1. Kodi munthu wakukhulupirika ambacita ciyani?

 MUNTHU wakukhulupirika ambacita nyongo yakuteweza bzomwe iye alewa ndipo ambanama lini. (Salimo 15:4) Bzimwebzi bzimbacitisa kuti wanthu ambamukhulupire. Ifepano tikufuna kuti abale na mpfumakazi zathu ambatikhulupire. Tsono n’ciyani comwe tingacite kuti iwo ambatikhulupire?

2. Kodi tingalatize tani kuti ndife wanthu wakukhulupirika?

² Ifepano tingangingimize lini anzathu kuti ambatikhulupire. Koma tin’funika kucita bzinthu bzabwino kuti iwo ambatikhulupire. Kukhala wakukhulupirika tingakuyezezere na kobiri. Kuti tiigumane timbaicokera kaluma, koma kuti imale mpsakupusa. Yahova adalatiza kale kuti ni munthu wakukhulupirika, ndipo ifepano tingamukhulupire nthawe zentse thangwe “bzentse bzomwe ambacita mpsakukhulupirika.” (Salimo 33:4) Ndipo iye ambafuna kuti timutewezere. (Aefezo 5:1) Mbatiyambeni na kuwona nkhani za atumiki wa Yahova wakale-kale omwe adatewezera Baba wawo wa kudzulu na kulatiza kuti mbakukhulupirika. Tikamala, tiniwonambo makhalidwe maxanu yomwe yangatithandize kukhala wakukhulupirika.

3-4. Kodi mpolofeta Daniyeli adalatiza tani kuti akhali munthu wakukhulupirika? Ndipo ifepano tin’funika kubzibvunza mibvunzo iponi?

³ Mpolofeta Daniyeli adalatiza kuti akhali munthu wakukhulupirika. Iye adayendesedwa ku ukapolo ku Babiloniya koma palibe kupita nthawe izinji kuti ayambe kudziwika kuti ni munthu wakukhulupirika. Ndipo wanthu adayamba kumukhulupira kwene-kwene pomwe Yahova adamuthandiza kuzimbula maloto ya Mambo Nabukadinazori wa ku Babiloniya. Pa nthawe inango, Daniyeli adauza mamboyo kuti Yahova akhakomedwa lini naye. Mamboyo angadakomedwa lini kubva bzimwebzi. Kuti alewe  mafalaya, Daniyeli akhafunika kukhala munthu wakukhwimika thangwe Nabukadinazori akhadiza lini kukalipa! (Daniyeli 2:12; 4:20-22, 25) Pomwe padapita magole, Daniyeli adalatiza pomwe kuti ngwakukhulupirika pomwe adathumbudzula mafala yomwe yakhadanembedwa pa parede mu nyumba ya mambo wa ku Babiloniya. (Daniyeli 5:5, 25-29) Pomwe padapita nthawe, Dariyo na nduna zace adadzawona kuti Daniyeli akhana luso lakudabwisa. Iwo adazindikira kuti Daniyeli “akhali munthu wakukhulupirika, akhaphata bwino basa ndipo akhacita lini bobobo.” (Daniyeli 6:3, 4) Napo amambo omwe akhanamata mirungu yakunama adakwanisa kuwona kuti mtumiki wa Yahovayu akhali munthu wakukhulupirika!

⁴ Pomwe tikadakumbukira bzomwe Daniyeli adacita, tingacite bwino kubzibvunza kuti: ‘Kodi wanthu omwe ni Mboni lini za Yahova ambandiwona kuti ndine munthu wa moda wanyi? Kodi iwo ambawona kuti nimbacita bwino mabasa yomwe nimbapasidwa ndipo ndine munthu wakukhulupirika?’ Thangwe ranyi kubzicita mibvunzo imweyi n’kwakufunika? Ni thangwe rakuti tikakhala munthu wakukhulupirika timbatumbizisa Yahova.

