Enda bua kuleshe mianda i muanka

Enda bua kuleshe kashibo ka mianda i muanka

MUISAMBO WA KULONGA 38

Lesha’shi we muntu a kukulupilua

Lesha’shi we muntu a kukulupilua

“Muntu a kukulupilua alamaa mianda ifuame.”​—NKI. 11:13, NWT.

LOONO 101 Tufube booso mu buumune

KI’ABAKUILA MUANKA *

1. Mmushindo kinyi watudi balombene kuuka’shi muntu kampanda nga kukulupila?

 MUNTU akukulupilua, ekitshishaa bua kulombasha mulayilo waye na kuakula bia binyibinyi. (Mis. 15:4) Bantu abauuku’shi mbalombene kumukulupila. Atukumiina’shi bakuetu balume na bakashi bepushe namu mu uno mushindo pa bitutale. Nkinyi kiatudi balombene kukita bua’shi bangi betukulupile?

2. Mmushindo kinyi watudi balombene kulesha’shi tui bantu ba kukulupilua?

2 Ta tui balombene kukitshisha bangi pa bukopo, bua’shi betukulupile nya. Tui balombene kulesha bangi’shi mbalombene kuitukulupila ku bi’atukitshi. Bino, nkuamba’shi lukulupilo lui nka bu makuta. Biabia, bi bukopo bua kuilupeta, kadi mbibofule bua kuilushimisha. Yehowa auuku binyibinyi’shi tui bapue kumukulupila. Yehowa ta mulombene kuitubingisha, p’atushimisha lukulupilo muadi nya, muanda “byoso biadi mukite mbiakukulupilua.” (Mis. 33:4EEM) Na etutekie buatudia kumuambula. (Ef. 5:1) Tutaleyi bingi bileshesho bia bafubi ba Yehowa, babaadi bambule Nshabo e muiyilu na babaadi baleshe abo banabene’shi mbalombene kukulupilua. Atukataluula dingi ngikashi itano ayiketukuasha, buatudia kuikala bantu ba kukulupilua.

LONGIELA KUI BAFUBI BA YEHOWA BAKUKULUPILA

3-4. Mmushindo kinyi ubaadi mutemuki Ndanyele muleshe’shi mmuntu a kukulupilua, na bino abitutakula mu kuiyipusha atue banabene naminyi?

3 Mutemuki Ndanyele, mmulekie kileshesho ki buwa bukile kia kuikala bu muntu a kukulupilua. Sunga bibaabadi bamutuale kui bena Babilone mu bupika, kunyima kua mafuku apeela bapetele nkumo ya bu muntu mulombene kukulupilua. Nkumo yaye ibatamine ngofu ku bukuashi bua Yehowa, nsaa ibaadi mupatuule bilotua bia Nabukodonosore Mfumu a bena Babilone. Ungi musuusa Ndanyele balunguile mfumu’shi Yehowa ta ki’asangala’nyi naye, uno mukandu wi bino, mfumu ta baadi akumiina kui upusha nya. Bino bibaadi abitungu kuikala n’eshimba dinyingie, muanda Nabukodonosore, ta baadi na luishinko baadi ntomboshi! (Nda. 2:12; 4:20-22, 25) Kunyima kua bipua bi bungi, Ndanyele baadi muleshe dingi’shi mmuntu a kukulupilua, nsaa ibaadi mupatuule mukandu wa kukaanya ubaadi umuenekie ku mudimba wa ebalasa dia bena Babilone. (Nda. 5:5, 25-29) Kunyima kua mafuku, Dariuse a mu Mede na bakata babaadi nabo, babaadi bamone dingi’shi munda mua Ndanyele, “mubaadi kikudi ki kashaa.” Babaadi bauukie’shi Ndanyele baadi ‘muntu a kukulupilua muanda baadi muntu mululame, ta baadi na kapungakanyi sunga kalema kapeela.’ (Nda. 6:3, 4) Eyendo, sunga mbakunkushi ba mpangano, babaadi basangane’shi uno mulanguidi a Yehowa mmulombene kukulupilua!

4 Na kino kileshesho kia Ndanyele mu binangu, bi buwa tuiyipushe atue banabene’shi: ‘Nkumo kinyi yandi nayo kui baaba booso bashii ba Temue ba Yehowa? Mbangukie bu muntu alombashaa mashito aaye kalolo na bu muntu akukulupila su?’ Buakinyi bi na muulo bua muntu nabene eyipushe ino nkonko? Muanda, atutumbisha Yehowa su tui bantu ba kukulupilua.

