Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 38

Qyekʼinx kye txqantl qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj qiʼj

Qyekʼinx kye txqantl qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj qiʼj

«Aju [...] xjal bʼaʼn t-ximbʼetz, mintiʼ in bʼaj tyolin aju bʼaʼn tuʼn» (PROV. 11:13).

BʼITZ 101 Qo ajbʼen junx te Dios

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiʼ in bʼant tuʼn jun xjal tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl tiʼj?

 QA TAJ jun xjal tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl tiʼj, in nok tilil tuʼn tuʼn tjapun twi tyol ex tuʼn t-xi tqʼamaʼn axix tok (Sal. 15:4). Qa ma bʼant jlu tuʼn, jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl tiʼj. Atzun jlu qaj tuʼn tkubʼ kyximen erman qiʼj. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj qiʼj?

2. ¿Tzeʼn in kubʼ qyekʼin qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj?

2 Nya noq kukx jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj. In nok ik tzeʼn pwaq, kwest tuʼn tkambʼet, pero jun rat jaku naj. Qkyaqilx o tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová tuʼnju «in japunxix tyol» (Sal. 33:4). Ex taj tuʼn tel qkanoʼn tiʼj (Efes. 5:1). Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo yolil kyiʼj junjun tmajen Jehová el kykanoʼn tbʼanel tmod ex ok qeʼ kykʼuʼj txqantl kyiʼj. Ex kʼelel qnikʼ kyiʼj jweʼ mod jaku che onin qiʼj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj.

QKANOʼMIL KYIʼJ TMAJEN JEHOVÁ OK QEʼ KYKʼUʼJ TXQANTL KYIʼJ

3, 4. a) ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin profeta Daniel qa jakutoq tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl tiʼj? b) ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin?

3 Kyaj tqʼoʼn profeta Daniel jun tbʼanel techel qwitz. Tej t-xi qʼiʼn toj tnam Babilonia, jun rat el kynikʼ txqantl tiʼj qa jakutoq tzʼok qeʼ kykʼuʼj tiʼj. Ex mas el kynikʼ tiʼj jlu tej tonin Jehová tiʼj tuʼn t-xi tqʼamaʼn te Nabucodonosor tiʼ t-xilen jun twitzikʼ. Jun maj, iltoq tiʼj tuʼn t-xi tqʼamaʼn Daniel te aj kawil lu qa otoq tzaj tbʼis Jehová tuʼn. Ex iltoq tiʼj tuʼn tten tipumal tuʼnju nyatoq tbʼanel tmod Nabucodonosor (Dan. 2:12; 4:20-22, 25). Tej tbʼet ambʼil, kubʼ tyekʼin Daniel juntl maj qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl tiʼj tej t-xi tqʼamaʼn tiʼ t-xilen junjun yol e kubʼ tzʼibʼin toj palacio te Babilonia (Dan. 5:5, 25-29). Nya oʼkxju, ax ikx el tnikʼ Darío tiʼj qa «at mas tnabʼl kywitz txqantl». El kynikʼ tiʼj qa «puro tzʼaqlxix te Daniel [ex] mintiʼx knet jun til kyuʼn» (Dan. 6:3, 4). Ik tzeʼn ma tzʼel qnikʼ tiʼj, axpe ikx ok qeʼ kykʼuʼj aj kawil mintiʼ e nimen te Jehová tiʼj Daniel.

4 Tej otoqxi qo yolin tiʼj Daniel, bʼaʼn tuʼn tkubʼ qxjelin jlu: «¿Tiʼ kyximbʼetz xjal at wiʼje? ¿In nokpe qeʼ kykʼuʼj wiʼje ex ojtzqiʼn kyuʼn qa responsable qiʼne?». Nim toklen tuʼn tkubʼ qxjelin jlu tuʼnju qa ma tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj, in jaw qnimsaʼn Jehová.

Jaw tskʼoʼn Nehemías junjun xjal ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj tuʼntzun t-xi kybʼinchaʼn junjun aqʼuntl nim toklen. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 5).

5. ¿Tiquʼn ok qeʼ kykʼuʼj txqantl tiʼj Hananías?

5 Toj abʼqʼi 455 tjaqʼxi ambʼil qʼiʼn quʼn jaʼlo, tej otoqxi kyaj bʼant muro tiʼj tnam Jerusalén, jaw tskʼoʼn gobernador Nehemías junjun xjal ok qeʼ tkʼuʼj kyiʼj tuʼn tok kyxqʼuqin tnam. Kyxol qe jlu, ten Hananías aju nejenel toj cuartel. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu tiʼj Hananías: «Aju xjal lu axix tok yolin ex masxix in xobʼ twitz Dios kywitz txqantl xjal» (Neh. 7:2). Tuʼnju ok tkʼujlaʼn Hananías Jehová ex ten tchiylal tiʼj, kubʼ tbʼinchaʼn tkyaqilju xi qʼamaʼn te. Ax ikx qe, qa ma bʼant jlu quʼn jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj.

6. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin Tíquico qa ok qeʼ tkʼuʼj apóstol Pablo tiʼj?

6 Atzun jaʼlo, qo yolin tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Tíquico, jun kyxol qe erman ok qeʼ tkʼuʼj apóstol Pablo tiʼj. Tej tokx qʼoʼn Pablo pres toj jun ja, tqʼama qa onin Tíquico tiʼj ex qa «japunxix tuʼn tuj taqʼun Qajaw» (Efes. 6:21, 22). Nya oʼkx ok qeʼ tkʼuʼj Pablo tiʼj Tíquico tuʼn t-xi tiʼn qe carta otoq kubʼ ttzʼibʼin kye erman te Éfeso ex Colosas, sino ax ikx xi tqʼamaʼn te tuʼn t-xi tqʼuqbʼaʼn kykʼuʼj erman. Aj qximen tiʼj techel kyaj tqʼoʼn Tíquico, ax ikx in che tzaj qnaʼn erman in che onin qiʼj tuʼn tten jun tbʼanel qamiwbʼil tukʼil Jehová (Col. 4:7-9).

7. ¿Alkye tbʼanel techel in kubʼ kyqʼoʼn ansyan ex qe onil kye?

7 Toj ambʼil jaʼlo, in nok qqʼoʼn toklen kyaqʼun ansyan ex qe onil kyiʼj, ex jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj. In nok kyqʼoʼn ansyan toklen kyaqʼun ik tzeʼn bʼant tuʼn Daniel, Hananías ex Tíquico. Jun techel, qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa otoq txi kyqʼamaʼn kye erman qa at jun kyoklen toj chmabʼil in nok txolekxi qʼij. In xi kyqʼoʼn ansyan nimxix chjonte kye erman aj tbʼaj kybʼinchaʼn kyoklen ex aj tex kyqʼoʼn kyoj chmabʼil. Ex aj t-xi qqʼoʼn txokbʼil tiʼj jun xjal in xnaqʼtzan qukʼil tuʼn t-xiʼ toj chmabʼil aj tkubʼaj seman, qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa at jun erman kʼeletz qʼonte chikʼbʼabʼil kye kykyaqil xjal. Ax ikx, qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa kukx che tel uʼj tuʼn qpakbʼan. Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa in che xqʼuqin erman lu qiʼj ex in xi qqʼoʼn chjonte te Jehová tuʼn jlu. Pero, ¿tzeʼn jaku kubʼ qyekʼin qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj?

MIʼN TXI QQʼAMAʼN JUN TQANIL KYE TXQANTL QA MINTIʼ KYOKLEN TIʼJ

8. ¿Tiʼ bʼaʼn tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ tiʼj? (Proverbios 11:13).

8 Kʼujlaʼn qe erman quʼn ex in qo ximen tiʼjju in bʼaj kyiʼj. Pero nim toklen tuʼn tok qxqʼuqin qibʼ tuʼn miʼn tokx qqʼon qibʼ toj kyanqʼibʼil. Toj kʼloj okslal te tnejel syent abʼqʼi, e ten junjun xjal ẍtaqʼil yol, junjuntl okx kyqʼon kyibʼ toj kyanqʼibʼil txqantl ex junjuntl e yolin kyiʼj tiʼchaq mintiʼ kyoklen tiʼj (1 Tim. 5:13). Nya qaj tuʼn qok ik tzeʼn kye xjal lu. Qo ximen tiʼj qa ma tzaj tqʼamaʼn jun erman jun tiʼ qe ex qʼuqli tkʼuʼj tiʼj qa mlay txi qqʼamaʼn kye txqantl. Jun techel, qo ximen tiʼj qa ma tzaj tqʼamaʼn jun ermana qe qa at yabʼil tiʼj moqa in nok weʼ twitz jun nya bʼaʼn. Qa ma tzaj tqʼamaʼn qe tuʼn miʼn txi qqʼamaʼn kye txqantl, nim toklen tuʼn t-xi qbʼiʼn tyol (kjawil uʼjit Proverbios 11:13). * ¿Toj alkye juntl ambʼil jaku bʼant jlu quʼn?

