1. ¿Kʼu yelan stalelal li buchʼu xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale?

 LI JUN krixchano ti stakʼ jpat koʼontontik ta stojolale chakʼ persa spasel li kʼusi chale xchiʼuk melel li kʼusi chale (Sal. 15:4). Li yantike snaʼojik ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolale. Ta jkʼantik ti jechuk snopik ta jtojolaltik li kermanotaktike. ¿Kʼusi tskoltautik sventa spat yoʼontonik ta jtojolaltik?

2. ¿Buchʼu xuʼ jchanbetik stalelal sventa spat yoʼontonik ta jtojolaltike?

² Skʼan xkakʼbetik yil yantik ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike. Xkoʼolaj kʼuchaʼal li takʼine: vokol ta tael, pe ta anil noʼox chlaj. Jaʼ noʼox jech ek, vokol ti spat yoʼontonik ta jtojolaltike, pe ta anil noʼox xuʼ mu xa spat yoʼontonik ta jtojolaltik. Li Jeovae yakʼoj ta ilel ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale, yuʼun «xuʼ jpat-o koʼontontik skotol li kʼusitik tspase» (Sal. 33:4). Oy ta yoʼonton ti jchanbetik stalelale (Efes. 5:1). Li ta xchanobil liʼe ta jkʼeltik batel kʼusi la spasik junantik yajtuneltak Jeova ti la xchanbeik stalelale xchiʼuk ti laj yakʼbeik ta ilel yantik ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolalike. Jech xtok, chkalbetik skʼoplal voʼtos talelal ti tskoltautik sventa xuʼ spat yoʼonton ta jtojolaltik li yantike.

3, 4. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel li j-alkʼop Daniel ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolale? 2) ¿Kʼusitik skʼan jnopbetik skʼoplal?

³ Toj lek kʼusi xuʼ jchanbetik li j-alkʼop Daniele. Kʼalal chukat batel ta Babiloniae, ta anil noʼox laj yakʼik venta ti  stakʼ spat yoʼontonik ta stojolale. Mas to la spat yoʼontonik ta stojolal kʼalaluk koltaat yuʼun Jeova sventa xalbe smelolal li xvayich Nabukodonosore. Jun veltae, laj yal jun aʼyej ti mu van lekuk chaʼi junuk ajvalile: laj yal ti muʼyuk lek ch-ilat yuʼun Jeova li ajvalil taje. Skʼan tsotsuk yoʼonton li Daniele, yuʼun li Nabukodonosore toj tsots stalelal (Dan. 2:12; 4:20-22, 25). Ta tsʼakale, li Daniele laj yakʼ ta ilel yan velta ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolale. Taje jaʼo kʼalal laj yal kʼusi skʼan xal li kʼusi te vinaj ta yibel na o ta kʼal na li ta spasob mantal ajvalil ta Babiloniae (Dan. 5:5, 25-29). Ta mas tsʼakal xtoke, li Dario xchiʼuk sviniktake laj yakʼik venta ti Daniele «jaʼ mas to pʼij kʼuchaʼal li yantike». Xi laj yalike: «Xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal, yakʼoj lek ta yoʼonton yabtel xchiʼuk mi jaʼuk snaʼ xloʼlavan» (Dan. 6:3, 4). Li yantik ajvaliletik ti muʼyuk chichʼik ta mukʼ Jeovae laj yakʼik venta ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolal li Daniele.

⁴ Ti laj xa jkʼeltik li kʼusi la spas Daniele, xiuk jnoptike: «¿Kʼusi tsnopik ta jtojolal li buchʼutik maʼuk stestigotak Jeovae? ¿Mi chakʼik venta ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolal xchiʼuk ti ta jpas li kʼusi jbainoje?». Li sjakʼobiltak taje tskoltautik sventa xkichʼtik-o ta mukʼ Jeova kʼalal chkakʼtik ta ilel ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike.

5. ¿Kʼu yuʼun lek ojtikinbil li Ananias ti stakʼ spat yoʼontonik ta stojolale?

