Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

OMWATSI W’ERIGHA 38

Kanganaya ku Wuli Muyiketherwa

Kanganaya ku Wuli Muyiketherwa

“Ow’ekirimu ky’obuthaleghulha akabisa omwatsi.”​—EMI. 11:13.

OLHWIMBO 101 Erikolha Omwa Bughuma

EBIKENDI KANIBWAKO *

1. Thwanga minya thuthi omundu omuyiketherwa?

 OMUNDU omuyiketherwa akalengaho eriberererya eriyilhagha liwe kandi akabugha okwenene. (Esy. 15:4) Abandu bakaminya ngoku bangana muyisigha. Thwanzire balikyethu ikubathulhangira bathya. Thwanga kolhaki ibo erithoka erithuyikethera?

2. Thwanga kangania thuthi ku thuli bayiketherwa?

2 Sithwangakaka abandi thuthi bathuyikethere. Thutholere ithwayira eky’erikolha eribya bayiketherwa. Kikabughawa indi obuyiketherwa buli ng’esyosente. Eribanasyo kikalire, aliwe kyolhobire eriheryasyo. Ahathe erithika-thika, Yehova abirikangania ngoku thwangana muyikethera. Sihali eky’akendi syakolha ekikendi syaleka ithuthamuyikethera kundi “emibiiri yiwe yosi ni y’obuthaleghulha.” (Esy. 33:4) Kandi anzire ithwamugherererya. (Efe. 5:1) Thuthalebya eby’erileberyako bike by’abaghombe ba Yehova abagherereraya Thatha wabu w’elhubulha kandi abakanganaya ku ni bayiketherwa. Kandi thukendi lebya emibere ithano eyikendi thuwathikya eribya abayiketherwa.

IGHIRA OKWA BAGHOMBE BA YEHOVA ABAYIKETHERWA

3-4. Omuminyereri Danieli mwakangania athi ku ni muyiketherwa, kandi ekyo kitholere ikyathuhira mw’omuhwa w’erikolhaki?

3 Omuminyereri Danieli mwahiraho eky’erileberyako ekyuwene eky’eribya muyiketherwa. Nomwakine indi abya iniabirithwalhwa omwa bunyewa mwe Babeli, mwalhuaho iniakangania ngoku anganayiketherwa. Obuyiketherwa bwiwe mubwalholha embere erilhangirika omughulhu Yehova amuwathikaya erikumbulha ebilhotho by’Omwami we Babeli ya Nebukadeneza. Buthuku bughuma, Danieli abya w’eribwira omwami athi Yehova abirimupona​—omwatsi ogho omwami angabya isyabya anzire eriowa. Ekyo mukyayithagha obuthubaha, kundi Nebukadeneza iniatsurumire kutsibu! (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Myaka mingyi enyuma waho, Danieli kandi mwakangania ngoku ni muyiketherwa akakumbulha ndeke ebinywe ebyabuthuka okwa lhuhimbo lhw’ekikali kye Babeli. (Dan. 5:5, 25-29) N’enyuma waho, Dario Omumedi n’abakulhu biwe abasombwerwe nabu mubalhangira “ekirimu kibuya ekyabya omwisi” wa Danieli. Mubaligha ngoku Danieli “abya oyuthereghulha [omuyiketherwa], kandi mwathabanika kw’ekibi, kutse olhuhabo.” (Dan. 6:3, 4) Thukalhangira ngoku n’abathabali abakafiri mubaminya ngoku omuramya wa Yehova oyu angana yiketherwa!

4 Thun’ibukire eky’erileberyako kya Danieli, ikikendibya kibuya eriyibulya: ‘Abathe Bema ba Yehova banyasi bathi? Nganasibwe ng’omundu oyukaberereraya esyongwamirwa siwe kandi oyuwanga yiketherwa?’ Busana naki iwasubirya ebibulyo ebyo? Kundi ithwe eribya bayiketherwa kikaleka Yehova iniapipwa.