Neemiya baadi musangule bantu ba kukulupilua na ebapa midimo ikata (Tala kikoso 5)

5. Buakinyi Hanania baadi muukibue bu muntu a kukulupilua?

5 Mu kipua kia 455 K.B.B., kunyima kua Guvernere Neemiya kuibakuula mudimba wa Yelusaleeme, baadi mukimbe bantu bakukulupila balombene kukaluila kibundi kalolo. Neemiya basanguile bantu, munkatshi mua baaba bantu batudile Hanania bu mfumu a kibundi kinyingishue. Bible alesha Hanania bu “muntu akukuklupilua anêmeka Efile Mukulu kukila bangi be bungi.” (Ne. 7:2EEM) Kifulo bua Yehowa na kutshiina’shi tala akutua kumusankisha, kubaadi kutakule Hanania buadia kuata mudimo ooso w’abamupa wawa na muulo. Ino ngikashi yoso ayitukuasha buatudia kuikala bantu ba kukulupilua mu mudimo w’Efile Mukulu eetu.

6. Mmushindo kinyi ubaadi Tishike muleshe’shi nkuuku a Mpoolo a kukulupila?

6 Tala kileshesho kia Tishike, kuuku a Mpoolo mutumibua abaadi mukulupile. Mpoolo pabaadi mukuatshibue mu lukano, baadi mululupile mui Tishike, baadi muleshe’shi Tishike nyi “mufubi e kishima.” (Ef. 6:21, 22Kilombeeno Kipya 2014) Mpoolo baadi mukulupile muandi, kushi penda pa muanda wa’shi baadi atuadila bakuabo ba mu Efeso na mu Kolose mikanda, kadi baadi dingi ebanyingisha na kuibasamba. Tishike etutentekiesha bana balume be na kishima na ba kukulupila, bakuete kuitupasukila mu nkalo ya mu kikudi lelo uno.​—Kol. 4:7-9.

7. Nkinyi kibolongiela kui bakulu na kui bafubi ba midimo pabitale kuikala bu muntu a kukulupilua?

7 Lelo uno, tui na lutumbu lukata p’atue kuikala na bakulu, na bafubi ba midimo ba kukulupila. Nka bu Ndanyele, Hanania, na Tishike, bakuete kuata mashito aabo na muulo ukata. Nsaa y’atutuele mu bisangilo bia munkatshi mua lubingo, bu kileshesho, atuuku’shi bipindi bioso bia mu programe mbapue kuibipa bantu ba kuibikita. Bakulu abekalaa na lutumbu lukata nsaa y’abamono baaba booso babadi bape bipindi, abalumbuula na kuibikisha kalolo mu bisangilo. Bu kileshesho, ta tui tuutushaa bua kuitanyina balongi betu ba Bible, bua kutuela mu bisangilo bia mu dia lubingo nya, sunga kutshiina’shi tala muntu kampanda ayiluankana kukita muisambo wa bantu booso. Na tui bakulupile’shi mikanda yatudi nayo lukalo bua kutuuka mu bulungudi i kuanka. Bakuete kuitupasukila kalolo, kui bano bakuetu baasha lulamato, na atutumbula Yehowa pa muanda wabo! Mu ingi mishindo kinyi muatudi balombene kulesha’shi tui bantu ba kukulupilua?

IKALA MUNTU A KUKULUPILUA PA KULAMA MIANDA IFUAME

8. Mmushindo kinyi watudi balombene kuikala na nkatshinkatshi nsaa y’atupasukila bangi? (Nkindji 11:13)

8 Tui bafule bakuetu balume na bakashi, na atuibapasukilaa bua buwa buabo. Biabia abitungu kuikala na nkatshinkatshi, na kuneemeka mianda ifuame ya bangi. Bangi bena Kidishitu ba mu kakongie ka mu siekele a kumpala, babaadi ‘ababalakana na kutwela mu myanda ishi îbatale, na kuakula myanda ishi ilombêne kuakulwa.’ (1 Tim. 5:13EEM) T’abitungu’shi tuikadikie bu baaba bantu nya. Biabia, tupuandikishe’shi muntu kampanda bafiki mu kuitulungula muanda waye ufuame, na mmushinkamishe’shi ta tuiulungula bangi. Bu kileshesho, mukuetu mulume mmulombene kuitulungula pabitale mukumbo wadi nao, sunga lungi lukalakashi luakuete kufumankana nalo, na etuteka’shi tulame uno muanda nka atue banabene. Abitungu tuneemekie nka biabia bibetulungula. * (Badika Nkindji 11:13.) Bua binobino, tutaluuleyi ingi mianda i bungi ya buakinyi bi na muulo kulama mianda ifuame ya bantu.

