Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 38

Chɔm Maa A Cho Wana Wana Nɔla Ma Tiindaŋ

Chɔm Maa A Cho Wana Wana Nɔla Ma Tiindaŋ

‘Wana choŋgu hoo wo, wana dimul isɔɔ mi i lo nya tɛɛŋ te. Kɛ wana wana nɔla ma tiindaŋndo, a nɔla ma dimul ndu suɛi mi i lo nya tɛɛŋ.’—PULƆ. 11:​13.

CHONDII 101 Wallo Tosaa o Diompilɔɔ Niŋ

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina wana wana nɔla ma tiindaŋndo?

 MI WANA wana nɔla ma tiindaŋndo lo o lediom, nduyɛ mbo dimi tonyaa teleŋ o teleŋ. (Sam 15:​4) Mi waŋnda sina maa a nɔla ma tiindaŋ ndu. Ŋ yeema mi puaapiliaa a ndepiliaa naa nɔ yiyaŋ waa lende a naa okɔɔ. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le ma dɔu tiindaŋndo o naa niŋ?

2. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ cho wanaa wana nɔla ma tiindaŋ?

2 Ŋ beŋ acheleŋnda le ma dɔu tiindaŋndo o naa niŋ te. Ŋ nɔ miŋ tosa nyɛ chɔm maa, a nɔla ma nɔ tiindaŋndo o naa niŋndo. Chɛhowa tosa niŋ sɔɔŋ bɔɔbɔɔ ŋ chɔm maa, ŋ tiuba miŋ tiindaŋ ndu wo. Fɛɛŋ bɛɛ o tosa isɔɔ i kɛɛlu naa tiindaŋndo dɔwɔɔ o ndu niŋndo le kanifuule, “walta o tosalaŋ, la cho walta wana tiindaŋ.” (Sam 33:​4) Nduyɛ o yeema naa miŋ tol tamasi ndɔɔ kɔɔli. Hei tosaa mala naa miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋ. (Ɛfi. 5:​1) Ŋ yaasiaŋndɔ tamaseliila buɛiyaa Chɛhowaa apum, a tol tamasi Finya nda kaalaa cho o choo choo niŋndo kɔɔli, nduyɛ ma chɔm maa a wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa suliŋndaŋ la ŋuɛɛnu, la mala naa miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda.

PƐƐKU BUƐIYAA CHƐHOWAA O BA A WAŊNDA NDAA NƆ TIINDAŊNDO O NDA NIŊNDA

3-4. Vɛɛ Daaniɛɛ chɔm yɛ maa, o wa wana wana nɔla ma tiindaŋ, nduyɛ yɛɛ hei nɔ yɛ mi i nyindu naa le tosaa?

3 Mi Daaniɛɛ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo, kɛsi tamasi kɛndɔɔ le waa wana wana nɔla maa tiindaŋndo. Mi che bɛɛ ma kua a ndu o biyɔɔ niŋ Babilɔŋ, kɛ mbo chɔm o kaala ndɔlaŋ niŋ maa o wa wana wana nɔla ma tiindaŋ. Mi Chɛhowa mala ndu mbo tɛɛsiaa lɔma Masaa Nɛbukanɛɛsa sɔllaŋ. Nduyɛ mi keŋ tosa mi waŋnda chɔɔlu tiindaŋndo dɔwɔɔ o ndu niŋ. Teleŋ pilɛ, mi Daaniɛɛ dimul Masaa Nɛbukanɛɛsa maa Chɛhowa tambu kɔl a ndu. Nduyɛ o cho yooŋgu koŋ kposoŋ te ndoo yeema tueiyɔɔ le. Kɔl simulaa ndoo yeemaŋ Daaniɛɛ o ba ni kanifuule, Masa kɔl tuuwo Nɛbukanɛɛsa wa ni. (Daan. 2:​12; 4:​20-22, 25) Wɔsiŋ bɔɔbɔɔ okoŋ kɔɔli, mi Daaniɛɛ chɔm vɛlɛ maa o cho wana wana nɔla ma tiindaŋ, mɛɛ o tɛɛsiaa poonyiaa kɔndɔfili fula o chiɛi lemasaa Babilɔŋndo. (Daan. 5:​5, 25-29) Okoŋ kɔɔli, mi Daaliɔɔ wana waa Mɛdii a masaa o yulu isu wa cha maa, ‘wali kɛndɔɔ pila’ Daaniɛɛ ndoo tosa ni. Nduyɛ “a seeluŋ nyɛ o nyɛ o tɛɛmbuu le. Kani o wa sakpo o wali ndɔɔ niŋ.” (Daan. 6:​3, 4) A tonya, mi masaa ve bɛɛ Chɛhowa piɛi le wa cha maa Daaniɛɛ wa wana wana nɔla ma tiindaŋ.

