1. Matu tjiwa vi kutja matu yenene okukara nongamburiro momundu kaaṋi ngo?

 OMUNDU omuṱakame u kondja okuyenenisa omakwizikiro we nu u hungira ouatjiri. (Eps. 15:4) Ovandu ve yenena okuṱaṱera ku ye. Eṱe tu vanga kutja ovakambure ovakwetu ve kare noumune otja imbwo ohunga na eṱe. Ovikwaye mbi matu yenene okutjita kutja ve kare nongamburiro mu eṱe?

2. Omomuano uṋe mu matu yenene okuraisa kutja oweṱe ovaṱakame?

² Eṱe kamaatu yenene okuṋiṋikiza varwe okukara nongamburiro mu eṱe. Matu sokuraisira varwe kutja mave yenene okukara nongamburiro mu eṱe. Ongamburiro i ri tjimuna ovimariva. Ouzeu okuimuna nu oupupu okuipandjarisa. Jehova tjiri we tu raisira kutja matu yenene okukara nongamburiro mu ye. Eṱe aruhe matu yenene okukara nongamburiro mu ye, mena rokutja ‘oviungura vye avihe ovyo oviṱakame.’ (Eps. 33:4) Nu eye u undjira ko kutja tu horere ku ye. (Ef. 5:1) Ngatu tare kovihorera tjiva vyovakarere va Jehova mba horera ku Ihe yawo womeyuru, nu mba raisa kutja ovaṱakame. Nu wina matu katara kovikaṋena vitano mbi mavi tu vatere okurira ovaṱakame.

3-4. Omomuano uṋe omuprofete Daniel ma raisa kutja omuṱakame nu iho matji tjiti kutja tu ripure oveni omapuriro yeṋe?

³ Omuprofete Daniel wa raisa otjihorera otjiwa tjouṱakame. Nandarire kutja wa twarerwe kouhuura koBabilon, eye wa raisa  kutja omundu owo mu mave yenene okukambura. Ovandu va kara nongamburiro mu ye tjinene indu tja mangurura oturoto twOmbara ya Babilon Nebukadnesar nombatero ya Jehova. Otjikando tjimwe, Daniel aa sokukaraera ombara kutja Jehova kaari nohange na ye, noyo kaya ri ombuze ombwa okuraera ombara. Daniel aa hepa ouvanḓe okutwara ombuze ndjo, mena rokutja Nebukadnesar wa ri omundu ngwa ri otjindandi. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Kombunda yozombura ozengi, Daniel wa raisa ouṱakame we rukwao indu tja mangurura ombuze ndja tjangerwe kekuma rondjuwo youhona moBabilon. (Dan. 5:5, 25-29) Nu kombunda wina, Darius Omumedi novakuramene po ve, va muna kutja Daniel wa ri “onongo tjinene.” Owo va muna kutja Daniel wa ri “omuṱakame nu tjinga iya ha tjiti otjiṋa tjoposyo poo otjihasemba.” (Dan. 6:3, 4) Nandarire ovanane wovanavisenginina va muna kutja mave yenene okukara nongamburiro momukarere wa Jehova ngwi.

⁴ Otja tji matu ripurire ko oukoto kotjihorera tja Daniel, matu yenene okuripura oveni omapuriro nga: ‘Hapo mbi tjiukwa otjomundu ngu ri vi i yovandu mbe he ri Ovahongonone va Jehova? Mbi tjiukwa otjomundu ngu yenenisa omerizirira we, ovandu mu mave yenene okukambura mo?’ Ongwaye tji twa sokuripura oveni omapuriro omananḓengu nga? Omena rokutja ouṱakame wetu u eta ohiviro ku Jehova.

5. Ovikwaye mbya vatera Hananja kutja ma varwe otjomundu omuṱakame?

⁵ Kombunda ya indu Omunane ohongora Nehemia tja tungurura otumbo twa Jerusalem mombura ndji 455 K.O.Z., eye wa paha  ovarumendu ovaṱakame mbu mave tjevere otjihuro nawa. Umwe wovarumendu mba wa ri Hananja ngwa ri Omuhongore wotjiṱunga. Ombeibela i tja Hananja “wa ri omurumendu omuṱakame, nu ngwa ri nondira ku Ndjambi pu avehe.” (Neh. 7:2) Orusuvero ndwa ri na ro ku na Jehova nondira yokumuhihamisa, vye mu hinga kutja ma ungure otjiungura atjihe tja pewa nombango aihe. Ovikaṋena mbyo wina mavi tu vatere kutja varwe ve yenene okuṱaṱera ku eṱe motjiungura tja Mukuru.

