1. Nji txani txi m’thu wo thembeka a txi mahako?

 M’THU wo thembeka a ti karatela ku hetisisa ati a thembisako ni kuwomba-womba ditshuri. (Mas. 15:4) Vathu va tiziva ti to va nga mthemba. Athu hi lava ti to vanathu ve tipfisa toneto ngu ngathu. Nji txani txi nga hi vhunako ti to hi va vo thembeka?

2. Ngu tihi ti Jehovha a ti emelako kwathu?

² Kha hi nge sinzisi vamwani ti to ve hi themba. Kuthembeka wo ku sakulela. Ku taliswa kuwombwa to kuthembeka kufana ni male. Ta karata kuthumela male u yi mana kambe u txi za u txi yi txha yi gumile. Jehovha wa maha totshe ti to e thembeka kwathu. Ene a na mbi thuka e maha txilo a txi txi no hi maha hi leka ku mthemba. Nguko “mithumo yakwe yi komba kuthembeka kwakwe.” (Mas. 33:4) Ene a emela ti to hi mu etetela. (Vaef. 5:1) He bhuleni ngu sikombiso sa malanda a Jehovha aya ma nga mu etetela me kombisa to ma thembeka. Hi na tshumela hi bhula ngu 5 wa tifanelo ati ti nga hi vhunako to hi va vo thembeka.

3-4. Dhaniyeli a ti kombisile kutxani to i ti m’thu wo thembeka? Eto ti hi susumetela to hi ti wotisa txani?

³ Mprofeti Dhaniyeli a hi vekete txikombiso txa txinene txa kuthembeka kwakwe. Hambi mkama wu a nga tekwa kota khumbi e yiswa Bhabhilona ene a sakulete ku va ni nduma ya yinene kota m’thu wo thembeka. Mbimo yi Jehovha a nga mvhuna to e txhamusela mloro wa Nebhukodhonosori nduma yakwe yi engetelekile. Dikhambi dimwani ti lavile ku Dhaniyeli  e gela Mkoma ti to simaho sakwe si si tsakisi Jehovha, ni ku thenga yoneyo yi henyisile Mkoma. Eto ti lavile txibindi ka Dhaniyeli ngu ko Mkoma i ti si nga m’thu wo tshuketeleka! (Dhan. 2:12; 4:20-22, 25) Ngu kutsimbila ka malembe Dhaniyeli a tshumete e ziwa kota m’thu wo thembeka mbimo yi a nga txhamusela timhaka ta msisalo ati ti nga ti bhatwe ka diseta khe Bhabhilona. (Dhan. 5:5, 25-29) Msana keto Dhariyo wa lixaka la Vamedhi kumweko ni vafumeli kulowe ni vona va tumbute ti to Dhaniyeli ati ni “moya wa wunene.” Vona va txi ti ziva ti to Dhaniyeli “a ti thembekile [ni ku] kwakwe kha kwa maneka wubihi mwendo mnandu.” (Dhan. 6:3, 4) Ngu ditshuri hambi vafumeli va mafu va txi ti ziva ti to mkhozeli wuwa wa Jehovha i di wo thembeka!

⁴ Mbimo yi hi alakanyisisako ngu txikombiso txa Dhaniyeli ti nga va ta tinene ku ti wotisa tiya: ‘Ngu yi hi nduma ayi ni ziwako ngu yona ngu vathu va i singako Tifakazi? Ni ziwa kota m’thu wu a hetisako wutixamuleli wangu ni ku va wo thembeka?’ Ngu kutxani i di ta tinene ku ti wotisa siwotiso siya? Nguko ngako hi txi va vathu vo thembaka hi yisa wudhumo ka Jehovha.

5. Ngu kutxani Hananiya a nga ti ziwa i di wo thembeka?

⁵ Ngu dilembe da 455 A.E.C., mbimo yi Mfumeli Nehemiya a nga heta kuwuseta maguma ya Jerusalema a lavile wamwamna awu a di no khatalela didhoropa. Hagari ka vo tala, Nehemiya a sawute Hananiya i nga ti wa hombe wa mkhokhola wa Jerusalema. Bhiblia yi womba ti to Hananiya i ti “wamwamna wo thembeka,  wo thava Txizimu, kupinda vo tala.” (Neh. 7:2) A ku Hananiya a nga ti randa Jehovha ni kuthava ku mu henyisa ati txi tekela ha msungo txiavelo tximwani ni tximwani atxi a nga ti ningwa. Ngako nathu hi di ni tifanelo tiya ti na hi vhuna ku hi va vo thembeka ka mthumo wathu ka Jehovha.