Nehemia mwasombolha abalhume abayiketherwa erikolha emibiiri y’omughaso (Lebaya enungu 5)

5. Busana naki Hanania mwaminywa ng’omuyiketherwa?

5 Omwa 455 E.K.K., Omuthabali Nehemia abere abirithasyahimba esyombimbo sye Yerusalemu, mwasondya abalhume abayisiwa abanga theya ndeke omuyi. Okwa abandi abo Nehemia asombolha, mwasombolha omuthabali w’Ahakongothere, ya Hanania. E Biblia yikakanaya oku Hanania ng’omundu “yuthereghulha [omuyiketherwa], n’oyukakenga Nyamuhanga kwilhaba bangyi.” (Neh. 7:2) Olhwanzo olho aby’awithire Yehova n’erisagha erimuponesya mubyaleka Hanania iniakolha n’omuhwa olhusunzo lhwosi-lhwosi olhw’ahebawa. Emibere eyo nethu yikendi thuwathikya eribya bayiketherwa omwa mubiiri wa Nyamuhanga.

6. Tikiko mwakangania athi ku ni munywani muyiketherwa w’omukwenda Paulo?

6 Lengekanaya okwa ky’erileberyako kya Tikiko, omunywani muyiketherwa w’omukwenda Paulo. Omughulhu Paulo abya omwa ngomo y’erithendilhua eka, mwayikethera Tikiko, erimukaniako ‘ng’omukwenda oyuthereghulha.’ (Efe. 6:21, 22) Paulo mwamuyikethera omw’imuthuma e Efeso ne Kolosai erithwalira balikyethu b’esyobaruha n’eriyabahimba n’eribahumulikania. Tikiko akathw’ibukaya abalhume abathaleghulha, abayisiwa abakatsomana ebiyithawa byethu by’obunyakirimu munabwire.​—Kol. 4:7-9.

7. Bikahika okw’ibya bayiketherwa, ni byahi ebya wang’ighira okwa basyakulhu n’abaghombe abawathikya ab’omwa kithunga kyenyu?

7 Munabwire thukasima kutsibu abasyakulhu n’abaghombe bethu abawathikya abayiketherwa. Nga Danieli, Hanania, na Tikiko, bakakolha esyongwamirwa syabu n’omuhwa. Ng’eky’erileberyako, thukabya thukahindana okwa mihindano yethu y’ahakathi-kathi k’ewiki, thukabya ithunayikethere ngoku ebitsweka byosi ebiri okwa ndegheka binawithe abakendi bilhabya. Kandi abasyakulhu ka bakasima bakalhangira abahebirwe ebitsweka ibabirithegheka kandi bakabilhabya okwa mihindano! Ng’eky’erileberyako, sithuli sagha erikokya abigha bethu be Biblia okwa mihindano y’okwa wikendi thuthi mbwino omundu akendi birirwa erithegheka omukania w’abandu bosi. Kandi thukayikethera ngoku ebitabu ebya thukayithagha omw’ithulira bikendibya ibineho. Baghalha bethu abathaleghulha aba bakathutheghaya ndeke, kandi thukasima Yehova busana nabu! Aliwe ni mwanzira syahi thwanga kangania ku thuli bayiketherwa?

IBYA MUYIKETHERWA OMW’IBYA OYUKAHUNIRA EMBIITHA

8. Thwanga kangania thuthi ku thunasi aho thukasubulira thukakangania ku thutsomene abandi? (Emisyo 11:13)

8 Thwanzire balikyethu, kandi thukanza ithwaminya nga bali omwa mibereki. Aliwe thutholere ithwaminya aho thukasubulira kandi ithwasikya emyatsi yabu ey’embiitha. Abandi omwa kithunga ky’Ekikristayo eky’omwa kighana ky’erimbere babya “mbandangania, n’eriyihira omo myatsi y’abandi, ibakabugha emyatsi eyithatholere.” (1 Tim. 5:13) Omo kwenene sithwanzire thukabya ng’ibo. Aliwe ibbwa thubughe thuthi omundu iniathubwira omwatsi wiwe neryo iniabugha athi isithwabwira abandi. Ng’eky’erileberyako, mwali wethu angana thubwira okwa kitsibu kiwe ky’amaghalha kutse ekindi kitsibu eky’anemulhabamu, n’erithubwira athi isithwabwira kukyo kw’abandi. Thutholere ithwasikya eriyisunza liwe. * (Soma Emisyo 11:13.) Neryo leka thulebaye ebindi bindu nga by’ebyo ebikakanganaya ngoku ni kikulhu erihunira embiitha.

