem bitan bi bi nla boñ le bôt ba bôdôl bés ñem.

3-4. Lelaa mpôdôl Daniel a bi éba le ba nla bôdôl nye ñem, ndémbél yé i nlama tinde bés i boñ kii?

³ Mpôdôl Daniel a bi éba le ba nla bôdôl nye ñem. To hala kiki Babilôn yon i bi kena nye minkôm. I ngéda a bi bol nyoo, a bi éba le a yé mut ba nla bôdôl ñem. Ba bi kônde bôdôl nye ñem i ngéda Yéhôva a bi hôla nye i kobol bieem bi Nébukadnézar, kiñe Babilôn. Lisañ jada, Daniel a bi legel Kiñe Nébukadnézar nwin u u bé lémél bé nye. A bi kal nye le Yéhôva a ta bé maséé ni i yom a mboñ. I kal nye i nya jam i, i bé bé bun, inyule Nébukadnézar a bé bep unup. (Daniel 2:12; 4:20-22, 25) I mbus ngandak nwii, Daniel a bi éba ki le ba kôli bôdôl nye ñem i ngéda a bi kobol matila ma bi pam i libap li ndap li kiñe Babilôn. (Daniel 5:5, 25-29) I mbus ngéda, yak Darius kiñe Média ni bôt ba bé mu i ane yé, ba bi yimbe le “Daniel a bééna libak li tôbôtôbô.” Ba bi kal le a “bé mut ba nla bôdôl ñem, a bé jôha bé ni bôlô yé, a bé bé to mut malôga.” (Daniel 6:3, 4) Di ntehe le yak baane ba ba bé gwélél bé Yéhôva, ba bi léba le Daniel a yé mut nu ba nla bôdôl ñem!

⁴ Ndémbél i Daniel i nlama tinde bés i badba mambadga mana: ‘Lelaa bôt ba ba ta bé Mbôgi Yéhôva ba ntehe me? Baa ba ntehe me kiki mut nu a  njôha bé ni bôlô yé ni mut nu ba nla bôdôl ñem?’ Inyuki di nlama badba mambadga mana? Inyule i ngéda di yé mut ba nla bôdôl ñem, hala a nti Yéhôva lipém.

5. Inyuki Hanania a bé mut ba nla bôdôl ñem?

⁵ I nwii 455 B.N.Y., i ngéda ngomin Néhémia a bi mal oñ lipénd li Yérusalem, a bé yéñ bôt ba nla bôdôl ñem inyu boñ le ba tééda tison i Yérusalem. Ikété bôt Néhémia a bi tep, wada a bé ñane nkum ndap le Hanania. Bibel i nkal le Hanania a bé “mut ba nla bôdôl ñem iloo ngandak bôt ipe, a konok ki bañga Nyambe woñi.” (Néhémia 7:2) Kiki Hanania a bé gwés Yéhôva a konok nye woñi, jon a bé jôha bé ni bôlô yé. Ibale yak bés di gwé bilem bi, bôt ba ga bôdôl bés ñem ntôñ u Yéhôva.

6. Lelaa Tikikô a bi éba le a yé toi liwanda li ñôma Paul?

⁶ Di béñge ndémbél i Tikikô, nu a bé liwanda li ñôma Paul. I ngéda Paul a bé i mok, Tikikô nu Paul a bi sébél le “ngwelnson nu maliga” nyen a bé hôla nye. (Éfésô 6:21, 22) Paul a bi ep nye le a kee a ti lôk kéé i Éfésô ni i Kôlôsé bikaat ni i lédés bo. Tikikô a bé kiki lôk kéé i i nhôla bés i lédés hémle yés i len ini.​—Kôlôsé 4:7-9.

7. Lelaa mimañ ni bahôla nson ba ñéba le ba yé bôt di nla bôdôl ñem?

⁷ I len ini, di yé maséé i ba ikété likoda ni mimañ ni bahôla nson ba di nla bôdôl ñem. Kiki Daniel, Hanania ni Tikikô, ba njôha bé ni bôlô yap. I ngéda di nke likoda li ñem sonde, di nyi le ba nkap minkwel nwominsôna loñge. Mimañ mi yé maséé ngandak i ngéda lôk kéé i i nkôs minkwel i nkôôba nwo i lôôs ki nwo loñge. Kiki hihéga, i ngéda di naña bôt i likoda li mamélél ma sonde, di nkon bé woñi le bebek i mankéé ba nti nkwel a nhôya kôôba wo. Di nyi ki le di ga bana bikaat bi bi mbéda bés inyu likalô. I lôk kéé i, i ntééda bés loñge. Di nti Yéhôva mayéga inyu jam li. Ndi, kii di yé le di boñ inyu boñ le bôt ba bôdôl bés ñem?