9. ¿Tzeʼn jaku kubʼ tyekʼin teyele junjun xjal toj jun familia qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl kyiʼj?

9 ¿Tzeʼn jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj qfamiliar qiʼj? Nim toklen tuʼn tok kyxqʼuqin kyibʼ familia tuʼn miʼn txi kyqʼamaʼn junjun tiʼchaq mintiʼ kyoklen txqantl tiʼj. Jun techel, jakulo kubʼ t-ximen jun chmilbʼaj qa tzebʼajil jun tiʼ in bʼant tuʼn t-xuʼjil. Qa kʼujlaʼn t-xuʼjil tuʼn, mlay txi tqʼamaʼn kye txqantl tuʼnju nya taj tuʼn ttzaj tchʼixwi moqa tuʼn ttzaj tbʼis (Efes. 5:33). Atzun kye mambʼaj, bʼaʼn tuʼn ttzaj kynaʼn qa kyaj kuʼxun tuʼn tok qʼoʼn kyoklen. Tuʼntzunju, bʼaʼn tuʼn tok kyxqʼuqin kyibʼ tuʼn miʼn txi kyqʼamaʼn kypaltil kye txqantl (Col. 3:21). Ax ikx kye kʼwal, nim toklen tuʼn tok kyxqʼuqin kyibʼ tuʼn miʼn ttzaj tchʼixwi jun toj kyja kyuʼn (Deut. 5:16). Qa ma bʼant jlu tuʼn teyele junjun kye, mas che tzalajel.

10. ¿Tiʼ in bʼant tuʼn jun axix tok amiw? (Proverbios 17:17).

10 ¿Tzeʼn jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj qamiw qiʼj? Chʼixme qkyaqilx in xi qqʼamaʼn jun qbʼis te jun qamiw. At maj kwest tuʼn tbʼant jlu quʼn, mas qa nya naqʼli qoʼ tuʼn t-xi qqʼamaʼn kye txqantl aju in kubʼ qnaʼn. ¿Yajtzun qa ma txi qqʼamaʼn te jun qamiw aju in kubʼ qnaʼn ex in nok qbʼiʼn qa otoq txi tqʼamaʼn kye txqantl? Jakulo tzaj qbʼis tuʼn jlu. Pero in kubʼ qnaʼn tzalajbʼil qa mintiʼ in xi tqʼamaʼn qamiw kye txqantl aju otoq txi qqʼamaʼn te. In nok te jun axix tok qamiw (kjawil uʼjit Proverbios 17:17).

Mintiʼ in xi kyqʼamaʼn ansyan kye toj kyja junjun tqanil mintiʼ kyoklen tiʼj. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 11). *

11. a) ¿Tzeʼn in kubʼ kyyekʼin ansyan ex qe kyxuʼjil qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl kyiʼj? b) ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj jun ansyan in xi tqʼoʼn onbʼil te jun erman ex yajxitl mintiʼ in xi tqʼamaʼn kye toj tja? (Qʼonka twitza kyiʼj foto).

11 ¿Tzeʼn jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj erman qiʼj? Qa mintiʼ in xi kyqʼamaʼn ansyan jun tiʼ ojtzqiʼn kyuʼn kyiʼj erman, in che ok ik tzeʼn jun lugar te kolbʼil «ok ttzaj kyqʼiqʼ» (Is. 32:2). Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa jaku txi qqʼamaʼn alkyexku tiʼ kye ex qa mlay txi kyqʼamaʼn kye txqantl. Ex mintiʼ in xi qqanin junjun tiʼchaq kye qa mintiʼ qoklen tiʼj. Ax ikx, in nok qqʼoʼn kyoklen kyxuʼjil ansyan tuʼnju mintiʼ in xi kyqanin kye kychmil junjun tiʼchaq mintiʼ kyoklen tiʼj. Tbʼanelxix qa mintiʼ ma txi kyqʼamaʼn ansyan kye kyxuʼjil aju in bʼaj kyiʼj erman. Tqʼama t-xuʼjil jun ansyan jlu: «In xi nqʼoʼne chjonte te nchmile tuʼnju mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn weye aju in bʼaj kyiʼj erman in cheʼx visitaril kye moqa aʼyeju erman kyaj onbʼil toj kyokslabʼil. Axpe ikx, mintiʼ in tzaj tqʼamaʼn kybʼi weye. In nok nqʼoʼne toklen jlu tuʼnju atlo maj mlay bʼant jun tiʼ wuʼne. Iktzun tten jaku chin tzalaje aj nyoline kyukʼil kykyaqil erman. Nya oʼkxju, ax ikx jaku tzʼok qeʼ nkʼuʼje tiʼj nchmile qa mlay txi tqʼamaʼn kye txqantl aju in xi nqʼamaʼne te». Qkyaqilx qaj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj. Tuʼntzunju, qo xnaqʼtzan kyiʼj jweʼ mod jaku che onin qiʼj.