9. Ab’omw’eka banga kangania bathi ku ni bayiketherwa?

9 Omw’eka. Obuli mundu omw’eka awithe olhukwamirwa lhw’erilhangira athi emyatsi mirebe y’omw’eka ey’embiitha siyiribisulhawa. Ng’eky’erileberyako, omukali Omukristayo anganabya iniawithe akatse kiwe akathetsemesaya mwira wiwe. Mbwino inianemwendi kabwirako abandi erileka mukali wiwe ayowe nabi? Eyihi nahake! Anzire mukali wiwe, neryo syanganza erikolha ekindu kyosi-kyosi ekikendi muponesya. (Efe. 5:33) Abalengwa bakanza nabu ibanasikibwa. Ababuthi bakakolha ndeke bakaminya eki. Sibanga hemulha abaana babu omw’ibwira ebisobyo byabu by’abandi. (Kol. 3:21) Abaana batholere ib’igha eribya n’obuyitheghererya, butsira eribisulha emyatsi eyikendi leka abandi abali omw’eka ibahemuka. (Ebi. 5:16) Obuli mundu omw’eka akabya akakolha owiwe ow’erihunira esyombiitha sy’omw’eka, omw’eka mukabya obughuma obukamathire.

10. Eribya munywani w’okwenene mwamuliki? (Emisyo 17:17)

10 Omwa bunywani. Abangyi omw’ithwe, hakanayira ithwayowa ithuli b’eribwira munywani wethu w’okwa ndungu y’eriyowa lyethu. Okwa bundi buthuku ekyo kyangana kalha. Ithwanganabya isithubeghere eribwira omundu wosi-wosi y’eriyowa lyethu, kandi ikikendi thuponesya kutsibu thwamaminya ngoku munywani wethu abiribwira abandi ebya thwamubwira. Okwa lhundi lhuhandi, ka thukasima kutsibu omundu amahunira embiitha yethu! Ni munywani w’okwenene.​—Soma Emisyo 17:17.

Abasyakulhu sibalibisulira ab’eka yabu b’emyatsi y’embiitha (Lebaya enungu 11) *

11. (a) Abasyakulhu n’abakali babu bakakanganaya bathi ku ni bayiketherwa? (b) N’isomo lyahi erya thwang’ighira okwa musyakulhu oyukakolha oko myatsi y’ekithunga ey’embiitha n’enyuma waho iniathabwira ab’eka yiwe? (Lebaya ekisasani.)

11 Omwa kithunga. Abasyakulhu abasibwe ng’abakahunira embiitha, balikyethu bakabalhangira ini ‘h’eribisama erihunga, n’obuwamo.’ (Isa. 32:2) Thunasi ngoku thwangana kania n’abalhume aba ahathe erisaghirira, ithunayikethere ngoku sibendi bisulha ebya thukababwira. Sithuli bahathikana thuthi bathubwire emyatsi eyitholere eribya mbiitha. Eryongera okw’ekyo, thukasima bakali b’abasyakulhu kundi sibali lengaho eribulirirya bira babu emyatsi y’embiitha. Omo kwenene, ni kibuya omusyakulhu erithendi bwira mukali wiwe y’emyatsi y’embiitha eyihambire okwa balikyethu. Mukali w’omusyakulhu mulebe mwabugha athi: “Ngasima eribya mwira waghe iniakahunira emyatsi y’embiitha eyihambire okwa abo bakabungira kutse abakayithagha obuwathikya bunyakirimu, nibya n’erithendi mbwira amena wabu. Ngamusima busana n’erithendi nyihekya omuheke ogho ngathatholere eriheka. Ngathoka erikanirania ndeke n’obuli mundu omwa kithunga. Kandi nangana yikethera ngoku naghe namabwira mwira waghe y’eriyowa lyaghe kutse ebitsibu byaghe, nabyo ibikendibya mbiitha.” Ithwe bosi ekyo kyathwanzire; ithwanzire ithwaminywa mw’abayiketherwa. Ni mibere yahi eyikendi thuwathikya erihika okwa kilhubirirwa ekyo? Leka thulebaye eyithano y’okw’iyo.