4 Te ŋ yiyaŋ pɛ a tamasi Daaniɛɛ wo okɔɔ, ŋ nɔ miŋ nyunaŋ aa: ‘Baa wanaa cho Chɛhowa piɛi le wa dimi pa sɔɔŋ kɛndɔŋ a ya okɔɔ? Baa waŋnda sina ya pa maa wana chua kalaŋnda ndɔlaŋ la sɔvɛ wo ya cho ni? Nduyɛ, I cho pa wana wana nɔla ma tiindaŋ?’ Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nyunaŋ nyunalaŋ ndaŋ? Kanifuule, te ŋ wa pɛ wana wana nɔla ma tiindaŋ, mi keŋ tosa mi Chɛhowa sɔla saŋgalaa.

Mi Nɛhimaya hɛli puaa wana nɔla ma tiindaŋnda le walta sɔvɛlaŋ tosaa (Tofa pɛl 5)

5. Yɛɛ mala yɛ Hananiya le waa wana wana nɔla ma tiindaŋ?

5 A wɔsi 455 tuupa mi Chiisu vialuŋ, mi Masa Ibuŋgaa Nɛhimaya miŋgi saasala balu Chulusalɛm ndaŋ taŋgul. Nduyɛ mbo nuuviaa puaa wana nɔla ma tiindaŋnda, le ma wa chioo hɔlteŋ. O puaa o hɛli wa tɛɛŋ, Hananiya wa waŋndo opilɛ. Nduyɛ, ndu wa wana wa fondaŋ waŋnda chal le chiɛi Mɛlɛkaa mandaa wo bolleŋ ni. Mi Baabuiyo suaa a ndu okɔɔ aa: “Hananiya wo hoo yɛ, o wa wana sakpo, nduyɛ ndu oo nɔ siooŋii Mɛlɛkɛi mbo hiau wanaa ka ka.” (Nɛhi. 7:​2) Kaala Hananiya ndoo nɔ le Chɛhowa wo vɛlɛ a siooŋii ndoo nɔ le ndu kɔllo nɛŋioo ve tosa ni, mbo chua walta ndaa ke ndu laŋ la sɔvɛ. Naa bɛɛ, kaala naŋ nɔ le Chɛhowa wo tosa ni miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋ o ndu piɛiyo niŋ.

6. Vɛɛ Tichikɔɔ chɔm yɛ maa o wa chaŋyɛi Pɔɔl ndoo nɔla mbo tiindaŋ nde?

6 Ŋ tofaŋndɔ vɛlɛ tamaselii Tichikɔɔ wo. Kiilanɔɔ Pɔɔl ndoo nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ. Mɛɛ o wa o biyɔɔ niŋ o chiɛi ndɔɔ niŋ, Tichikɔɔ ndoo tiindaŋ ni. Mbo dimi pɛŋ a ndu okɔɔ maa “buɛi laalaŋ Masanɔɔ” o wa ni. (Ɛfi. 6:​21, 22) Pɔɔl ndoo nɔ tiindaŋndo o ndu niŋ, o cho ko le puaapiliaa Ɛfisɔɔ a Koloose yaulaŋ yoowo le, kɛ le nda kɔltaŋ dɛɛniaa. Tamasi Tichikɔɔ wo loonuŋ naa a puaa naŋ nɔ hau wa okɔɔ, a wana nɔla ma tiindaŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda.—Kolo. 4:​7-9.

7. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ bɛnduaa kundaa a buɛiyaa malalaŋaa cho o kunda numndo niŋnda o ba, le waa wana wana nɔla ma tiindaŋ?