5. N’ciyani cidathandiza Ananiya kukhala munthu wakukhulupirika?

⁵ Mu gole la 455 pomwe Kristu akhanati kubwera, Mtongi wa cigawo, Nehemiya, adamaliza kumanga mpanda wa Jeruzalemu. Pomwe adamala, iye adanyang’ana wanthu wakuthembeka omwe angadakwanisa kumbanyang’anira bwino mzindayo. M’bodzi mwa wanthu omwe iye adasankhula kuti ambacite basa limweri ni mtsogoleri wa Nyumba Yakulimba wakucemeredwa  Ananiya. Bibliya limbalewa kuti Ananiya akhali “munthu wakukhulupirika [omwe] akhagopa Mulungu wacadidi kuposa wanthu winango.” (Nehemiya 7:2) Ananiya akhafuna Yahova na kugopa kumuphonyera, ndipopa akhacita nyongo pa basa lomwe adapasidwa. Kufuna Yahova na kugopa kumuphonyera kungatithandizembo kuphata basa mwakukhulupirika pakutumikira Yahova.

6. Kodi Tikiko adalatiza tani kuti akhali xamwali wakukhulupirika kwa mpostolo Paulo?

⁶ Munthu munango omwe adalatiza pomwe kuti akhali wakukhulupirika ni Tikiko. Paulo akhamuthemba kwene-kwene m’baleyu. Pomwe iye akhali m’kawoko, Tikiko akhambamuthandiza ndipo Pauloyo adalewa kuti iye ni “mtumiki wakukhulupirika.” (Aefezo 6:21, 22) Paulo alibe kundopasa Tikiko basa lakuti akapereke matsamba kwa abale wa ku Efezo na wa ku Kolose basi. Koma adamupasambo basa lakuti akawalimbikise na kuwatsangalaza. Ntsiku zino, tinawombo abale wakukhulupirika omwe ambatithandiza mwauzimu ninga Tikiko.  —  Akolose 4:7-9.

7. Kodi mungapfunze ciyani na kukhulupirika kwa akulu pabodzi na atumiki wakuthandiza wa m’gwere mwanu?

⁷ Ntsiku zino timbatenda kwene-kwene akulu na atumiki wakuthandiza wakukhulupirika omwe tinawo. Iwo ali ninga Daniyeli, Ananiya na Tikiko thangwe ambacita mabasa yawo mwakukhulupirika. Tikulewa bzimwebzi thangwe tikambayenda ku mitsonkhano ya pakati pa sumana timbadziwiratu kuti nkhani zentse za pa mitsonkhanoyo zapasidwa kale abale na mpfumakazi kuti azikonzekere na kuzifotokoza. Ndipo akulu ambakomedwa kwene-kwene akawona kuti abale na mpfumakazi akonzekera bwino na kufotokoza nkhani zawozo. Mpsibodzi-bodzimbo na mitsonkhano ya kuphampha kwa sumana. Ifepano timbagopa lini kucemera nyakupfunza wathu wa Bibliya kuti abwere ku mitsonkhanoyo pinango thangwe ra kukumbuka kuti m’bale omwe apasidwa nkhani ya wentse ayebwa kukonzekera nkhaniyo. Ndipo timbakhulupirambo na mtima wentse kuti tin’tambira mabukhu yentse yomwe tikufunikira kuti tiyaphatise basa mu utumiki. Abale omwe ana udindo m’gwere ambacita nyongo kuti bzinthu bzitifambire bwino mwauzimu. Ndipo timbatenda Yahova thangwe ra basa lomwe iwo ambacita. Kodi ifepano tingacite tani kuti tilatizembo kuti ndife wanthu wakukhulupirika?