9. Bena kifuko mbalombene kulesha’shi mbantu ba kukulupilua mushindo kinyi?

9 Mu kifuko. Muina kifuko ooso, e na bushito bua kulama mianda ifuame ya bena kifuko naye. Bu kileshesho, mukashi muina Kidishitu, mmulombene kuikala na kiubishi kia kuela miseku y’abamono kui mulume aaye bu i bubi. E kulungula bangi pabitale wawa muanda bua kumukuatshisha buufu su? Lualuulo lui’shi nya! Mmufule mukashi aaye na ta mulombene kukita kintu su nkimune kilombene kumutapa kuishimba. (Ef. 5:33) Ba nsongua abakumiinaa kuibakitshiina namu mianda na kaneemo. Abitungu ba nambutuile bauukie uno muanda. T’abitungu’shi bayishe bana baabo milongo pa kulungula bangi bilubilo biabo nya. (Kol. 3:21) Bana, longayi bia kulama mianda ifuame, t’abitungu’shi nuate mianda ya mu kifuko nukeyilungule bantu ba paasha, bino mbilombene kukuatshisha bangi bena kifuko buufu. (Miy. 5:16) Nsaa i muina kifuko ooso ekitshisha bua kulama mianda ifuame ya mu kifuko, buumune bua kifuko abunyingi.

10. Kuikala kuuku a binyibinyi akulesha kinyi? (Nkindji 17:17)

10 Ikala muntu abadi balombene kukulupila kui ba kuuku boobe. Mu nshalelo eetu, akukafiki nsaa yatudi na lukalo lua kulungula kuuku eetu a p’eshimba, biatukuete kupusha. Ingi nsaa bino bi kuikala bukopo. Pangi ta tui baubiile kulungula bangi bantu mianda ifuame i mu binangu bietu, muanda abituinyogosha nsaa y’atukauuku kunyima’shi, muanda watuikalanga balungule kuuku eetu mmuiulungule namu bangi. Ku lungi lupese, atukumiinaa kutumbula muntu kampanda alamaa mianda ya bantu ifuame! Muanda mmuikale “kuuku a binyibinyi.”​—Badika Nkindji 17:17.

Bakulu ta mbalombene kulungula bantu ba mu kifuko kiabo mianda ifuame ya bangi nya (Tala kikoso 11) *

11. (a) Mmushindo kinyi wi bakulu na bakashi baabo abalesha’shi mbantu ba kukulupila? (b) Ndilongiesha kinyi diatudi balombene kulama muishimba bua mungi mukulu alamaa mianda ifuame ya mu kakongie, na kunyima alama ya mu kifuko kiaye? (Tala kifuatulo.)

11 Ikala muntu abadi balombene kukulupila kui bakuetu balume na bakashi mu kakongie. Bakulu abauuku kulama mianda ifuame ya bangi mbekale bu “kifwamino nguba a kipunga, na bu kisuukilo ku kipapi kya mpeshi” kui bakuabo balume na bakashi. (Yesh. 32:2) Atuuku’shi tui balombene kuikala na bulungantu bua kulungula bakuetu balume na bakashi mianda, bashinkamishe’shi yaya mianda y’atuibalungula ayishaala ifuame. Ta tuibatakulanga pa bukopo bua’shi betulungule mianda y’abo yabadi balame ifuame. Nyi buakinyi, atutumbula bakashi ba bakulu, muanda ta bakuete kuikitshisha bua kuuka mianda ifuame kui balume baabo pabitale bangi nya. Nyi muabi ukata muanda, bakashi ba bakulu t’abauukaa mianda ifuame ya bakuabo balume na bakashi nya. Ungi mukashi a mukulu bakuile’shi: “Ne na lutumbu lukata muanda mulume ande alamaa mianda ifuame ya baaba booso bendaa mu kutembela, na baaba booso be na lukalo na bukuashi bua mu kikudi, t’andungulaa sunga mashina aabo. Ne na lutumbu lukata muanda mulume ande alamaa mianda ifuame ya bangi, na ta nekalakashaa pabitale kuuka muanda su ngumune. Pa muanda wa bino, abingikeelaa bibofule buandia kuakula na muntu ooso mu kakongie. Nami namu ne mulombene kukulupila’shi, nsaa ya ndungula mulume ande mianda yande ifuame sunga bi’anepusha, ashaala muiyilame nka bi’alamaa mianda ya bangi.” Mu binyibinyi, atue booso atukumiinaa kuikala na nkumo i buwa, ya bu muntu akukulupilua. Ngikashi kinyi ayiketukuasha bua kuikala atulama mianda ifuame ya bantu? Tutaluleyi ngikashi itano ya ku yanka.