⁵ Li ta sjabilal 455 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse xchiʼuk ti xchaʼvaʼanojik  xa ox li smuroaltak Jerusalene, li ajvalil Neemiase laj yakʼbe sbain jteklum junantik viniketik ti spatoj-o yoʼontone. June jaʼ li Ananias ti jaʼ bankilal li ta Snail Soltaroetike. Li Vivliae chal ti jaʼ «jun vinik ti xuʼ lek jpat koʼontontik ta stojolale xchiʼuk ti xiʼtaoj li melel Diose» (Neem. 7:2). Ta skoj ti skʼanoj xchiʼuk xiʼtaoj Jeova li Ananiase, laj yakʼ ta yoʼonton spasel kʼusiuk noʼox ti x-akʼbat sbaine. Mi jech jtalelaltike, tspat yoʼontonik ta jtojolaltik li yantike.

6. Li Tikikoe, ¿kʼuxi laj yakʼbe ta ilel Pablo ti jaʼ jun lekil amigoile xchiʼuk ti xuʼ spat yoʼonton ta stojolale?

⁶ Kalbetik skʼoplal li Tikikoe. Li Pabloe spatoj yoʼonton ta stojolal li Tikikoe ti jaʼ toʼox xchiʼil ta xanbale. Kʼalal te chukul ta sna li Pabloe, koltaat yuʼun li Tikikoe xchiʼuk laj yal «ti jaʼ tukʼil jtunel ta stojolal Kajvaltike» (Efes. 6:21, 22). Maʼuk noʼox laj yalbe ti xichʼbe batel kartaetik li ermanoetik ta Efeso xchiʼuk ta Kolosase, yuʼun laj yalbe xtok ti akʼo stsatsubtas xchiʼuk ti spatbe yoʼontonike. Li Tikikoe tsvules ta joltik ti oy viniketik ti chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntik ta mantale xchiʼuk ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolalike (Kol. 4:7-9).

7. ¿Kʼusi lek chakʼ jchantik li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li siervo ministerialetike?

⁷ Ep sbalil chkilbetik yabtel li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li siervo ministerialetik ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolalike. Jech chakʼ ta yoʼonton yabtelik kʼuchaʼal li Daniel, Ananias xchiʼuk Tikikoe. Kʼalal chijbat ta tsobajel ta xokol kʼakʼale, jnaʼojtik ti oy xa buchʼu akʼbil xchapan li jujun parteiletike. Li moletik ta tsobobbaile tstojik ta vokol ti lek chchapan sparteik li ermanoetik xchiʼuk ermanaetike. Jech xtok, kʼalal chkikʼtik batel ta tsobajel ta savado o domingo li j-estudiantetike, muʼyuk ta jnoptik mi oy van buchʼu tsjelubtas li mantal sventa skotol krixchanoetike. Jnaʼojtik ti muʼyuk tspas palta kuʼuntik li vunetik sventa cholmantale. Ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti lek chchabiutik li ermanoetik taje. Pe ¿kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike?

8. ¿Kʼuxi ta smeloluk noʼox chkakʼtik ta ilel ti oy ta koʼontontik li yantike? (Proverbios 11:13).

⁸ Jkʼanoj li kermanotaktike xchiʼuk ta jvul koʼontontik ta stojolalik. Pe skʼan ti mu jtikʼ batik ta xkuxlejalike. Li ta tsobobbail ta baʼyel sigloe oy buchʼutik ti chloʼiltavanike, ti tstikʼ sbaik ti bu mu jaʼuk sventaike xchiʼuk chalbeik skʼoplal li kʼusi mu sventaikuk-oe (1 Tim. 5:13). Mu jkʼantik ti jechuk jtalelaltike. Jnoptik noʼox ti oy buchʼu oy kʼusi chalbutik ti mu stakʼ xkaltik batele. Jech kʼuchaʼal liʼe, jun ermana chalbutik ti ip noʼoxe o ti oy kʼusi yakal tsnuptane, pe chalbutik xtok ti mu xkaltik batele. Jaʼ yuʼun, skʼan mu xkaltik (kʼelo Proverbios 11:13). b ¿Mi oy to bu yan ti mu stakʼ xkaltik li kʼusi jnaʼojtike?