8. Tolakii di ntôñ lôk kéé yés, kii di nlama bé boñ? (Bingéngén 11:13)

⁸ Di ngwés lôk kéé yés, di ntôñ ki bo. Ndi di nlama bé jôp i mam map. I hiai hi bisu, ngim bikristen i bé bôt ba hilégé, ba hak manyo map i mam ma bôt bape, ba podok ki mam ba nlama bé pot. (1 Timôtéô 5:13) Di boñ bañ kiki bo. Hégda le mut a nkal we jam jé, a añle we le u kal bañ jo mut numpe. Kiki hihéga, sita yada i nla kal we le i nkon tole i gwé ndutu ipe. A añle we le u kal bañ mut numpe i jam li. U nlama nôgôl nye. * (Añ Bingéngén 11:13.) Nano di béñge ngim mam di nlama bé yelel.

9. Kii hiki mut ikété lihaa a nlama boñ inyu boñ le ba bôdôl nye ñem?

⁹ Ikété lihaa. Mut nye ki nye a nlama bé pémés mam ma lihaa i mbédgé. Kiki hihéga, i nla pam le ngim sita maboñok mé ma nôlha nlôm, baa a nke a kal  bôt bape i mam ma, a yik le hala a nla boñ le nwaa a wo nyuu? Heni! Kiki a ngwés nwaa wé, a nlama bé boñ jam jo ki jo li li yé le li babaa nye. (Éfésô 5:33) To boñge, mut a nlama bé yan bo. Bagwal ba nlama yi hala. To bon bap ba mboñ dihôha, ba nlama bé kal bôt bape, tiga le bon bap ba wo nyuu. (Kôlôsé 3:21) Boñge ba ñéba le ba gwé pék, i ngéda ba mpot bé mam ma lihaa i mbédgé inyule hala a nla wéha bagwal bap nyuu. (Ndiimba Mbén 5:16) I ngéda hiki mut ikété lihaa a njo sañ inyu boñ le mam map ma pam bañ i mbédgé, hala a nlédés maada ikété lihaa.

10. Kii bañga liwanda i nlama boñ? (Bingéngén 17:17)

¹⁰ I ngéda di yé liwanda ni mut. Ngim mangéda, di yé di bana ngôñ i kal mawanda més ngim jam. Ndi hala a ta bé jam li ntomb. Bebek le di meya bé di nyible bôt ñem. Tole di nkon woñi le ba yé le ba kal bôt i jam di nkal bo. Ndi, di yé maséé i bana liwanda li li nyelel bé i mam di nkal nye, a yé “bañga liwanda.”​—Añ Bingéngén 17:17.

11. (a) Lelaa nwaa mañ a nla éba le a yé mut ba nla bôdôl ñem? (b) Bimbe biniigana di ñôt mu ndémbél i mañ u u yé ni lihaa jé, a ma mal hôla ngim mankéé i likoda? (Béñge titii.)

¹¹ Ikété likoda. Mimañ mi mi nyelel bé mam ma lôk kéé mi yé “lisolbene ikolba béba mbebi, yak homa lisôô” inyu lôk kéé. (Yésaya 32:2) Di nla kal bo mam més ibabé i kon woñi le ba nke i yelel mo. Di nla bé to nyégsa bo le ba kal bés mam ma lôk kéé. Di nkônôl yak baa ba mimañ maséé inyule ba ntinde bé balôm bap i kal bo i mam ba nlama bé yi. I pot maliga, i ngéda nwaa mañ a nyi bé mam ma lôk kéé i bôda ni i bôlôm, hala a yé loñge inyu yé. Sita  yada i i yé nwaa mañ yon i kal le: “Me yé maséé i ngéda nlô wem a nkal bé me i ngéda a nke i yuuga ngim mankéé inyu lédés nye tole inyu ti nye mahôla. A kal bañ to me jôl jé. Me gwé bé ngôñ le a bééga me ngim mbegee i me nla bé begee. Hala a mboñ le me nla kwel ni lôk kéé yosôna i likoda ibabé i kon woñi. Me nyi ki le i ngéda me nkal nlô wem ngim jam, a nke bé i añle jo bôt bape.” Ndi bésbobasôna di gwé ngôñ le bôt ba bôdôl bés ñem. Kii i nla hôla bés? Di béñge mam matan.

12. Inyuki di yé le di kal le gwéha yon i mboñ le lôk kéé i bôdôl bés ñem? Ti hihéga.

¹² Gwéha yon i ntinde bés i bôdôl bôt ñem. Yésu a kal le mambén ima ma bisu ma yé le di gwés Yéhôva ni mut wés libôk. (Matéô 22:37-39) Kiki di ngwés Yéhôva, jon di njo sañ inyu boñ le kiki bôt ba mbôdôl nye ñem, ba bôdôl yak bés ñem. Kiki di ngwés lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm, di nyelel bé i mam ba nkal bés. Di pot bañ mam map i mbédgé inyule hala a nla nôgha bo njôhge, tole hala a nla nwéha bo nyuu.​—Yôhanes 15:12.