BʼAʼN TUʼN KYTEN TBʼANEL QMOD TUʼNTZUN TOK QEʼ KYKʼUʼJ TXQANTL QIʼJ

12. Chikʼbʼantza tiquʼn nim toklen kʼujlabʼil tuʼntzun tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj.

12 Nim toklen kʼujlabʼil tuʼntzun tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj. Tqʼama Jesús qa aqeju kabʼe mandamyent mas nim kyoklen aju tuʼn tok qkʼujlaʼn Jehová ex qe xjal (Mat. 22:37-39). Tuʼnju kʼujlaʼn Jehová quʼn, qaj tuʼn qok ik tzeʼn te ex tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj. Jun techel, tuʼnju kʼujlaʼn qe erman quʼn, mintiʼ in xi qqʼamaʼn kye txqantl aju in tzaj kyqʼamaʼn qe. Tuʼntzunju, miʼn txi qqʼamaʼn jun tiʼ jaku tzaj kybʼis moqa kychʼixwi tuʼn (Juan 15:12).

13. ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj qa ma kubʼ qin qibʼ?

13 Jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj qa ma kubʼ qin qibʼ. Qa mintiʼ in jaw tnimsan tibʼ jun okslal, mintiʼ in nok tilil tuʼn tuʼn t-xi tqʼamaʼn jun tqanil kye txqantl (Filip. 2:3). Ax ikx, mintiʼ in jaw tnimsan tibʼ tuʼnju ojtzqiʼn junjun tiʼchaq tuʼn aju mintiʼ kyoklen txqantl tiʼj. Qa in kubʼ qin qibʼ, mlay qo ok ten qʼamalte kye txqantl aju qximbʼetz kyiʼj junjun tiʼchaq mintiʼ in tzaj qʼamaʼn toj Tyol Dios moqa kyoj quʼj.

14. ¿Tzeʼn in nonin qnabʼil qiʼj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj?

14 Qa at tnabʼil jun okslal, kʼelel tnikʼ tiʼj toj alkye ambʼil tuʼn tyolin ex toj alkye ambʼil mintiʼ tuʼn tyolin (Ecl. 3:7). Kyoj junjun tnam in xi kyqʼamaʼn xjal qe yol lu: «In nok qyol ik tzeʼn plata, atzun qa mintiʼ in qo yolin in nok ik tzeʼn oro». A t-xilen jlu qa mas bʼaʼn qa mintiʼ ma qo yolin kyoj junjun ambʼil. Tuʼn jlu, in nel qnikʼ tiʼj tiquʼn in tzaj tqʼamaʼn Proverbios 11:12 jlu: «Atzunte xjal at tnabʼl mintiʼ in qʼajt». Qo yolin tiʼj jun ansyan kukx in xi qanin onbʼil te kyuʼn junjuntl congregación tuʼn t-xi bʼinchet tiʼj jun nya bʼaʼn. In tzaj tqʼamaʼn jun ansyan jlu tiʼj: «Kukx in nok t-xqʼuqin tibʼ ex mintiʼ in xi tqʼamaʼn kye txqantl aju in bʼaj toj junjuntl congregación». Tuʼnju at tnabʼil ansyan lu, in nok qeʼ kykʼuʼj txqantl ansyan toj congregación tiʼj tuʼnju ojtzqiʼn kyuʼn qa mlay txi tqʼamaʼn junjun tqanil kye txqantl.

15. Qʼamantza tukʼil jun techel tiquʼn in xi qqʼamaʼn qa in nok qeʼ kykʼuʼj txqantl tiʼj jun xjal ax tok yolin.

15 Ax ikx jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj qa ax tok qo yolin. Mas in nok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj xjal qa mintiʼ in che nikʼan yol (Efes. 4:25; Heb. 13:18). Jun techel, qo ximen tiʼj jun ermano taj tuʼn tbʼant-xix tqʼon chikʼbʼabʼil. Tuʼntzunju, in xi tqanin te jun tamiw tuʼn tok tbʼiʼn ex tuʼn t-xi tqʼoʼn junjun consej te. Pero, ¿kxelpe tqanin onbʼil te jun tamiw kxel tqʼamaʼn te aju taj tuʼn tok tbʼiʼn? ¿Moqa kxel tqanin onbʼil te jun tamiw aju kxel tqʼamaʼn axix tok te? Chikʼlixix taʼ tzaqʼwebʼil. In tzaj tqʼamaʼn Tyol Dios jlu: «Mas bʼaʼn tuʼn tok qmaʼn jun yol tibʼaj twitz jun xjal, twitzju tuʼn qkʼujlante te ex mintiʼ in xi qmaʼn. Mas jaku qeʼ qkʼuʼj tiʼj jun qamiw in qo kʼixbʼisanjtz tuʼn» (Prov. 27:5, 6). Atlo maj kwest tuʼn t-xi qnimen jun consej in tzaj qʼoʼn qe tuʼn jun qamiw, pero kʼonil qiʼj aj tikʼ ambʼil.