6. Tikikus wa raisa vi kutja epanga eṱakame komuapostele Paulus?

⁶ Ngatu tare kotjihorera tja Tikikus, ngwa ri omurumendu omukambure omuapostele Paulus ngwaa kambura mo. Indu Paulus tja ri omukamburwa ponganda, eye aa ṱaṱere ku Tikikus nu wa tja ‘omukarere omuṱakame.’ (Ef. 6:21, 22) Paulus wa ri nongamburiro mu ye okuvasisa otutuu kovakambure moEfesus na Kolose, nu wina wa ri nongamburiro kutja me ve tunduuza nokuvehuhumiṋa. Tikikus u tu zemburukisa ovarumendu ovaṱakame mbe tu vatera okutunga oupanga wetu ku na Jehova.—Kol. 4:7-9.

7. Ovikwaye mbi mo yenene okurihonga ohunga nouṱakame okuza kovanene novavatere vombongo?

⁷ Ndino tu raisa ondangi kovanene novavatere vombongo ovaṱakame. Tjimuna Daniel, Hananja na Tikikus, owo ve vara omerizirira wawo pondondo yokombanda. Otjotjihorera, indu tji tu ri pombongarero yomokati kotjivike, eṱe tu tjiwa nawa kutja oviṋa avihe vya rongerisiwa rukuru. Ovanene vombongo ve tjaterwa indu ovakambure ovakwetu tji va rongerisa nokuyandja otupa tu va pewa pombongarero yombongo. Nu wina indu eṱe tji twa ṋanga ovahongwa vetu vOmbeibela kombongarero ndji tjitwa monavyeka, eṱe tu tjiwa nawa kutja mape kara omuyandje wehungi. Tu tjiwa nawa kutja omambo ngu matu hepa motjiungura tjokuzuvarisa maye kara po. Ovarumendu ovaṱakame mba ve tu tjevera nawa nu tu nondangi kutja Jehova we tu pa ovarumendu mbo. Omomiano viṋe mu matu yenene okurira ovaṱakame?

8. Omomuano uṋe mu matu raisa ondengero indu tji matu raisa onḓero mu varwe? (Omiano 11:13)

⁸ Twa suvera ovakambure ovakwetu nu tu nonḓero mu wo. Posi ya, matu sokuraisa ondengero koviṋa mbi ve hi nokuvanga kutja vi tjiukwe. Tjiva mombongo yeserewondo etanga va ri ‘ovanazohukutu, nu aave ritwa moviṋa, mbi he ri ovyawo amave hungire ovina, mbi ve ha sere.’ (1 Tim. 5:13) Eṱe tjiri katu vanga okukara tjimuna wo. Ngatu tje, omundu we tu raere otjiṋa nu e tu ningire kutja atu ha raere varwe. Otjotjihorera, omukazendu omukambure we tu raere ohunga nouveruke we poo ouzeu warwe mbwe na wo nu e tu ningire kutja atu ha raere omundu. Matu sokutjita imbi mbye tu ningire. * (Lesa Omiano 11:13.) Ngatu tare kozongaro tjiva, me rira ounahepero okuṱiza oviundikwa.

9. Ouṋepo weṱunḓu mau yenene okuraisa vi kutja ouṱakame?

⁹ Meṱunḓu. Okaṋepo akehe keṱunḓu ke nomerizirira wokuhinokuhungira oviundikwa vyeṱunḓu kovandu varwe. Otjotjihorera, omurumendu mape ya u tjaterwa i yotjiṋa omukazendu we Omukriste tje tjita. Hapo mape ya a raere ku varwe, notjiṋa ho atji tjiti kutja omukazendu we ma ṱohoṋi? Kako, kamaa tjiti nao. Eye wa suvera omukazendu we nu kamaa tjiti otjiṋa tji matji mu hihamisa. (Ef. 5:33) Omitanda vi vanga okutjindwa nondengero. Ounahepero ovanene okuzemburuka otjiṋa hi. Ovanene kave sokuṱisa ovanatje vawo ohoṋi, mokuraera varwe ozondataiziro zawo. (Kol. 3:21) Ovanatje  ve hepa okurihonga okuhinokuyandja ondjivisiro ndji mape ya ai ṱisa ouṋepo weṱunḓu ohoṋi. (Deut. 5:16) Indu okaṋepo akehe meṱunḓu tji make ungura oukukutu okuṱiza oviundikwa vyeṱunḓu rawo, avehe meṱunḓu mave kara noupanga ouwa kumwe.