7 Hau, ŋ nɔ balika melaa le mɛɛ bɛnduaa kundaa a buɛiyaa malalaŋnda, cho wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda yɛ. Maa Daaniɛɛ, Hananiya a Tichikɔɔ, mi puaa haa chua kalaŋnda ndalaŋ la sɔvɛ. Le tamaseliiyo, te ŋ wa pɛ kɔlaŋ o bɔŋaŋ naŋ bii o lɔɔ tɛɛŋndo, miŋ sina kpendekele maa pɛltaŋ kpou o bɔŋaŋ koŋ niŋ, waŋnda cho le laŋ solioo. Nduyɛ mi bɛnduaa kundaa naŋ kɔl tau, te wanaa nda ke pɛlta laŋ nda bɛɛndiaŋ pɛ nyɛkɛndɛi, nduyɛ ma soli pɛlta ndalaŋ. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, te ŋ veelu pɛ wanaa naŋ pɛɛku Baabuiyo wa o bɔŋaŋnda naŋ bii o lɔɔ mɛɛlulaŋ ndaŋ, miŋ nɔ tiindaŋndo maa waŋndo cho wa le suɛi luŋnde yɔŋgoo. Nduyɛ, miŋ nɔ vɛlɛ tiindaŋndo maa ŋ cho yaulaŋ sɔla le wali pollo tosaa. Mi puaa haa mala naa tau o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Ŋ mel bɔɔ Chɛhowa balikaa le nda! Kɛ o nɛila kuɛɛ niŋ naŋ chɔm yɛ maa, ŋ cho wanaa wana nɔla ma tiindaŋ?

Ŋ CHƆM MAA Ŋ CHO WANAA WANA NƆLA MA TIINDAŊ TE Ŋ FAFAŊ PƐ SƆƆŊ ACHELEŊNDA KEELIAA

8. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ wa yekeŋ, te ŋ wa pɛ yeemɛi chɔmndo o acheleŋnda niŋ? (Pulɔwaa 11:​13)

8 Ŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa tau, nduyɛ miŋ nɔ yeemɛi le sinaa mɛɛ nda cho tosaa yɛ. Kɛ ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ. O cho sɔɔŋ kpou a puaapiliaa naa okɔɔ le naŋ nɔ miŋ wa dimioo le. Waŋnda apum o kunda leKilisiɔŋndo niŋ o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ wa keiyo “choŋgulaŋ a sondolaŋ wouwo o sɔɔŋ pilaŋ niŋ. Nduyɛ sɔɔŋ [ndaa] nɔ ma dimi kposoŋ te woŋ, a muŋ okɔɔ [ndaa] suaa ni.” (1 Timo. 5:​13) Ŋ yeema kposoŋ miŋ wa maa nda le. Te o yɔŋ yɛ mi waŋndo dimul naa suɛi a ndupila okɔɔ, nduyɛ mbo nɔ tiindaŋndo maa ŋ cho wanaa cheleŋ dimul a ndi okɔɔ le? Le taamaseliiyo, naapum mi ndepilɛnɔɔ dimul naa a bahawɛi kɛndiaa cho ndu paaliaŋndo wo ɔɔ a tɔɔndaŋ cho ndu choo wo okɔɔ, nduyɛ mbo dimul naa maa naŋ dimul wana cheleŋ a ndi okɔɔ le. Ŋ nɔ miŋ kindiŋ kpoke le nyɛ o dimul naa wo tosaa. * (Nuawɔ Pulɔwaa 11:​13.) Ŋ tofaŋndɔ vɛlɛ sɔɔŋ cheleŋ, ŋ naŋ nɔ miŋ keeliaa kposoŋ te woŋ.