KULHA-KULHANAYA EMIBERE EYIKENDI KUWATHIKYA ERIBYA MUYIKETHERWA

12. Soborera ekikaleka olhwanzo iniabya iw’omusingyi w’eribya muyiketherwa.

12 Olhwanzo w’omusingyi w’eribya muyiketherwa. Yesu mwabugha athi ebihano bibiri ebikulhu-bikulhu ly’erianza Yehova n’erianza balikyethu. (Mt. 22:37-39) Olhwanzo olhwa thuwithire Yehova lhukathuhira mw’omuhwa w’erigherererya eky’erileberyako kiwe ekihikene eky’eribya muyiketherwa. Ng’eky’erileberyako, olhwanzo olhwa thuwithire abikirirya balikyethu lhukaleka ithuthalhalhania emyatsi yabu y’embiitha. Sithwanganza eribisulha ekindu ekikendileka ibayowa nabi, ibahemuka, kutse eribalethera obulhumi.​—Yn. 15:12.

13. Ni mwanziraki eriyikehya likathuwathikaya eribya abayiketherwa?

13 Eriyikehya likendi thuwathikya eribya bayiketherwa. Omukristayo oyuyikehirye syali lengesaya erianza eribya w’erimbere eribisulira abandi b’emyatsi. (Fil. 2:3) Syali leka abandi balengekania bathi anawithe ebyo asi ebyo athatholere eribisulha. Kandi eriyikehya likendi thukakirya okw’ilhalhania ebya thukayilengekaniraya ebithe omwa Biblia kutse omwa bitabu byethu.

14. Obuyitheghererya bukathuwathikaya buthi eribya bayiketherwa?

14 Obuyitheghererya bukendi leka Omukristayo iniaminya “omughulhu w’eribya bukuthu, n’omughulhu w’eribugha.” (Omu. 3:7) “Erikania ni feza, aliwe eribya bukuthu ni horo,” ako ni kasimu akali omwa sindi kalikya. Ni bugha ambu, hane obuthuku ikyabya ikitholere eribya bukuthu omwakanya k’erikania. Ky’ekikaleka Emisyo 11:12 ihahabulha hathi: “Omundu w’amenge akabya bukuthu.” Thuthalebya eky’erileberyako. Omusyakulhu mughuma oyuwasi bingyi akabya inianemusabwa eriyawathikya okwa bitsibu by’ebindi bithunga. Owundi musyakulhu oyo bakakolha nayu abere akakania okw’eki, mwabugha athi, “Mughulhu wosi akabya inianayitheghirye okw’ibugha emyatsi y’embiitha ey’ebindi bithunga.” Obuyitheghererya bw’omusyakulhu oyu bwabirileka abasyakulhu abo akakolha nabu ibamusikya. Bayikethere ngoku syanga bisulira abandi b’emyatsi yabu y’embiitha.

15. Iha eky’erileberyako ekikakanganaya ngoku eribyamu okwenene kyangana leka abandi ibathuyikethera.

15 Eribya mw’okwenene ni kindi kindu ekikayithaghisibawa eribya muyiketherwa. Thukayikethera omundu oyuli mw’okwenene kundi thunasi ngoku mughulhu wosi akendi kania okwenene. (Efe. 4:25; Ebr. 13:18) Ng’eky’erileberyako, thubughe thuthi wukanza eryuwania emibere yawu y’erikangirirya. Neryo iwasaba omundu wuthi ahulikirire omukania wawu kandi wuthi akuhabule okwa h’erithasyuwania. Nindi oyo wanga yikethera erikuha erihabulha omo kwenene? Mbwino y’oyukakubwira ebya wanzire eriowa kutse y’omundu oyukabugha okwenene omo lhukeri? Eky’erisubirya kilhangirikire. E Biblia yikabugha yithi: “Erikunga eriminyikere lyowene kwilhaba olhwanzo olhubisamire. Ebironda ebikalethawa [n’omunywani], sibyereghulha.” (Emi. 27:5, 6) Nomwakine indi okw’itsuka kikakalha eririhulikirira, ebya munywani oyuli mw’okwenene akabugha bya bikendi thuwathikya habw’obuthuku buuli.