8. Kodi tin’funika kutcenkha kucita ciyani kuna anzathu? (Mimwani 11:13)

⁸ Ifepano timbafuna abale na mpfumakazi zathu ndipo timbafuna kudziwa kuti moyo wawo uli tani. Tsono tin’funika lini kumbafuna kudziwa nkhani zomwe tiribe ugo bwa kuzidziwa. Bzimwebzi bzikhacitika mu gwere la Akristau wakuyambirira. Akristau winango ‘akhambacita magunkha, kumbapitira nkhani zawene na kumbalewa bzinthu bzomwe akhafunika lini kubzilewa.’ (1 Timotio 5:13) Ifepano tin’funa lini kukhala ninga iwo. Tsono tiyezezere kuti munthu munango watiuza nkhani ndipo watikumbira kuti tileke kuuza munthu. Pinango ni mpfumakazi yatiuza matenda yomwe inayo ayai mabvuto yomwe ikugumana nayo ndipo yatiuza kuti bzimwebzi ni cintsintsi. Kodi tingauze wanthu winango nkhani zimwezi? Ne. Tin’funika lini kucita bzimwebzi. * (Werengani Mimwani 11:13.) Tsapano mbatiwoneni bzinthu bzinango bzomwe tin’funika lini kumbazimbula.

9. Kodi wanthu wa pa mui ubodzi angalatize tani kuti mbakukhulupirika?

⁹ Kukhala wakukhulupirika pa mui. Munthu ali-wentse pa mui an’funika lini kumbazimbula nkhani za cintsintsi za pa muipo. Tiyezezere tenepa: Pinango mkazi angakhale na kaleya. Kodi  bayaceyo angauze wanthu winango bzimwebzo? Ne. Kucita bzimwebzo kunganyazise mkazaceyo. Mwamunayo ambafuna mkazace, ndipopa angacite lini cinthu comwe cingamuwawe. (Aefezo 5:33) Wana an’funikambo kulemekezedwa. Ndipo mpsakufunika kuti abereki ambadziwe bzimwebzi. Iwo an’funika lini kunyazisa wana wawo mwa kumbauza wanthu winango bzinthu bzomwe wana wawowo ambaphonya. (Akolose 3:21) Ndipo wana an’funikambo kukhala wakucenjera kuti aleke kumbauza wanthu winango nkhani zomwe zinganyazise wanthu wa pa mui pawo. (Bzakutonga 5:16) Wanthu wentse pa mui ambabverana kwene-kwene bzikakhala kuti wentse akucita nyongo yakuleka kumbazimbula nkhani za cintsintsi.

10. Kodi xamwali wacadidi ambacita ciyani? (Mimwani 17:17)

¹⁰ Kukhala wakukhulupirika kwa axamwali wathu. Nthawe zinango ifepano tingafune kuuza axamwali wathu nkhani zathu za cintsintsi. Tsono nthawe zinango bzimbanesa. Pinango thangwe rakuti tiribe kuzolowera kumbauza anzathu nkhani zathu ayai thangwe rakuti tidauza kale munthu nkhani ya cintsintsi koma tidadzabva kuti iye auzambo wanthu winango nkhaniyo. Tsono tentsenefe timbakomedwa tikakhala na xamwali omwe ambazimbula lini cintsintsi. Ndipo kwa ifepano munthu umweyu ambakhala “xamwali wacadidi.”  —  Werengani Mimwani 17:17.

11. (a) Kodi akulu wa gwere na azikazawo ambalatiza tani kuti mbakukhulupirika? (b) Kodi tingapfunze ciyani na mkulu wa gwere omwe akuuzidwa nkhani za cintsintsi ndipo patsogolo pace akuceza na banja lace? (Onani cithunzi-thunzi.)