9. Vɛɛ wanaa cho o yuŋgoo niŋnda chɔm yɛ maa a cho wanaa wana nɔla ma tiindaŋ?

9 O yuŋgoo niŋ. Wana o wana nɔ kalaŋndo le fafaŋndo acheleŋnda dimullo a sɔɔŋ ndaŋ leyuŋgoŋ okɔɔ, ŋ nda nɔ ma sina le woŋ. Le tamaseliiyo, naapum mi lanɔ Kilisiɔŋnɔɔ nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ o kaa pum niŋ, nduyɛ mi pɔnɔ ndɔ sina a ndi okɔɔ. Baa pɔnɔ ndɔ nɔ pa mbo wa acheleŋnda dimullo a ndi okɔɔ le halikpeŋ mbo tusi ndu siɔmbulaŋ? Sako. O kaala laa ndɔ tau, nduyɛ fɛɛŋ bɛɛ o yeema mbo tosa nyɛ o nyɛ tɛɛmbuu ndu kɔl te. (Ɛfi. 5:​33) Feleŋguaa bɛɛ yeema ma sɔla bɛɛle nda nɔ ma sɔla leŋ. I cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le mi kalaŋ chuauwa sina a hei okɔɔ. A nɔ ma wa acheleŋnda dimullo a biondɔŋnda chuauwaa ndaa okɔɔ, le nda siɔmbulaŋ tusioo le. (Kolo. 3:​21) Chuaambuaa bɛɛ nɔ ma nɔ taasioo. A nɔ ma wa acheleŋnda dimullo a sɔɔŋ ndaŋ leyuŋgoŋ okɔɔ, le wanaa cho o yuŋgu ndaa niŋnda siɔmbulaŋ tusioo le. (Ditɔnɔ. 5:​16) Te wana o wana o yuŋgoo niŋ fafaŋ pɛ sɔɔŋ ndaŋ leyuŋgoŋ keeliaa, keŋ tosa ma sɔɔŋgaŋ ikɛi kpɛɛluŋ.

10. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le miŋ wa ‘chaŋyɛi kpeekpeiye’? (Pulɔwaa 17:​17)

10 O chaŋyɛi niŋ. Teleŋndaŋ lapum, miŋ yiyaŋ maa ŋ nɔ miŋ dimul chaaŋ naa kpɛɛluŋndo a mɛɛ naŋ cho sinaŋndo yɛ okɔɔ. Kɛ lepum, mi hei wa ikala kpoke le tosaa. Miŋ che ndi ikala le waŋndo dimullo sɔɔŋ cho naa o kɔlloŋ. Nduyɛ miŋ tambu kɔl tau te ŋ sina pɛ maa chaaŋ naa kpɛɛluŋndo dimul acheleŋnda nyɛ naŋ dimul ndu wo. O baa pilɔɔ choo, miŋ naŋ kɔl tau te chaaŋ naa dimul acheleŋnda suɛi naŋ dimul ndu ve le. A tonya, miŋ che chaaŋ naa koŋ maa, ‘chaŋyɛi kpeekpeiye’ o cho ni.—Nuawɔ Pulɔwaa 17:​17.

Bɛnduaa nɔ ma dimul yuŋgula ndalaŋ a sɔɔŋ kundaa okɔɔ, ŋ nda nɔ ma sina le woŋ te (Tofa pɛl 11) *

11. (a) Vɛɛ bɛnduaa kundaa a laandaa ndaa chɔm yɛ maa, a cho wanaa wana nɔla ma tiindaŋ? (b) Bɛndu kundaa chal o isɔɔ choo nduyɛ okoŋ kɔɔli, mbo miiŋgu o yuŋgu ndɔɔ lo, kɛ o dimul nda nyɛ nda suukaŋ choo wo le. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ ndu o ba? (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)