6. Tikiko a ti kombisile kutxani to i ti mngana wo thembeka wa Paulo?

⁶ Wona txikombiso txa Tikiko mthumi kulowe wa Paulo. Mbimo yi Paulo a nga ti jele ati themba Tikiko aha ko za e womba ti to i ti wo ‘thembeka mthumoni ka Mkoma.’ (Vaef. 6:21, 22) Paulo a kombisile ti to a ti mu themba Tikiko, i si nga ngu ku a nga mu kombela ti to e heleketa mapasi ka vanathu va Efesu ni Kolosa dwe, kambe ene a tshumete e kombisa ku mthemba ngu ku mu kombela ti to e ya tsanisa vanathu vale. Vavamna va likholo ni vo thembeka ava va khatalelako silaveko sathu sa moya nyamsi va tekelela txikombiso txa Tikiko.—Vakl. 4:7-9.

7. U nga gonda txani ka kuthembeka ka madhota ni malanda a wuthumeli a dibanza dako?

⁷ Nyamsi ha ma bonga ngutu madhota ni malanda a wuthumeli o thembeka. Kufana ni Dhaniyeli, Hananiya, ni Tikiko ona ma wu tekela ha msungo wutixamuleli wa ona. Ngu txikombiso, mbimo yi hi xalelako mitshangano ya hagari ka divhiki kha hi kana-kani ti to sotshe siavelo si ningetwe ka vanathu. Madhota ma bonga ngutu ngako vanathu va txi si lulamisela kwati siavelo sawe ni ku si veka kwati. Ngu txikombiso kha hi thuki hi thava kuramba txigondo txa Bhiblia ti to txi ta xalela mitshangano ya magwito ka divhiki ngu kuthava to kutilava mwanathu wu aku ni mwomba-wombo wa hakubasani a divate to ngene a no wu veka. Ni ku ha tsaniseka ti to mabhuku ya hi ma lavako ku ma thumisa ka mthumo wo txhumayela hi na ma mana. Ngu ditshuri vanathu va hi khatalela ni ku ha mu bonga ngutu Jehovha ngu toneto. Ngu tihi tinzila ti hi nga kombisako ngu tona to ha thembeka?

8. Ngu tihi ati hi fanelako ku ti maha ngako mwanathu a txi hi gela txihunja? (Mavingu 11:13)

⁸ Athu ha va randa vanathu ni ku hi va navelela tatinene. Hambi keto hi fanete ku dinganisela hi xonipha sihunja sawe. Vamwani ka dibanza da Makristu o khata va ti ni siwomba-womba sa kulenga vamwani. Ve ti maha va landuli va timhaka ta wutomi wa vane, “ve womba-womba ngu ti ti si faneliko kuwombwa.” (1 Tim. 5:13) Athu kha hi lavi kufana navo. Ti nga maha m’thu e kugela mhaka yo kari a txi emela ti to yi na gwitela kwako. Ngu txikombiso mwanathu wa txisikati a nga kubhulela mayelano ni mpando wo kari awu a ku nawo mwendo sikarato simwani si a wonisanako naso e gwita e kukombela ti to u si bhuleli vamwani. Ka mhaka yoneyo hi fanete kuxonipha txihunja txakwe. * (Lera Mavingu 11:13.) Konku he bhuleni ngu siemo simwani asi ti lavako ti to hi veketa sihunja.

9. Siro sa mwaya si nga kombisisa kutxani to sa thembeka ha mwayani?

⁹ Ha mwayani. Mmwani ni mmwani ha mwayani a ni wutixamuleli wo veketa ati i ku txihunja txa mwaya. Ngu txikombiso ti nga maha mwanathu wa txisikati a di ni mkhuva wo kari awu wu si tsakisiko mwamna wakwe. Ina mwamna wakwe a nga bhulela vamwani kasi ku e mu xowokisa? Nadha. Ene wa mu randa msikati wakwe ni ku kha na ku maha ati ti mu  henyisako. (Vaef. 5:33) Vanana ni vona va lava kuñolwa ngu nzila ya txixonipho, vaveleki va fanete ve ti ziva toneto. Vona kha va fanela kuxowokisa vanana vawe ngu kuwombetela tiphazamo tawe ka vamwani. (Vakl. 3:21) Vanana ni vona ti lava ku ve ziva kuveketa ati i ku sihunja ngu kwa mbi teka ta ha mwayani ve ya gela vamwani hahanze kasi kudhanisa siro sa mwaya. (Dhewut. 5:16) Ngako votshe va txi veketa sihunja sa mwayani, mwaya wu na tsana.

