1. Tungamanya uli umuntu wino tungataila?

 UMUNTU wino yauze yangataila, akaezya na maka ukufikilizya malayo yakwe nu kulanda icisinka. (Masa. 15:4) Antu yamanya ukuti yangamutaila. Vivyo kwene avino tukalonda aina yayuvwa pali sweswe. I vyani vino tungacita pakuti yauze yatutaile?

2. Tungalanga uli yauze ukuti yangatutaila?

² Tutange tupatikizye yauze ukututaila. Vino tukacita, i vingalenga yauze ukulola ukuti yangatutaila. Yakalanda ukuti ukutaila kwaya wa mpiya. Cikatala pakuti yauze yatandike ukututaila, nomba cikaanguka ukuta ukututaila. Ukwaula nu kutwisika twataila Yeova. Tungamutaila lyonsi pa mulandu wakuti “vyonsi vino akacita vyaya ivilungame.” (Masa. 33:4) Nupya akaenekela ukuti twamukolanya. (Efes. 5:1) Lekini tulande pa yaomvi yakwe Yeova yamwi aakolanyanga Isi wa kwi yulu nupya alangilile yauze ukuti yangayataila. Tumalanda na pa miyele 5 ino tulinzile ukukwata ingalenga yauze ukututaila.

3-4. Uzye kasesema Danieli walangilile uli ukuti wali u wa kutailwa, nupya vino wacisile vingatukomelezya ukuyuzya mauzyo ci?

³ Kasesema Danieli wali u muntu wino yauze yataile wino tungakolanya. Nanti cakuti yamusenzile umu uzya uku Babiloni, patalengiile walangilile ukuti yauze yangamutaila. Antu izile iyamutaila sana lino Yeova wamwazwile ukwilula iciloto ca umwene wa Ina Babiloni Nebukadineza. Pa nsita imwi Danieli wali nu kunena umwene ukuti Yeova ataatemilwe pali vino wacitanga nupya yali a mazwi yano umwene  atange atemwe ukuvwa. Danieli walondekwanga ukuya umusipe pakuti alande amazwi yayo pa mulandu wakuti Umwene Nebukadineza wali umukalipe. (Dan. 2:12; 4:20-22, 25) Lino papisile imyaka iingi, Danieli nupya walangilile ukuti u wa kutailwa lino walondolwile vino amazwi aalemvilwe umu cizungusyo pa ciumba ca kwisano lya ku Babiloni yapiliulanga. (Dan. 5:5, 25-29) Nupya lino papisile insita, Dalyusi Umwina Medi na angalizi yakwe yaweni ukuti Danieli wapusineko na yauze. Yaweni ukuti Danieli “wali uwakutailwa nupya wene atacitanga cimwi ciipe nanti caucenjezi.” (Dan. 6:3, 4) Mu cumi nanti sile intunguluzi izyapepanga ya Leza yauze zyaweni ukuti wali a kapepa wakwe Yeova nupya uwa kutailwa.

⁴ Lino tukwelenganya pali vino Danieli wacisile, tungayuzya sweineco ukuti: ‘Uzye antu aasi ya Nte Yakwe Yeova yamanya uli? Uzye namanyikwa ukuti nkafikilizya imilimo ino napeelwa nupya nene wa kutailwa? U mulandu ci uno icicindamila ukuyuzya mauzyo yaa? A pa mulandu wakuti nga sweswe ya kutailwa, tukalenga Yeova ukulumbanyiziwa.

5. I cani calenzile Hananiya aye umutailwe?

⁵ Umu 455 B.C.E., lino Umulasi Neemiya wamazile ukukuula cipya cipya iviumba vya Yelusalemu walonzile aonsi aatailwe aakusakamala umusumba. Neemiya wasoolwile na Hananiya ukuya kalinda wi cele. Baibo ikalondolola Hananiya ukuti  wali “umufumaluke, uwakwatile Yawe Leza icoopo ukuluta asyala.” (Neem. 7:2) Pa mulandu wakuti Hananiya watemilwe sana Yeova nupya watiinanga ukumusosya calenzile aikako sana mano uku mulimo onsi uno wapeelwa. Naswe kwene imiyele ii ilatwazwa ukuya aatailwe umu mulimo wakwe Leza.