¹¹ Kukhala wakukhulupirika m’gwere. Akulu omwe ambazimbula lini cintsintsi ali “ninga mbuto yakuthawira conzi na mbuto yakuwosera nvula yamphanvu” kwa abale na mpfumakazi zawo. (Zaiya 32:2) Ifepano timbadziwa kuti akulu wa gwere mbakukhulupirika ndipo tikawauza nkhani za cintsintsi iwo an’dzauza lini munthu nkhanizo. Ndipo ifepano timbacita lini cinthu comwe cingacitise kuti iwo atiuze nkhani za cintsintsi za wanthu winango. Timbatendambo akazi wa akulu wa gwere thangwe iwo ambayezera lini kucitisa amuna wawo kuwazimbulira nkhani za cintsintsi za abale na mpfumakazi m’gwere. Ndipo mpsabwino kwene-kwene kudziwa kuti akulu wa gwere ambauza lini azikazawo  nkhani za cintsintsi za abale na mpfumakazi. Mkazi wa mkulu m’bodzi adalewa kuti: “Nimbakomedwa kwene-kwene thangwe abayangu ambandiuza lini nkhani za cintsintsi. Iwo ambandiuza lini bza wanthu omwe akufunikira thandizo la akulu, ne madzina yawo caiyo ambayaguma lini. Bzimwebzi mpsabwino thangwe nimbadziwa lini nkhani zomwe napo zicindifikira ningacite lini cinthu. Ndipopa nimbakhulupira kuti ndikawauza mabvuto yangu na bza mu mtima mwangu, iwo an’kauza lini munthu.” Kulewa cadidi, tentsenefe tin’funika kucita nyongo kuti tikhale wanthu wakukhulupirika pa nkhani ya kukoya cintsintsi. Tsono n’ciyani comwe cingatithandize kucita bzimwebzi? Mbatiwoneni makhalidwe maxanu.

12. Thangwe ranyi lufoyi lingatithandize kukhala munthu wakukhulupirika? Fotokozani.

¹² Lufoyi limbatithandiza kukhala munthu wakukhulupirika. Jezu adalewa kuti malamulo mawiri yakufunika kwene-kwene ndiyo kufuna Yahova na kufuna anzathu. (Mateu 22:37-39) Tikambafuna Yahova, ifepano tin’dzafunisisa kutewezera kukhulupirika kwace. Ndipopa tingalewe kuti kufuna abale na mpfumakazi zathu kun’dzaticitisa kutcenkha kumbauza wanthu winango nkhani za cintsintsi. Ndipo tin’dzalewa lini cinthu comwe cingacitise m’bale ayai mpfumakazi kubva manyazi ayai kuwawidwa naco.  —  Juwau 15:12.

13. Kodi kubzicepesa kumbatithandiza tani kukhala wakukhulupirika?

¹³ Kubzicepesa kumbatithandiza kukhala munthu wakukhulupirika. Mkristau wakubzicepesa ambafuna lini kukhala wakuyambirira kuuza wanthu nkhani kuti awoneke kuti ambadziwa nkhani zizinji. (Afilipi 2:3) Ndipo ambawonesa lini wanthu kuti ana nkhani za cintsintsi zomwe angazilewe lini. Kubzicepesa kun’dzatithandizambo kutcenkha kumbauza wanthu nkhani za mu msolo mwathu zomwe zimbalewedwa lini m’Bibliya ne m’mabukhu yathu.

14. Kodi kukhala munthu wakuzindikira kungatithandize tani kukhala munthu wakukhulupirika?

¹⁴ Kuzindikira kumbathandiza Mkristau kuwona “nthawe yakunyamala na nthawe yakulewalewa.” (Mpalizi 3:7) M’madziko manango muna mwani wakuti: “Kulewalewa ni prata, tsono kunyamala ni oro.” Mafalaya yan’funa kulewa kuti nthawe zinango ni bwino kundonyamala kusiyana na kulewalewa. Ndipopa Mimwani 11:12 ambalewa kuti: “Munthu wakuzindikira ambakhala adanyamala.” Onani bzomwe mkulu m’bodzi wa gwere ambacita. Nthawe zinango iye ambakumbiridwa kuti akathandize magwere manango yomwe yana mabvuto makulu. Pakulewa bza mkuluyu, mkulu munango omwe ambatumikira naye m’gwere libodzi adalewa kuti: “Iye ambacita bzinthu mwakucenjera kwene-kwene kuti aleke kuzimbula nkhani za cintsintsi za gwere linango.” Mkuluyu ambalemekezedwa na akulu anzace thangwe rakuti iye ambacita bzinthu mwakuzindikira. Ndipo anzacewo ambakhulupira na mtima wentse kuti iye an’dzazimbula lini nkhani za cintsintsi za gwere lawo kuna magwere manango.