TAMISHA NGIKASHI AYIKUKUASHA BODIA KUIKADIKA MUNTU AKUKULUPILUA

12. Buakinyi tui kuamba’shi kifulo nyi nsulo ya lukulupilo? Tusha kileshesho.

12 Kifulo, ngi nsulo ya lukulupilo. Yesu bakuile’shi miya ibidi ikata ngino; kufula Yehowa na kufula bantu netu. (Mat. 22:37-39) Kifulo kietu bua Yehowa, akitutakula buatudia kuambula kileshesho kiaye kipuidikie kia bu muntu akukulupilua. Bu kileshesho, kifulo bua bakuetu balume na bakashi, akitutakula mu kulama mianda yabo ifuame. Ta tui balombene kukumiina kuakula mianda ya bangi ifuame, ilombene kuibakuatshisha buufu, kuibayisha milongo, na kuibatapa ku mashimba nya.​—Yo. 15:12.

13. Kuiyisha akuitukuasha bua kuikala bantu bakukulupilua mushindo kinyi?

13 Kuiyisha, akuitukuasha buatudia kuikala bantu bakukulupilua. Muina Kidishitu muiyishe t’akimbaa bia kukaanyisha bangi, pa kuikala bu muntu a kumpala a kulungula bangi mianda ifuame ya bangi. (Fid. 2:3) Teataa na muulo ukilekile pa kuamba’shi, nauuku mianda yoso, kadi ntshi na matalua a kuiyakula. Kuiyisha akuitukuasha bua kuleka kulungula bantu be bungi mueneno eetu atue banabene pabitale mianda yabashi baakule mu Bible sunga mu mikanda yeetu ayipatuula Bible.

14. Kapatupatu aketukuashaa mushindo kinyi bua kuikala bantu ba kukulupilua?

14 Kapatupatu, akakuasha muina Kidishitu bua kuuka kuilekeena kui pankatshi pa ino mianda ibidi, “kipungo kya kuumiina na kipungo bwa kwakula.” (Mul. 3:7) Kuakula kui nka bu ebue dia argent, na kuumiina kui nka bu ebue dia olò, ino miaku ibidi, mu bingi bipikua ayilesha kishima kimune. Mu ungi ngakuilo, kui nsaa ayitungu kushaala muumiine pa mutue pa kuakula. Nyi buakinyi, Nkindji 11:12 atuusha elango adiamba’shi: “Muntu sha kinangu aumiina talalaa.” Tuateyi kileshesho. Babatumine ungi mukulu mupue kumona mianda i bungi, buadia nkakuasha tungi tukongie tubaadi na nkalakashi i bungi. Ungi mukulu namu, aakula pabitale uno mukulu mumone mianda i bungi amba’shi: “Misuusa yooso ibaadi ende ku tungi tukongie, tabaadi aakula pabitale mianda ifuame ya tungi tukongie nya.” Pa muanda wa’shi uno mukulu baadi na binangu bi bungi, bangi bakulu ba mu tungi tukongie babaadi afubu nabo babaadi abamuneemeka nka bu a mu kakongie kaabo. Babaadi bashinkamishe’shi t’akalungula bangi bantu mianda ifuame ya mu kakongie kaabo nya.