13. Lelaa suhulnyuu i nla boñ le bôt ba bôdôl bés ñem?

¹³ Suhulnyuu i mboñ le bôt ba bôdôl bés ñem. I ngéda di gwé suhulnyuu, di nyéñ bé i éba le bés bon di yé bôt ba bisu i yi mam ma likoda. (Filipi 2:3) Di nyéñ bé to unda lôk kéé le di nyi ngim mam i di nlama bé pot kiki bo le di nyi iloo bo. Suhulnyuu i nhôla yak bés le di niiga bañ mam ma ma ta bé i Bibel tole i bikaat bi ntôñ.

14. Lelaa pék i nla boñ le bôt ba bôdôl bés ñem?

¹⁴ I ngéda di gwé pék, di nyi le “ngéda i [yé inyu] mom nwee ni ngéda i pot.” (Ñañal 3:7) Ngim mangéda i nseñ i yé le mut a mom nwee iloole a pot. Inyu hala nyen kaat Bingéngén 11:12 i nkal le: “Mut a ntibil yi a mom nwee.” Kiki hihéga, mañ wada u u ma sal ngandak ntôñ u Yéhôva, u mbéna ke i hôla makoda ma ma gwé mandutu. Mañ umpe u nkal le: “I mankéé nu a ta a yeelak bé mam ma makoda mape.” Hala a bi boñ le mimañ mi mi yé nlélém likoda ni i mañ u, mi ti nye lipém. Ba nyi le a ta bé le a kal bôt bape mam map.

15. Ti hihéga hi hi ñéba le i ngéda di mpot maliga bôt ba mbôdôl bés ñem.

¹⁵ I ngéda di mpot maliga, bôt ba mbôdôl bés ñem. I ngéda mut a mpot maliga, di mbôdôl nye ñem inyule di nyi le a ta bé le a kal bés bitembee. (Éfésô 4:25; Lôk Héber 13:18) Hégda le, u gwé ngôñ i hôlôs likeñge joñ inyu niiga. U ke u kal mut le a emble nkwel woñ, a ti ki we maéba inyu boñ le u hol. Njee u nla bat i nya jam i? Mut nu a nkal we i yom u gwé ngôñ i nok tole mut nu a nkal we maliga? Wemede u nyi ndimbhe. Bibel i nkal: “Ngôndga mbamba i yé loñge iloo gwéha i sôli. Mbabaa i liwanda i ñunda maliga mé.” (Bingéngén 27:5, 6) I ngéda liwanda jés li nti bés maéba, ma yé le ma lédél bés i nok. Ndi i mbus ngéda ma ga hôla bés.

16. Kii kaat Bingéngén 10:19 i nkal inyu jam li hôtnyuu?

¹⁶ Ibale di nsômbôl le bôt ba bôdôl  bés ñem di nlama bana hôtnyuu. I ngéda di gwé hôtnyuu, di nyelel bé i jam ba nkal bés le di pot bañ. (Añ Bingéngén 10:19.) Di gwé ngôñ ni hôtnyuu ngandak i ngéda di yé i internet. Ibale di nyoñ bé yihe, di nla yoba, di bambal ngim jam i i yé le bôt ba kôli bé yi. I ngéda di mal tjam ngim nwin i internet, di nla bé sôña le bôt ba gwélél i nwin u kiki ba ngwés to sôña le u boñ bôt bape béba. Hôtnyuu i nhôla ki bés le di pot bañ i ngéda baoo bés ba nsômbôl tinde bés i yelel mam ma ma nla boñ lôk kéé yés béba. Di nlama boñ hala téntén i ngéda bisônda bi mbat bés mambadga i het ba nsôña nson wés. Ha i ngéda i, ni mangéda mape ki, di nlama “kañ nyo [wés] ni nkôô.” (Tjémbi 39:2) Too di yé ni bôt bés ba lihaa, mawanda més, lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm tole ni bôt bape, di nlama boñ le ba bôdôl bés ñem. Inyu boñ le ba bôdôl bés ñem, di nlama bana hôtnyuu.

17. Kii hiki wada wés a nla boñ inyu boñ le di bôdlana ñem?

¹⁷ Di nti Yéhôva mayéga hala kiki a bi leege bés munu lihaa jé i het lôk kéé i ngwéhna i mbôdlana ki ñem! Bésbobasôna di nlama boñ le lôk kéé i bôdôl bés ñem. Ibale di ñunda gwéha, suhulnyuu, pék, maliga ni hôtnyuu, di ga bôdlana ñem. Di nlama bé waa sal inyu bôdlana ñem. Di nigle Yéhôva Nyambe wés inyu boñ le bôt ba bôdôl bés ñem.