10. Hi nga maha txani to hi va vangana va ditshuri? (Mavingu 17:17)

¹⁰ Ka vangana. Ku ni mbimo yi hi no navela kubhulela mngana wathu a ti hi ti pfisako tona. Mbimo yimwani eto kha ti hehuki. Ti nga maha hi sa tolovela kugela vamwani ta mbiluni, se ti nga hi panda ngako hi txo ziva to ene atiya bhulela vamwani ti hi nga mu gela. Kambe ha tsaka ngako m’thu a txi veketa a ti hi nga mu bhulela. Ene a nga va “mngana” wa ditshuri.”—Lera Mavingu 17:17.

11. a) Madhota ni vasikati vawe va kombisisa kutxani to va thembeka? b) Hi gonda txani ngu didhota dile ka nzila yi di veketako ngu yona sihunja sa dibanzani ni sa mwayani? (Wona mfota.)

¹¹ Dibanzani. Madhota aya ma ziwako ngu kuveketa sihunja ‘njivhikelo txo vhikela moya’ ka vanathu. (Isaya 32:2) Athu ha ti ziva to hi nga va gela timwani ni timwani hi txi themba to va na mbi gela mmwani m’thu. Kha ha fanela ku sinzisa madhota to me hi gela sihunja sa vamwani. Hi tshumela hi bonga aku vasikati va madhota va si sinzisiko vavamna vawe ti to ve womba timhaka ti ti si va lumbiko. Ngu ditshuri i kateko aku vasikati va madhota va si gelwiko ngu vamna vawe timhaka ta vanathu. Msikati mmweyo wa didhota a wombile tiya: “Na bonga a ku mwamna wangu a si ni geliko timhaka mayelano ni vanathu ava a va mahelako maendo a wudyisi ni va va lavako txivhuno ngu didhawa da moya. Ene kha ni geli hambi matina awe. Na tsaka aku a si ni nemetiko ngu timhaka ti si ni lumbiko, nguko ni si na kumaha txilo ka tona. Se na  themba to ni nga gela matipfelo angu mwamna wangu ni txi tsaniseka ti to kha na mbi gela mmwani.” Ngu ditshuri hotshethu hi lava kuziwa ngu kuthembeka. Ngu tihi tifanelo ati ti nga hi vhunako ku hi va vo thembeka? A hi bhuleni ngu 5 wa tona.

12. Ngu kutxani hi nga wombako to lirando ditshina da kotshe kuthembeka? Ningela txikombiso.

¹² Lirando ngu dona ditshina da kotshe kuthembeka. Jesu a wombile ti to sirumo simbidi sa hombe ngu randa Jehovha ni vaakelani. (Mat. 22:37-39) Ngu txikombiso lirando lathu ngu Jehovha li hi susumetela ku hi etetela txikombiso txakwe txo thembeka. Lirando ngu vanathu li hi susumetela ku hi xayisa sihunja sawe. Athu kha hi lavi kuthuka hi hangalasa timhaka ti ti no va henyisa, ku va xowokisa mwendo ku va pfisa kupanda.—Joh. 15:12.

13. Kutiveka hahatshi ti hi vhunisa kutxani ti to hi va vo thembeka?

¹³ Kutiveka hahatshi ti na hi vhuna to hi va vathu vo thembeka. Mkristu wu a ti vekako hahatshi kha lweli kukombisa ka vamwani to ngene wo khata kuziva ma novhidhadhe. (Vaf. 2:3) Ene kha lavi kukomba vamwani ti to wa ziva timhaka ati i ku sihunja hambi a si ti wombi. Kutiveka hahatshi kutshumela ku hi vhikela ti to hi si hangalasi mawonelo athu ka timhaka to kari ati ti si wombwiko ka Bhiblia mwendo ka mabhuku athu.