11 O kundaa niŋ. “Mɛɛ hueiye i wa nuaa hɔŋ bɛndoo, mi waŋndo sɔla naa o luɛi mbo veŋnuŋ hueiye wa yɛ,” lende bɛnduaa kundaa keeliaa sɔɔŋ pilaŋ te wa cho le puaapiliaa ndaa ni. (Aisaya 32:​2) Ŋ sina maa ŋ tiuba miŋ dimul puaa haa nyɛ o nyɛ cho naa o kɔl, nduyɛ miŋ nɔ tiindaŋndo maa, a cho wana o wana dimul a ndi okɔɔ le. Ŋ nɔ miŋ baŋ nda le ma dimul naa nyɛ nda nɔ ma dimul naa kposoŋ te wo le. Le handɔɔ lechoo, ŋ nɔ balika melaa tau le laanduaa bɛnduaa kundaa kanifuule, a kindiŋ le piaandaa ndaa nyunaa, le ma chɔm nda sɔɔŋ nda nɔ ma sina a muŋ okɔɔ le woŋ te. I cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le mi bɛnduaa kundaa kɛɛ laandaa ndaa dimullo a sɔɔŋ puaapiliaa a ndepiliaa ndaa okɔɔ. Mi lanɔ bɛndu kunda pilɛ dimi aa: “I cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ pɔnɔ nuu dimulla a sɔɔŋ wanaa nda kua yilɔɔ kɔl dɛɛniaa wa ɔɔ wanaa yeema malaa o kundaa niŋnda okɔɔ le yɛ. Nduyɛ pɛŋ, o chɔm ya diola ndalaŋ te. I nɔ bɔɔ balika melaa le mɛɛ o dimulla a bahawɛila puaapiliaa a ndepiliaa okɔɔ le yɛ kanifuule, I nɔla mi tosa nyɛ o nyɛ a laŋ okɔɔ le. Hei tosa mi wa fɛɛsɛŋ a puaapiliaa a ndepiliaa o kundaa niŋ. Nduyɛ i tosa vɛlɛ mi nɔ tiindaŋndo maa, o yɔŋ bɛɛ mi dimul pɔnɔ nuu a yeemaŋ nuŋ ɔɔ bahawɛila nilaŋ okɔɔ, o dimul wanaa cheleŋ a ndi okɔɔ le.” I cho tonya maa, naa kpou yeema miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda. Suliŋnda kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nɔ le miŋ komal kpeleŋndo hoo? Ŋ tofaŋndɔ la ŋuɛɛnu.

KINDIŊ MA NƆ SULIŊNDA MALA NUM MA WA WANA WANA NƆLA MA TIINDAŊNDO

12. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa kaalaa cho chiiye ni le tiindaŋndo? Chɔmndɔ tamaseliiyo.

12 Kaalaa cho chiiye ni le tiindaŋndo. Mi Chiisu dimi maa, sawala tiɔɔŋnda hiou sawalaŋ kpou wo cho Chɛhowa kaalaa a wanaa naŋ chiɛɛliaŋnda ni. (Maa. 22:​37-39) Kaala naŋ nɔ le Chɛhowa wo nyindu naa ni le miŋ tol tamasi ndɔ walaŋndo kɔɔli, le waa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda. Le tamaseliiyo, kaala naŋ nɔ le puaapiliaa a ndepiliaa naa wo nyindu naa ni, ŋ keeliaa sɔɔŋ ndaŋ te. Fɛɛŋ bɛɛ ŋ yeema miŋ dimul acheleŋnda a sɔɔŋ puaapiliaa a ndepiliaa naa okɔɔ, ŋ tɛɛmbuu nda kɔllo, miŋ tusi nda siɔmbulaŋ ɔɔ miŋ luei nda nyɛ nɛiyaa woŋ te.—Chɔŋ 15:​12.

13. O nɛi kuɛɛ choo tusiŋndo mala yɛ naa miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda?

13 Tusiŋndo mala naa miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda. Kilisiɔŋnɔ tusiaŋndo kindiŋ le waa lɔɔlɔɔ wana tasoo, le sɔɔŋ acheleŋnda keeliaa le halikpeŋ mi waŋnda muli ndu hɔlla kɔɔli le. (Filipi. 2:​3) O kindiŋ le acheleŋnda tosaa ma yiyaŋ maa, o sina sɔɔŋ ŋpum ŋ nda nɔ ma sina a muŋ okɔɔ le woŋ te. Tusiŋndo mala naa miŋ fafaŋ acheleŋnda yiyaŋnda naalaŋ dimullo a sɔɔŋ Baabuiyo ɔɔ yaula naalaŋ la suu a muŋ okɔɔ le woŋ.