15. N’ciyani cikulatiza kuti tikambalewa bzinthu bzacadidi anzathu angambatikhulupire? Fotokozani.

¹⁵ Kuleka kunama ni cinthu cinango cakufunika kuti wanthu ambatikhulupire. Ifepano timbakhulupira munthu omwe ambalewa bzacadidi thangwe timbadziwa kuti iye an’tinamiza lini. (Aefezo 4:25; Ahebereu 13:18) Tiyezezere kuti imwepo mun’funa kukhala na luso lakupfunzisa ndipo mun’funa kukumbira mwanzanu kuti akutetekereni pomwe mukufotokoza nkhani yanu pa mitsonkhano. Kodi mungakumbire munthu wa moda wanyi? Kodi mungakumbire munthu omwe angandokuuzeni kuti “bzentse bziri bwino” ayai mungakumbire munthu omwe an’kuuzani cadidi? Mtawiro ngwakuti mun’kumbira munthu omwe an’kuuzani cadidi. Bibliya limbalewa kuti: “Kutsimulidwa padeca kuli  bwino kusiyana na kulatizidwa lufoyi lakunama. Bzironda bzakucosedwa na xamwali, mpsakukhulupirika.” (Mimwani 27:5, 6) N’cadidi kuti xamwali akakuuzani cadidi pinango mungakomedwe lini, tsono na kupita kwa nthawe mun’dzawona phindu la malango yomwe akupasaniyo.

16. Kodi Mimwani 10:19 ambabvekesa tani kufunika kwa kukhala wanthu wakubziphata?

¹⁶ Kubziphata n’kwakufunika kwene-kwene penu tikufuna kuti anzathu ambatikhulupire. Thangwe khalidwe limweri limbatithandiza kuphata mulomo wathu kakakhala kabwera kamtima kakufuna kuzimbula nkhani ya cintsintsi. (Werengani Mimwani 10:19.) Nthawe zinango bzinganese kukhala wakubziphata tikakhala tikuceza pa interneti. Ndipo tikasaya kuwona bwino tingazimbule nkhani za cintsintsi kwa wanthu azinji mwakusaya kudziwa. Tin’funikambo kukumbukira kuti tikambalewa nkhani za cintsintsi pa interneti timbadziwa lini kuti n’ciyani comwe wanthu an’cita na nkhanizo na mabvuto yomwe yangabwere. Kukhala wanthu wakubziphata kumbatithandizambo kunyamala pomwe anyamadulanthaka wanthu akutingingimiza kuti tizimbule bzinthu bzomwe bzingaikhe pa ngozi moyo wa abale na mpfumakazi zathu. Bzimwebzi bzingacitike tikakhala tikubvunzidwa na mapolisiya m’madziko yomwe basa lathu ndakuletsedwa ayai tiribe ufulu bwa kunamata. Pa nthawe ninga zimwezi, tingaphatise basa nfundo ya m’Bibliya yakuti ‘tiphate mulomo wathu.’ (Salimo 39:1) Bwerani tilatize kuti ndife wanthu wakukhulupirika kwa wanthu wa pa mui pathu, axamwali wathu, abale na mpfumakazi zathu ayai wanthu winango. Ndipo kuti bzimwebzi bzikwanise tin’funika kukhala wanthu wakubziphata.

17. Kodi n’ciyani comwe tingacite kuti tentsenefe timbakhulupirane m’gwere?

¹⁷ Timbatenda kwene-kwene Yahova thangwe ra kutibweresa m’gulu la wanthu walufoyi na wakukhulupirika. Tentsenefe tin’funika kucitisa kuti abale na mpfumakazi zathu ambatikhulupire. Tikacita nyongo kuti tikhale walufoyi, wakubzicepesa, wakuzindikira, wakuleka kunama na wakubziphata, tin’dzacitisa kuti mu gwere tentse timbakhulupirane. Kucita bzimwebzi kulibe kupusa. Ndipopa tin’funika kupitiriza kucita nyongo kuti tikhale wanthu wakukhulupirika. Bwerani titewezere Mulungu wathu, Yahova, na kupitiriza kulatiza kuti ndife wanthu wakukhulupirika.