15. Tuusha kileshesho akilesha mushindo oodi mulombene kuikala mululame bua’shi bangi bakukulupile.

15 Kululama, nkingi kintu ki’atudi nakio lukala buabadia kuitukulubila kui bangi. Atukulupilaa muntu mululame muanda atuuku’shi, misuusa yooso akulaa nka bia binyibinyi. (Ef. 4:25; Eb. 13:18) Bu kileshesho, puandikisha’shi okumiina kuikala bu mulongieshi a Bible e buwa, we mulombene kuteka muntu kampanda bua’shi ateemeshe nsaa yokitshi muisambo, na kunyima akulungule ma mbalo oodi mulombene kulumbuula. Nanyi oodi mulombene kukulupila’shi akupa elango dilulame? Okumiina muntu kampanda akulungula biabia biokumiina kupusha, su ngiawa akulungula bia binyibinyi na kalolo kooso? Obe nabene we na lualuulo. Bible akula’shi: ‘Mbikile buwa kulanga muntu pabutooka pe kuikala naye bulongo bua bulamalama. Bishima abikulungula kuuku oobe, sunga biakutapa kuishimba abilesha kifulo.’ (Nki. 27:5, 6) Sunga biekala bukopo bua kuibipusha ku mbangilo, mianda ayitulungula kuuku eetu mululame, ngilombene kuitukuasha sunga mu mafuku aafiki.

16. Nkindji 10:19, ashimika kasele pabitale kuikala na butonshi bua mbidi mushindo kinyi?

16 Butontshi bua mbidi, bui buwa su atukumiina’shi bangi betukulupile. Dino eyikashi aditukuasha buatudia kulama kukanua kuetu, nsaa y’abetutompo bua’shi tuakule mianda ifuame yabadi betulungule kui bangi. (Badika Nkindji 10:19.) Tui balombene kusangana’shi butontshi buetu bua mbidi, bubatudibua mu kitompuanga nsaa y’atufubisha internete. Su ta tui badimukie, tui kuasamuka tubapu kulungula bantu be bungi mianda ifuame ya bangi kushi tue kuiuka. Biabia, tuapua kupalakasha mianda mu internete, ta tui balombene kuuka mushindo wabakeyifubisha nya, sunga masaku ayidi ilombene kufuisha. Butontshi bua mbidi abuitukuasha dingi buatudia kushaala baumiine, nsaa i baluishi neetu abatompo kui tukitshisha bua’shi tuakule mianda ifuame ya bakuetu, ilombene kutuula bakuetu balume na bakashi mu masaku. Bino bi ku mueneka nsaa y’abetuele nkonko kui ba mpulushi mu ma mbolo abadi bemikie mudimo wetu, sunga abadi bakandikie ingi midimo yetu. Tui balombene kutumikila eyi dia kulonda adiamba’shi, “neele kishiko kukanwa” mu mianda i bino sunga mu ingi mianda. (Mis. 39:1) Tui na lukalo lua’shi bantu booso betukulupile, biabikala mu kifuko kietu, kui ba kuuku beetu, kui bakuetu balume na bakashi, mpaa na kui bangi bantu. Na dingi su atukiebe’shi bantu betukulupile, abitungu tuikale na butonshi bua mbidi.

17. Tui balombene kukuatshishena kikudi kia kukulupila bangi mu kakongie naminyi?

17 Tui na lutumbu lukata bu bitukakie Yehowa etutuesha mu kifuko kia bakuetu balume na bakashi ki mu nsenga ishima, mui bantu be na kifulo na bakululupila! Atue booso tui na bushito bua’shi tukimbe bilombene bakuetu balume na bakashi betukulupila. Su tubekitshisha pa bupenka bua kulesha kifulo, kuiyisha, kapatupatu, kululama, na butontshi bua mbidi, atukuashishena kikudi kia kukulupila bangi mu kakongie keetu. Abitungu tutungunukie na kufuba ngofu bua kulesha bangi bantu’shi, mbalombene kuitukulupila. Tui balombene kuambula Yehowa Efile Mukulu eetu, na kutungunuka na kulesha’shi tui bantu ba kukulupilua.

LOONO 123 Tulamateyi ku bukunkukshi bwa teokrasi

^ Su atukumiina’shi bangi betukulupile, abitungu tubadiile atue banabene kulesha’shi tui bantu ba kukulupilua. Mu uno muisambo, atukataluula buakinyi kuikulupishena kui na muulo, na ngikashi ilombene kuitukuasha buatudia kuikala muntu abadi balombene kukulupila kui bangi.

^ Su tubauuku’shi muntu kampanda mmukite muluisho ukata mu kakongie, abitungu tumulungule akakimbe bakulu bamukuashe. Su ta muende akebamona, lulamato luetu kui Yehowa na kui bena Kidishitu netu, ndulombene kuitutakula buatudia nkalungula balami ba mu kikudi uno muanda.

^ BI MU BIFWATULO: Mukulu t’alungulaa kifuko kiaye mianda ifuame ya bangi ibakatuka mu kupetekielua nya.