9. Li ta utsʼ alalile, ¿kʼuxi xuʼ xakʼik ta ilel ti stakʼ spat yoʼontonik ta jujuntale?

⁹ Li ta kutsʼ kalaltike. Li totil meʼiletik xchiʼuk li alab nichʼnabiletike oy onoʼox kʼusitik ti mu stakʼ xalik batel ta sventa li yutsʼ yalalike. Jech kʼuchaʼal liʼe, li malalile  xuʼ van chakʼ venta ti oy kʼusi nopem xaʼi tspas yajnil ti chakʼ tseʼeje. ¿Mi mu jechuk ti muʼyuk chalbe batel yantike? Ta melel moʼoj. Ta skoj ti skʼanoje, mu skʼan xakʼ ta kʼexlal o ti chopol xaʼi sba yuʼune (Efes. 5:33). Li totil meʼiletik eke skʼan teuk ta sjolik ti tskʼanik ti ichʼbiluk ta mukʼ xaʼi sbaik li chex kerem tsebetike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk chalbeik batel yantik li kʼusi muʼyuk lek chbat ta pasel yuʼun li yalab xnichʼnabike (Kol. 3:21). Li ololetik eke skʼanik chanubtasel sventa mu xalik batel li kʼusi xuʼ x-akʼatik-o ta kʼexlal junuk yutsʼ yalalike (Deut. 5:16). Mi muʼyuk chalik batel li kʼusi chkʼot ta pasel ta yut snaike, mas me jun yoʼonton oyik.

10. ¿Kʼu yelan stalelal li jun melel amigoile? (Proverbios 17:17).

¹⁰ Li kamigotaktike. Jutuk mu jkotoltikuk oy van ta jkʼan chkalbetik junuk kamigotik ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. Taje mu kʼunuk ta pasel. Yuʼun muʼyuk van nopem xkaʼitik yalbel yantik li kʼusi oy ta koʼontontike. Jnoptik noʼox ti laj kalbetik junuk kamigotike. Pe ta tsʼakale, laj kaʼitik ti laj xa yal batel li kʼusi laj kalbetike. Chopol van laj kaʼitik. Pe ta jtojtik tajek ta vokol kʼalal oy buchʼu mu snaʼ xal batel li kʼusi chkalbetike. ¡Taje jaʼ jun melel amigoil! (Kʼelo Proverbios 17:17).

11. 1) ¿Kʼuxi chakʼik ta ilel li moletik xchiʼuk li yajnilik ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolalike? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li mol ta tsobobbail ti muʼyuk chalbe yutsʼ yalal li kʼusi chapbatik yuʼun jun ermanae? (Kʼelo li lokʼole).

¹¹ Li ta tsobobbaile. Kʼalal oy jvokoltike, chkʼot ta jnakʼobbailtik li moletik ta tsobobbail mi muʼyuk chalik batel li kʼusi chkalbetike (Is. 32:2). Jnaʼojtik ti xuʼ xkalbetik skotol li kʼusi ta jvul-o koʼontontike o li kʼusi ta jnuptantike, yuʼun jpatoj koʼontontik ti muʼyuk chalik batele. Muʼyuk ta jsujtik ti xalbutik li kʼusi mu stakʼ xalike. Jech xtok, ta jtojbetik ta vokol li yajnil moletik ti muʼyuk tsjotsʼol jakʼbeik smalalik li kʼusi mu stakʼ xalike. Ep tajek sbalil chkiltik  ti muʼyuk chalbeik yajnilik li moletik ta tsobobbail li kʼusi tsnuptan li ermanoetike. Xi laj yal yajnil jun mol ta tsobobbaile: «Balto ti muʼyuk chalbun jmalal li kʼusi yakal tsnuptan li ermanoetik ti chbat tsvulaʼanike xchiʼuk li buchʼutik skʼanik koltael ta mantale. Mi jaʼuk chalbun buchʼutik. Kʼalal muʼyuk chalbun li kʼusi maʼuk ta jba skʼelele, muʼyuk ta jvul koʼonton xchiʼuk jun koʼonton ta jchiʼin ta loʼil skotol li ermanoetike. Jech xtok, mi laj kalbe ti kʼu yelan chkaʼi jba o li kʼusi yakal ta jnuptane, jnaʼoj ti muʼyuk buchʼu chalbe batele». Jkotoltik ta jkʼantik ti xakʼik venta yantik ti stakʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike. Jkʼeltik voʼtos talelal ti xuʼ skoltautike.