14. Vɛɛ kɔl kaloo mala yɛ naa miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋ?

14 Kɔl kaloo mala Kilisiɔŋnɔɔ mbo sina ‘teleŋ o nɔ mbo meiyo a teleŋ o nɔ mbo soo wo.’ (Ikili. 3:​7) Mi tale pum o suɛi maŋgalɛi pilɛ niŋ dimi aa: “Suɛi cho ko maa kanii humbuei, kɛ meiyo cho ko maa kooliiye.” Hei sim ni maa teleŋndaŋ lapum, o bɛnda miŋ mei. Le sabu koŋ pɛŋ Pulɔwaa 11:​12 sila naa ni aa: “Wana kɔl kaloo yɛ, ndu nɔ meinɔŋndo ni.” Ŋ tofaŋndɔ tamaseliiyo. Lepum, ma dimul bɛndu kunda nɔ taasioo tau wo, le kundala cheleŋndaŋ malaa a bahawɛila ndala kala kalalaŋ okɔɔ. Mi bɛndu kunda pilɛ nda cho o kundaa niŋndo dimi a ndu okɔɔ aa: “Mbo wa lɔɔlɔɔ yekeŋ yɔŋii o dimul acheleŋnda a sɔɔŋ cho o kundala cheleŋndaŋ niŋndo okɔɔ, ŋ nda nɔ ma sina le woŋ.” Hei tosa niŋ mi bɛnduaa kundaa o kunda ndɔɔ niŋ, nɔ bɛɛleŋ tau le ndu. Nduyɛ a nɔ tiindaŋndo maa fɛɛŋ bɛɛ o dimul niŋ acheleŋnda a sɔɔŋ ndaŋ okɔɔ, ŋ nda nɔ ma sina kposoŋ te woŋ te.

15. Te ŋ wa pɛ wanaa sandaa, mi keŋ tosa mi waŋnda dɔu tiindaŋndo o naa niŋ. Chɔmndɔ tamaseliiyo.

15 Sandei cho vɛlɛ suliŋndo opilɛ o mala naa miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda. Miŋ dɔu tiindaŋndo o wana sandu wo niŋ kanifuule, ŋ sina maa teleŋ o teleŋ tonyaa o dimi ni. (Ɛfi. 4:​25; Hibu. 13:​18) Le tamaseliiyo, ŋ dimi wɔ maa puaapilɛnɔɔ yeema mbo tosa hiouwɔɔ lachioo a mɛɛ o pɛɛku waŋnda yɛ. Le hei, mbo yeema le mi waŋndo yaŋ ndu nilaŋ teleŋ o cho wa suɛi yɔŋgoo wo, okoŋ mbo chɔm ndu naa o nɔ mbo tosa hiouwɔɔ lachioo wa. Nɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ maa o nɔla mbo chɔm ndu siɔwuŋ ndɔŋ? Baa wana dimul ndu nyɛ o yeema tueiyɔɔ wo ɔɔ o dimul ndu tonyaa wo? Mulioo cho kpendekele, lende le? Baabuiyo dimi aa: “Waŋndo suɛi wɔɔŋnde tosaa ma miŋgi ndu o nɛi waŋnda kpou o hɔl, ndu hiou naŋɔɔ a waŋndo kaalaa o kɔl niŋ, kɛ a chɔm wana koŋ maa a kaala ndu le. Chaaŋ num kpeekpeiyo, o yɔŋul num bɛɛ, a chue ndi bɛɛ maa isɔɔ le.” (Pulɔ. 27:​5, 6) Mi che bɛɛ mi i wa ikala le chɛlɔɔ, kɛ te chaaŋ naa kpeekpeiyo dimul naa pɛ tonyaa, miŋ sɔla tɔnɔɔ tau le teleŋ vilɛi.