10. Okurira epanga ratjiri ku kamburira mo ye? (Omiano 17:17)

¹⁰ Moupanga. Mape kara oruveze indu tji matu hepa okuraera epanga ropopezu omuano mbu matu fula. Povikando tjiva mape ya arire ouzeu. Mape ya ouzeu okuraera omundu omerikendero wetu, nu mape ya atji tu hihamisa indu tji twa zuu kutja epanga retu ra raere varwe oviṋa mbi twe mu raere. Posi ya, tu kara nondangi tji tu nepanga ndi ṱiza oviundikwa vyetu. Eye “epanga” ratjiri.—Lesa Omiano 17:17.

11. (a) Ovanene vombongo novakazendu vawo, ve raisa vi kutja ovaṱakame? (b) Matu rihongo tjike okuza komunene wombongo ngwa ungura oviṋa oviundikwa mombongo nu kombunda a yaruka keṱunḓu re? (Tara kotjiperendero.)

¹¹ Mombongo. Ovanene vombongo mbe ṱiza oviundikwa ve ri “otja omawameno kombepo, notja poṋa pomaundiro” kovakambure ovakwao. (Jes. 32:2) Eṱe matu yenene okuhungira ku novanene vombongo ohunga notjiṋa kangamwa atjihe, orondu matu tjiwa nawa kutja mave ṱiza oviundikwa vyetu. Eṱe katu ve ṋiṋikiza okuturaera oviundikwa. Nu wina, eṱe tu raisa ondangi kovakazendu wovanene vombongo mbe ha kondjo okutjita kutja ovarumendu vawo ve ve raere oviundikwa vyovandu varwe. Tjiri otjiṋa otjiwa omukazendu womunene wombongo tje ha raererwe oviṋa ohunga novakambure ovakwao. Omukazendu womunene wombongo wa tja: “Ami tjiri mbi nondangi kutja omurumendu wandje ke ndji raere ohunga novakambure ovakwetu mbu mave hepa ombatero nu nandarire ke ndji raere omana wawo. Ku nao, ami hi rikende nomauzeu ngu mbi hi nokuyenena okuzengurura. Mena ranao, irira oupupu ku ami okuhungira ku nomundu auhe mombongo. Mbi nongamburiro kutja tji mba raere omurumendu wandje omauzeu ngu mbi na wo, ke nokukaraera kovandu varwe.” Otjingaperi kutja eṱe  atuhe tu vanga okutjiukwa otjovandu ovaṱakame. Ovikaṋena viṋe mbi mavi tu vatere? Ngatu tare kovikaṋena vitano.

12. Ongwaye tji matu yenene okutja orusuvero otjikaṋena otjinanḓengu tji tji tu vatera okurira ovaṱakame? Yandja otjihorera.

¹² Orusuvero otjikaṋena otjinanḓengu tjinene tji tji tu vatera okurira ovaṱakame. Jesus wa tja omatwako yevari omananḓengu tjinene, okusuvera Jehova nokusuvera omukweṋu. (Mat. 22:37-39) Eṱe twa suvera Jehova, ku nao tu vanga okuhorera kotjihorera tje otjiwa tjouṱakame. Otjotjihorera, orusuvero ndu tu na ro kovakambure ovakwetu, ru tu hinga kutja tu ṱize oviundikwa vyawo. Eṱe katu sokuhungira otjiṋa tji matji ve hihamisa poo okuveṱisa ohoṋi.—Joh. 15:12.

13. Omomuano uṋe omerisusuparisiro mu ye tu vatera okurira ovaṱakame?

¹³ Omerisusuparisiro maye tu vatere okurira ovandu ovaṱakame. Omukriste omurisusuparise ka kondjo okurira omundu omutenga okuraera varwe ohunga notjiṋa kaaṋi. (Fil. 2:3) Eye ka kondjo kutja varwe ve mune kutja ma tjiwa oviṋa ovinanḓengu mbye ha sere okuhungirira ko. Omerisusuparisiro wina ye tu vatera kutja atu ha hungirire koviṋa mbi he ri mOmbeibela poo momambo wetu.