12. ¿Kʼu yuʼun xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltik mi jnaʼ xijkʼanvane? Albo smelolal.

¹² Mi jnaʼ xijkʼanvane, xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltik. Li chaʼtos mantal laj yal Jesus ti mas tsots skʼoplale jaʼ ti jkʼantik li Jeova xchiʼuk li jchiʼiltaktike (Mat. 22:37-39). Ta skoj ti jkʼanojtik li Jeova xchiʼuk ti lek xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale, ta jkʼan ta jchanbetik stalelal. Mi jkʼanoj li kermanotaktike, muʼyuk ta jpuktik batel li kʼusi jnaʼojtik ta stojolalike, li kʼusi xuʼ chopol-o xaʼi sbaike o ti xuʼ xkʼexavik-oe (Juan 15:12).

13. Mi bikʼit chkakʼ jbatike, ¿kʼuxi tskoltautik sventa spat yoʼontonik ta jtojolaltik?

¹³ Kʼalal bikʼit chkakʼ jbatike, tskoltautik sventa spat yoʼontonik ta jtojolaltik. Muʼyuk me ta jkʼantik ti baʼyeluk xa xkaltik li kʼusi chkʼotanuk ta pasele o ti xkakʼtik ta aʼiel ti oy kʼusi jnaʼojtik ti mu xuʼ xaʼiik li yantike. Muʼyuk jech ta jpastik, yuʼun mu jkʼantik ti tsotsuk jkʼoplal xilutik li yantike (Filip. 2:3). Mi bikʼit chkakʼ jbatike, muʼyuk chkaltik batel xtok li kʼusi ta jnoptik ta sventa li kʼusi muʼyuk jamal chalbe skʼoplal Vivlia xchiʼuk li jvuntike.

14. ¿Kʼu yuʼun tspat yoʼontonik ta jtojolaltik mi chkakʼ ta ilel jpʼijiltike?

¹⁴ Mi pʼij li jun yajtsʼaklom Kristoe, chkoltaat sventa snaʼ bakʼin tstsʼiji xchiʼuk bakʼin chkʼopoj (Ekl. 3:7). Ta junantik lumetike, xi nopem xaʼiik chalike: «Kʼalal chijkʼopoje xkoʼolaj ta plata, pe kʼalal chijtsʼijie jaʼ xkoʼolaj ta oro». Jaʼ xkaltik, jaʼ lek ti xijtsʼiji bakʼintike. Xi onoʼox chal li Proverbios 11:12: «Li vinik ti oy kʼusi lek snabe skʼoplal ta melele tsʼijil noʼox». Kalbetik skʼoplal jun mol ta tsobobbail ti lek chanem xchiʼuk ti ep ta velta tskʼanbeik koltael kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal chichʼ chapanel ta junantik tsobobbaile. Xi ch-albat skʼoplal yuʼun yan mol ta tsobobbaile: «Chichʼ tajek spʼijil sventa mu xal batel li kʼusitik la xchapik ta yan tsobobbaile». Koliyal taje, li yan moletik ta stsobobbaile spatoj yoʼontonik ta stojolal, yuʼun snaʼojik ti muʼyuk chal batel li kʼusi mu stakʼ xaʼi yantike.