16. Vɛɛ Pulɔwaa 10:​19 chɔm yɛ maa ŋ nɔ miŋ dɔu naapila o mandaa bɛŋgu?

16 Ŋ nɔ miŋ dɔu naapila o mandaa bɛŋgu te ŋ yeema pɛ mi acheleŋnda dɔu tiindaŋndo o naa niŋ. Suliŋndo hoo mala naa le miŋ fafaŋ acheleŋnda dimullo a sɔɔŋ pilaŋ okɔɔ, o yɔŋ bɛɛ miŋ wa o tɔɔndaŋndo bɛŋgu le keŋ tosaa. (Nuawɔ Pulɔwaa 10:​19.) Mi i wa ikala le miŋ dɔu naapila o mandaa bɛŋgu, te ŋ wa pɛ intanɛtiiyo soliŋndo kpeku le yooŋgulaŋ yɔŋndo. Te ŋ ve yekeŋ te, miŋ tosa mi wanaa bɔɔbɔɔ sina sɔɔŋ nda nɔ ma sina a muŋ okɔɔ le woŋ. Nduyɛ ŋ nɔ miŋ loonuŋ maa, nyɛ o nyɛ naŋ dimi pɛ o intanɛtiiyo choo, ŋ nɔ lɛ ndu kpaaya choo le. Naapila dɔwɔɔ o mandaa bɛŋgu mala naa vɛlɛ miŋ fafaŋ wanaa simul naa wa dimullo sɔɔŋ luei puaapiliaa a ndepiliaa naa o kpundɔɔ niŋndoŋ, o yɔŋ bɛɛ ma hui naa. Mi i waa nuaa yɔŋnuŋ o lɛŋii nda kuuna wali naa kpou ɔɔ otiŋ nde niŋ, te polisiiya nyuna naa pɛ a wali naa okɔɔ. Te sɔɔŋ waa nuaa yɔŋnuŋ pɛ, ŋ nɔ miŋ dɔu sawa mandaa hoo o wali niŋ. Ŋ nɔ miŋ ‘chɛl mi isɔɔ o isɔɔ wɔɔŋ i fula naa o sondo le.’ (Sam 39:​1) Ŋ nɔ miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋ, o wa o yuŋgoo niŋ, o chaŋyɛi niŋ, a puaapiliaa a ndepiliaa naa, ɔɔ wana o wana cheleŋ. Nduyɛ le miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋ, mɛɛ miŋ dɔu naapila o mandaa bɛŋgu.

17. Yɛɛ naa a pilɛŋ pilɛŋnda nɔ yɛ miŋ tosa, le mi wana o wana o kundaa niŋ dɔu tiindaŋndo o naa niŋ?

17 Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ Chɛhowa sɔɔŋguu naa puaapiliaa a ndepiliaa chieeŋndo balɔɔ silɔ ikɛi, a nɔ kaalaa nduyɛ ma wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda yɛ. Naa kpou nɔ kalaŋndo le miŋ tosa mi puaapiliaa a ndepiliaa naa dɔu tiindaŋndo o naa niŋ. Te naa a pilɛŋ pilɛŋnda tosa pɛ wallo kalaŋ le miŋ nɔ kaalaa, tusiŋndo, kɔl kaloo, miŋ chɔm sandei, nduyɛ miŋ dɔu naapila o mandaa bɛŋgu, keŋ mala mi acheleŋnda dɔu tiindaŋndo o naa niŋ. Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a wallo tosaa kalaŋ le mi wana o wana o kundaa niŋ dɔu tiindaŋndo o acheleŋnda niŋ. Maa ŋ tolnuŋ tamasi Mɛlɛka naa Chɛhowa kɔɔli, nduyɛ miŋ hiou lachi a chɔmndo maa ŋ cho wanaa wana nɔla ma tiindaŋ.

CHONDII 123 Diikuŋ Nɛi Chɔmaa Mɛlɛkaa

^ Te ŋ yeema pɛ mi acheleŋnda dɔu tiindaŋndo o naa niŋ, mɛɛ ŋ nɔ fɛŋ miŋ chɔm maa ŋ cho wana wana nɔla ma tiindaŋ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho vɛlɛ chɔɔlu pɛɛku le sabu i cho suɛi sɔvɛ le miŋ dɔu tiindaŋndo o acheleŋnda niŋndo. Nduyɛ ŋ cho chɔ suliŋnda mala naa miŋ wa wanaa wana nɔla ma tiindaŋnda.

^ Te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo o kundaa niŋ, ŋ nɔ miŋ dimul ndu le mbo nyuna bɛnduaa kundaa le malaa. Te o kɛɛ pɛ le keŋ tosaa, lo lechoo naa o Chɛhowa lo vɛlɛ a yeemɛi naŋ nɔ le mi kundaa wa o diandaa wo nɔ mbo nyindu naa le wanaa cho chilaŋ chuaa wa dimullo a ndi okɔɔ.

^ TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Bɛndu kundaa dimul yuŋgu ndɔɔ a sɔɔŋ cho o kundaa niŋndoŋ okɔɔ, ŋ nda nɔ ma sina le woŋ te..