14. Okupangura pokati kouwa nouvi maku tu vatere vi okurira ovaṱakame?

¹⁴ Okupangura pokati kouwa nouvi maku vatere Omukriste okutjiwa “oruveze rwokumwina norwokuhungira.” (Omuzuv. 3:7) Momaraka tjiva mu nomuano umwe wokuhungira mbu tja: “Okuhungira osilveri nungwari okumwina ongoldo.” Omambo ngo momuano warwe ye heya kutja pe noruveze rwokumwina norwokuhungira. Mena ranao Omiano 11:12 opu ri zokutja, “Omunazondunge u mwina.” Tara kotjihorera hi. Omunene wombongo umwe ngwe kura mondjiviro, aruhe u ningirwa okukavatera ozombongo zarwe nḓe nomauzeu. Tara ku imbi omunene warwe wombongo mbya hungira ohunga na ye. Eye wa tja: “Eye aruhe u kara nongengezero okuhinokuhungira ohunga noviundikwa vyozombongo zarwe.” Mena rokutja omunene wombongo ngwi u raisa ounongo, ounongo mbwi wa tjita kutja ovanene vombongo mbe karera pamwe mombongo ve kare nondengero na ye. Owo ve nongamburiro mu ye kutja kamaa raere oviundikwa vawo ku varwe.

15. Yandja otjihorera tji matji raisa kutja ongwaye varwe tji mave kara nongamburiro move indu tji u hungira ouatjiri.

¹⁵ Matu hepa okukara nouatjiri indu tji matu vanga okurira ovaṱakame. Eṱe tu kara nongamburiro momundu ngu hungira ouatjiri aruhe. (Ef. 4:25; Hebr. 13:18) Ngatu tje rumwe mo vanga okurira omuhonge wOmbeibela omuwa nu o ningire omukweṋu okupuratena korupa ndu mo kayandja pombongarero. Nu o mu raere kutja nge ku vatere kutja opi pu mo hepa okuungurira ko. Mo paha uṋe ngu ma yenene okukuraera ouatjiri? Hapo ma rire omundu ngu me ku raere oviṋa mbi mo vanga okuzuva poo ngu me ku raere ouatjiri momuano omuwa? Eziriro ekahu. Ombeibela mai tja: “Okokuwa okuvyura omundu nokuhinokuhoreka komeho yokukara norusuvero oruundikwa. Epanga ri kara nomeripura omawa nandarire kutja maye ku hihamisa.” (Omiano 27:5, 6) Eṱe tu muna ouwa indu epanga tji mari tu raere ouatjiri nandarire kutja poutenga irira ouzeu okuuzuva.

16. Omomuano uṋe Omiano 10:19 mu ri raisa ounanḓengu wokukara nomeritjaerero?

¹⁶ Omeritjaerero otjikaṋena otjinanḓengu indu tji matu vanga varwe kutja ve kare nongamburiro mu eṱe. Otjikaṋena ho tji tu vatera okumwina indu tji matu rorwa okuhungira oviundikwa. (Lesa Omiano 10:19.) Mape  ya ai rire ouzeu okukara nomeritjaerero indu tji matu ungurisa oviungurisiwa vyomahakaeneno morungovi. Indu tji tu hi nokukengeza, mape ya atu raere oviṋa oviundikwa kovandu ovengi. Indu ondjivisiro ndji tji ya piti, eṱe katu yenene okutjaera omuano varwe mu mave i ungurisa nomauzeu ngu mai i eta. Omeritjaerero wina ye tu vatera kutja tu mwine indu ovetupirukire tji mave vanga kutja tu ve raere oviṋa mbi mavi twa ovakambure ovakwetu moumba. Ihi mape ya atji tjitwa indu tji matu rondorwa i yopolise mehi oviungura vyetu mu vya tjaerwa. Eṱe matu yenene okuṱakamisa omambo ngu maye tja “hi nokuhungira ko otjiṋa” mozongaro otja inḓa na zarwe. (Eps. 39:1) Eṱe matu hepa okurira ovaṱakame kovandu avehe kutja omaṱunḓu wetu, omapanga, ovakambure ovakwetu poo komundu ngamwa auhe. Nu kutja tu rire ovaṱakame, matu hepa okukara nomeritjaerero.

17. Omomuano uṋe mu matu yenene okukurisa ongamburiro pokati kouṋepo mombongo?

¹⁷ Tjiri tu nondangi kutja Jehova we tu nanena kotjira tjovandu mbe norusuvero nouṱakame. Atuhe tu nomerizirira wokutjita kutja ovakambure ovakwetu ve kare nongamburiro mu eṱe. Indu auhe wetu tji ma kondjo okuraisa orusuvero, omerisusuparisiro, okupangura pokati kouwa nouvi, ouatjiri nomeritjaerero, tu kurisa ongamburiro pokati kouṋepo mombongo. Tu sokukayenda komurungu okukurisa ouṱakame wetu. Eṱe twa sokuhorera ku Mukuru wetu Jehova, na tu kara pokuraisa kutja oweṱe ovaṱakame.