16. Emisyo 10:19 hakakanganaya hathi ekiyithawa ky’eribya oyukayikakiraya?

16 Eriyikakirya likayithaghisibawa kutsibu thwamabya thwanzire abandi bathuyikethere. Omubere oyo akaleka ithwatsuka erilengekania thuthe thwabugha thukanza eribisulha ekindu ekyathulyabwirawa indi ni mbiitha. (Soma Emisyo 10:19.) Kyangana kalha eriyikakirya omughulhu thukakolesaya emithahulha y’erikanirania. Thwamathendi yitheya, ithwangana yisanga ithwamabiribisulira abandu bangyi b’omwatsi w’embiitha omw’ithendi kighenderera. Kandi thwamabiribulikira thukahira omwatsi okwa Intaneti, thukabya isithukiwithe ekya thwangakolha okwa mibere akendi kolesibwamo kutse nga ni bitsibu bingahi ebyanga lhwiririramo. Kandi eriyikakirya likaleka ithwabya bukuthu abakathuhakanisaya bakalengaho erithulengako erianza thubisule emyatsi eyangahira balikyethu b’omwa kabi. Eki kyanganabya omwa kihugho eyo omubiiri wethu imanibirwe kutse ali kw’olhukako, omughulhu epolisi yikathubuliriraya. Thwangana ghendera okwa musingyi ‘ow’erithendi bughaki’ omwa mibere eyi kuthya n’omwa yindi. (Esy. 39:1) Mbulha thukakolongana n’ab’eka yethu, banywani bethu, balikyethu, kutse owundi mundu, thutholere ithwabya bayiketherwa. Kandi eribya bayiketherwa, thutholere ithwabya abakayikakiraya.

17. Thwanga kulha-kulhania thuthi omuthima w’eriyiketherana omwa kithunga kyethu?

17 Ka thukasima Yehova ya kutsibu habw’eribya iniabirithuletha omwa lhughanda lhw’abalikyethu olhuli mw’abandu abawithe olhwanzo kandi abayiketherwa! Ithwe bosi thuwithe olhukwamirwa lhw’erilhangira thuthi balikyethu bakathuyikethera. Obuli mughuma w’okw’ithwe akabya akalengaho erikangania olhwanzo, eriyikehya, obuyitheghererya, eribya mw’okwenene, n’eriyikakirya, thukakulha-kulhanaya omuthima w’eriyiketherana omwa kithunga kyethu. Eriyikethera balikyethu ni mubiiri owakalholha embere. Kwesi thugherereraye Nyamuhanga wethu, Yehova, n’erilholha embere erikangania ku thuli bayiketherwa.

OLHWIMBO 123 Erighondera Emitheghekere y’Ekiteokrasi

^ Thwamanza abandi bathuyikethere, thutholere ithwatsuka erikangania ku thuli bayiketherwa. Omo mwatsi ono, thukendi lebya ekikaleka obuyiketherwa ikyabya kindu kikulhu n’emibere eyikendi thuwathikya eribya bandu abo abandi bangana yikethera.

^ Thwamaminya ngoku omundu mulebe omwa kithunga abiriwa omwa kibi ekikalire, thutholere ithwamuhira mw’omuhwa w’erisondya obuwathikya bw’abasyakulhu. Amathendi kolha ekyo, obuthaleghulha bwethu oku Yehova n’ekithunga ky’Ekikristayo butholere ibwaleka ithwayabwira abalisya b’obunyakirimu b’omwatsi oyo.

^ ERISOBORERA EKISASANI: Omusyakulhu syalibisulira ab’eka yiwe b’emyatsi y’embiitha eyo alyakolhako.