16. ¿Tzeʼn in tzaj tyekʼin Proverbios 10:19 qa nim toklen tuʼn qjakʼunte qibʼ?

16 Nim toklen tuʼn qjakʼunte qibʼ qa qaj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj. In nonin mod lu qiʼj tuʼn miʼn txi qqʼamaʼn jun tqanil mintiʼ tuʼn tok kybʼiʼn txqantl (kjawil uʼjit Proverbios 10:19). Kwestlo jaku tzʼela toj qwitz tuʼn qjakʼunte qibʼ aj kyajbʼen redes sociales quʼn. Qa mintiʼ ma tzʼok qxqʼuqin qibʼ, jaku txi qqʼamaʼn jun tqanil kye nimku xjal. Aj tbʼaj jlu, mintiʼ ojtzqiʼn quʼn tzeʼn kʼajbʼel tqanil lu kyuʼn xjal ex alkyeqe nya bʼaʼn jaku tzaj tuʼn. Ax ikx, jaku tzʼonin mod lu qiʼj tuʼn miʼn qyolin aj ttzaj kyqanin aj qʼoj junjun tqanil qe aju jaku tzaj tiʼn nya bʼaʼn kyiʼj erman. Mas jaku bʼaj jlu jatumel o tzʼel qʼiʼn ambʼil kye erman tuʼn kyajbʼen te Jehová. Toj ambʼil lu ex kyoj junjuntl, jaku tzʼonin nabʼil lu qiʼj: Bʼaʼn «tuʼn njakʼunteye ntziʼye» (Sal. 39:1). Tbʼanel qa ma tzʼok tilil quʼn tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj qfamiliar qiʼj, qe qamiw, qe erman ex junjuntl xjal. Pero tuʼn tbʼaj jlu, nim toklen tuʼn qjakʼunte qibʼ.

17. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj erman kyxolx?

17 In xi qqʼoʼn chjonte te Jehová tuʼnju o tzaj tqʼoʼn ambʼil qe tuʼn qten kyukʼil erman kʼujlaʼn qoʼ kyuʼn ex jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj. Ax ikx qe, nim toklen tuʼn t-xi qyekʼin kye erman qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj qiʼj ex kukx tuʼn tbʼant jlu quʼn. Qa ma tzʼok tilil tuʼn teyele junjun qe tuʼn tkubʼ tin tibʼ, tuʼn tten tkʼujlabʼil, tnabʼil, tuʼn t-xi tqʼamaʼn axix tok yol ex tuʼn tjakʼunte tibʼ, kʼonil kyiʼj erman tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj kyxolx. Qkanoʼmil techel kyaj tqʼoʼn Jehová ex qyekʼinx kye txqantl qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj qiʼj.

BʼITZ 123 Qo nimen ex qo onin tiʼj nukʼbʼil o kubʼ tqʼoʼn Dios

^ Qa qaj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj, nim toklen tuʼn tkubʼ qyekʼin qa jaku tzʼok qeʼ kykʼuʼj qiʼj. Toj xnaqʼtzbʼil lu, qo yolil tiʼj tiquʼn nim toklen tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj kyiʼj txqantl ex alkyeqe mod jaku che onin qiʼj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj txqantl qiʼj.

^ Qa ma tzʼok qbʼiʼn qa otoq kubʼ tbʼinchaʼn jun erman jun matij il, bʼaʼn tuʼn t-xi qqʼamaʼn te tuʼn tjyon onbʼil kyukʼil ansyan. Qa mintiʼ ma bʼant jlu tuʼn, nim toklen tuʼn qyolin kyukʼil ansyan tuʼntzun qten tzʼaqli twitz Jehová ex tuʼn qonin tiʼj congregación.

^ TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: Mintiʼ in xi tqʼamaʼn jun ansyan kye toj tja aju onbʼil otoq txi kyqʼoʼn te jun ermana tukʼil juntl ansyan.