14. Kupfisisa ku nga hi vhunisa kutxani to hi va vo thembeka?

¹⁴ Kupfisisa kuvhuna Mkristu ti to e ziva “mbimo ya kumalala, ni mbimo ya kuwombawomba.” (Ekl. 3:7) Ka midhawuko yimwani ku taliswa kuwombwa to “kuwomba-womba i silivhela kasi kumalala i nzalama.” Ti wombako ti to ka mbimo yimwani i tshuku ku malala kupinda kuwomba-womba. Ngu toneto, Mavingu 11:12 yi wombako tiya: “Awule a ku ni mapimo o malala.” Alakanyisisa ngu txikombiso txiya. Didhota dimwani di talisa kukombelwa ti to di vhuneta ka mabanza aya ma mananako ni sikarato. Madhota kulowe ma womba tiya ngu dona: “Ene wa tiwonela a si thuki e womba-womba ngu timhaka ti lumbako dibanza do kari ka mabanza mamwani.” Kupfisisa kumaha to didhota donedo di xonipwa ngu madhota mamwani aya ma thumako kumweko kota mmidi wa madhota. Vona va tsaniseka to kha na mbi thuka e hangalasa timhaka ti va bhulako kota mmidi wa madhota.

15. Ningela txikombiso atxi txi kombako ti to u txi womba-womba ditshuri u nga thembwa ngu vamwani.

¹⁵ Kuwomba-womba ditshuri nji mwani txi no hi vhuna ku va vathu vo thembeka. M’thu wo womba-womba ditshuri ha mu themba nguko ha ti ziva ti to kha hembi. (Vaef. 4:25; Vaheb. 13:18) Ngu txikombiso, alakanya u txi lava kutshukwatisa wusikoti wako wo gondisa. Mbimo yi u lulamiselako txienge txako, u nga kombela mwanathu mmwani ti to e kuengisela kasi ku e kuvhuna a ha ti lavako u tshukwatisa kona. Se ngu wuhi wu u nga kombelako ti to e kuvhuna, ina u nga kombela m’thu wu a no kugela ti ti no kutsakisa mwendo u na kombela awu a no kugela ati i ku ditshuri? Xamulo yi hakubasani. Bhiblia yi womba tiya: “I txhuko kukawukwa ha kubasani, kupinda lirando lo zumba kusisalani. Kudawiswa ngu mngana i txhuko.” (Mav. 27:5, 6) Hambiku ditshuri di pandako, txivhuno atxi hi nga ningwako ngu mngana wathu thomba ayi yi no hi vhuna mbimo yotshe.

16. Dibhuku da Mavingu 10:19 di ti kombisisa kutxani ti to kutiñola nda lisima?

¹⁶ Kutiñola kha ku sali msana ngako hi txi lava kuthembwa ngu vamwani. Fanelo yiya yi na hi vhuna ti to hi vhala txisofu ngako hi txi  dukeka kuwomba timhaka tiya i ku txihunja. (Lera Mavingu 10:19.) Kutiñola kwathu ku nga dukeka ngako hi txi thumisa internet. Ngako hi si ti woneli hi nga hangalasa mhaka yiya i ku txihunja ka vathu vo tala na hi sa ti emela. Mati ma txi thekela kha ma rolelwi. Ngako hi txi hangalasa timhaka tiya i ku txihunja ka internet kha hi nga ni nzila yo kontrolara ati vamwani va no ti thumisisa tona mwendo kukontrolara tximoko txi hi nga vako hi di txi mahile. Kutiñola ti nga tshumela ti hi vhuna ngako vakaneti va txi zama ku hi sinzisa ti to hi dhoda timhaka ti i ku sihunja ati ti no veka ha phangoni vanathu. Eto ti nga humelela ngako hi di ñotwe hi ya thethiswa ngutu-ngutu ka makhalo a ya mthumo wathu wu tsimbiswako mwendo wu nga emiswa. Se ka txiemo txonetxo ni ka simwani ti na lava hi thumisa ditshina da milayo da Bhiblia do hi ‘xayisa txisofu txathu ngu matomu.’ (Mas. 39:1) Ta laveka ku hi thembeka hambi i di ku veketa sihunja sa mwaya, sa vangana hambi ni sa vanathu. Ti to hi va vathu vo thembeka hi fanete kutiñola.

17. Hi nga maha txani ti to ku va ni moya wo thembana dibanzani kwathu?

¹⁷ Ha mu bonga Jehovha ngu kuva a di hi vekile hagari ka vanathu va ha mafuni kotshe i ku vathu ava va ku ni lirando ni kuthembeka! Hotshethu hi ni wutixamuleli wo sakulela kuthembwa ngu vanathu. Mmwani ni mmwani wathu a fanete ku tikarata ti to e kombisa lirando, kutiveka hahatshi, kupfisisa, kuwomba-womba ditshuri ni kutiñola. Eto ti na maha ti to dibanzani ku va ni moya wo thembana. Kusakulela kuthembeka nga ditshiku ni ditshiku. Hi lava kuetetela Jehovha Txizimu ngu kusimama hi kombisa ti to ha thembeka.