6. Uzye Tikikasi walangilile uli ukuti wali a cuza wakwe Paulo umutailwe?

⁶ Elenganyini pali Tikikasi umwina wino mutumwa Paulo wataile sana. Lino icilye capingwile Paulo ukuti ataafuma umu ng’anda wataile sana Tikikasi, wamulondolwile ukuti “umuomvi wa cumi.” (Efes. 6:21, 22) Paulo wataile ukuti Tikikasi wali nu kutwala makalata uku ina umu Efeso nu mu Kolose nupya wali nu kuyakomelezya alino nu kuyateekezya. Vino Tikikasi wacitanga vikatwiusyako vino aonsi aayako ndakai aatailwe aakatusakamala muli vyakwe Leza yakacita.—Kolo. 4:7-9.

7. I vyani vino mungasambilila pa kutailwa kuli ya eluda na aomvi aakatumikila aaya umu cilongano cinu?

⁷ Ndakai tukataizya sana pali vino ya eluda na aomvi aakatumikila aatailwe yakaombesya. Yakaika sana mano uku milimo ino yapeelwa wakwe vino Danieli, Hananiya na Tikikasi yacitanga. Ndi cakuti twaya umu kulongana mukasi ka mulungu, tukataila ukuti malyasi yonsi iyatantikwa ningo. Ya eluda yakauvwa ningo sana ndi cakuti aina na ya nkazi aatiyapeelwa malyasi yayo yapekanya ningo nu kufikilizya imbali. Nupya ndi cakuti twama yano tukasambilizya Baibo ukwizazanwa umu kulongana pa mpela ya mulungu tukasininkizya ukuti ilyasi limapeelwa. Nupya tukataila ukuti mpapulo zya kuomvya umu mulimo wa kusimikila akuno zili. Aina yaa acisinka yakatusakamala sana nupya tukataizya Yeova pa mulimo uno wayapeela. Nomba u mu nzila ci muno tungalanga yauze ukuti yangatutaila?

8. Lino tukulanga ukuti itwika mano kuli yauze, i vyani vino tulinzile ukucita nupya i vyani vino tutalinzile ukucita? (Mapinda 11:13)

⁸ Twatemwa aina na ya nkazi nupya tukalonda ukumanya vino yali. Nomba tutalinzile ukwingila muli vino vitatukumile. Yamwi umu cilongano ca kutandikilako ica Ina Klistu yali ‘nu lwambo nupya yaikanga umu milandu ya yantu yauze iitayakumile, yalandanga pa vintu vino yatafwile ukulanda.’ (1 Tim. 5:13) Ukwaula nu kutwisika tusilonda ukuya wakwe aliyo. Nomba limwi umwi angatunenako vimwi pali aliwe nu kutunena ukuti tutanenako yauze. Limwi nkazi angatunenako pa ulwale umwi uno walwala nanti pa ntazi yuze ino akweti nu kutunena ukuti tutanena aliwensi. Tulinzile ukucita vivyo kwene vino watatunena. * (Belengini Mapinda 11:13.) Lekini lyene tulande na pali vyuze ivingacitika muno icicindama ukusunga inkama.

9. Uzye amu lupwa yangalanga uli ukuti yangatailwa?

⁹ Mu lupwa. Cila muntu mu lupwa alinzile ukutailwa na ya lupwa. Nkazi angakwata iciyelezyo cimwi cino iya watemwa. Uzye iya anganenako yauze icakuti azewanya nu muci? Awe foo. Pano watemwa umuci nupya atange atemwe ukucita icili  consi icingamusosya. (Efes. 5:33) Alumendo na akazyana yakalonda ukupeelwa umucinzi. Avyazi yalinzile ukulaiusya icisinka cii. Yatalinzile ukunenako yauze vino anao yakaluvyanya pakuti yatayazewanya. (Kolo. 3:21) Ana yalinzile ukuya acenjele nu kukanasokolola ivyeo ivingalenga amu lupwa lwao ukuzewana. (Malan. 5:16) Ndi cakuti cila muntu mu lupwa akucita vino alinzile ukucita pakuti aatanenako asi ya mu lupwa vino yatalinzile ukumanya, cikalenga amu lupwa ukuya alemane.