15. Albo junuk skʼelobil ti chakʼ ta ilel ti tspat yoʼontonik ta jtojolaltik mi melel jnaʼ xijkʼopoje.

¹⁵ Mi melel jnaʼ xijkʼopoje, tspat yoʼontonik ta jtojolaltik (Efes. 4:25; Ebr. 13:18). Jech kʼuchaʼal liʼe, jnoptik noʼox ti oy jun ermano ti tskʼan chlekub ti kʼu yelan tsjelubtas mantale. Jaʼ yuʼun, chalbe jun yamigo ti akʼo xchikintabat xchiʼuk ti x-albat ti bu skʼan xlekube. ¿Mi jaʼ van tskʼanbe koltael li buchʼu ch-albat li kʼusi tskʼan chaʼie? ¿O mi jaʼ li buchʼu ch-albat ta jamal li kʼusi skʼan spase xchiʼuk ti ta  slekil yoʼonton ch-albate? Ta melel, jaʼ li buchʼu yiloj ti jamal snaʼ xkʼopoje. Xi chal li Vivliae: «Mas lek ti jamal chijtukʼibtasvane, jaʼ altik mi muʼyuk chkakʼtik ta ilel ti kʼanvanemutike. Jaʼ xlokʼ venta mi tstukʼibtasutik li jtukʼil amigotike» (Prov. 27:5, 6). Xuʼ van muʼyuk lek chkaʼitik kʼalal oy kʼusi chalbutik ta jamal junuk kamigotike, pe ta jtabetik sbalil.

16. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel Proverbios 10:19 ti tsots skʼoplal ti jnaʼuk jpajes jbatike?

¹⁶ Mi jnaʼ jpajes jbatike, tspat yoʼontonik ta jtojolaltik. Tskoltautik sventa jpajes jbatik kʼalal ta jkʼan chkaltik batel li kʼusi mu stakʼ xaʼiik yantike (kʼelo Proverbios 10:19). Xuʼ van vokol chkaʼitik ti jpajes jbatik kʼalal ta jtunestik li redes socialese. Yuʼun mi muʼyuk la jkʼel jbatike, xuʼ van jpuktik li kʼusi mu stakʼ xkaltik batele. Kʼalal oy kʼusi ta jmuyestik ta redes socialese, xuʼ van chopol stunesik li yantike xchiʼuk xuʼ me xakʼ vokolil. Jech xtok, li ta lumetik ti bu mu xakʼ jpas kabteltik li ajvaliletike, xuʼ van oy kʼusi tsjakʼbutik li polisiaetik ti xuʼ xil-o svokol li kermanotaktike. Pe muʼyuk me kʼusi chkaltik mi jnaʼ jpajes jbatike. Mi jech kʼot ta jtojolaltik o mi oy kʼusi yan la jnuptantike, tskoltautik li kʼusi chal li teksto liʼe: «Chkakʼbe lek svosal ke» (Sal. 39:1). Skʼan xkakʼbetik ta ilel kutsʼ kalaltik, kamigotaktik, kermanotaktik xchiʼuk yan krixchanoetik ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike. Jaʼ yuʼun, skʼan jnaʼ jpajes jbatik.

17. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa spat yoʼontonik ta jtojolaltik li ermanoetike?

¹⁷ Xijmuyubaj tajek ti yikʼojutik talel ta steklumal li Jeovae. Yuʼun skʼanojutik tajek li ermanoetike xchiʼuk xuʼ jpat koʼontontik ta stojolalik. Skʼan xkakʼbetik-o ta ilel kermanotaktik ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike. Ta me spat yoʼontonik mi jnaʼ xijkʼanvan, mi bikʼit chkakʼ jbatik, mi pʼijutik, mi melel jnaʼ xijkʼopoj xchiʼuk mi jnaʼ jpajes jbatike. Kakʼbetik-o ta ilel yantik ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike, vaʼun jech ta jchanbetik stalelal li Jdiostik Jeovae.