10. I vyani vino tulinzile ukucita pakuti tuye cuza wa cumi? (Mapinda 17:17)

¹⁰ Mulinzile ukuya ya cuza yano yauze yangataila. Insita zimwi tukalonda ukunenako cuza witu vino tukuyuvwa. Nomba insita zimwi cingatala ukucita vivyo. Limwi cingatutalila ukunenako umwi vino tukwelenganya, nupya tunguvwa sana uyi ndi cakuti twanenako umwi alino itwiza tumanya ukuti watanenako yauze vino twamunenyile. Lelo tukauvwa ningo sana ukukwata ya cuza yano tunganena vino tukuyuvwa ala itumanya ukuti pasi aliwensi wino yanganenako. Yakaya wakwe “cuza, umukundwe.”—Belengini Mapinda 17:17.

11. (a) Uzye ya eluda na ya mama yao yakalanga uli ukuti yangatailwa? (b) I vyani vino tungasambilila kuli eluda uwaombiile pa mulandu umwi uwa nkama ukwaula ukunenako ulupwa lwakwe? (Lolini cikope.)

¹¹ Mulinzile ukuya antu yano aina na ya nkazi yangataila. Ya eluda aakasunga inkama yaya “kwati ali yakucingilila antu uku muza. Kwati ali yano yalapusukilako.” (Eza. 32:2) Tungalanda na ya eluda pa vintu ivili vyonsi, pano twamanya ukuti yatalanenako aliwensi vino twayanena. Tusiyapatikizya ukuti yatuneneko malyasi ya nkama. Nupya tukataizya sana pali vino aci yakwe ya eluda yakacita pano yasipatikizya ya iya ukuti yayaneneko malyasi ya nkama pali yauze. Nupya cikaya ningo vino  aci yakwe ya eluda yasimanya malyasi ya nkama pa ina na ya nkazi. Umuci wakwe eluda umwi watiile: “Nkauvwa ningo vino ya wane yasinena malyasi ya nkama pali yano yakuya umu kucema nanti aakulondekwa uwazwilizyo nanti sile u kunena mazina yao. Nkataizya sana vino yakacita pakuti ntaasakamikwa pa malyasi yano ntanga incitepo ivili vyonsi. Na cico cikalenga cangangukila ukulanzyanya na aliwensi umu cilongano. Nupya nkasininkizya ukuti nga nanenako ya wane pali vino nkuyuvwa nanti pa ntazi ino nkweti yatalanenako aliwensi.” Kwene swensi kwene tukalonda ukuti yauze yatutaile. I miyele ci ino tulinzile ukukwata pakuti yauze yatutaile? Lekini tulande pa miyele 5.

12. U mulandu ci uno tungalandila ukuti ukutemwa u kungalenga yauze ukututaila? Langililini.

¹² Kutemwa u kukalenga yauze yatutaile. Yesu walanzile ati masunde yaili akalamba u kutemwa Yeova alino nu kutemwa inamupalamano. (Mate. 22:37-39) Kutemwa Yeova kukalenga twamukolanya ukuya aakutailwa. Wakwe, kutemwa aina na ya nkazi kukalenga twayasungila inkama. Tutalinzile ukunenako yauze ivyeo pa ina na ya nkazi ivingalenga yaye umu uzanzo, yazewane nanti ukuvwa sana uyi.—Yoa. 15:12.

13. Uzye ukuicefya kungatwazwa uli ukuya antu ya kutailwa?

¹³ Kuicefya kungatwazwa ukuya antu ya kutailwa. Umwina Klistu uwaicefya asilonda ukutandikilapo ukunenako yamwi pali vimwi pakuti sile ayuvwisye ningo. (Filipi 2:3) Asilonda yauze yaelenganya ukuti wamanya ivya nkama vimwi vino atange asokolole. Kuicefya kulalenga tutanenako antu aingi vino tukaelenganya pali vimwi vino Baibo nanti mpapulo izikalanda pali Baibo vitalandapo.

14. Uzye ukwiluka kungatwazwa uli ukuya aatailwe?

¹⁴ Kwiluka kungazwa Umwina Klistu ukumanya “insita ya kwikala cele ni nsita ya kuvwanga.” (Kasa. 3:7) Aingi yakalanda ukuti “Mazwi yacindama nomba insita zimwi cikazipa ukukanalanda ivili vyonsi.” Fwandi tungati insita zimwi cikalondekwa ukwikala mya. Ali mulandu uno pa Mapinda 11:12 pakalandila ukuti: “Umuntu mutekele akawaka kanwa kakwe.” Lekini tulangilile. Eluda umwi uwaomba pa myaka iingi yakamupeelako umulimo wa kwazwa ivilongano vyuze ukuombela pa ntazi zimwi. Uvwini vino eluda muze walanzile, watiile: “Lyonsi akaya umucenjele pakuti atanenako yauze malyasi ya nkama aku vilongano vyuze.” Pa mulandu wakuti eluda wii wakwata mano, ya eluda yauze umu cilongano yamucindika. Yasininkizya ukuti atange anene yauze malyasi ya nkama pali aliyo.

15. Landini vimwi ivikalangilila vino ukuya uwa cisinka kungalenga yauze ukututaila.

¹⁵ Ucisinka i miyele na yuze ino tukalondekwa pakuti yauze yatutaile. Tukataila sana umuntu uwaya na ucisinka pano tukamanya ukuti lyonsi akalanda ivya cumi. (Efes. 4:25; Aeb. 13:18) Limwi mukulondekwa ukuya ya kasambilizya yasuma. Lyene, mwanena umwi ukukutika ukwi lyasi linu pakuti amwazwe ukumanya muno mungalondekwa ukuzifya. A weni wino mungasoolola? Uzye u muntu uwakuti amamunena sile ivisuma vino imucita nanti  a wiya aangamunena ivya cumi? Mufwile imumanya icasuko. Baibo ikati: “Cazipa yakusinkola apaswe, ukuluta ulukundo lwamu umfisolo. Ivilonda vino cuzako angakucisa vitangaya ivyaku mufulo.” (Mapi. 27:5, 6) Nanti cakuti cisi canguke ukupokelela mazwi yayo, amazwi ya cumi yakwe cuza witu yangatwazwa pa nsita itali.

16. Uzye ilembo lya Mapinda 10:19 likalangilila uli umulandu uno ukuikanya kwacindamila?

¹⁶ Cacindama ukuikanya ndi cakuti tukulonda yauze yatutaile. Miyele ii ikatwazwa ukuya mya ndi cakuti twatunkwa ukulanda vino yatunenyile ukuti i nkama. (Belengini Mapinda 10:19.) Cingatutalila ukuikanya lino tukuomvya intaneti. Nga tutacenjile tungasokolola ilyasi lya nkama uku yantu aingi ukwaula nu kumanya ukuti avino itucita. Nupya ndi cakuti twika ivyeo vivyo pa intaneti, tutange tumanye vino antu yangaomvya ivyeo vivyo ni viipe ivingacitika. Nupya ukuikanya kungatwazwa ukwikala mya lino aakatukanya yakwezya ukutupatikizya ukusokolola ivyeo vimwi ivingalenga aina na ya nkazi ukuya umu uzanzo. Ivya musango uu vingacitika lino ya kapokola aaya umu mpanga muno yainda umulimo witu yakutuzya mauzyo. Tungaomvya icisinte icikati “namalemanga pa kanwa kane insita yonsi” lino ivya musango uu nanti vyuze vyacitika. (Masa. 39:1) Tulinzile ukuya akutailwa kuli ya lupwa itu, ivyuza, aina na ya nkazi nanti antu yauze. Nupya pakuti yauze yatutaile, tulinzile ukuikanya.

17. Tungacita uli pakuti tulenge aina na ya nkazi umu cilongano ukutailana?

¹⁷ Tukataizya sana pali vino Yeova watupalamika uku ina na ya nkazi aaya nu kutemwa nupya yano tungataila. Swensi kwene tulinzile ukuya aakutailwa uku ina na ya nkazi. Ndi cakuti twaombesya ukuya nu kutemwa, kuicefya, kwiluka, ucisinka nu kuikaanya tulalenga aina na ya nkazi mu cilongano ukutailana. Tulinzile ukutwalilila ukuombesya pakuti tulange yauze ukuti yangatutaila. Lekini twakolanya Leza witu Yeova nu kutwalilila ukulanga yauze ukuti yangatutaila.